ABOUT THE SPEAKER
Ruth Chang - Philosopher
Ruth Chang asks why some choices are so hard — and what that means for the human condition.

Why you should listen

When Ruth Chang graduated from college, she was presented with a choice: Should she pursue a career in philosophy, or a career in law? Soon after finishing Harvard Law School and dipping her toe in the legal world, she regretted her decision and switched paths. She went off to Oxford University to study philosophy and has been a philosopher studying choice, freedom, value and action ever since.

Chang's research focuses on decision-making and the human condition: How do we exercise our freedom through the choices we make? She studies the relationship between reason and value, and how we navigate the sea of pros and cons as we make decisions that shape our lives.

More profile about the speaker
Ruth Chang | Speaker | TED.com
TEDSalon NY2014

Ruth Chang: How to make hard choices

Ruth Chang: Jak podejmować trudne decyzje?

Filmed:
7,927,034 views

Oto prelekcja, która naprawdę może odmienić wasze życie. Którą ścieżkę kariery wybrać? Rozstać się czy wziąć ślub? Gdzie zamieszkać? Podejmowanie ważnych decyzji może być prawdziwą udręką. „Dzieje się tak dlatego, ponieważ źle do nich podchodzimy” – twierdzi filozofka Ruth Chang. Jednocześnie podpowiada nam, jak możemy ukształtować swoje prawdziwe „ja".
- Philosopher
Ruth Chang asks why some choices are so hard — and what that means for the human condition. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
Think of a hardciężko choicewybór you'llTy będziesz facetwarz in the nearBlisko futureprzyszłość.
0
611
3445
Pomyślcie o trudnym wyborze,
który czeka was w przyszłości.
Może to być wybór zawodu:
00:16
It mightmoc be betweenpomiędzy two careerskariery --
1
4056
1842
00:18
artistartysta and accountantksięgowa --
2
5898
2116
być artystą czy księgowym?
00:20
or placesmiejsca to liverelacja na żywo -- the cityMiasto or the countrykraj --
3
8014
2893
Lub wybór miejsca zamieszkania:
miasto czy wieś?
Albo wybór przyszłej małżonki:
00:23
or even betweenpomiędzy two people to marryżenić się --
4
10907
1943
wybór pomiędzy Betty a Lolitą.
00:25
you could marryżenić się BettyBetty or you could marryżenić się LolitaLolita.
5
12850
3722
Może to być decyzja
o posiadaniu dzieci,
00:28
Or it mightmoc be a choicewybór about
whetherczy to have childrendzieci,
6
16572
2715
o zamieszkaniu ze schorowanym rodzicem,
00:31
to have an ailingschorowany parentrodzic moveruszaj się in with you,
7
19287
2472
o wychowaniu dziecka w religii,
00:33
to raisepodnieść your childdziecko in a religionreligia
8
21759
2042
którą wyznaje was partner,
00:36
that your partnerpartner liveszyje by
9
23801
1099
a która wam jest obojętna.
00:37
but leavesodchodzi you coldzimno.
10
24900
2020
Albo o przekazaniu
oszczędności życia na cele charytatywne.
00:39
Or whetherczy to donatedarować your life savingsoszczędności to charitydobroczynność.
11
26920
3177
Zapewne wybór,
o którym pomyśleliście
00:42
ChancesSzanse na are, the hardciężko choicewybór you thought of
12
30097
2463
jest czymś, co ma wielkie znaczenie,
00:44
was something bigduży, something momentousdoniosłe,
13
32560
2060
co odgrywa istotną dla was rolę.
00:46
something that matterssprawy to you.
14
34620
1867
Trudnym decyzjom zwykle towarzyszy
00:48
HardTwardy choiceswybory seemwydać się to be occasionsokazje
15
36487
2325
zadręczanie się, załamywanie rąk,
00:51
for agonizingbolesny, hand-wringingręcznie wyżymania,
16
38812
2402
zgrzytanie zębami.
00:53
the gnashingzgrzytanie of teethzęby.
17
41214
2461
Sądzę, że źle pojmujemy trudne wybory
00:55
But I think we'vemamy misunderstoodniezrozumiany hardciężko choiceswybory
18
43675
2209
i ich wpływ na nasze życie.
00:58
and the rolerola they playgrać in our liveszyje.
19
45884
2250
Zrozumienie, czym są trudne wybory,
01:00
UnderstandingZrozumienie hardciężko choiceswybory
20
48134
1767
pomaga odkryć moc,
01:02
uncoversodkrywa a hiddenukryty powermoc
21
49901
1970
01:04
eachkażdy of us possessesposiada.
22
51871
2680
którą posiadamy.
Wybór staje się trudny,
01:06
What makesczyni a choicewybór hardciężko is the way
23
54551
2164
kiedy opcje są zbliżone.
01:08
the alternativesalternatywy relateodnosić się.
24
56715
1849
01:10
In any easyłatwo choicewybór,
25
58564
1683
Przy łatwym wyborze
01:12
one alternativealternatywny is better than the other.
26
60247
2569
pierwsza możliwość
jest lepsza niż druga.
Przy trudnym wyborze
01:15
In a hardciężko choicewybór,
27
62816
1471
jedna opcja jest lepsza
pod pewnym względem,
01:16
one alternativealternatywny is better in some wayssposoby,
28
64287
2097
01:18
the other alternativealternatywny is better in other wayssposoby,
29
66384
2796
a druga jest lepsza pod innym.
01:21
and neitherani is better than the other overallogólnie.
30
69180
3067
I ostatecznie żadna z nich
nie jest najlepsza.
