TED2013
Denise Herzing: Could we speak the language of dolphins?
Denise Herzing: Yunus dilini konuşabilir miyiz?
Filmed:
Readability: 4.2
1,536,620 views
Denise Herzing, 28 yıldır her yaz beş ayı benekli Atlantik yunuslarından oluşan bir sürü ile yaşayarak, üç kuşağı kapsayan aile bağlarını ve davranışlarını izleyerek geçiriyor. Birbirleriyle iletişim kurdukları açık, peki bir dilleri var mı? Bunu insanlar öğrenebilir mi? Bu düşünceyi sınamak için kullanılan harika bir deneyi anlatıyor.
Denise Herzing - Dolphin researcher
Denise Herzing has spent almost three decades researching and communicating with wild dolphins in their natural setting and on their own terms. The book "Dolphin Diaries" tells her remarkable story. Full bio
Denise Herzing has spent almost three decades researching and communicating with wild dolphins in their natural setting and on their own terms. The book "Dolphin Diaries" tells her remarkable story. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Sizleri, son 28 yıldır doğada birlikte çalıştığım,
00:12
Well, now we're going to the Bahamas to meet
0
567
2277
00:14
a remarkable group of dolphins that I've been working with
1
2844
2243
olağanüstü bir yunus grubuyla tanışmanız için
00:17
in the wild for the last 28 years.
2
5087
3467
Bahama adalarına götürmek istiyorum.
00:20
Now I'm interested in dolphins because of their large brains
3
8554
3195
Yunuslara ilgi duymamın nedeni, beyinlerinin büyüklüğü
00:23
and what they might be doing with all that brainpower
4
11749
2114
ve sahip oldukları bu beyin gücünü kullanarak
00:25
in the wild.
5
13863
1475
doğada yapabildikleri şeyler.
00:27
And we know they use some of that brainpower
6
15338
2272
Bu beyin gücünün bir kısmını, yalnızca karmaşık hayatlarını
00:29
for just living complicated lives,
7
17610
2164
yaşamak için kullandıklarını biliyoruz.
00:31
but what do we really know about dolphin intelligence?
8
19774
2860
Ama, gerçekte yunus zekâsına dair ne biliyoruz?
00:34
Well, we know a few things.
9
22634
1704
Eh, birkaç şey biliyoruz.
00:36
We know that their brain-to-body ratio,
10
24338
2189
Zekânın fiziksel bir ölçüsü olan
00:38
which is a physical measure of intelligence,
11
26527
1970
beyin-vücut oranlarının, insanlardan sonra
00:40
is second only to humans.
12
28497
2496
ikinci olduğunu biliyoruz.
00:42
Cognitively, they can understand
13
30993
1558
Yunuslar, bilişsel olarak,
00:44
artificially-created languages.
14
32551
2429
yapay dilleri anlayabilirler.
00:46
And they pass self-awareness tests in mirrors.
15
34980
3141
Ayna karşısında özfarkındalık testlerini geçerler.
00:50
And in some parts of the world, they use tools,
16
38121
2104
Ve dünyanın bazı bölgelerinde, balık avlamak için
00:52
like sponges to hunt fish.
17
40225
2315
sünger gibi bazı aletler kullanırlar.
00:54
But there's one big question left:
18
42540
2651
Ama geriye önemli bir soru kalıyor:
00:57
do they have a language, and if so,
19
45191
1867
Yunusların bir dili var mı? Eğer varsa,
00:59
what are they talking about?
20
47058
2404
ne hakkında konuşuyorlar?
01:01
So decades ago, not years ago,
21
49462
3443
Ben de, birkaç yıl değil, onlarca yıl önce
yunusların iletişim sistemlerini çözmek amacıyla
01:04
I set out to find a place in the world
22
52905
2163
01:07
where I could observe dolphins underwater
23
55068
1798
onları su altında gözlemleyebileceğim
01:08
to try to crack the code of their communication system.
24
56866
3243
bir yer bulmak için yola çıktım.
01:12
Now in most parts of the world, the water's pretty murky,
25
60109
2614
Dünyanın çoğu yerinde sular bulanık,
01:14
so it's very hard to observe animals underwater,
26
62723
3239
bu yüzden su altında hayvanları gözlemlemek çok zor,
01:17
but I found a community of dolphins that live
27
65962
1759
fakat Florida'nın hemen doğusunda, Bahamalar'ın
01:19
in these beautiful, clear, shallow sandbanks of the Bahamas
28
67721
3026
güzel, temiz, sığ kumsallarında
01:22
which are just east of Florida.
29
70747
2242
yaşayan bir yunus topluluğu buldum.
01:24
And they spend their daytime resting and socializing
30
72989
2411
Gündüzlerini, güvenli sığ denizde
dinlenip sosyalleşerek geçiriyorlar.
01:27
in the safety of the shallows, but at night,
31
75400
1870
01:29
they go off the edge and hunt in deep water.
32
77270
3799
Geceleri ise uzaklaşıyor ve derinlerde avlanıyorlar.
01:33
Now, it's not a bad place to be a researcher, either.
33
81069
3824
Araştırma yapmak için de fena bir yer değil.
01:36
So we go out for about five months every summer
34
84893
2176
Bu nedenle, her yaz, 20 metrelik bir katamaranla
01:39
in a 20-meter catamaran, and we live, sleep and work
35
87069
4202
beş aylığına oraya gidiyoruz ve haftalar boyunca
denizde yaşıyor, uyuyor ve çalışıyoruz.
01:43
at sea for weeks at a time.
