EG 2007
Mark Bittman: What's wrong with what we eat
Mark Bittman o tym, co jest nie tak z tym, co jemy
Filmed:
Readability: 4
4,713,450 views
W tym ognistym i bardzo zabawnym przemówieniu Mark Bittman, dziennikarz New York Timesa piszący o jedzeniu, mówi o tym, co jest złego w tym jak jemy (za dużo mięsa, za mało roślin, za dużo fast foodów, za mało domowego jedzenia) i dlaczego jest to zagrożeniem dla całej planety.
Mark Bittman - Food writer
Mark Bittman is a bestselling cookbook author, journalist and television personality. His friendly, informal approach to home cooking has shown millions that fancy execution is no substitute for flavor and soul. Full bio
Mark Bittman is a bestselling cookbook author, journalist and television personality. His friendly, informal approach to home cooking has shown millions that fancy execution is no substitute for flavor and soul. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I write about food. I write about cooking.
0
0
2000
Piszę o jedzeniu. Piszę o gotowaniu.
00:18
I take it quite seriously,
1
2000
2000
Biorę to całkiem na poważnie,
00:20
but I'm here to talk about something
2
4000
2000
ale jestem tu, aby rozmawiać o czymś,
00:22
that's become very important to me in the last year or two.
3
6000
4000
co, w ciągu ostatnich paru lat, stało się dla mnie bardzo ważne.
00:26
It is about food, but it's not about cooking, per se.
4
10000
4000
Chodzi o jedzenie, ale nie gotowanie samo w sobie.
00:31
I'm going to start with this picture of a beautiful cow.
5
15000
2000
Zacznę od tego zdjęcia pięknej krowy.
00:34
I'm not a vegetarian -- this is the old Nixon line, right?
6
18000
3000
"Nie jestem wegetarianinem" - to jest stary tekst Nixona, prawda?
00:37
But I still think that this --
7
21000
2000
Ale wciąż myślę, że to...
00:39
(Laughter)
8
23000
1000
(Śmiech)
00:40
-- may be this year's version of this.
9
24000
2000
...może być jego tegoroczna wersja.
00:43
Now, that is only a little bit hyperbolic.
10
27000
4000
A to jest tylko trochę hiperboliczne.
00:47
And why do I say it?
11
31000
2000
A dlaczego to mówię?
00:49
Because only once before has the fate of individual people
12
33000
4000
Ponieważ w przeszłości tylko raz los jednostki
00:53
and the fate of all of humanity
13
37000
2000
i los całej ludzkości
00:55
been so intertwined.
14
39000
2000
był tak silnie spleciony.
00:57
There was the bomb, and there's now.
15
41000
2000
Wtedy była bomba i jest ona teraz.
01:00
And where we go from here is going to determine
16
44000
2000
I droga jaką obierzemy pokaże
01:02
not only the quality and the length of our individual lives,
17
46000
4000
nie tylko jakość i długość życia jednostki,
01:06
but whether, if we could see the Earth a century from now,
18
50000
2000
ale również czy rozpoznalibyśmy Ziemię za sto lat,
01:08
we'd recognize it.
19
52000
2000
gdybyśmy mogli ją zobaczyć.
01:10
It's a holocaust of a different kind,
20
54000
2000
To jest Holocaust innego rodzaju,
01:12
and hiding under our desks isn't going to help.
21
56000
3000
a ukrywanie się pod biurkami nic nie pomoże.
01:15
Start with the notion that global warming
22
59000
2000
Zacznijmy od tezy, że globalne ocieplenie
01:17
is not only real, but dangerous.
23
61000
2000
jest nie tylko faktem, ale i stanowi niebezpieczeństwo.
01:19
Since every scientist in the world now believes this,
24
63000
3000
Ponieważ każdy naukowiec na świecie wierzy w to,
01:22
and even President Bush has seen the light, or pretends to,
25
66000
3000
a nawet prezydent Bush widział światełko, albo udaje, że widział,
01:25
we can take this is a given.
26
69000
2000
możemy uznać to za pewnik.
01:28
Then hear this, please.
27
72000
2000
Wysłuchajcie tego, proszę.
01:30
After energy production, livestock is the second-highest contributor
28
74000
4000
Hodowla zwiarząt jest drugim, za produkcją energii,
01:34
to atmosphere-altering gases.
29
78000
2000
źródłem gazów zmieniających atmosferę.
01:36
Nearly one-fifth of all greenhouse gas
30
80000
4000
Prawie jedna piąta wszystkich gazów cieplarnianych
01:40
is generated by livestock production --
31
84000
2000
jest generowana przy hodowli zwierząt.
01:42
more than transportation.
32
86000
2000
To więcej niż transport.
01:44
Now, you can make all the jokes you want about cow farts,
33
88000
4000
Możecie robić sobie żarty o pierdzących krowach,
01:48
but methane is 20 times more poisonous than CO2,
34
92000
3000
ale metan jest 20 razy bardziej trujący niż dwutlenek węgla,
01:51
and it's not just methane.
35
95000
2000
a w grę wchodzi nie tylko metan.
01:53
Livestock is also one of the biggest culprits in land degradation,
36
97000
4000
Zwierzęta hodowlane są też jednymi z największych winowajców degradacji ziemi,
01:57
air and water pollution, water shortages and loss of biodiversity.
37
101000
5000
zanieczyszczenia powietrza i wody, braku wody i utraty bioróżnorodności.
02:02
There's more.
38
106000
1000
To nie wszystko.
02:03
Like half the antibiotics in this country
39
107000
3000
Połowa antybiotyków w tym kraju
02:06
are not administered to people, but to animals.
40
110000
3000
nie jest przepisywana ludziom, ale zwierzętom.
02:09
But lists like this become kind of numbing, so let me just say this:
41
113000
3000
Ale listy jak te są nieco ogłupiające, więc powiem tylko tyle:
02:12
if you're a progressive,
42
116000
2000
jeżeli jesteś nowoczesny,
02:14
if you're driving a Prius, or you're shopping green,
43
118000
3000
jeżeli jeździsz Priusem, albo robisz zielone zakupy,
02:17
or you're looking for organic,
44
121000
2000
albo szukasz organicznych produktów,
02:19
you should probably be a semi-vegetarian.
45
123000
3000
prawdopodobnie powinieneś być semi-wegetaraininem.
02:23
Now, I'm no more anti-cattle than I am anti-atom,
46
127000
4000
Nie jestem bardziej przeciwny krowom niż energii atomowej,
02:27
but it's all in the way we use these things.
47
131000
2000
chodzi o to jak wykorzystujemy te rzeczy.