01:24
You agonizezadręczać over whetherczy to stayzostać
31
72247
2754
Zadręczacie się, rozważając,
01:27
in your currentobecny jobpraca in the cityMiasto
32
75001
1514
czy zachować obecną pracę w mieście,
01:28
or uprootwykorzenić your life for
33
76515
2390
czy całkowicie zmienić swoje życie
01:31
more challengingtrudne work in the countrykraj
34
78905
2033
i podjąć ambitniejszą pracę na prowincji.
01:33
because stayingprzebywający is better in some wayssposoby,
35
80938
2766
Pozostanie na miejscu ma zalety,
01:35
movingw ruchu is better in othersinni,
36
83704
1386
ale przeprowadzka także je ma
01:37
and neitherani is better than the other overallogólnie.
37
85090
3968
i żadna z opcji nie jest najlepsza.
Nie powinniśmy uważać
wszystkich trudnych wyborów za ważne.
01:41
We shouldn'tnie powinien think that all hardciężko choiceswybory are bigduży.
38
89058
3802
Na przykład decyzja,
co zjeść na śniadanie.
01:45
Let's say you're decidingdecydowanie what to have for breakfastśniadanie.
39
92860
2413
Możecie zjeść płatki bogate w błonnik
01:47
You could have highwysoki fiberwłókno branotręby cerealzboże
40
95273
2597
01:50
or a chocolateczekolada donutPączek.
41
97870
2040
albo pączka z czekoladą.
01:52
SupposeZałóżmy, że what matterssprawy in the choicewybór
42
99910
1371
Załóżmy, że przy wyborze liczy się
01:53
is tastinesssmakowitość and healthfulnesszdrowe.
43
101281
3047
smakowitość i zdrowie.
01:56
The cerealzboże is better for you,
44
104328
2296
Płatki są zdrowsze,
01:58
the donutPączek tastesSmaki way better,
45
106624
1994
a pączek smakuje lepiej,
02:00
but neitherani is better than the other overallogólnie,
46
108618
2447
ale żadne z nich nie jest najlepszą opcją.
02:03
a hardciężko choicewybór.
47
111065
2168
Trudny wybór.
Świadomość, że małe wybory
02:05
RealizingZdając sobie sprawę that smallmały choiceswybory
48
113233
2046
też mogą być trudne
02:07
can alsorównież be hardciężko
49
115279
2093
może sprawić,
że duże wybory będą mniej skomplikowane.
02:09
maymoże make bigduży hardciężko choiceswybory seemwydać się lessmniej intractableproblematyczna.
50
117372
4027
Skoro udało nam się zdecydować,
co zjeść na śniadanie,
02:13
After all, we managezarządzanie to figurepostać
out what to have for breakfastśniadanie,
51
121399
2801
to może uda nam się zdecydować,
02:16
so maybe we can figurepostać out
52
124200
1480
02:17
whetherczy to stayzostać in the cityMiasto
53
125680
1619
czy zostać w mieście
02:19
or uprootwykorzenić for the newNowy jobpraca in the countrykraj.
54
127299
4060
czy zacząć od nowa na wsi.
Nie powinniśmy też myśleć,
że trudne decyzje są trudne,
02:23
We alsorównież shouldn'tnie powinien think that hardciężko choiceswybory are hardciężko
55
131359
4801
ponieważ jesteśmy głupi.
02:28
because we are stupidgłupi.
56
136160
2532
Po ukończeniu college'u
02:30
When I graduatedukończył from collegeSzkoła Wyższa,
57
138692
1794
nie mogłam zdecydować
02:32
I couldn'tnie mógł decidedecydować się betweenpomiędzy two careerskariery,
58
140486
1871
między filozofią a prawem.
02:34
philosophyfilozofia and lawprawo.
59
142357
1570
02:36
I really lovedkochany philosophyfilozofia.
60
143927
3478
Uwielbiałam filozofię.
Można zdobyć niesamowitą wiedzę,
02:39
There are amazingniesamowity things you can learnuczyć się
61
147405
1629
02:41
as a philosopherfilozof,
62
149034
1255
będąc filozofem,
02:42
and all from the comfortkomfort of an armchairFotel.
63
150289
3288
siedząc sobie w wygodnym fotelu.
Jednak moja rodzina to skromni imigranci.
02:45
But I cameoprawa ołowiana witrażu from a modestskromny immigrantimigrantów familyrodzina
64
153577
3431
Luksusem dla mnie
02:49
where my ideapomysł of luxuryluksus
65
157008
1138
był ozór wieprzowy i kanapka z dżemem
02:50
was havingmający a porkwieprzowina tonguejęzyk and jellygalaretka sandwichkanapka
66
158146
2844
w pudełku na lunch do szkoły.
02:53
in my schoolszkoła lunchboxPojemnik na żywność,
67
160990
2110
02:55
so the thought of spendingwydatki my wholecały life
68
163100
2239
Dlatego myśl o spędzeniu swojego życia
02:57
sittingposiedzenie around in armchairsfotele just thinkingmyślący,
69
165339
3390
na siedzeniu w fotelu i rozmyślaniu
zdawała się szczytem
ekstrawagancji i lekkomyślności.
03:00
well, that struckpowalony me as the heightwysokość
of extravaganceekstrawagancja and frivolitylekkomyślność.
70
168729
4148
Wyjęłam swój żółty notatnik
03:05
So I got out my yellowżółty padPodkładka,
71
172877
2250
03:07
I drewrysował a linelinia down the middleśrodkowy,
72
175127
1907
i przedzieliłam linią kartkę na pół,
03:09
and I triedwypróbowany my bestNajlepiej to think of the reasonspowody
73
177034
1993
próbując wypisać powody
03:11
for and againstprzeciwko eachkażdy alternativealternatywny.
