TEDGlobal 2014
Andrés Ruzo: The boiling river of the Amazon
Andrés Ruzo: Amazonlar'daki kaynayan nehri nasıl buldum?
Filmed:
Readability: 4
2,147,830 views
Andrés Ruzo Peru da küçük bir çocukken dedesinin ona anlattığı efsanenin ilginç bir detayı vardı: Amazonun derinliklerinde, sanki altında ateş yanıyormuşcasına kaynayan bir nehir vardı. 12 yıl sonra, eğitimini tamamlamış bir yerbilimci olan Ruzo, bu kaynayan nehri bulmak için Güney Amerikanın ormanlarının derinliklerine gider. Herşeyin ölçülüp haritalanabildiği ve anlaşılabildiği bu zamanlarda, bilinenle bilinmeyen arasında ki bu soruya cevap ararken Ruzo'ya eşlik edin... size keşfedilecek daha bir çok harikanın olduğunu hatırlatacak.
Andrés Ruzo - Geoscientist
Andrés Ruzo investigates the Earth's heat and the mystery of a boiling river in the Peruvian rainforest. Full bio
Andrés Ruzo investigates the Earth's heat and the mystery of a boiling river in the Peruvian rainforest. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
As a boy in Lima,
0
1023
1643
Lima'da çocukken,
00:14
my grandfather told me a legend
1
2690
2111
büyükbabam bana bir efsaneyi anlattı:
00:16
of the Spanish conquest of Peru.
2
4825
2254
Peru'nun İspanyollar
tarafından işgali.
tarafından işgali.
00:20
Atahualpa, emperor of the Inca,
had been captured and killed.
had been captured and killed.
3
8007
3539
Atahualpa, İnka imparatoru,
yakalanıp öldürülmüş.
yakalanıp öldürülmüş.
00:23
Pizarro and his conquistadors
had grown rich,
had grown rich,
4
11570
2983
Pizarro ve askerleri zenginleşmiş,
00:26
and tales of their conquest
and glory had reached Spain
and glory had reached Spain
5
14577
3186
işgallerinin hikayeleri ve ihtişamı
İspanya'ya kadar ulasmış ve
İspanya'ya kadar ulasmış ve
00:29
and was bringing new waves of Spaniards,
hungry for gold and glory.
hungry for gold and glory.
6
17787
5375
altına ve üne aç daha bir cok
İspanyolu beraberinde getirmiş.
İspanyolu beraberinde getirmiş.
00:36
They would go into towns and ask the Inca,
7
24055
2898
Şehirlere girip İnka'ya:
00:38
"Where's another civilization
we can conquer? Where's more gold?"
we can conquer? Where's more gold?"
8
26977
3775
"İşgal edebileceğimiz diğer medeniyetler
ve daha çok altın nerede?" demişler.
ve daha çok altın nerede?" demişler.
00:42
And the Inca, out of vengeance, told them,
9
30776
3379
İnka'da onlara donup hırsla:
00:46
"Go to the Amazon.
10
34648
1609
"Amazona gidin.
00:48
You'll find all the gold you want there.
11
36767
2646
Aradığınız altını bulacaksınız.
00:51
In fact, there is a city called Paititi --
El Dorado in Spanish --
El Dorado in Spanish --
12
39437
4714
Hatta orada Paititi denen bir şehir var
-ispanyolca El Dorado-
-ispanyolca El Dorado-
00:56
made entirely of gold."
13
44175
2627
tamamen altından yapılma." demiş.