02:29
There's another piece of the puzzle,
48
133000
2000
Jest jeszcze jeden element układanki,
02:31
which Ann Cooper talked about beautifully yesterday,
49
135000
2000
o którym wczora pięknie mówiła Ann Cooper,
02:33
and one you already know.
50
137000
2000
a który już znacie.
02:36
There's no question, none, that so-called lifestyle diseases --
51
140000
4000
Nie ma żadnych wątpliwości, że tak zwane choroby cywilizacyjne -
02:40
diabetes, heart disease, stroke, some cancers --
52
144000
4000
cukrzyca, choroby serca, udar, niektóre rodzaje raka -
02:44
are diseases that are far more prevalent here
53
148000
3000
występują dużo częściej tu
02:47
than anywhere in the rest of the world.
54
151000
2000
niż gdziekolwiek indziej na świecie.
02:49
And that's the direct result of eating a Western diet.
55
153000
4000
A jest to wynikiem jedzenia według Zachodniej diety.
02:53
Our demand for meat, dairy and refined carbohydrates --
56
157000
4000
Nasze zapotrzebowanie na mięso, nabiał i przetworzone węglowodany --
02:57
the world consumes one billion cans or bottles of Coke a day --
57
161000
5000
świat konsumuje miliard puszek lub butelek Coca Coli dziennie -
03:02
our demand for these things, not our need, our want,
58
166000
4000
nasze zapotrzebowanie, nie potrzeba, lecz nasze "chcę"
03:06
drives us to consume way more calories than are good for us.
59
170000
4000
powoduje, że pochłaniamy dużo więcej kalorii niż jest to dla nas dobre.
03:10
And those calories are in foods that cause, not prevent, disease.
60
174000
5000
A te kalorie są w pożywieniu, które powoduje choroby, zamiast im zapobiegać.
03:15
Now global warming was unforeseen.
61
179000
2000
Globalne ocieplenie było nieprzewidywalne.
03:17
We didn't know that pollution did more than cause bad visibility.
62
181000
4000
Nie wiedzieliśmy, że zanieczyszczenia powodowały coś więcej niż słabą widoczność.
03:21
Maybe a few lung diseases here and there,
63
185000
2000
Może jakieś choroby płuc tu i tam,
03:23
but, you know, that's not such a big deal.
64
187000
3000
no ale wiece, to nic takiego.
03:26
The current health crisis, however,
65
190000
2000
Natomiast obecny kryzys zdrowia
03:28
is a little more the work of the evil empire.
66
192000
3000
jest już trochę robotą złego imperium.
03:31
We were told, we were assured,
67
195000
3000
Powiedziano nam, zapewniono nas,
03:34
that the more meat and dairy and poultry we ate,
68
198000
2000
że im więcej mięsa i nabiału jemy,
03:36
the healthier we'd be.
69
200000
2000
tym zdrowsi jesteśmy.
03:38
No. Overconsumption of animals, and of course, junk food,
70
202000
3000
Nie. Jedzenie za dużej ilości mięsa i , oczywiście, śmieciowego jedzenia
03:41
is the problem, along with our paltry consumption of plants.
71
205000
4000
jest problemem, zaraz obok ubogiego spożycia roślin.
03:45
Now, there's no time to get into the benefits of eating plants here,
72
209000
3000
To nie jest teraz czas na wychwalanie zalet jedzenia roślin,
03:48
but the evidence is that plants -- and I want to make this clear --
73
212000
3000
ale dowodem jest, że rośliny - podkreślam -
03:51
it's not the ingredients in plants, it's the plants.
74
215000
4000
to nie ich składniki, ale rośliny same w sobie.
03:55
It's not the beta-carotene, it's the carrot.
75
219000
3000
Nie chodzi o beta-karoten, chodzi o marchewkę.
03:58
The evidence is very clear that plants promote health.
76
222000
4000
Dowody są jasne, że rośliny promują zdrowie.
04:02
This evidence is overwhelming at this point.
77
226000
2000
Dowody są przytłaczające.
04:04
You eat more plants, you eat less other stuff, you live longer.
78
228000
4000
Jesz więcej roślin, jesz mniej innych rzeczy, żyjesz dłużej.
04:08
Not bad.
79
232000
2000
Nieźle.
04:10
But back to animals and junk food.
80
234000
2000
Ale powróćmy do zwierząt i śmieciowego jedzenia.
04:12
What do they have in common?
81
236000
2000
Co mają ze sobą wspólnego?
04:14
One: we don't need either of them for health.
82
238000
3000
Po pierwsze: żadnego z nich nie potrzebujemy dla zdrowia.
04:17
We don't need animal products,
83
241000
2000
Nie potrzebujemy produktów pochodzenia zwierzęcego,
04:19
and we certainly don't need white bread or Coke.
84
243000
3000
a już na pewno nie potrzebujemy białego chleba ani Coli.
04:22
Two: both have been marketed heavily,
85
246000
2000
Po drugie: oba produkty były silnie reklamowane,
04:24
creating unnatural demand.
86
248000
2000
tworząc nienaturalną żądzę.
04:26
We're not born craving Whoppers or Skittles.
87
250000
5000
Nie rodzimy się z pragnieniem Whoppersów i Skittelsów.
04:31
Three: their production has been supported by government agencies
88
255000
3000
Po trzecie: ich produkcja była wspierana przez agencje rządowe
04:34
at the expense of a more health- and Earth-friendly diet.
89
258000
3000
pod pretekstem zdrowszej i bardziej przyjaznej Ziemi diety.
04:37
Now, let's imagine a parallel.
90
261000
4000
Ale wyobraźmy sobie równoległy scenariusz.
04:41
Let's pretend that our government supported an oil-based economy,
91
265000
3000
Udajmy, że nasz rząd wspierał przemysł oparty na ropie,
04:44
while discouraging more sustainable forms of energy,
92
268000
4000
zniechęcając do odnawialnych form energii,
04:48
knowing all the while that the result would be
93
272000
2000
wiedząc, że rezultatem będą
04:50
pollution, war and rising costs.
94
274000
2000
zanieczyszczenia, wojna i rosnące koszty.
04:52
Incredible, isn't it?
95
276000
2000
Niesamowite, prawda?
04:54
Yet they do that.
96
278000
2000
Ale jednak to robią.
04:56
And they do this here. It's the same deal.
97
280000
2000
I robią to też w tym wypadku. Tak samo.
04:58
The sad thing is, when it comes to diet,
98
282000
2000
Smutne jest, że w sprawach diety,
05:00
is that even when well-intentioned Feds
99
284000
2000
nawet urzędnicy z dobrymi intencjami,
05:02
try to do right by us, they fail.
100
286000
4000
którzy chcą dobrze dla nas - ponoszą porażkę.