74
179027
3964
"za" i "przeciw" dla każdego rozwiązania.
Pomyślałam wtedy,
03:15
I rememberZapamiętaj thinkingmyślący to myselfsiebie,
75
182991
2244
że chciałabym wiedzieć,
03:17
if only I knewwiedziałem what my life
76
185235
3087
jak moje życie może się potoczyć.
03:20
in eachkażdy careerkariera would be like.
77
188322
1810
03:22
If only God or NetflixNetflix would sendwysłać me a DVDDVD
78
190132
3745
Gdyby tylko Bóg
albo portal Netflix wysłał mi DVD
03:26
of my two possiblemożliwy futureprzyszłość careerskariery, I'd be setzestaw.
79
193877
3255
pokazujące obie opcje w przyszłości,
wiedziałabym, co robić.
03:29
I'd compareporównać them sidebok by sidebok,
80
197132
2214
Porównałabym je dokładnie
03:31
I'd see that one was better,
81
199346
1795
i wiedziałabym, która jest lepsza.
03:33
and the choicewybór would be easyłatwo.
82
201141
2562
Wybór byłby prosty.
03:35
But I got no DVDDVD,
83
203703
2023
Ale nie miałam nagrania DVD.
03:37
and because I couldn'tnie mógł figurepostać out whichktóry was better,
84
205726
2677
Nie wiedząc,
która możliwość jest lepsza,
03:40
I did what manywiele of us do in hardciężko choiceswybory:
85
208403
2817
zrobiłam to, co robi wielu z nas
w obliczu trudnych decyzji:
03:43
I tookwziął the safestnajbezpieczniejsze optionopcja.
86
211220
2878
wybrałam bezpieczniejszą opcję.
03:46
FearStrach przed of beingistota an unemployedbezrobotny philosopherfilozof
87
214098
3017
Strach przed byciem bezrobotną filozofką
03:49
led me to becomestają się a lawyerprawnik,
88
217115
2567
popchnął mnie do zostania prawniczką.
I jak się przekonałam
03:51
and as I discoveredodkryty,
89
219682
1905
prawo do mnie nie pasowało.
03:53
lawyeringlawyering didn't quitecałkiem fitdopasowanie.
90
221587
1689
03:55
It wasn'tnie było who I was.
91
223276
2264
Nie czułam się sobą.
03:57
So now I'm a philosopherfilozof,
92
225540
1805
Dlatego teraz jestem filozofką
03:59
and I studybadanie hardciężko choiceswybory,
93
227345
1709
i badam temat trudnych wyborów.
04:01
and I can tell you that fearstrach of the unknownnieznany,
94
229054
3462
Strach przed nieznanym,
04:04
while a commonpospolity motivationalMotywacyjne defaultdomyślne
95
232516
2890
który często demotywuje
w obliczu trudnych decyzji,
04:07
in dealingpostępowanie with hardciężko choiceswybory,
96
235406
2484
polega na tym, że mylnie je postrzegamy.
04:10
restspodpórki on a misconceptionnieporozumienie of them.
97
237890
2313
04:12
It's a mistakebłąd to think that in hardciężko choiceswybory,
98
240203
2797
Błędem jest myślenie,
że podejmując trudne decyzje,
jedna opcja
jest rzeczywiście lepsza od drugiej,
04:15
one alternativealternatywny really is better than the other,
99
243000
3225
a my jesteśmy zbyt głupi,
żeby wiedzieć która.
04:18
but we're too stupidgłupi to know whichktóry,
100
246225
1828
Skoro tego nie wiemy,
równie dobrze możemy
04:20
and sinceod we don't know whichktóry, we mightmoc as well
101
248053
1707
04:21
take the leastnajmniej riskyryzykowny optionopcja.
102
249760
2704
wybrać tę mniej ryzykowną.
04:24
Even takingnabierający two alternativesalternatywy sidebok by sidebok
103
252464
2743
Nawet porównywanie obu opcji,
04:27
with fullpełny informationInformacja, a choicewybór can still be hardciężko.
104
255207
4685
mając wszystkie dane,
nie ułatwi wyboru.
Trudne wybory są trudne.
04:32
HardTwardy choiceswybory are hardciężko
105
259892
2151
Nie z naszej winy czy ignorancji.
04:34
not because of us or our ignoranceignorancja;
106
262043
2136
Są trudne, bo nie ma najlepszej opcji.
04:36
they're hardciężko because there is no bestNajlepiej optionopcja.
107
264179
4323
Skoro nie ma najlepszej możliwości,
04:40
Now, if there's no bestNajlepiej optionopcja,
108
268502
2154
04:42
if the scaleswaga don't tipWskazówka in favorprzysługa of one alternativealternatywny
109
270656
3919
a jedna nie ma przewagi
nad drugą,
04:46
over anotherinne,
110
274575
1245
zatem obie muszą być równie dobre.
04:48
then surelypewno the alternativesalternatywy mustmusi be equallyna równi good.
111
275820
3977
Może stając przed trudnym wyborem,
najlepiej jest powiedzieć,
04:51
So maybe the right thing to say in hardciężko choiceswybory
112
279797
1854
04:53
is that they're betweenpomiędzy equallyna równi good optionsopcje.
113
281651
3119
że obie są równie dobre.
04:56
But that can't be right.
114
284770
1185
Ale to nie może mieć sensu.
04:58
If alternativesalternatywy are equallyna równi good,
115
285955
1608
Jeśli są równie dobre,
04:59
you should just fliptrzepnięcie a coinmoneta betweenpomiędzy them,
116
287563
2335
możemy zadecydować,
rzucając monetą.