00:59
The Spanish set off into the jungle,
14
47303
1896
İspanyollar ormana dalmışlar,
01:01
but the few that return
come back with stories,
come back with stories,
15
49223
3562
ancak yalnızca bir kısmı geri
dönmüş, beraberlerinde hikayelerle,
dönmüş, beraberlerinde hikayelerle,
01:05
stories of powerful shamans,
16
53904
3807
güçlü şamanların,
01:09
of warriors with poisoned arrows,
17
57735
2904
zehirli okları olan savaşçıların,
01:12
of trees so tall they blotted out the sun,
18
60663
3778
güneşi örtecek kadar uzun ağaçların,
01:16
spiders that ate birds,
snakes that swallowed men whole
snakes that swallowed men whole
19
64465
4752
kuşları yiyen örümceklerin,
insanları tek lokmada yutan yılanların ve
insanları tek lokmada yutan yılanların ve
01:21
and a river that boiled.
20
69241
2284
kaynayan bir nehrin.
01:25
All this became a childhood memory.
21
73795
1984
Bunların hepsi
çocukluk anılarında kaldı.
çocukluk anılarında kaldı.
01:27
And years passed.
22
75803
1159
Yıllar geçti.
01:28
I'm working on my PhD at SMU,
23
76986
2475
Şu anda SMU'da doktoramı yapıyor,
01:31
trying to understand
Peru's geothermal energy potential,
Peru's geothermal energy potential,
24
79485
3904
Peru'nun jeotermal enerji potansiyelini
anlamaya çalışıyorum,
anlamaya çalışıyorum,
01:35
when I remember this legend,
25
83413
2046
bu efsaneyi hatırladığımda
01:37
and I began asking that question.
26
85483
1849
şu soruyu sormaya başladım:
01:40
Could the boiling river exist?
27
88316
2547
Kaynayan nehir gerçek olabilir mi?
01:44
I asked colleagues from universities,
28
92140
2199
Üniversiteden arkadaşlarıma, hükümete,
01:46
the government,
29
94363
1157
yağ, gaz ve maden
01:47
oil, gas and mining companies,
30
95544
1493
şirketlerine sordum.
01:49
and the answer was a unanimous no.
31
97061
2906
Cevap hep bir ağızdan "Hayır" idi.
01:52
And this makes sense.
32
100459
2000
Ve bu gayet mantıklı.
01:55
You see, boiling rivers
do exist in the world,
do exist in the world,
33
103070
2628
Gördüğünüz gibi kaynayan
nehirler dünyada bulunmakta,
nehirler dünyada bulunmakta,
01:57
but they're generally
associated with volcanoes.
associated with volcanoes.
34
105722
2459
ancak genelde volkanlarla
ilişkilendirilmektedirler.
ilişkilendirilmektedirler.
02:00
You need a powerful heat source
35
108649
2147
Böyle güçlü bir jeotermal etki için
02:02
to produce such a large
geothermal manifestation.
geothermal manifestation.
36
110820
3366
çok güçlü bir ısı kaynağına
ihtiyaç duyarsınız.
ihtiyaç duyarsınız.
02:06
And as you can see from the red dots
here, which are volcanoes,
here, which are volcanoes,
37
114210
5204
Burada gördüğünüz gibi, kırmızı noktalar
yanardağları temsil ediyor
yanardağları temsil ediyor
02:11
we don't have volcanoes in the Amazon,
38
119438
2818
ve ne Amazonlarda ne de Peru'da
02:14
nor in most of Peru.
39
122280
1818
volkan yok.
02:16
So it follows: We should not expect
to see a boiling river.
to see a boiling river.
40
124122
4268
Yani şöyle ki: Kaynayan bir nehir olmasını
bekleyemeyiz.
bekleyemeyiz.
02:21
Telling this same story
at a family dinner,
at a family dinner,
41
129660
4088
Bu durumu ailece yediğimiz bir yemek
sırasında anlatırken teyzem dedi ki,
sırasında anlatırken teyzem dedi ki,
02:25
my aunt tells me,
42
133772
2470
''Ama Andres, ben orada bulundum,
02:28
"But no, Andrés, I've been there.
I've swum in that river."
I've swum in that river."
43
136266
3982
o nehirde yüzdüm ben.
02:32
(Laughter)
44
140898
3637
(gülüşmeler)
02:36
Then my uncle jumps in.