05:07
Either they're outvoted by puppets of agribusiness,
101
291000
3000
Albo są przegłosowani przez marionetki przemysłu rolniczego,
05:10
or they are puppets of agribusiness.
102
294000
2000
albo sami nimi są.
05:12
So, when the USDA finally acknowledged
103
296000
4000
Więc kiedy Departament Rolnictwa USA przyznał,
05:16
that it was plants, rather than animals, that made people healthy,
104
300000
4000
że to raczej rośliny, a nie mięso, są zdrowe,
05:20
they encouraged us, via their overly simplistic food pyramid,
105
304000
4000
zachęcili nas za pomocą zbyt uproszczonej piramidy żywienia,
05:24
to eat five servings of fruits and vegetables a day,
106
308000
3000
abyśmy jedli pięć porcji warzyw i owoców dziennie
05:27
along with more carbs.
107
311000
2000
oraz więcej węglowodanów.
05:29
What they didn't tell us is that some carbs are better than others,
108
313000
3000
Jednak nie powiedzieli nam, że jedne węglowodany są lepsze niż inne
05:32
and that plants and whole grains
109
316000
2000
i że rośliny i pełne ziarna
05:34
should be supplanting eating junk food.
110
318000
2000
powinny wypierać jedzenie śmieciowych produktów.
05:36
But industry lobbyists would never let that happen.
111
320000
3000
Ale lobbyści nigdy by do tego nie dopuścili.
05:39
And guess what?
112
323000
2000
I zgadnijcie co?
05:41
Half the people who developed the food pyramid
113
325000
2000
Połowa ludzi, którzy opracowali piramidę żywienia
05:43
have ties to agribusiness.
114
327000
2000
jest związana z przemysłem rolniczym.
05:45
So, instead of substituting plants for animals,
115
329000
3000
Więc zamiast zastępować mięso roślinami
05:48
our swollen appetites simply became larger,
116
332000
3000
nasz rozdęty apetyt po prostu zwiększył się,
05:51
and the most dangerous aspects of them remained unchanged.
117
335000
4000
a najniebezpieczniejsze aspekty się nie zmieniły.
05:55
So-called low-fat diets, so-called low-carb diets --
118
339000
4000
Tak zwane diety nisko tłuszczowe, nisko węglowodanowe
05:59
these are not solutions.
119
343000
2000
nie są rozwiązaniem.
06:01
But with lots of intelligent people
120
345000
2000
Ale ci wszyscy inteligentni ludzie
06:03
focusing on whether food is organic or local,
121
347000
3000
skupiający się tym, czy jedzenie jest miejscowe albo ekologiczne,
06:06
or whether we're being nice to animals,
122
350000
2000
albo czy zwierzęta były dobrze traktowane,
06:08
the most important issues just aren't being addressed.
123
352000
3000
nie odnoszą się do najważniejszych kwestii.
06:11
Now, don't get me wrong.
124
355000
2000
Nie zrozumcie mnie źle.
06:13
I like animals,
125
357000
2000
Lubię zwierzęta,
06:15
and I don't think it's just fine to industrialize their production
126
359000
3000
I nie uważam, że uprzemysłowienie ich hodowli
06:18
and to churn them out like they were wrenches.
127
362000
3000
i taśmowa produkcja jest dobre.
06:21
But there's no way to treat animals well,
128
365000
3000
Ale nie ma sposobu, aby zwierzęta były dobrze traktowane,
06:24
when you're killing 10 billion of them a year.
129
368000
3000
kiedy zabija się ich 10 miliardów rocznie.
06:27
That's our number. 10 billion.
130
371000
2000
Właśnie tyle. 10 miliardów.
06:29
If you strung all of them --
131
373000
2000
Jeżeli wszystkie ustawisz jeden na drugim -
06:31
chickens, cows, pigs and lambs -- to the moon,
132
375000
4000
kurczaki, krowy, świnie i jagnięta - pięć razy
06:35
they'd go there and back five times, there and back.
133
379000
2000
dosięgnęły by Księżyca - w tą i z powrotem.
06:37
Now, my math's a little shaky, but this is pretty good,
134
381000
3000
Dobra, moje obliczenia są trochę chwiejne, ale w miarę dobre,
06:40
and it depends whether a pig is four feet long or five feet long,
135
384000
3000
zależą od tego czy świnia ma dwa czy dwa i pół metra długości.
06:43
but you get the idea.
136
387000
2000
Ale wiecie o co chodzi.
06:45
That's just the United States.
137
389000
2000
To tylko Stany.
06:48
And with our hyper-consumption of those animals
138
392000
2000
I przy naszej hiper-konsumpcji tych zwierząt,
06:50
producing greenhouse gases and heart disease,
139
394000
3000
które produkują gazy cieplarniane i powodują choroby serca,
06:53
kindness might just be a bit of a red herring.
140
397000
3000
uprzejmość może być małą zasłoną dymną.
06:56
Let's get the numbers of the animals we're killing for eating down,
141
400000
4000
Popatrzmy na liczbę zwierząt, które zabijamy na pokarm
07:00
and then we'll worry about being nice to the ones that are left.
142
404000
4000
i wtedy będziemy się martwić o bycie miłym dla tych, które zostały.
07:04
Another red herring might be exemplified by the word "locavore,"
143
408000
4000
Inną zasłoną dymną może być słowo "lokalnożerca",
07:08
which was just named word of the year by the New Oxford American Dictionary.
144
412000
3000
co zostało okrzyknięte Słowem Roku przez New Oxford American Dictionary.
07:11
Seriously.
145
415000
2000
Serio.
07:13
And locavore, for those of you who don't know,
146
417000
2000
A "lokalnożerca", dla tych, co nie wiedzą,
07:15
is someone who eats only locally grown food --
147
419000
2000
to osoba, która je tylko produkty wyprodukowane lokalnie.
07:17
which is fine if you live in California,
148
421000
3000
Co sprawdza się, jeżeli mieszkasz w Kalifornii,
07:20
but for the rest of us it's a bit of a sad joke.
149
424000
3000
ale dla reszty to tylko smutny żart.
07:23
Between the official story -- the food pyramid --
150
427000
3000
Między wersją oficjalną - piramidą żywieniową -
07:26
and the hip locavore vision,
151
430000
2000
a chwytliwą wizją "lokalnożercy"
07:28
you have two versions of how to improve our eating.
152
432000
2000
są dwie wersje tego, jak ulepszyć swoje żywienie.
07:30
(Laughter).
153
434000
2000
(Śmiech)
07:32
They both get it wrong, though.
154
436000
2000
Aczkolwiek obie są złe.
07:34
The first at least is populist, and the second is elitist.
155
438000
4000
Pierwsze przynajmniej jest popularne, drugie - elitarne.