Błędem byłoby myślenie,
05:02
and it seemswydaje się a mistakebłąd to think,
117
289898
1726
że wyboru dotyczącego kariery
05:03
here'soto jest how you should decidedecydować się betweenpomiędzy careerskariery,
118
291624
2923
domu, małżonka dokona za nas moneta.
05:06
placesmiejsca to liverelacja na żywo, people to marryżenić się: FlipFlip a coinmoneta.
119
294547
3960
Istnieje kolejny powód, żeby sądzić,
05:10
There's anotherinne reasonpowód for thinkingmyślący
120
298507
1800
05:12
that hardciężko choiceswybory aren'tnie są choiceswybory
121
300307
2300
że trudny wybór
wcale nie polega na rozważeniu
05:14
betweenpomiędzy equallyna równi good optionsopcje.
122
302607
3333
równie dobrych opcji.
Załóżmy, że wybieracie
pomiędzy dwoma posadami:
05:18
SupposeZałóżmy, że you have a choicewybór betweenpomiędzy two jobsOferty pracy:
123
305940
3280
możecie być bankierem inwestycyjnym
05:21
you could be an investmentinwestycja bankerbankier
124
309220
3207
albo artystą grafikiem.
05:24
or a graphicgrafiki artistartysta.
125
312427
2518
05:27
There are a varietyróżnorodność of things
that mattermateria in suchtaki a choicewybór,
126
314945
2946
Wiele rzeczy liczy się przy tym wyborze:
atrakcyjność pracy,
05:30
like the excitementpodniecenie of the work,
127
317891
2199
05:32
achievingosiągnięcia financialbudżetowy securitybezpieczeństwo,
128
320090
2286
zabezpieczenie finansowe,
05:34
havingmający time to raisepodnieść a familyrodzina, and so on.
129
322376
2374
czas dla rodziny i tak dalej.
Być może kariera artysty pchnie was
05:36
Maybe the artist'sartysty careerkariera putsstawia you
130
324750
2795
05:39
on the cuttingtnący edgekrawędź of newNowy formsformularze
131
327545
2438
na granicę najnowocześniejszych form
05:42
of pictorialobrazowe expressionwyrażenie.
132
329983
1740
wyrazu poprzez obraz.
05:43
Maybe the bankingBankowość careerkariera
133
331723
1749
Może kariera bankiera
05:45
putsstawia you on the cuttingtnący edgekrawędź
134
333472
1398
zawiedzie was
na granicę najnowocześniejszych
05:47
of newNowy formsformularze of financialbudżetowy manipulationmanipulacja.
135
334870
4367
form manipulacji finansowej.
05:51
ImagineWyobraź sobie the two jobsOferty pracy howeverjednak you like
136
339237
3079
Myślcie o obu zawodach tak,
żeby jeden nie był lepszy od drugiego.
05:54
so that neitherani is better than the other.
137
342316
2973
Teraz trochę ulepszymy jeden z nich.
05:57
Now supposeprzypuszczać we improveulepszać one of them a bitkawałek.
138
345289
3092
Przypuśćmy, że kuszący was bank
06:00
SupposeZałóżmy, że the bankBank, wooingzaloty you,
139
348381
2494
zwiększa waszą pensję o 500 dolarów.
06:03
addsdodaje 500 dollarsdolarów a monthmiesiąc to your salarywynagrodzenie.
140
350875
3389
Czy wyższa pensja sprawi,
że praca w bankowości
06:06
Does the extradodatkowy moneypieniądze now make the bankingBankowość jobpraca
141
354264
3772
wyda się lepsza od pracy artysty?
06:10
better than the artistartysta one?
142
358036
2592
Niekoniecznie.
06:12
Not necessarilykoniecznie.
143
360628
2202
Praca w bankowości dzięki wyższej pensji
06:15
A higherwyższy salarywynagrodzenie makesczyni the bankingBankowość jobpraca
144
362830
2168
06:17
better than it was before,
145
364998
1965
jest lepsza niż wcześniej,
06:19
but it mightmoc not be enoughdość to make
146
366963
2177
ale to wcale nie daje pewności,
06:21
beingistota a bankerbankier better than beingistota an artistartysta.
147
369140
3971
że lepiej być bankierem niż artystą.
Jeśli ulepszenie jednego zawodu,
06:25
But if an improvementpoprawa in one of the jobsOferty pracy
148
373111
2654
nie czyni go lepszym,
06:27
doesn't make it better than the other,
149
375765
1809
06:29
then the two originaloryginalny jobsOferty pracy
150
377574
1172
zatem oba zawody
06:30
could not have been equallyna równi good.
151
378746
2799
nie mogą być tak samo dobre.
06:33
If you startpoczątek with two things that are equallyna równi good,
152
381545
1982
Gdy mając dwie równie dobre rzeczy,
06:35
and you improveulepszać one of them,
153
383527
1858
ulepszycie jedną z nich,
06:37
it now mustmusi be better than the other.
154
385385
2895
powinna stać się lepsza od drugiej.
06:40
That's not the casewalizka with optionsopcje in hardciężko choiceswybory.
155
388280
4622
To nie sprawdza się
przy podejmowaniu trudnych decyzji.
Zatem mamy łamigłówkę.
06:45
So now we'vemamy got a puzzlepuzzle.
156
392902
2718
Mamy dwa zawody.
06:47
We'veMamy got two jobsOferty pracy.
157
395620
1676
Pierwszy nie jest lepszy od drugiego.
06:49
NeitherAni is better than the other,
158
397296
1960
06:51
norani are they equallyna równi good.