45
144559
1747
Sonra amcam lafa karıştı.
02:38
"No, Andrés, she's not kidding.
46
146330
2730
''Hayır, Andres, teyzen dalga geçmiyor.''
02:41
You see, you can only swim in it
after a very heavy rain,
after a very heavy rain,
47
149084
3983
O nehirde ancak çok sık bir yağmurdan
sonra yüzülebilir
sonra yüzülebilir
02:45
and it's protected by a powerful shaman.
48
153091
3246
ve çok güçlü bir şaman tarafından
korunmakta.
korunmakta.
02:48
Your aunt, she's friends with his wife."
49
156361
2317
Teyzen, onun karısıyla arkadaş.
02:51
(Laughter)
50
159257
1805
(Gülüşmeler)
02:53
"¿Cómo?" ["Huh?"]
51
161086
1151
Nasıl?!
02:54
You know, despite all
my scientific skepticism,
my scientific skepticism,
52
162261
2214
Bütün bilimsel şüpheciliğimi bir kenara
bırakıp,
bırakıp,
02:56
I found myself hiking into the jungle,
guided by my aunt,
guided by my aunt,
53
164499
4432
kendimi teyzemin önderliğinde,
03:00
over 700 kilometers away
from the nearest volcanic center,
from the nearest volcanic center,
54
168955
3897
en yakın volkanik merkezden en az 700 km
uzakta,
uzakta,
03:04
and well, honestly,
mentally preparing myself
mentally preparing myself
55
172876
3618
ve dürüst olmak gerekirse, kendimi
efsanevi ''Amazon'un ılık nehrini"
efsanevi ''Amazon'un ılık nehrini"
03:08
to behold the legendary
"warm stream of the Amazon."
"warm stream of the Amazon."
56
176518
4376
ruhsal olarak hazırlayarak, ormanda
yürürken buldum.
yürürken buldum.
03:14
But then ...
57
182671
1621
Ama sonra,
03:16
I heard something,
58
184316
1322
bir şey duydum,
03:19
a low surge
59
187255
1449
alçaktan bir dalga,
03:22
that got louder and louder
60
190347
2695
biz yaklaştıkça,
03:25
as we came closer.
61
193792
1468
sesi daha da yükseldi.
03:28
It sounded like ocean waves
constantly crashing,
constantly crashing,
62
196300
3928
Sesi birbirine sürekli çarpan okyanus
dalgalarını andırıyordu,
dalgalarını andırıyordu,
03:32
and as we got closer, I saw smoke, vapor,
coming up through the trees.
coming up through the trees.
63
200252
4685
ve daha yaklaştıkça, ağaçlardan yükselen,
sis, su buharı görmeye başladım.
sis, su buharı görmeye başladım.
03:36
And then, I saw this.
64
204961
3299
Ve daha sonra bunu gördüm.
03:41
I immediately grabbed for my thermometer,
65
209791
2469
Hemen termometreyi elime aldım.
03:44
and the average temperatures in the river
66
212284
3277
ve nehrin ortalama sıcaklığı
03:47
were 86 degrees C.
67
215585
1987
86 dereceydi (santigrad)
03:51
This is not quite
the 100-degree C boiling
the 100-degree C boiling
68
219540
3267
Bu tabi ki 100 derece de kaynama değildi
03:54
but definitely close enough.
69
222831
2877
ama kesinlikle yeterince yakındı.
03:58
The river flowed hot and fast.
70
226296
3092
Nehir sıcak ve hızlı bir şekilde akıyordu.
04:02
I followed it upriver and was led by,
actually, the shaman's apprentice
actually, the shaman's apprentice
71
230181
3648
Şamanın çırağının önderliğinde, nehri
akıntının tersi yönüne gittim,
akıntının tersi yönüne gittim,
04:05
to the most sacred site on the river.
72
233853
1784
nehrin en kutsal kısmına(kaynak).
04:07
And this is what's bizarre --
73
235661
1406
Ve gözlemlediklerim acayipti-
04:09
It starts off as a cold stream.