07:38
How we got to this place is the history of food in the United States.
156
442000
4000
To, jak znaleźliśmy się w tym miejscu wynika z historii żywienia USA.
07:42
And I'm going to go through that,
157
446000
2000
Przelecę teraz przez nią bardzo szybko,
07:44
at least the last hundred years or so, very quickly right now.
158
448000
3000
przynajmniej przez ostatnie sto lat.
07:47
A hundred years ago, guess what?
159
451000
2000
Sto lat temu... zgadnijcie, co?
07:49
Everyone was a locavore: even New York had pig farms nearby,
160
453000
4000
Każdy był lokalnożercą, nawet w pobliżu Nowego Jorku były świńskie farmy,
07:53
and shipping food all over the place was a ridiculous notion.
161
457000
3000
a rozwożenie jedzenia po całym kraju było śmiesznym pomysłem.
07:57
Every family had a cook, usually a mom.
162
461000
3000
Każda rodzina miała kucharza, zazwyczaj mamę.
08:00
And those moms bought and prepared food.
163
464000
3000
I te mamy przynosiły i przygotowywały jedzenie.
08:03
It was like your romantic vision of Europe.
164
467000
2000
Jak w waszej romantycznej wizji Europy.
08:05
Margarine didn't exist.
165
469000
2000
Margaryna nie istniała.
08:07
In fact, when margarine was invented,
166
471000
3000
Kiedy margaryna została wynaleziona
08:10
several states passed laws declaring that it had to be dyed pink,
167
474000
4000
kilka stanów nawet wprowadziło przepis, że musi ona być zabarwiona na różowo,
08:14
so we'd all know that it was a fake.
168
478000
3000
aby wiedziano, że jest sztuczna.
08:17
There was no snack food, and until the '20s,
169
481000
2000
Nie było przekąsek, zaś do lat dwudziestych,
08:19
until Clarence Birdseye came along, there was no frozen food.
170
483000
3000
do momentu pojawienia się Clarence'a Birdseye'a, nie było mrożonek.
08:22
There were no restaurant chains.
171
486000
3000
Nie było sieci restauracji.
08:25
There were neighborhood restaurants run by local people,
172
489000
2000
Były okoliczne restauracje prowadzone przez miejscowych,
08:27
but none of them would think to open another one.
173
491000
2000
ale żaden z nich nie myślał o otwarciu drugiego lokalu.
08:29
Eating ethnic was unheard of unless you were ethnic.
174
493000
3000
Egzotyczne jedzenie było nieznane, chyba że samemu było się egzotycznym.
08:32
And fancy food was entirely French.
175
496000
3000
Wyszukane jedzenie było wyłącznie francuskie.
08:35
As an aside, those of you who remember
176
499000
3000
Nawiasem mówiąc, ci, którzy pamiętają
08:38
Dan Aykroyd in the 1970s doing Julia Child imitations
177
502000
4000
Dana Aykroyda w latach siedemdziesiątych robiącego imitacje Julii Child,
08:42
can see where he got the idea of stabbing himself from this fabulous slide.
178
506000
5000
widzą skąd miał pomysł dźgnięcia się z tego cudownego slajdu.
08:47
(Laughter)
179
511000
1000
(Śmiech)
08:48
Back in those days, before even Julia,
180
512000
4000
Wtedy, nawet przed Julią,
08:52
back in those days, there was no philosophy of food.
181
516000
2000
wtedy jedzenie nie było filozofią.
08:54
You just ate.
182
518000
2000
Po prostu się jadło.
08:56
You didn't claim to be anything.
183
520000
2000
Nikt nie twierdził, że jest kimś tam.
08:58
There was no marketing. There were no national brands.
184
522000
3000
Nie było marketingu. Nie było narodowych marek.
09:01
Vitamins had not been invented.
185
525000
3000
Witaminy nie zostały jeszcze wynalezione.
09:04
There were no health claims, at least not federally sanctioned ones.
186
528000
3000
Nie było żadnych zdrowotnych twierdzeń, przynajmniej nie usankcjonowanych prawnie.
09:07
Fats, carbs, proteins -- they weren't bad or good, they were food.
187
531000
4000
Tłuszcze, węglowodany, białka nie były dobre ani złe. Były po prostu jedzeniem.
09:11
You ate food.
188
535000
3000
Jadło się jedzenie.
09:14
Hardly anything contained more than one ingredient,
189
538000
2000
Mało co zawierało więcej niż jeden składnik,
09:16
because it was an ingredient.
190
540000
2000
ponieważ samo było składnikiem.
09:18
The cornflake hadn't been invented.
191
542000
2000
Nie było płatków kukurydzianych.
09:20
(Laughter)
192
544000
1000
(Śmiech)
09:21
The Pop-Tart, the Pringle, Cheez Whiz, none of that stuff.
193
545000
3000
Skittlesy, Pringelsy, Flipsy - nic z tych rzeczy.
09:24
Goldfish swam.
194
548000
2000
Pływały złote rybki.
09:26
(Laughter)
195
550000
2000
(Śmiech)
09:28
It's hard to imagine. People grew food, and they ate food.
196
552000
3000
Ciężko to sobie wyobrazić. Ludzie hodowali jedzenie i jedli jedzenie.
09:31
And again, everyone ate local.
197
555000
3000
No i wszyscy jedli lokalne produkty.
09:34
In New York, an orange was a common Christmas present,
198
558000
3000
W Nowym Jorku pomarańcza była popularnym prezentem gwiazdkowym,
09:37
because it came all the way from Florida.
199
561000
3000
bo była przywożona aż z Florydy.
09:41
From the '30s on, road systems expanded,
200
565000
2000
Od lat trzydziestych system dróg rozrastał się,
09:43
trucks took the place of railroads,
201
567000
2000
ciężarówki zastąpiły pociągi,
09:45
fresh food began to travel more.
202
569000
2000
świeże jedzenie zaczęło więcej podróżować.
09:47
Oranges became common in New York.
203
571000
2000
Pomarańcze stały się powszechne w Nowym Jorku.
09:49
The South and West became agricultural hubs,
204
573000
3000
Południe i Wschód stały się centrami rolniczymi,
09:52
and in other parts of the country, suburbs took over farmland.
205
576000
3000
zaś w innych częściach kraju farmy zostały wchłonięte przez przedmieścia.
09:55
The effects of this are well known. They are everywhere.
206
579000
3000
Rezultaty są dobrze znane i są odczuwalne wszędzie.
09:58
And the death of family farms is part of this puzzle,
207
582000
3000
A śmierć rodzinnych gospodarstw jest częścią tej układanki,
10:01
as is almost everything
208
585000
2000
jak prawie wszystko
10:03
from the demise of the real community
209
587000
2000
od upadku prawdziwej wspólnoty
10:05
to the challenge of finding a good tomato, even in summer.