159
399256
2022
Nie są też równie dobre.
06:53
So how are we supposeddomniemany to choosewybierać?
160
401278
2306
Zatem jak mamy podjąć decyzję?
06:55
Something seemswydaje się to have goneodszedł wrongźle here.
161
403584
4635
Coś tu jest nie tak.
Może wybór
sam w sobie jest problematyczny,
07:00
Maybe the choicewybór itselfsamo is problematicproblematyczny
162
408219
2471
07:02
and comparisonporównanie is impossibleniemożliwy.
163
410690
3270
a porównanie niemożliwe?
To nieprawda.
07:06
But that can't be right.
164
413960
1560
07:07
It's not like we're tryingpróbować to choosewybierać betweenpomiędzy
165
415520
1808
Nie staramy się przecież wybrać pomiędzy
07:09
two things that can't be comparedporównywane.
166
417328
2379
nieporównywalnymi możliwościami.
07:11
We're weighingważenie the meritsZalety of two jobsOferty pracy, after all,
167
419707
3131
Rozważamy zalety dwóch zawodów,
07:15
not the meritsZalety of the numbernumer ninedziewięć
168
422838
1780
a nie zalety liczby dziewięć
07:16
and a platetalerz of friedsmażone eggsjaja.
169
424618
3181
oraz talerza smażonych jajek.
Porównanie ogólnych zalet dwóch zawodów
07:19
A comparisonporównanie of the overallogólnie meritsZalety of two jobsOferty pracy
170
427799
3291
jest dla nas wykonalne
07:23
is something we can make,
171
431090
2004
i często to robimy.
07:25
and one we oftenczęsto do make.
172
433094
3962
Sądzę, że łamigłówka pojawia się,
07:29
I think the puzzlepuzzle arisespowstaje
173
437056
2205
ponieważ odnosimy się do kwestii wartości
07:31
because of an unreflectiveniefrasobliwego assumptionzałożenie
174
439261
2319
07:33
we make about valuewartość.
175
441580
2320
bez większego zastanowienia się.
07:36
We unwittinglynieświadomie assumezałożyć that valueswartości
176
443900
3056
Mimowolnie przyjmujemy,
że wartości takie jak
sprawiedliwość, piękno, dobro
07:39
like justicesprawiedliwość, beautypiękno, kindnessdobroć,
177
446956
2555
są powiązane z wielkościami
07:41
are akinAkin to scientificnaukowy quantitiesilości,
178
449511
3114
takimi jak długość, masa i waga.
07:44
like lengthdługość, massmasa and weightwaga.
179
452625
4380
Porównajmy coś,
nie biorąc pod uwagę wartości.
07:49
Take any comparativeporównawcze questionpytanie not involvingangażujące valuewartość,
180
457005
2920
Na przykład która z walizek jest cięższa.
07:52
suchtaki as whichktóry of two suitcaseswalizki is heaviercięższe.
181
459925
3664
Istnieją tylko trzy możliwości.
07:55
There are only threetrzy possibilitiesmożliwości.
182
463589
2685
07:58
The weightwaga of one is greaterwiększy, lessermałopolskie
183
466274
3124
Waga pierwszej walizki
jest większa, mniejsza
od wagi drugiej albo jest jej równa.
08:01
or equalrówny to the weightwaga of the other.
184
469398
2896
08:04
PropertiesWłaściwości like weightwaga can be representedreprezentowany
185
472294
2292
Cechy takie jak waga mogą być wyrażone
08:06
by realreal numbersliczby -- one, two, threetrzy and so on --
186
474586
2875
za pomocą liczb rzeczywistych:
jeden, dwa, trzy...
08:09
and there are only threetrzy possiblemożliwy comparisonsporównania
187
477461
3067
Istnieją tylko trzy możliwe porównania
08:12
betweenpomiędzy any two realreal numbersliczby.
188
480528
2543
pomiędzy dwoma liczbami rzeczywistymi.
08:15
One numbernumer is greaterwiększy, lessermałopolskie,
189
483071
2393
Jedna liczba jest większa,
mniejsza od drugiej
08:17
or equalrówny to the other.
190
485464
2735
albo jest jej równa.
08:20
Not so with valueswartości.
191
488199
2787
Tak nie dzieje się z wartościami.
08:23
As post-Enlightenmentpo okresie oświecenia creaturesstworzenia,
192
490986
2305
Choć oświecenie dawno już przeminęło,
08:25
we tendzmierzać to assumezałożyć
193
493291
1843
to zazwyczaj zakładamy,
08:27
that scientificnaukowy thinkingmyślący holdstrzyma the keyklawisz
194
495134
2454
że myślenie naukowe stanowi klucz
08:29
to everything of importanceznaczenie in our worldświat,
195
497588
3252
do tego, co ważne.
Ale świat wartości
08:33
but the worldświat of valuewartość
196
500840
1457
08:34
is differentróżne from the worldświat of sciencenauka.
197
502297
2077
różni się od świata nauki.
08:36
The stuffrzeczy of the one worldświat
198
504374
1714
To, co należy do jednego świata,
08:38
can be quantifiedilościowo by realreal numbersliczby.
199
506088
1852
można przedstawić
dzięki liczbom rzeczywistym.
08:40
The stuffrzeczy of the other worldświat can't.
200
507940
3433
W drugim świecie to niemożliwe.
08:43
We shouldn'tnie powinien assumezałożyć
201
511373
1451
Nie powinniśmy zakładać,
08:45
that the worldświat of is, of lengthsdługości and weightswagi,
202
512824
2633
że świat bytów, długości i wag
08:47
has the samepodobnie structureStruktura as the worldświat of oughtpowinni,
203
515457
3028
jest taki sam jak świat powinności,
tego, co powinniśmy zrobić.