36
91271
2078
01:45
My main tool is an underwater video with a hydrophone,
37
93349
2640
Kullandığım temel alet hidrofonlu, yani
su altı mikrofonlu, bir su altı video cihazıdır.
su altı mikrofonlu, bir su altı video cihazıdır.
01:47
which is an underwater microphone, and this is so
38
95989
1950
Bu alet sayesinde ses ve davranış
arasında ilişki kurabiliyorum.
arasında ilişki kurabiliyorum.
01:49
I can correlate sound and behavior.
39
97939
2094
01:52
And most of our work's pretty non-invasive.
40
100033
1646
Ve çalışmalarımızın çoğu müdahalesizdir.
01:53
We try to follow dolphin etiquette while we're in the water,
41
101679
2822
Sudayken yunusların kurallarına uymaya çalışıyoruz,
01:56
since we're actually observing them physically in the water.
42
104501
3128
çünkü onları gerçekten, fiziksel olarak gözlemliyoruz.
01:59
Now, Atlantic spotted dolphins are a really nice species
43
107629
3140
Atlantik Benekli Yunusları, birkaç nedenden dolayı
02:02
to work with for a couple of reasons.
44
110769
1964
çalışılmaya çok uygun bir türdür.
02:04
They're born without spots, and they get spots with age,
45
112733
2931
Beneksiz doğarlar, ama ileri yaşlarda benekleri olur
02:07
and they go through pretty distinct developmental phases,
46
115664
3034
ve oldukça farklı gelişim evrelerinden geçerler,
bu nedenle davranışlarını incelemek eğlencelidir.
02:10
so that's fun to track their behavior.
47
118698
1942
02:12
And by about the age of 15, they're fully spotted black and white.
48
120640
3453
15 yaşına geldiklerinde, bütünüyle
siyah-beyaz beneklerle kaplanırlar.
siyah-beyaz beneklerle kaplanırlar.
02:16
Now the mother you see here is Mugsy.
49
124093
2423
Bu gördüğünüz anne yunus Mugsy.
02:18
She's 35 years old in this shot,
50
126516
1985
Bu fotoğrafta 35 yaşında.
02:20
but dolphins can actually live into their early 50s.
51
128501
3190
Ancak yunuslar aslında 50'li yaşlara kadar yaşayabilirler.
02:23
And like all the dolphins in our community,
52
131691
3303
Topluluğumuzdaki tüm diğer yunuslar gibi,
02:26
we photographed Mugsy and tracked her little spots
53
134994
2771
Mugsy'nin fotoğrafını çektik ve zamanla olgunlaşırken
02:29
and nicks in her dorsal fin,
54
137765
1742
küçük beneklerini, sırt yüzgecindeki çentikleri
02:31
and also the unique spot patterns
55
139507
2203
ve eşsiz benek motiflerini inceledik.
02:33
as she matured over time.
56
141710
2343
02:36
Now, young dolphins learn a lot as they're growing up,
57
144053
2659
Genç yunuslar, büyürken çok şey öğrenir,
02:38
and they use their teenage years to practice social skills,
58
146712
3075
ergenlik dönemi boyunca sosyal becerilerini geliştirirler.
02:41
and at about the age of nine, the females
59
149787
2353
Dişiler, 9 yaş civarında
cinsel olarak olgunlaşır, yani hamile kalabilirler.
02:44
become sexually mature, so they can get pregnant,
60
152140
2670
02:46
and the males mature quite a bit later,
61
154810
1971
Erkekler ise oldukça geç olgunlaşır,
02:48
at around 15 years of age.
62
156781
2115
15 yaş civarında.
02:50
And dolphins are very promiscuous,
63
158896
1740
Ayrıca, yunuslar hiç seçici değildir.
02:52
and so we have to determine who the fathers are,
64
160636
2862
Bu nedenle babaları belirlememiz gerekiyor.
02:55
so we do paternity tests by collecting fecal material
65
163498
2454
Bunun için, sudan topladığımız dışkılardan
02:57
out of the water and extracting DNA.
66
165952
2864
DNA elde ederek babalık testi yapıyoruz.
03:00
So what that means is, after 28 years,
67
168816
2464
Bu demek oluyor ki, 28 yılın sonunda,
03:03
we are tracking three generations,
68
171280
2408
büyükanneler ve büyükbabalar da dâhil
03:05
including grandmothers and grandfathers.
69
173688
2344
üç nesli inceliyor durumdayız.
03:08
Now, dolphins are natural acousticians.
70
176032
2616
Yunuslar doğal akustikçilerdir.
03:10
They make sounds 10 times as high
71
178648
2284
Bizden 10 kat daha yüksek ses çıkarabilirler
03:12
and hear sounds 10 times as high as we do.
72
180932
2188
ve bizim duyduğumuzdan 10 kat daha yüksek sesleri duyabilirler.
03:15
But they have other communication signals they use.
73
183120
2595
Fakat kullandıkları başka iletişim sinyalleri de vardır.
03:17
They have good vision, so they use body postures to communicate.
74
185715
3341
Görme kabiliyetleri yüksektir ve
iletişim amacıyla beden dilini kullanırlar.
iletişim amacıyla beden dilini kullanırlar.
03:21
They have taste, not smell.
75
189056
2200
Tat alabilirler, ancak koku alamazlar.
03:23
And they have touch.
76
191256
2040
Ve dokunma duyusuna sahiptirler.
03:25
And sound can actually be felt in the water,
77
193296
2196
Doku ile suyun akustik iç direnci neredeyse aynı olduğu için
03:27
because the acoustic impedance of tissue and water's about the same.