210
589000
4000
po wyzwanie jakim jest znalezienie dobrego pomidora, nawet latem.
10:09
Eventually, California produced too much food to ship fresh,
211
593000
4000
W końcu Kalifornia zaczęła produkować za dużo pożywienia aby transportować je świeże,
10:13
so it became critical to market canned and frozen foods.
212
597000
3000
co było przełomem na rynku konserw i mrożonek.
10:16
Thus arrived convenience.
213
600000
2000
I tak przybyła wygoda.
10:18
It was sold to proto-feminist housewives
214
602000
2000
Sprzedawano to pierwszym feministycznym paniom domu,
10:20
as a way to cut down on housework.
215
604000
2000
jako sposób na ograniczenie prac domowych.
10:22
Now, I know everybody over the age of, like 45 --
216
606000
3000
Wiem, że wszystkim powyżej, powiedzmy, 45 lat
10:25
their mouths are watering at this point.
217
609000
2000
cieknie teraz ślinka.
10:27
(Laughter)
218
611000
1000
(Śmiech)
10:28
(Applause)
219
612000
1000
(Brawa)
10:29
If we had a slide of Salisbury steak, even more so, right?
220
613000
4000
Gdybyśmy mieli tylko stek z Salisbury... cieknie nawet bardzie, prawda?
10:33
(Laughter)
221
617000
1000
(Śmiech)
10:35
But this may have cut down on housework,
222
619000
2000
Może i zmniejszyło to ilość prac domowych,
10:37
but it cut down on the variety of food we ate as well.
223
621000
3000
ale również zmniejszyło różnorodność pożywienia.
10:40
Many of us grew up never eating a fresh vegetable
224
624000
4000
Wielu z nas wyrosło nie zjadłszy świeżego warzywa
10:44
except the occasional raw carrot or maybe an odd lettuce salad.
225
628000
4000
z wyjątkiem surowej marchewki lub dziwnej surówki od czasu do czasu.
10:48
I, for one -- and I'm not kidding --
226
632000
2000
Ja, na przykład, i nie jest to żart,
10:50
didn't eat real spinach or broccoli till I was 19.
227
634000
4000
nie jadłem prawdziwego szpinaku ani brokułów aż skończyłem 19 lat.
10:54
Who needed it though? Meat was everywhere.
228
638000
2000
Kto tego potrzebował? Mięso było wszędzie.
10:56
What could be easier, more filling or healthier for your family
229
640000
3000
Co mogło być łatwiejsze, bardzie syte i zdrowsze dla twojej rodziny
10:59
than broiling a steak?
230
643000
2000
niż grillowany stek?
11:01
But by then cattle were already raised unnaturally.
231
645000
4000
Ale bydło już wtedy było nienaturalnie hodowane.
11:05
Rather than spending their lives eating grass,
232
649000
2000
Zamiast spędzać życie na jedzeniu trawy,
11:07
for which their stomachs were designed,
233
651000
3000
do której jego żołądki były zaprojektowane,
11:10
they were forced to eat soy and corn.
234
654000
2000
było zmuszane do jedzenia soi i kukurydzy.
11:12
They have trouble digesting those grains, of course,
235
656000
3000
Oczywiście miało problemy z trawieniem ziaren,
11:15
but that wasn't a problem for producers.
236
659000
3000
ale dla producentów nie było to problemem.
11:18
New drugs kept them healthy.
237
662000
3000
Nowe leki utrzymywały je przy zdrowiu.
11:21
Well, they kept them alive.
238
665000
2000
No, utrzymywały je przy życiu.
11:23
Healthy was another story.
239
667000
2000
Zdrowie to już inna historia.
11:25
Thanks to farm subsidies,
240
669000
2000
Dzięki subsydiom rolnym,
11:27
the fine collaboration between agribusiness and Congress,
241
671000
3000
wspaniałej współpracy biznesu rolniczego i Kongresu,
11:30
soy, corn and cattle became king.
242
674000
2000
soja, kukurydza i bydło zaczęły królować.
11:32
And chicken soon joined them on the throne.
243
676000
3000
Kurczaki wkrótce do nich dołączyły.
11:35
It was during this period that the cycle of
244
679000
3000
To właśnie wtedy cykl zniszczenia
11:38
dietary and planetary destruction began,
245
682000
2000
diety i planety się zaczął,
11:40
the thing we're only realizing just now.
246
684000
2000
z czego dopiero zaczynamy zdawać sobie sprawę.
11:42
Listen to this,
247
686000
2000
Posłuchajcie tego:
11:44
between 1950 and 2000, the world's population doubled.
248
688000
5000
między rokiem 1950 a 2000 światowa populacja się podwoiła.
11:49
Meat consumption increased five-fold.
249
693000
3000
Konsumpcja mięsa wzrosła pięciokrotnie.
11:52
Now, someone had to eat all that stuff, so we got fast food.
250
696000
6000
Ktoś musiał to wszystko zjeść, stąd fast-foody.
11:59
And this took care of the situation resoundingly.
251
703000
3000
I to wspaniale załatwiło sprawę.
12:02
Home cooking remained the norm, but its quality was down the tubes.
252
706000
4000
Domowe jedzenie pozostało normą, ale jego jakość spadła na łeb, na szyję.
12:06
There were fewer meals with home-cooked breads, desserts and soups,
253
710000
4000
Było mniej posiłków z domowym chlebem, deserami i zupami,
12:10
because all of them could be bought at any store.
254
714000
2000
ponieważ wszystko można było kupić w każdym sklepie.
12:12
Not that they were any good, but they were there.
255
716000
3000
Nie to, że były jakieś dobre, ale były.
12:15
Most moms cooked like mine:
256
719000
2000
Większość mam gotowała jak moja:
12:17
a piece of broiled meat, a quickly made salad with bottled dressing,
257
721000
4000
kawałek grilowanego mięsa, szybka sałatka z sosem ze słoika,
12:21
canned soup, canned fruit salad.
258
725000
2000
zupa z puszki, sałatka owocowa z puszki.
12:23
Maybe baked or mashed potatoes,
259
727000
3000
Może pieczone albo tłuczone ziemniaki
12:26
or perhaps the stupidest food ever, Minute Rice.
260
730000
3000
albo może najgłupsze jedzenie w historii - ryż minutowy.
12:29
For dessert, store-bought ice cream or cookies.
261
733000
4000
Na deser lody albo ciasteczka ze sklepu.
12:33
My mom is not here, so I can say this now.
262
737000
4000
Mojej mamy tu nie ma, więc mogę to powiedzieć.
12:37
This kind of cooking drove me to learn how to cook for myself.