08:50
of what we should do.
204
518485
2051
08:52
So if what matterssprawy to us --
205
520536
2314
Jeśli to, co jest dla nas ważne:
08:55
a child'sdziecka delightrozkosz, the love
you have for your partnerpartner
206
522850
3408
radość dziecka, miłość do partnera
nie może być przedstawione
za pomocą liczb,
08:58
can't be representedreprezentowany by realreal numbersliczby,
207
526258
2741
to nie ma powodu, żeby sądzić,
09:01
then there's no reasonpowód to believe
208
528999
2005
09:03
that in choicewybór, there are only threetrzy possibilitiesmożliwości --
209
531004
3498
że wybór oznacza tylko trzy możliwości:
09:06
that one alternativealternatywny is better, worsegorzej or equalrówny
210
534502
3625
jedna z opcji jest lepsza,
gorsza od drugiej
09:10
to the other.
211
538127
1980
albo jest jej równa.
09:12
We need to introduceprzedstawiać a newNowy, fourthczwarty relationRelacja
212
540107
4073
Musimy wprowadzić nową, czwartą zależność,
09:16
beyondpoza beingistota better, worsegorzej or equalrówny,
213
544180
3651
oprócz opcji lepszej, gorszej lub równej.
Określa ona,
co dzieje się przy trudnych wyborach.
09:20
that describesopisuje what's going on in hardciężko choiceswybory.
214
547831
3713
Mówię o takich opcjach,
09:23
I like to say that the alternativesalternatywy are
215
551544
2158
że są "równorzędne.
09:25
"on a parpar."
216
553702
1449
09:27
When alternativesalternatywy are on a parpar,
217
555151
1600
Gdy opcje są równorzędne,
09:28
it maymoże mattermateria very much whichktóry you choosewybierać,
218
556751
3175
bardzo liczy się, którą wybierzecie,
09:32
but one alternativealternatywny isn't better than the other.
219
559926
3293
ale nie ma możliwości wybrania lepszej.
09:35
RatherRaczej, the alternativesalternatywy are in
220
563219
2162
Możliwości mają raczej
sąsiadujące wartości,
09:37
the samepodobnie neighborhoodsąsiedztwo of valuewartość,
221
565381
2278
wartości należące do tej samej ligi.
09:39
in the samepodobnie leagueliga of valuewartość,
222
567659
1999
09:41
while at the samepodobnie time beingistota very differentróżne
223
569658
2525
Jednocześnie różnią się pod względem
09:44
in kinduprzejmy of valuewartość.
224
572183
1778
rodzaju wartości.
09:46
That's why the choicewybór is hardciężko.
225
573961
3478
Dlatego wybór jest trudny.
09:49
UnderstandingZrozumienie hardciężko choiceswybory in this way
226
577439
2362
Takie rozumienie trudnych wyborów
09:52
uncoversodkrywa something about ourselvesmy sami we didn't know.
227
579801
4050
pomaga nam odkryć rzeczy,
których o sobie nie wiedzieliśmy.
Każdy z nas może
09:56
EachKażdy of us has the powermoc
228
583851
2354
tworzyć powody.
09:58
to createStwórz reasonspowody.
229
586205
3538
Wyobraźcie sobie świat,
w którym każdy wybór
10:01
ImagineWyobraź sobie a worldświat in whichktóry everykażdy choicewybór you facetwarz
230
589743
3207
10:05
is an easyłatwo choicewybór,
231
592950
1690
jest prosty,
10:06
that is, there's always a bestNajlepiej alternativealternatywny.
232
594640
2392
w którym zawsze jest najlepsza opcja.
10:09
If there's a bestNajlepiej alternativealternatywny,
233
597032
1748
Jeśli istnieje najlepsza opcja,
10:10
then that's the one you should choosewybierać,
234
598780
1442
to ją powinniście wybrać,
10:12
because partczęść of beingistota rationalracjonalny
235
600222
2010
ponieważ bycie racjonalnym
10:14
is doing the better thing ratherraczej than the worsegorzej thing,
236
602232
2590
oznacza wybór
tej lepszej rzeczy, a nie tej gorszej.
10:17
choosingwybór what you have mostwiększość reasonpowód to choosewybierać.
237
604822
3216
To wybór, który dyktuje rozsądek.
10:20
In suchtaki a worldświat,
238
608038
2062
W takim świecie
10:22
we'dpoślubić have mostwiększość reasonpowód
239
610100
2366
rozsądek podpowiadałby,
10:24
to wearmieć na sobie blackczarny socksskarpety insteadzamiast of pinkróżowy socksskarpety,
240
612466
2480
żeby nosić czarne, nie różowe skarpety,
10:27
to eatjeść cerealzboże insteadzamiast of donutsPączki,
241
614946
1915
jeść płatki zamiast pączków,
10:29
to liverelacja na żywo in the cityMiasto ratherraczej than the countrykraj,
242
616861
1605
mieszkać w mieście, a nie na wsi,
10:30
to marryżenić się BettyBetty insteadzamiast of LolitaLolita.
243
618466
2202
ożenić się z Betty, a nie z Lolitą.
10:32
A worldświat fullpełny of only easyłatwo choiceswybory
244
620668
3118
Świat pełen łatwych wyborów
10:35
would enslavezniewolić us to reasonspowody.
245
623786
3894
zrobiłby z nas niewolników rozsądku.