78
195492
3031
ses su içerisinde gerçekten de hissedilebilir.
03:30
So dolphins can buzz and tickle each other at a distance.
79
198523
3630
Bu sayede yunuslar belli bir uzaklıktan
vızıldayarak birbirlerini gıdıklayabilirler.
vızıldayarak birbirlerini gıdıklayabilirler.
Artık bazı davranışlarla ilişkili olarak seslerin
03:34
Now, we do know some things about how sounds are used
80
202153
2540
kullanımına dair bir şeyler biliyoruz.
03:36
with certain behaviors.
81
204693
1409
03:38
Now, the signature whistle is a whistle
82
206102
2099
Her bir yunusun kendine özgü
03:40
that's specific to an individual dolphin, and it's like a name. (Dolphin whistling noises)
83
208201
4699
bir ıslık sinyali vardır, bir çeşit isim gibi. (Yunus ıslık sesleri)
03:44
And this is the best-studied sound,
84
212900
2176
Bu ses, üzerinde en iyi çalışılmış sestir.
03:47
because it's easy to measure, really,
85
215076
1629
Çünkü ölçümü gerçekten kolaydır.
03:48
and you'd find this whistle when mothers and calves
86
216705
1957
Bu ıslık sesini, örneğin, anneler ve yavruları
03:50
are reuniting, for example.
87
218662
2137
bir araya geldiğinde duyabilirsiniz.
03:52
Another well studied sound are echolocation clicks.
88
220799
3058
Bir diğer iyi incelenmiş ses ise yankı-konumlama tıkırtılarıdır.
03:55
This is the dolphin's sonar. (Dolphin echolocation noises)
89
223857
3246
Bu gördüğünüz yunusların sonarı.
(Yunus yankı-konumlama sesleri)
(Yunus yankı-konumlama sesleri)
03:59
And they use these clicks to hunt and feed.
90
227103
3317
Bu tıkırtıları avlanmak ve beslenmek amacıyla kullanırlar.
04:02
But they can also tightly pack these clicks together
91
230420
2388
Ayırca bu tıkırtıları aralık vermeden çıkartarak,
04:04
into buzzes and use them socially.
92
232808
2135
vızıltı paketleri olarak sosyal amaçlı kullanabilirler.
04:06
For example, males will stimulate a female
93
234943
1978
Örneğin, erkekler kur kovalamacası boyunca
04:08
during a courtship chase.
94
236921
2504
dişileri uyarırlar.
04:11
You know, I've been buzzed in the water.
95
239425
2327
Biliyor musunuz, suda vızıltıya maruz kaldım.
04:13
(Laughter)
96
241752
1932
(Kahkaha)
04:15
Don't tell anyone. It's a secret.
97
243684
2381
Kimseye söylemeyin, bu bir sır.
04:18
And you can really feel the sound. That was my point with that.
98
246065
2296
Ve gerçekten sesi hissedebilirsiniz.
Söylemeye çalıştığım şey buydu.
Söylemeye çalıştığım şey buydu.
04:20
(Laughter)
99
248361
3732
(Kahkaha)
04:24
So dolphins are also political animals,
100
252093
2525
Yunuslar aynı zamanda politik hayvanlardır.
04:26
so they have to resolve conflicts.
101
254618
2311
Dolayısıyla anlaşmazlıkları çözmeleri gerekir.
04:28
(Dolphin noises)
102
256929
1643
(Yunus sesleri)
04:30
And they use these burst-pulsed sounds as well as
103
258572
2373
Yunuslar kavga sırasında toslaşırken, bir yandan da
04:32
their head-to-head behaviors when they're fighting.
104
260945
2408
bu patlama-darbeli sesleri kullanırlar.
04:35
And these are very unstudied sounds
105
263353
2072
İşte bu sesler üzerinde pek çalışma yapılmamıştır,
04:37
because they're hard to measure.
106
265425
2138
çünkü ölçümleri zordur.
04:39
Now this is some video of a typical dolphin fight.
107
267563
2719
Bu videoda tipik bir yunus kavgası görüyoruz.
04:42
(Dolphin noises)
108
270282
2021
(Yunus sesleri)
04:44
So you're going to see two groups,
109
272303
2090
İki grup görüyorsunuz,
04:46
and you're going to see the head-to-head posturing,
110
274393
2208
toslaşma vaziyeti almışlar,
04:48
some open mouths,
111
276601
3344
bazıları ağızlarını açıyor,
04:51
lots of squawking.
112
279945
2156
çoğu ciyaklıyor.
04:54
There's a bubble.
113
282101
3585
Bir baloncuk var.
04:57
And basically, one of these groups will kind of back off
114
285686
2583
Aslında, bu gruplardan biri geri çekilecek
05:00
and everything will resolve fine,
115
288269
1654
ve her şey çözüme ulaşacak.
05:01
and it doesn't really escalate into violence too much.
116
289923
3660
Bu tür kavgaların çoğu şiddete dönüşmez.
05:05
Now, in the Bahamas, we also have resident bottlenose
117
293583
2304
Bahamalar'da, sosyal olarak benekli yunuslarla etkileşime geçen
05:07
that interact socially with the spotted dolphins.
118
295887
2944
şişe burunlu sakinlerimiz de yaşıyor.
05:10
For example, they babysit each other's calves.
119
298831
2711
Örneğin, birbirlerinin yavrularına bakıyorlar.
05:13
The males have dominance displays that they use
120
301542
2177
Erkekler birbirlerinin dişilerini kovalarken
05:15
when they're chasing each other's females.