263
741000
4000
Takie jedzenie nauczyło mnie, jak samemu sobie gotować.
12:41
(Laughter)
264
745000
1000
(Śmiech)
12:42
It wasn't all bad.
265
746000
2000
Nie było to złe do końca.
12:44
By the '70s, forward-thinking people
266
748000
2000
W latach siedemdziesiątych postępowi ludzie
12:46
began to recognize the value of local ingredients.
267
750000
3000
zaczęli zdawać sobie sprawę z wartości lokalnych składników.
12:49
We tended gardens, we became interested in organic food,
268
753000
3000
Pielęgnowaliśmy ogródki, interesowaliśmy się organicznym jedzeniem,
12:52
we knew or we were vegetarians.
269
756000
2000
byliśmy wegetarianami albo ich znaliśmy.
12:54
We weren't all hippies, either.
270
758000
2000
Nie wszyscy byliśmy też hippisami.
12:56
Some of us were eating in good restaurants and learning how to cook well.
271
760000
3000
Niektórzy z nas jadali w dobrych restauracjach i uczyli się dobrze gotować.
12:59
Meanwhile, food production had become industrial. Industrial.
272
763000
5000
W międzyczasie produkcja jedzenia została uprzemysłowiona. Uprzemysłowiona.
13:04
Perhaps because it was being produced rationally,
273
768000
3000
Może dlatego, że jedzenie było produkowane taśmowo,
13:07
as if it were plastic,
274
771000
2000
jakby było zrobione z plastiku,
13:09
food gained magical or poisonous powers, or both.
275
773000
4000
jedzenie zyskało właściwości magiczne albo toksyczne, albo obie.
13:13
Many people became fat-phobic.
276
777000
2000
Wielu ludzi stało się tłuszczo-fobami.
13:15
Others worshiped broccoli, as if it were God-like.
277
779000
4000
Inni wielbili brokuły jak Boga.
13:19
But mostly they didn't eat broccoli.
278
783000
2000
Ale zazwyczaj nie jedli brokułów.
13:21
Instead they were sold on yogurt,
279
785000
2000
Zamiast tego mieli jogurt.
13:23
yogurt being almost as good as broccoli.
280
787000
2000
Jogurt prawie tak dobry jak brokuły.
13:25
Except, in reality, the way the industry sold yogurt
281
789000
3000
Tylko, że, w rzeczywistości przemysł sprzedawał jogurt
13:28
was to convert it to something much more akin to ice cream.
282
792000
3000
przetworzony na coś bardziej podobnego do lodów.
13:31
Similarly, let's look at a granola bar.
283
795000
3000
Analogicznie, przyjrzyjmy się batonikom z ziaren.
13:34
You think that that might be healthy food,
284
798000
2000
Mogło by się zdawać, że to zdrowe jedzenie,
13:36
but in fact, if you look at the ingredient list,
285
800000
2000
ale w rzeczywistości, jeżeli spojrzysz na skład,
13:38
it's closer in form to a Snickers than it is to oatmeal.
286
802000
4000
bliżej mu do Snikersa niż do owsianki.
13:43
Sadly, it was at this time that the family dinner was put in a coma,
287
807000
3000
Niestety właśnie wtedy rodzinna kolacja zapadła w śpiączkę,
13:46
if not actually killed --
288
810000
2000
o ile nie została zabita.
13:49
the beginning of the heyday of value-added food,
289
813000
3000
Początek złotej dekady wzbogaconego pożywienia,
13:52
which contained as many soy and corn products
290
816000
2000
które zawierało tyle soi i kukurydzy
13:54
as could be crammed into it.
291
818000
2000
ile dało się upchać.
13:56
Think of the frozen chicken nugget.
292
820000
2000
Pomyślcie o zamrożonych nuggetsach.
13:58
The chicken is fed corn, and then its meat is ground up,
293
822000
3000
Kurczak jest karmiony kukurydzą, potem jego mięso jest mielone
14:01
and mixed with more corn products to add bulk and binder,
294
825000
4000
i mieszane z kolejnymi produktami kukurydzianymi, jako wypełniacz i spoiwo,
14:05
and then it's fried in corn oil.
295
829000
3000
a następnie jest smażone w oleju kukurydzianym.
14:09
All you do is nuke it. What could be better?
296
833000
2000
Wystarczy odgrzać w mikrofali. Czy może być coś lepszego?
14:12
And zapped horribly, pathetically.
297
836000
2000
Strasznie, żałośnie przyspieszone.
14:15
By the '70s, home cooking was in such a sad state
298
839000
4000
Do lat 70-tych gotowanie w domu było w tak smutnym stanie,
14:19
that the high fat and spice contents of foods
299
843000
3000
że wysoki poziom tłuszczu i przypraw w jedzeniu
14:22
like McNuggets and Hot Pockets --
300
846000
2000
takim jak McNuggetsy czy Hot Pockets -
14:24
and we all have our favorites, actually --
301
848000
3000
każdy z nas ma swoje ulubione -
14:27
made this stuff more appealing than the bland things
302
851000
2000
był bardziej przekonujący, niż te mdłe rzeczy,
14:29
that people were serving at home.
303
853000
2000
które podawano w domu.
14:31
At the same time, masses of women were entering the workforce,
304
855000
4000
W tym samym czasie szeregi kobiet wchodziły na rynek pracy,
14:35
and cooking simply wasn't important enough
305
859000
2000
a gotowanie po prostu nie było wystarczająco ważne,
14:37
for men to share the burden.
306
861000
2000
aby zajęli się nim mężczyźni.
14:39
So now, you've got your pizza nights, you've got your microwave nights,
307
863000
3000
Więc mamy teraz noce z pizzą, noce z mikrofalówką,
14:42
you've got your grazing nights,
308
866000
2000
noce z podjadaniem,
14:44
you've got your fend-for-yourself nights and so on.
309
868000
2000
noce zrób-to-sam i tak dalej.
14:47
Leading the way -- what's leading the way?
310
871000
3000
Idąc dalej - co jest na czele stawki?
14:50
Meat, junk food, cheese:
311
874000
2000
Mięso, śmieciowe jedzenie, ser.
14:52
the very stuff that will kill you.
312
876000
2000
Kwintesencja tego, co cię zabije.
14:54
So, now we clamor for organic food.
313
878000
2000
Więc żądamy jedzenie organicznego.
14:56
That's good.
314
880000
2000
To dobrze.
14:58
And as evidence that things can actually change,
315
882000
2000
Dowodem na to, że sprawy się zmieniają
15:00
you can now find organic food in supermarkets,
316
884000
2000
jest pojawienie się jedzenia organicznego w supermarketach,
15:02
and even in fast-food outlets.