Jeśli się nad tym zastanowić,
10:39
When you think about it,
246
627680
2567
10:42
it's nutsorzechy to believe
247
630247
2600
szaleństwem byłoby sądzić,
10:45
that the reasonspowody givendany to you
248
632847
3097
że przedstawione powody
10:48
dictateddyktowane that you had mostwiększość reasonpowód to pursuekontynuować
249
635944
4989
dyktują wam,
że najrozsądniej będzie skupić się
na konkretnym hobby,
którym się zajmujecie,
10:53
the exactdokładny hobbieshobby you do,
250
640933
2758
mieszkać w tym domu,
w którym mieszkacie,
10:55
to liverelacja na żywo in the exactdokładny housedom you do,
251
643691
2279
10:58
to work at the exactdokładny jobpraca you do.
252
645970
3236
wykonywać tę pracę,
którą wykonujecie.
11:01
InsteadZamiast tego, you facedw obliczu alternativesalternatywy
253
649206
2528
W zamian stanęliście przed możliwościami,
11:03
that were on a parparhardciężko choiceswybory
254
651734
3415
które były równorzędne -
przed trudnymi wyborami.
11:07
and you madezrobiony reasonspowody for yourselfsiebie
255
655149
2771
Stworzyliście powody,
11:10
to choosewybierać that hobbyhobby, that housedom and that jobpraca.
256
657920
4622
dla których wybraliście
to hobby, ten dom i tę pracę.
Gdy opcje są równorzędne,
11:14
When alternativesalternatywy are on a parpar,
257
662542
2541
11:17
the reasonspowody givendany to us, the oneste
258
665083
1730
nasze powody,
11:19
that determineustalać whetherczy we're makingzrobienie a mistakebłąd,
259
666813
2768
które określają, czy popełniamy błąd,
milczą i nie podpowiadają, co robić.
11:21
are silentcichy as to what to do.
260
669581
3060
To tutaj, w obrębie trudnych wyborów,
11:24
It's here, in the spaceprzestrzeń of hardciężko choiceswybory,
261
672641
3363
możemy przećwiczyć
11:28
that we get to exercisećwiczenie
262
676004
2481
swoją normatywną moc.
11:30
our normativenormatywne powermoc,
263
678485
2679
11:33
the powermoc to createStwórz reasonspowody for yourselfsiebie,
264
681164
2451
Moc tworzenia dla siebie powodów,
11:35
to make yourselfsiebie
265
683615
1769
przemiany samego siebie
11:37
into the kinduprzejmy of personosoba
266
685384
2646
w typ osoby,
11:40
for whomkogo countrykraj livingżycie
267
688030
2233
której życie na wsi
11:42
is preferablepreferowane to the urbanmiejski life.
268
690263
2733
odpowiada bardziej niż życie w mieście.
11:45
When we choosewybierać betweenpomiędzy
269
692996
1738
Kiedy wybieramy pomiędzy opcjami,
11:46
optionsopcje that are on a parpar,
270
694734
1699
które są ze sobą równorzędne,
11:48
we can do something really ratherraczej remarkableznakomity.
271
696433
3773
możemy dokonać czegoś niesamowitego.
11:52
We can put our very selvessamych behindza an optionopcja.
272
700206
3723
Możemy utożsamić się z daną możliwością.
Jestem tutaj.
11:56
Here'sTutaj jest where I standstoisko.
273
703929
2817
Jestem taką osobą. Jestem za bankowością.
11:58
Here'sTutaj jest who I am. I am for bankingBankowość.
274
706746
3386
Jestem za pączkiem z czekoladą.
12:02
I am for chocolateczekolada donutsPączki.
275
710132
3636
Taka reakcja przy trudnych wyborach
12:05
This responseodpowiedź in hardciężko choiceswybory
276
713768
2543
12:08
is a rationalracjonalny responseodpowiedź,
277
716311
2088
jest reakcją racjonalną,
12:10
but it's not dictateddyktowane by reasonspowody givendany to us.
278
718399
2918
ale nie podyktowaną podanymi nam powodami.
Jest poparta powodami,
które sami stworzyliśmy.
12:13
RatherRaczej, it's supportedutrzymany by reasonspowody createdstworzony by us.
279
721317
6448
Kiedy sami tworzymy powody,
12:19
When we createStwórz reasonspowody for ourselvesmy sami
280
727765
2405
dla których stajemy się konkretną osobą,
12:22
to becomestają się this kinduprzejmy of personosoba ratherraczej than that,
281
730170
3314
wówczas stajemy się ludźmi,
którymi jesteśmy.
12:25
we wholeheartedlycałym sercem becomestają się the people that we are.
282
733484
3733
Można powiedzieć, że stajemy się autorami
12:29
You mightmoc say that we becomestają się the authorsautorski
283
737217
2456
naszego własnego życia.
12:31
of our ownwłasny liveszyje.
284
739673
3086
Zatem kiedy stajemy
przed trudnymi wyborami,
12:34
So when we facetwarz hardciężko choiceswybory,
285
742759
2452
nie powinniśmy walić głową w mur,
12:37
we shouldn'tnie powinien beatbić our headgłowa againstprzeciwko a wallŚciana
286
745211
2222
usiłując odgadnąć,
która opcja jest lepsza.
12:39
tryingpróbować to figurepostać out whichktóry alternativealternatywny is better.
287
747433
2497
Nie ma lepszej możliwości.
12:42
There is no bestNajlepiej alternativealternatywny.
288
749930
2439
Zamiast szukać powodów na zewnątrz,
12:44
InsteadZamiast tego of looking for reasonspowody out there,
289
752369
2519
12:47
we should be looking for reasonspowody in here:
290
754888
2586
powinniśmy ich szukać w sobie.
12:49
Who am I to be?
291
757474
2679
Kim mam być?