121
303719
2400
güç gösterilerinde bulunuyor.
05:18
And the two species actually form temporary alliances
122
306119
2422
Ayrıca bu iki tür yunus, köpekbalıklarını kovalarken
05:20
when they're chasing sharks away.
123
308541
2378
geçici ittifak halinde oluyorlar.
05:22
And one of the mechanisms they use to communicate
124
310919
2911
Koordinasyonlarını sergilerken
kullandıkları mekanizmalardan biri
kullandıkları mekanizmalardan biri
05:25
their coordination is synchrony.
125
313830
2000
eşzamanlı yani senkronize davranışlardır.
05:27
They synchronize their sounds and their body postures
126
315830
3111
Daha büyük görünmek ve daha güçlü ses çıkarmak için
sesleri ile beden dillerini senkronize ederler.
05:30
to look bigger and sound stronger.
127
318941
2134
05:33
(Dolphins noises)
128
321075
1476
(Yunus sesleri)
05:34
Now, these are bottlenose dolphins,
129
322551
2592
Şimdi, bunlar şişe burunlu yunuslar,
05:37
and you'll see them starting to synchronize
130
325143
1771
seslerini ve davranışlarını
05:38
their behavior and their sounds.
131
326914
1901
senkronize etmeye başladıklarını göreceksiniz.
05:40
(Dolphin noises)
132
328815
4368
(Yunus sesleri)
05:45
You see, they're synchronizing with their partner
133
333183
2246
Gördüğünüz gibi partnerleriyle senkronize hâle geliyorlar
05:47
as well as the other dyad.
134
335429
3972
ve diğer çiftlerle de senkronize oluyorlar.
05:51
I wish I was that coordinated.
135
339401
2514
Keşke ben de bu kadar koordine olabilseydim.
05:56
Now, it's important to remember that you're only hearing
136
344731
3074
Sadece insanın duyabileceği yunus seslerini
05:59
the human-audible parts of dolphin sounds,
137
347805
1895
duyduğumuzu ve yunusların ultrasonik
06:01
and dolphins make ultrasonic sounds,
138
349700
2163
sesler de çıkarabildiğini unutmamalıyız.
06:03
and we use special equipment in the water
139
351863
1558
Bu sesleri toplayabilmek için
06:05
to collect these sounds.
140
353421
1737
su altında özel ekipmanlar kullanıyoruz.
06:07
Now, researchers have actually measured whistle complexity
141
355158
2565
Araştırmacılar ıslığın karmaşıklığını ölçmek için
06:09
using information theory,
142
357723
2063
bilgi kuramından yararlandılar.
06:11
and whistles rate very high relative to even human languages.
143
359786
3891
Yunus ıslıklarının karmaşıklık oranı,
insan dillerine dahi kıyaslandığında çok daha yüksek.
insan dillerine dahi kıyaslandığında çok daha yüksek.
06:15
But burst-pulsed sounds is a bit of a mystery.
144
363677
3852
Fakat patlama-darbeli sesler daha da gizemli.
06:19
Now, these are three spectragrams.
145
367529
3087
Burada 3 tane spektragram var.
06:22
Two are human words, and one is a dolphin vocalizing.
146
370616
2675
İkisi insan kelimesi ve biri yunus seslendirmesi.
06:25
So just take a guess in your mind which one is the dolphin.
147
373291
3872
Hadi hangisinin yunus sesi olduğunu tahmin edin.
06:31
Now, it turns out burst-pulsed sounds actually look
148
379150
2593
Görünüşe göre, patlama-darbeli sesler gerçekten
06:33
a bit like human phonemes.
149
381743
2504
biraz insan sesine benziyor.
06:36
Now, one way to crack the code
150
384247
1266
Kodu çözmenin bir yolu da
06:37
is to interpret these signals and figure out what they mean,
151
385513
2545
bu sinyalleri yorumlamak ve
ne anlamlara geldiğini ortaya çıkarmaktır.
ne anlamlara geldiğini ortaya çıkarmaktır.
06:40
but it's a difficult job, and we actually don't have a Rosetta Stone yet.
152
388058
3998
Ama bu zor bir iş ve henüz bir Rosetta Stone'umuz da yok.
06:44
But a second way to crack the code
153
392056
2122
Kodu çözmenin bir diğer yolu ise
06:46
is to develop some technology,
154
394178
1965
yeni bir teknoloji geliştirmek,
06:48
an interface to do two-way communication,
155
396143
2180
yani iki yönlü iletişimi sağlayacak bir arayüz,
06:50
and that's what we've been trying to do in the Bahamas
156
398323
2364
Bahamalar' da yapmaya çalıştığımız şey işte bu
06:52
and in real time.
157
400687
2440
ve bunu gerçek zamanlı olarak yapmaya çalışıyoruz.
06:55
Now, scientists have used keyboard interfaces
158
403127
2656
Bilim adamları, şempanzeler ve yunuslar da dâhil,
06:57
to try to bridge the gap with species
159
405783
2064
türler arasındaki boşluklara köprüler kurabilmek
06:59
including chimpanzees and dolphins.
160
407847
2088
için klavye arayüzleri kullanıyorlar.
07:01
This underwater keyboard in Orlando, Florida,
161
409935
3025
Orlando, Florida'da Epcot Center'daki
07:04
at the Epcot Center, was actually
162
412960
1742
bu su altı klavyesi
07:06
the most sophisticated ever two-way interface designed
163
414702
2817
insanların ve yunusların su altında birlikte çalışmaları
07:09
for humans and dolphins to work together under the water
164
417519
2864
ve bilgi alışverişi yapmaları için tasarlanmış olan
07:12
and exchange information.