317
886000
2000
a nawet w barach szybkiej obsługi.
15:04
But organic food isn't the answer either,
318
888000
2000
Ale jedzenie organiczne też nie jest rozwiązaniem,
15:06
at least not the way it's currently defined.
319
890000
3000
przynajmniej nie w obecnej formie.
15:09
Let me pose you a question.
320
893000
2000
Pozwólcie, że zadam pytanie.
15:11
Can farm-raised salmon be organic,
321
895000
2000
Czy łosoś hodowlany może być organiczny,
15:13
when its feed has nothing to do with its natural diet,
322
897000
5000
jeżeli jego karma nie ma nic wspólnego z naturalną dietą -
15:18
even if the feed itself is supposedly organic, and the fish themselves
323
902000
4000
nawet jeżeli jest ona organiczna -
15:22
are packed tightly in pens, swimming in their own filth?
324
906000
5000
a ryby są ciasno upchane w kontenerach, pływając we własnym brudzie?
15:27
And if that salmon's from Chile, and it's killed down there
325
911000
4000
A jeżeli ten łosoś jest z Chile i tam jest zabijany,
15:31
and then flown 5,000 miles, whatever,
326
915000
3000
a następnie leci 5000, czy ileś tam, mil
15:34
dumping how much carbon into the atmosphere?
327
918000
3000
kiedy to dużo węgla jest emitowanego do atmosfery?
15:37
I don't know.
328
921000
2000
Nie wiem.
15:39
Packed in Styrofoam, of course,
329
923000
2000
Zapakowany w styropian oczywiście
15:41
before landing somewhere in the United States,
330
925000
3000
zanim wyląduje w Stanach,
15:44
and then being trucked a few hundred more miles.
331
928000
2000
a potem jeszcze wieziony ciężarówką kilkaset mil.
15:46
This may be organic in letter, but it's surely not organic in spirit.
332
930000
5000
Może to jest organiczne w teorii, ale na pewno nie jest organiczne duchem.
15:52
Now here is where we all meet.
333
936000
2000
I tu wszyscy się spotykamy.
15:54
The locavores, the organivores, the vegetarians,
334
938000
3000
Loklanożercy, organicznożercy, wegetarianie,
15:57
the vegans, the gourmets
335
941000
2000
weganie, specjaliści od jedzenia
15:59
and those of us who are just plain interested in good food.
336
943000
4000
i ci, którzy są po prostu zainteresowani dobrym jedzeniem.
16:03
Even though we've come to this from different points,
337
947000
3000
I mimo że przybyliśmy z innych miejsc,
16:06
we all have to act on our knowledge
338
950000
2000
wszyscy musimy wykorzystać naszą wiedzę,
16:08
to change the way that everyone thinks about food.
339
952000
4000
aby zmienić to, jak się myśli o jedzeniu.
16:12
We need to start acting.
340
956000
2000
Musimy zacząć działać.
16:14
And this is not only an issue of social justice, as Ann Cooper said --
341
958000
4000
Nie jest to tylko zagadnienie sprawiedliwości społecznej, jak powiedziała Ann Cooper -
16:18
and, of course, she's completely right --
342
962000
2000
ma ona oczywiście zupełną rację -
16:20
but it's also one of global survival.
343
964000
2000
ale jest to zagadnienie globalnego przetrwania.
16:22
Which bring me full circle and points directly to the core issue,
344
966000
5000
Co zamyka krąg i wskazuje bezpośrednio na główne zagadnienie,
16:27
the overproduction and overconsumption of meat and junk food.
345
971000
4000
jakim jest nadprodukcja i "nadkonsumpcja" mięsa i śmieciowego jedzenia.
16:31
As I said, 18 percent of greenhouse gases
346
975000
3000
Jak już wspomniałem, 18% gazów cieplarnianych
16:34
are attributed to livestock production.
347
978000
3000
jest emitowanych przy hodowli bydła.
16:37
How much livestock do you need to produce this?
348
981000
3000
Ile musi być bydła, żeby tyle tego wyprodukować?
16:40
70 percent of the agricultural land on Earth,
349
984000
3000
70% ziemi rolnej na ziemi.
16:43
30 percent of the Earth's land surface is directly or indirectly devoted
350
987000
6000
30% powierzchni ziemi jest bezpośrednio lub pośrednio przeznaczone
16:49
to raising the animals we'll eat.
351
993000
3000
na hodowle zwierząt, które jemy.
16:52
And this amount is predicted to double in the next 40 years or so.
352
996000
3000
I ta ilość ma się podwoić w ciągu następnych 40 lat.
16:55
And if the numbers coming in from China
353
999000
2000
A jeżeli liczby pochodzące z Chin
16:57
are anything like what they look like now,
354
1001000
3000
są chociaż trochę takie, na jakie wyglądają,
17:00
it's not going to be 40 years.
355
1004000
2000
to to nie będzie 40 lat.
17:02
There is no good reason for eating as much meat as we do.
356
1006000
4000
Nie ma dobrego powodu, żeby jeść tyle mięsa.
17:06
And I say this as a man who has eaten a fair share of corned beef in his life.
357
1010000
5000
I mówię to, jako człowiek, który w swoim życiu zjadł słuszną ilość wołowiny.
17:11
The most common argument is that we need nutrients --
358
1015000
3000
Najpowszechniejszym argumentem jest to, że potrzebujemy wartości odżywczych,
17:14
even though we eat, on average, twice as much protein
359
1018000
3000
mimo że jemy średnio dwa razy więcej białka
17:17
as even the industry-obsessed USDA recommends.
360
1021000
5000
niż nawet wynosi rekomendacja Departament Rolnictwa USA.
17:22
But listen: experts who are serious about disease reduction
361
1026000
4000
Słuchajcie, eksperci, którzy poważnie traktują redukcję diety,
17:26
recommend that adults eat just over half a pound of meat per week.
362
1030000
6000
zalecają, aby dorośli jedli tylko około ćwierć kilo mięsa tygodniowo.
17:32
What do you think we eat per day? Half a pound.
363
1036000
4000
Jak myślicie, ile jemy dziennie? Ćwierć kilo.
17:36
But don't we need meat to be big and strong?
364
1040000
3000
Ale czy nie potrzebujemy mięsa, aby być dużymi i silnymi?
17:39
Isn't meat eating essential to health?
365
1043000
3000
Czy jedzenie mięsa nie jest niezbędne dla zdrowia?
17:42
Won't a diet heavy in fruit and vegetables
366
1046000
2000
Czy dieta owocowo-warzywna nie zmieni nas
17:44
turn us into godless, sissy, liberals?
367
1048000
3000
w bezbożnych, ofermowatych liberałów?