12:52
You mightmoc decidedecydować się to be a pinkróżowy sock-wearingnoszenie skarpet,
292
760153
3156
Możecie zdecydować się zostać bankierami
noszącymi różowe skarpetki,
12:55
cereal-lovingkochający zbóż, country-livingżycie w kraju bankerbankier,
293
763309
3688
uwielbiającymi płatki,
mieszkającymi na wsi.
12:59
and I mightmoc decidedecydować się to be a blackczarny sock-wearingnoszenie skarpet,
294
766997
3576
Ja mogę zechcieć być artystką
noszącą czarne skarpetki.
która mieszka w mieście i kocha pączki.
13:02
urbanmiejski, donut-lovingPączek kochanie artistartysta.
295
770573
3457
To, jak postąpimy,
podejmując trudne decyzje,
13:06
What we do in hardciężko choiceswybory is very much
296
774030
2807
w dużej mierze zależy od nas.
13:09
up to eachkażdy of us.
297
776837
3983
Ci, którzy nie stosują
normatywnych mocy
13:13
Now, people who don't exercisećwiczenie theirich
normativenormatywne powersuprawnienie in hardciężko choiceswybory
298
780820
4651
przy podejmowaniu
trudnych decyzji, dryfują.
13:17
are driftersDrifters.
299
785471
1615
13:19
We all know people like that.
300
787086
2082
Wszyscy znamy takich ludzi.
13:21
I drifteddryfował into beingistota a lawyerprawnik.
301
789168
2150
Ja dryfując, zostałam prawnikiem.
13:23
I didn't put my agencyagencja behindza lawyeringlawyering.
302
791318
2091
Nie wkładałam serca w bycie prawnikiem.
13:25
I wasn'tnie było for lawyeringlawyering.
303
793409
2680
Nie byłam za pracą jako prawnik.
13:28
DriftersDrifters allowdopuszczać the worldświat
304
796089
2931
Dryfując, ludzie pozwalają światu
13:31
to writepisać the storyfabuła of theirich liveszyje.
305
799020
2224
pisać scenariusz ich życia.
13:33
They let mechanismsmechanizmy of rewardnagroda and punishmentkara --
306
801244
3903
Pozwalają mechanizmom nagrody i kary:
klepaniu po głowie,
strachowi, łatwości wyboru
13:37
patsklepie on the headgłowa, fearstrach, the easinessłatwość of an optionopcja
307
805147
3840
determinować ich działania.
13:41
to determineustalać what they do.
308
808987
2671
13:43
So the lessonlekcja of hardciężko choiceswybory:
309
811658
2476
Oto nauka płynąca z trudnych wyborów:
13:46
reflectodzwierciedlić on what you can put your agencyagencja behindza,
310
814134
4475
zastanówcie się,
w co możecie włożyć serce,
za czym możecie się opowiedzieć,
13:50
on what you can be for,
311
818609
2390
a dzięki trudnym wyborom
13:53
and throughprzez hardciężko choiceswybory,
312
820999
2770
staniecie się tą osobą.
13:55
becomestają się that personosoba.
313
823769
2777
13:58
FarZnacznie from beingistota sourcesźródła of agonyagonii and dreadstrach,
314
826546
3178
Nie traktujmy trudnych wyborów
w kategoriach męczarni i strachu.
14:01
hardciężko choiceswybory are preciouscenny opportunitiesmożliwości
315
829724
3570
To doskonałe okazje,
14:05
for us to celebrateświętować what is specialspecjalny
316
833294
1931
dzięki którym doceniamy wyjątkowość
14:07
about the humanczłowiek conditionstan,
317
835225
1833
ludzkiego stanu umysłu.
14:09
that the reasonspowody that governrządzić our choiceswybory
318
837058
2630
Powody, które określają nasze wybory
14:11
as correctpoprawny or incorrectnieprawidłowe
319
839688
1983
jako poprawne lub niepoprawne,
14:13
sometimesczasami runbiegać out,
320
841671
1662
czasami się kończą.
14:15
and it is here, in the spaceprzestrzeń of hardciężko choiceswybory,
321
843333
3223
Tutaj, w przestrzeni trudnych wyborów,
14:18
that we have the powermoc
322
846556
1689
mamy tę moc
14:20
to createStwórz reasonspowody for ourselvesmy sami
323
848245
2512
tworzenia własnych powodów,
14:22
to becomestają się the distinctivecharakterystyczny people that we are.
324
850757
3578
dla których
stajemy się wyjątkowymi ludźmi.
14:26
And that's why hardciężko choiceswybory are not a curseprzekleństwo
325
854335
2620
Dlatego trudne wybory
nie są przekleństwem,
14:29
but a godsendwybawieniem.
326
856955
1650
ale darem.
14:30
Thank you.
327
858605
2671
Dziękuję.
(Brawa)
14:33
(ApplauseAplauz)
328
861276
3295
Translated by Anna Koszuta
Reviewed by Magda Komorowska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Ruth Chang - Philosopher
Ruth Chang asks why some choices are so hard — and what that means for the human condition.

Why you should listen

When Ruth Chang graduated from college, she was presented with a choice: Should she pursue a career in philosophy, or a career in law? Soon after finishing Harvard Law School and dipping her toe in the legal world, she regretted her decision and switched paths. She went off to Oxford University to study philosophy and has been a philosopher studying choice, freedom, value and action ever since.

Chang's research focuses on decision-making and the human condition: How do we exercise our freedom through the choices we make? She studies the relationship between reason and value, and how we navigate the sea of pros and cons as we make decisions that shape our lives.

More profile about the speaker
Ruth Chang | Speaker | TED.com