165
420383
1927
en gelişmiş iki yönlü arayüzdür.
07:14
So we wanted to develop an interface like this
166
422310
2620
İşte Bahamalar'da böyle bir arayüz geliştirmek istiyoruz,
07:16
in the Bahamas, but in a more natural setting.
167
424930
2370
fakat daha doğal bir düzenlemeyle.
07:19
And one of the reasons we thought we could do this
168
427300
2167
Bunu yapabileceğimizi düşünmemizin bir nedeni de
07:21
is because the dolphins were starting to show us
169
429467
2022
yunusların da aynı merakla
07:23
a lot of mutual curiosity.
170
431489
1604
bize ilgi göstermeye başlamalarıdır.
07:25
They were spontaneously mimicking our vocalizations
171
433093
2911
Bizim seslerimizi ve hareketlerimizi kendiliklerinden
07:28
and our postures, and they were also inviting us
172
436004
2320
taklit ediyorlar ve bizi yunus oyunlarına
07:30
into dolphin games.
173
438324
2633
davet ediyorlar.
07:32
Now, dolphins are social mammals, so they love to play,
174
440957
2647
Yunuslar sosyal memelilerdir, bu nedenle oynamayı seviyorlar
07:35
and one of their favorite games is to drag seaweed,
175
443604
3320
ve favori oyunlarından biri çevrede
07:38
or sargassum in this case, around.
176
446924
3112
yosun veya buradaki esmer yosunu sürüklemektir.
07:42
And they're very adept. They like to drag it
177
450036
2136
Ve yunuslar çok beceriklidir.
07:44
and drop it from appendage to appendage.
178
452172
4320
Bir uçtan bir uca sürükleyip bırakmaya bayılırlar.
07:48
Now in this footage, the adult is Caroh.
179
456492
2696
Bu çekimde görülen yetişkinin adı Caroh.
07:51
She's 25 years old here, and this is her newborn, Cobalt,
180
459188
3872
Burada 25 yaşında ve bu da yeni doğan bebeği Cobalt.
07:55
and he's just learning how to play this game.
181
463060
2684
Bu oyunun nasıl oynandığını yeni öğreniyor.
07:57
(Dolphin noises)
182
465744
1726
(Yunus sesleri)
07:59
She's kind of teasing him and taunting him.
183
467470
4470
Caroh oğluna takılıyor ve onunla alay ediyor gibi.
08:03
He really wants that sargassum.
184
471940
4429
Oğlan gerçekten o yosunu istiyor.
08:08
Now, when dolphins solicit humans for this game,
185
476369
2911
Yunuslar insanlardan bu oyuna katılmalarını istediklerinde
08:11
they'll often sink vertically in the water,
186
479280
3051
çoğunlukla dikey olarak suyun içine dalıyorlar ve
08:14
and they'll have a little sargassum on their flipper,
187
482331
2429
yüzgeçlerinde küçük bir yosun oluyor,
08:16
and they'll sort of nudge it and drop it sometimes
188
484760
2619
dürtüklüyorlar ve bazen yosunu denizin
dibine bırakıyorlar ve bizim almamızı istiyorlar.
08:19
on the bottom and let us go get it,
189
487379
1534
08:20
and then we'll have a little seaweed keep away game.
190
488913
2216
Sonrasında yosun saklamaca oynuyoruz.
08:23
But when we don't dive down and get it,
191
491129
1836
Fakat dalıp yosunu almadığımız zaman
08:24
they'll bring it to the surface
192
492965
1973
yosunu onlar su yüzüne getiriyorlar
08:26
and they'll sort of wave it in front of us on their tail
193
494938
3174
ve önümüze doğru kuyruklarıyla bir çeşit dalga yaparak
08:30
and drop it for us like they do their calves,
194
498112
2086
yosunu bize bırakıyorlar, aynı yavrularına yaptıkları gibi.
08:32
and then we'll pick it up and have a game.
195
500198
2202
Sonra biz de yosunu alıyoruz ve oyuna giriyoruz.
08:34
And so we started thinking, well, wouldn't it be neat
196
502400
2350
Bu nedenle düşünmeye başladık,
08:36
to build some technology that would allow the dolphins
197
504750
2818
yunusların bunları, favori oyuncaklarını gerçek-zamanlı olarak
08:39
to request these things in real time, their favorite toys?
198
507568
3275
isteyebilecekleri bir teknoloji tasarlamak harika olmaz mı?
08:42
So the original vision was to have a keyboard
199
510843
2370
İlk düşüncemiz, botta bulunan bilgisayara bağlı olarak
08:45
hanging from the boat attached to a computer,
200
513213
2173
suyun içine uzatılmış bir klavye olması ve
08:47
and the divers and dolphins would activate the keys
201
515386
2515
dalgıçlarla yunusların tuşları kullanarak,
08:49
on the keypad and happily exchange information
202
517901
2890
mutlu bir şekilde bilgi alışverişi yapmaları,
birbirlerinden oyuncaklarını rica edebilmeleri şeklindeydi.
08:52
and request toys from each other.
203
520791
2158
08:54
But we quickly found out that dolphins simply
204
522949
1794
Fakat kısa süre içinde anladık ki, yunuslar
08:56
were not going to hang around the boat using a keyboard.
205
524743
3126
klavye kullanarak botun etrafında takılmayacaktı.
08:59
They've got better things to do in the wild.
206
527869
2136
Doğal ortamlarında yapabilecekleri daha güzel şeyler var.