17:47
(Laughter)
368
1051000
1000
(Śmiech)
17:48
Some of us might think that would be a good thing.
369
1052000
3000
Niektórzy mogą myśleć, że było by to niezłe.
17:51
But, no, even if we were all steroid-filled football players,
370
1055000
5000
Ale nie, nawet jeżeli bylibyśmy wszyscy napakowanymi sterydami futbolistami,
17:56
the answer is no.
371
1060000
2000
odpowiedź brzmi "nie".
17:58
In fact, there's no diet on Earth that meets
372
1062000
4000
W zasadzie nie ma na świecie diety,
18:02
basic nutritional needs that won't promote growth,
373
1066000
4000
która spełnia podstawowe zasady żywienia, która nie promowała by wzrostu,
18:06
and many will make you much healthier than ours does.
374
1070000
3000
a wiele jest dużo zdrowszych niż nasza.
18:09
We don't eat animal products for sufficient nutrition,
375
1073000
3000
Wcale nie jadamy produktów zwierzęcych aby zapewnić związki odżywcze,
18:12
we eat them to have an odd form of malnutrition, and it's killing us.
376
1076000
6000
jemy je dla dziwacznej formy nie-odżywiania się i to nas zabija.
18:18
To suggest that in the interests of personal and human health
377
1082000
3000
Zasugerowanie, że w interesie zdrowia osobistego i ludzkiego
18:21
Americans eat 50 percent less meat --
378
1085000
3000
jest, aby Amerykanie jedli o połowę mniej mięsa,
18:24
it's not enough of a cut, but it's a start.
379
1088000
3000
nie będzie wystarczającą redukcją, ale to jakiś początek.
18:27
It would seem absurd, but that's exactly what should happen,
380
1091000
5000
Brzmiało by to absurdalnie, ale właśnie to powinno się stać
18:32
and what progressive people, forward-thinking people
381
1096000
3000
i właśnie to postępowi ludzie
18:35
should be doing and advocating,
382
1099000
3000
powinni robić i popularyzować,
18:38
along with the corresponding increase in the consumption of plants.
383
1102000
3000
wraz ze wzrostem konsumpcji roślin.
18:42
I've been writing about food more or less omnivorously --
384
1106000
3000
Pisałem o jedzeniu bardziej lub mniej "wszystkożernie" -
18:45
one might say indiscriminately -- for about 30 years.
385
1109000
3000
- można by powiedzieć nierozważnie - przez około 30 lat.
18:48
During that time, I've eaten
386
1112000
2000
Przez ten czas jadłem
18:50
and recommended eating just about everything.
387
1114000
3000
i zalecałem jeść chyba wszystko.
18:54
I'll never stop eating animals, I'm sure,
388
1118000
2000
Na pewno nie przestanę jeść zwierząt,
18:57
but I do think that for the benefit of everyone,
389
1121000
2000
ale myślę, że z zyskiem dla wszystkich,
18:59
the time has come to stop raising them industrially
390
1123000
3000
nadszedł czas, aby przestać hodować je taśmowo
19:02
and stop eating them thoughtlessly.
391
1126000
2000
i zacząć je jeść mniej bezmyślnie.
19:04
Ann Cooper's right.
392
1128000
2000
Ann Cooper ma rację.
19:06
The USDA is not our ally here.
393
1130000
5000
Departament Rolnictwa USA nie jest naszym sojusznikiem.
19:11
We have to take matters into our own hands,
394
1135000
2000
Musimy wziąć sprawy we własne ręce,
19:13
not only by advocating for a better diet for everyone --
395
1137000
3000
nie tylko popularyzując lepszą dietę dla wszytkich -
19:16
and that's the hard part -- but by improving our own.
396
1140000
4000
a to jest ta trudniejsza część - ale także poprawiając własną.
19:20
And that happens to be quite easy.
397
1144000
2000
A to jest bardzo łatwe.
19:22
Less meat, less junk, more plants.
398
1146000
3000
Jeść mniej mięsa, mniej śmieci, więcej roślin.
19:25
It's a simple formula: eat food.
399
1149000
2000
To prosty przepis - jeść pożywienie.
19:27
Eat real food.
400
1151000
2000
Jeść prawdziwe pożywienie.
19:29
We can continue to enjoy our food, and we continue to eat well,
401
1153000
4000
Możemy wciąż delektować się jedzeniem i jednocześnie dobrze jeść.
19:33
and we can eat even better.
402
1157000
2000
Możemy jeść nawet lepiej.
19:35
We can continue the search for the ingredients we love,
403
1159000
3000
Możemy wciąż szukać składników, które uwielbiamy,
19:38
and we can continue to spin yarns about our favorite meals.
404
1162000
5000
możemy wciąż opowiadać historyjki o naszym ulubionym jedzeniu.
19:43
We'll reduce not only calories, but our carbon footprint.
405
1167000
4000
Możemy nie tylko zmniejszyć ilość kalorii, ale też nasz węglowy ślad.
19:47
We can make food more important, not less,
406
1171000
3000
Możemy przykładać więcej - nie mniej - wagi do jedzenia
19:50
and save ourselves by doing so.
407
1174000
2000
i uratować się dzięki temu.
19:52
We have to choose that path.
408
1176000
3000
Musimy wybrać tę drogę.
19:55
Thank you.
409
1179000
2000
Dziękuję.
ABOUT THE SPEAKER
Mark Bittman - Food writerMark Bittman is a bestselling cookbook author, journalist and television personality. His friendly, informal approach to home cooking has shown millions that fancy execution is no substitute for flavor and soul.
Why you should listen
Although Mark Bittman never formally trained as a chef, his pursuits as a curious and tenacious foodie have made him a casual culinary master. His weekly New York Times food column, The Minimalist, meshes accessible and inexpensive ingredients with "anyone-can" cooking techniques to produce exceedingly delicious dishes. Bittman's funny, friendly attitude and trademark informal approach to food-craft extend to his blockbuster TV programs (which retain delays and mishaps that other producers would edit out), his blog, Bitten, and ambitious cookbooks, like How to Cook Everything and The Best Recipes in the World.
After a decade as the "Minimalist," Bittman has emerged a respected spokesperson on all things edible: He's concerned about the ecological and health impacts of our modern diet, which he characterizes as overwhelmingly meat-centered and hooked on fast food. His criticism has the world listening: His revolutionary How to Cook Everything Vegetarian (sequel to How to Cook Everything), is a bestseller, and his memorable talk at the 2007 EG Conference (available now on TED.com) delivered a stinging condemnation of the way we eat now. A subsequent New York Times article pursued the same argument.
Bittman's newest book, Food Matters, explores the link between our eating habits and the environment, offering an accessible plan for a planet-friendly diet.
Mark Bittman | Speaker | TED.com