09:02
They might do it in captivity, but in the wild --
207
530005
2264
Hapisken yapabilirler, ama doğalarında hayır.
09:04
So we built a portable keyboard that we could push through the water,
208
532269
2725
Bu nedenle suyun altında taşınabilir bir klavye tasarladık
09:06
and we labeled four objects they like to play with,
209
534994
2740
ve üzerine oynamayı sevdikleri dört nesne yerleştirdik:
09:09
the scarf, rope, sargassum, and also had a bow ride,
210
537734
2941
Atkı, ip, yosun ve bir yunus için eğlenceli bir aktivite olabilecek
09:12
which is a fun activity for a dolphin. (Whistle)
211
540675
2111
pruva gezisi. (Islık sesleri)
09:14
And that's the scarf whistle,
212
542786
1843
Bu, atkı ıslığı,
09:16
which is also associated with a visual symbol.
213
544629
2918
bir görsel sembolle de ilişkili ayrıca.
09:19
And these are artificially created whistles.
214
547547
2294
Bunlar da yapay olarak oluşturulmuş ıslıklar.
09:21
They're outside the dolphin's normal repertoire,
215
549841
2628
Yunusların normal repertuarının dışındalar,
09:24
but they're easily mimicked by the dolphins.
216
552469
2420
fakat yunuslar tarafından kolayca taklit edilebilirler.
09:26
And I spent four years with my colleagues Adam Pack and Fabienne Delfour,
217
554889
4179
Meslektaşlarım Adam Pack ve Fabienne Delfour ile
4 yıl boyunca sahada, yunuslar bizi izlerken,
09:31
working out in the field with this keyboard
218
559068
2221
09:33
using it with each other to do requests for toys
219
561289
2644
bu klavyeyi kullanarak
birbirimizden oyuncak isteme çalışması yaptık.
09:35
while the dolphins were watching.
220
563933
1659
09:37
And the dolphins could get in on the game.
221
565592
1367
Ve yunuslar oyuna dâhil olabiliyordu.
09:38
They could point at the visual object,
222
566959
1935
Görsel nesneyi işaret edebiliyorlar
09:40
or they could mimic the whistle.
223
568894
2474
ya da ıslığı taklit edebiliyorlardı.
09:43
Now this is video of a session.
224
571368
3368
Bu, dalışlardan birinin videosu.
09:46
The diver here has a rope toy,
225
574736
2201
Dalgıçta ipten bir oyuncak var,
09:48
and I'm on the keyboard on the left,
226
576937
2248
ben de sol tarafta, klavyedeyim.
09:51
and I've just played the rope key,
227
579185
2648
İp tuşuna basıyorum, yani ip oyuncağı
09:53
and that's the request for the toy from the human.
228
581833
3211
insandan rica ediyorum.
09:57
So I've got the rope, I'm diving down,
229
585044
3203
İp şimdi bende ve dalıyorum.
10:00
and I'm basically trying to get the dolphin's attention,
230
588247
2634
Aslında yunusun dikkatini çekmeye çalışıyorum,
10:02
because they're kind of like little kids.
231
590881
1068
çünkü tıpkı küçük çocuklar gibiler.
10:03
You have to keep their attention.
232
591949
2557
Onların dikkatlerini çekmeniz gerek.
10:06
I'm going to drop the rope, see if they come over.
233
594506
4687
Şimdi ipi bırakıyorum, bakalım gelecekler mi.
10:11
Here they come,
234
599193
2504
İşte geliyorlar ve
10:13
and then they're going to pick up the rope
235
601697
1309
ipi yakalıyorlar.
10:15
and drag it around as a toy.
236
603006
1606
Oyuncağı etrafta sürüklüyorlar.
10:16
Now, I'm at the keyboard on the left,
237
604612
1785
Sol tarafta, klavyedeyim ben
10:18
and this is actually the first time that we tried this.
238
606397
2310
ve aslında bunu denediğimiz ilk sefer bu.
10:20
I'm going to try to request this toy, the rope toy,
239
608707
2866
İp sesini kullanarak, yunuslardan bu oyuncağı,
10:23
from the dolphins using the rope sound.
240
611573
2568
ip oyuncağı istemeye çalışacağım.
10:26
Let's see if they might actually understand what that means.
241
614141
4311
Bakalım gerçekten ne anlama geldiğini anlamış olabilirler mi.
10:31
(Whistle)
242
619752
1226
(Islık)
10:32
That's the rope whistle.
243
620978
2700
Bu ip ıslığı.
10:35
Up come the dolphins,
244
623678
1297
İşte yunuslar geldi
10:36
and drop off the rope, yay. Wow.
245
624975
3605
ve ipi bıraktılar, yaşasın.
10:40
(Applause)
246
628580
2984
(Alkış)
10:43
So this is only once.
247
631564
1760
Bu seferlik oldu ama,
10:45
We don't know for sure if they really understand the function of the whistles.
248
633324
2808
ıslıkların ne işe yaradığını gerçekten
anladıklarından emin değiliz.
anladıklarından emin değiliz.
10:48
Okay, so here's a second toy in the water.
249
636132
2468
Peki, işte suda ikinci bir oyuncak var.
10:50
This is a scarf toy, and I'm trying to lead the dolphin
250
638600
1789
Bu bir atkı oyuncak. Görsel ve işitsel sinyali
10:52
over to the keyboard to show her
251
640389
2337
göstermek için, yunusu
10:54
the visual and the acoustic signal.
252
642726
3190
klavyeye yönlendirmeye çalışıyorum.
10:57
Now this dolphin, we call her "the scarf thief,"
253
645916
3067
Bu yunusa "atkı hırsızı" diyoruz,
11:00
because over the years she's absconded
254
648983
3493
çünkü yıllar içinde yaklaşık olarak
11:04
with about 12 scarves.
255
652476
2578
12 tane atkımızı kaçırmışlığı var.
11:07
In fact, we think she has a boutique somewhere in the Bahamas.
256
655054
3774
Aslına bakarsanız, Bahamalar'da bir yerlerde
bir butiğinin olduğunu düşünüyoruz.
bir butiğinin olduğunu düşünüyoruz.
11:10
So I'm reaching over. She's got the scarf on her right side.
257
658828
3694
Uzanıyorum. Atkıyı sağ tarafıyla yakaladı.
11:14
And we try to not touch the animals too much,
258
662522
1764
Hayvanlara pek fazla dokunmak istemiyoruz,
11:16
we really don't want to over-habituate them.
259
664286
2136
onları çok alıştırmak istemiyoruz.
11:18
And I'm trying to lead her back to the keyboard.
260
666422
2115
Onu tekrar klavyeye doğru yönlendirmeye çalışıyorum.
11:20
And the diver there is going to activate the scarf sound
261
668537
3946
Oradaki dalgıç, atkıyı istemek için
11:24
to request the scarf.
262
672483
1811
atkı sesi çıkartacak.
11:26
So I try to give her the scarf.
263
674294
2749
Bu yüzden ona atkıyı vermeye çalışıyorum.
11:29
Whoop. Almost lost it.
264
677043
2975
Hoop. Neredeyse düşürüyordu.
11:32
But this is the moment where everything becomes possible.
265
680018
2916
Fakat işte bu an tam da her şeyin mümkün olabileceği bir an.
11:34
The dolphin's at the keyboard.
266
682934
1745
Yunus klavyenin başında.
11:36
You've got full attention.
267
684679
1558
Dikkatle izleyin.
11:38
And this sometimes went on for hours.
268
686237
2256
Bu bazen saatler sürebiliyordu.
Bu videoyu sizlerle paylaşmak isteme nedenim
11:40
And I wanted to share this video with you
269
688493
1455
11:41
not to show you any big breakthroughs,
270
689948
1785
büyük bir buluş göstermek değil,
11:43
because they haven't happened yet,
271
691733
1120
çünkü henüz öyle bir şey olmadı.
11:44
but to show you the level of intention and focus
272
692853
2626
Göstermek istediğim şey, bu yunusların sahip olduğu
11:47
that these dolphins have, and interest in the system.
273
695479
2647
sezgi ve odaklanma seviyesi, sisteme duydukları ilgi.
11:50
And because of this, we really decided we needed
274
698126
2021
Bu nedenle, gerçekten daha gelişmiş bir teknolojiye
11:52
some more sophisticated technology.
275
700147
2094
gerek olduğuna karar verdik.
11:54
So we joined forces with Georgia Tech,
276
702241
2200
Bu nedenle Georgia Tech'ten Thad Starner'ın
11:56
with Thad Starner's wearable computing group,
277
704441
2676
giyilebilir bilgisayar grubu ile güçlerimizi birleştirerek,
11:59
to build us an underwater wearable computer
278
707117
1962
CHAT [Deniz Memelisi Duyma ve Telemetri] adını verdiğimiz
12:01
that we're calling CHAT. [CHAT: Cetacean Hearing And Telemetry]
279
709079
1866
giyilebilir sualtı bilgisayarını tasarladık.
12:02
Now, instead of pushing a keyboard through the water,
280
710945
2036
Artık suyun altına klavye indirmek yerine,
12:04
the diver's wearing the complete system, and it's acoustic only,
281
712981
3618
dalgıç tüm sistemi giyiyor ve bu sadece akustik,
12:08
so basically the diver activates the sounds on a keypad
282
716599
3008
yani aslında dalgıç kolundaki bir klavyedeki tuşlarla
12:11
on the forearm,
283
719607
1179
ses çıkarıyor.
12:12
the sounds go out through an underwater speaker,
284
720786
2188
Su altı hoparlörü ile ses veriliyor.
12:14
if a dolphin mimics the whistle
285
722974
1410
Eğer bir yunus ıslığı taklit ederse
12:16
or a human plays the whistle, the sounds come in
286
724384
2509
veya bir insan ıslığı çalarsa, sesler gelip
12:18
and are localized by two hydrophones.
287
726893
2576
iki hidrofon tarafından yeri belirleniyor.
12:21
The computer can localize who requested the toy
288
729469
3347
Eğer kelime eşleşmesi olursa, bilgisayar kimin
oyuncak istediğini bulabiliyor.
12:24
if there's a word match.
289
732816
2037
12:26
And the real power of the system is in the real-time
290
734853
2564
Sistemin asıl gücü, gerçek-zamanlı ses tanıma.
12:29
sound recognition, so we can respond to the dolphins
291
737417
1917
Yani yunuslara çabucak ve doğru bir biçimde
12:31
quickly and accurately.
292
739334
2127
yanıt verebiliyoruz.
12:33
And we're at prototype stage, but this is how we hope it will play out.
293
741461
4184
Şu an prototip aşamasındayız,
ama umuyoruz ki böyle gelişecek.
ama umuyoruz ki böyle gelişecek.
12:37
So Diver A and Diver B both have a wearable computer
294
745645
3278
Hem Dalgıç A, hem de Dalgıç B giyilebilir bilgisayara sahip olacak
12:40
and the dolphin hears the whistle as a whistle,
295
748923
2594
ve yunus ıslığı, ıslık gibi duyacak,
12:43
the diver hears the whistle as a whistle in the water,
296
751517
2480
dalgıç da ıslığı, ıslık gibi duyacak suda,
12:45
but also as a word through bone conduction.
297
753997
2432
ama kemik yoluyla ses iletimi sayesinde aynı zamanda bir sözcük olarak algılayacak.
12:48
So Diver A plays the scarf whistle
298
756429
2249
Dalgıç A atkı ıslığı çalıyor
12:50
or Diver B plays the sargassum whistle
299
758678
1896
veya Dalgıç B yosun ıslığı çalıyor,
12:52
to request a toy from whoever has it.
300
760574
2416
oyuncak kimdeyse ondan istemek için.
12:54
What we hope will happen is that the dolphin mimics the whistle,
301
762990
3209
Olmasını umduğumuz şey, yunusun ıslığı taklit etmesi.
12:58
and if Diver A has the sargassum, if that's the sound
302
766199
3170
Ve eğer yosun Dalgıç A'da ise,
13:01
that was played and requested,
303
769369
2745
eğer çalınan ıslık ve istenen buysa,
13:04
then the diver will give the sargassum to the requesting dolphin
304
772114
3848
o zaman dalgıç, isteyen yunusa yosunu verecek
13:07
and they'll swim away happily into the sunset
305
775962
1816
ve yosunla oynayarak
13:09
playing sargassum for forever.
306
777778
3117
gün batarken mutlulukla ufka doğru yüzecekler.
13:12
Now, how far can this kind of communication go?
307
780895
3380
Peki bu tür bir iletişim ne kadar ileri gidebilir?
13:16
Well, CHAT is designed specifically to empower the dolphins
308
784275
3889
CHAT, yunusların özellikle bizden
birşey isteyebilmeleri için tasarlandı.
13:20
to request things from us.
309
788164
1582
13:21
It's designed to really be two-way.
310
789746
2393
Gerçekten iki taraflı olması için tasarlandı.
13:24
Now, will they learn to mimic the whistles functionally?
311
792139
3279
Islıkları işe yarar biçimde taklit etmeyi öğrenirler mi peki?
13:27
We hope so and we think so.
312
795418
1881
Öyle umuyor ve öyle düşünüyoruz.
13:29
But as we decode their natural sounds,
313
797299
2144
Onların doğal seslerini deşifre ettikçe,
13:31
we're also planning to put those back into the computerized system.
314
799443
3588
bunları da bilgisayar sistemine eklemeyi düşünüyoruz.
13:35
For example, right now we can put their own signature whistles
315
803031
3500
Örneğin, şimdi bireye özgü olan ıslıkları
13:38
in the computer and request to interact with a specific dolphin.
316
806531
4095
bilgisayara aktarıp, belli bir yunusa seslenebiliyoruz.
13:42
Likewise, we can create our own whistles,
317
810626
3730
Buna benzer biçimde, kendi ıslıklarımızı,
13:46
our own whistle names, and let the dolphins
318
814356
2319
kendi isim ıslıklarımızı oluşturabiliriz ve bu sayede yunusların
13:48
request specific divers to interact with.
319
816675
2768
belli bir dalgıcı çağırmalarına olanak verebiliriz.
13:51
Now it may be that all our mobile technology
320
819443
2921
Belki de tüm mobil teknolojimiz,
13:54
will actually be the same technology that helps us
321
822364
3136
ileride diğer türler ile iletişim kurmamıza yarayacak
13:57
communicate with another species down the road.
322
825500
3231
teknolojinin aynısı olacak.
14:00
In the case of a dolphin, you know, it's a species that,
323
828731
3632
Yunusları düşünürsek, biliyorsunuz, zihinleri belki de
14:04
well, they're probably close to our intelligence in many ways
324
832363
3383
pek çok açıdan bizim zihnimize benziyor.
14:07
and we might not be able to admit that right now,
325
835746
2543
Ve şu an için kabullenmek zor olabilir,
14:10
but they live in quite a different environment,
326
838289
1824
ancak bizden çok farklı bir ortamda yaşıyorlar
14:12
and you still have to bridge the gap with the sensory systems.
327
840113
4500
ve duyusal sistemlerle aradaki boşluğu kapatmalıyız.
14:16
I mean, imagine what it would be like
328
844613
1684
Gezegendeki bir diğer zeki türün
14:18
to really understand the mind
329
846297
1609
zihnini gerçekten anlamanın
14:19
of another intelligent species on the planet.
330
847906
3785
nasıl olabileceğini hayal edin.
14:23
Thank you.
331
851691
1348
Teşekkür ederim.
14:25
(Applause)
332
853039
4924
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Denise Herzing - Dolphin researcherDenise Herzing has spent almost three decades researching and communicating with wild dolphins in their natural setting and on their own terms. The book "Dolphin Diaries" tells her remarkable story.
Why you should listen
What better way to study an animal than in its natural habitat? Since 1985, Denise Herzing has been doing just that, spending each summer observing a pod of Atlantic spotted dolphins that live in the Bahamas as part of the Wild Dolphin Project. The work allows Herzing to better understand the pod's social structure, behavior, communication and habitat outside the confines of an aquarium or research facility.
Perhaps most remarkable is Herzing’s collaborative effort to design, build and use an interactive device to let humans communicate with the free-ranging dolphins. The 2011 book Dolphin Diaries tells her remarkable story.
Denise Herzing | Speaker | TED.com