74
237091
1982
Nehrin başlangıcı soğuk su kaynağıydı.
04:11
And here, at this site,
75
239502
2237
Ve burada,
04:13
is the home of the Yacumama,
76
241763
2167
burası suların anası,
04:15
mother of the waters,
a giant serpent spirit
a giant serpent spirit
77
243954
3343
soğuk ve sıcak suyu akıtan
04:19
who births hot and cold water.
78
247321
2073
büyük yılanın ruhu,Yacumama'nın eviydi.
04:22
And here we find a hot spring,
79
250015
4412
Ve burada efsaneyi gerçek kılan,
04:26
mixing with cold stream water
underneath her protective motherly jaws
underneath her protective motherly jaws
80
254451
5358
şefkatle çenesinin altında soğuk suyu
04:31
and thus bringing their legends to life.
81
259833
3245
sıcak suya karıştıran kaynağı bulduk.
04:36
The next morning, I woke up and --
82
264283
1978
Sonra ertesi sabah uykumdan uyandım ve--
04:38
(Laughter)
83
266285
2219
(gülüşmeler)
04:40
I asked for tea.
84
268528
2031
Çay istedim.
04:42
I was handed a mug, a tea bag
85
270583
2240
Bana bir bardak ve çay poşeti verdiler
04:44
and, well, pointed towards the river.
86
272847
2328
ve nehri işaret ettiler.
04:48
To my surprise, the water was clean
and had a pleasant taste,
and had a pleasant taste,
87
276075
4509
Suyun normalde jeotermal sistemlerden
beklenmeyecek kadar temiz
beklenmeyecek kadar temiz
04:52
which is a little weird
for geothermal systems.
for geothermal systems.
88
280608
2994
ve tatlı olması beni şaşırttı.
04:56
What was amazing
89
284441
1548
En harika şey ise, yerlilerin bu
04:58
is that the locals had always
known about this place,
known about this place,
90
286013
2984
yerden yıllardır haberdar olması
05:01
and that I was by no means
the first outsider to see it.
the first outsider to see it.
91
289021
3704
ve benim kesinlikle burayı gören ilk
yabancı olmayışımdı.
yabancı olmayışımdı.
05:05
It was just part of their everyday life.
92
293701
2937
Burası hayatlarının bir parçasıydı.
05:09
They drink its water.
93
297115
2694
Suyunu içiyorlardı.
05:11
They take in its vapor.
94
299833
2555
Su buharını içlerine çekiyorlardı.
05:14
They cook with it,
95
302412
1691
Yemek yapıyor,
05:16
clean with it,
96
304127
1510
temizliyor ve hatta suyla
05:17
even make their medicines with it.
97
305661
1798
ilaç bile yapıyorlardı.
05:21
I met the shaman,
98
309094
1746
Şaman ile tanıştım
05:22
and he seemed like an extension
of the river and his jungle.
of the river and his jungle.
99
310864
4189
ve kendisi nehrin ve dahil olduğu ormanın
bir parçası gibi görünüyordu.
bir parçası gibi görünüyordu.
05:27
He asked for my intentions
100
315848
1824
Benim niyetimi sordu
05:30
and listened carefully.
101
318609
1579
ve dikkatle dinledi.
05:33
Then, to my tremendous relief --
102
321262
3111
Sonra da, yüzünde rahat nefes almamı
sağlayan--
sağlayan--
05:36
I was freaking out,
to be honest with you --
to be honest with you --
103
324397
3547
dürüst olmam gerekirse, telaşlıydım--
05:39
a smile began to snake across his face,
and he just laughed.
and he just laughed.
104
327968
4279
bir gülümse ile başladı ve güldü.
05:44
(Laughter)
105
332271
2297
(gülüşmeler)
05:47
I had received the shaman's blessing
to study the river,
to study the river,
106
335796
4595
Şamanın iznini aldım ve buna göre
05:52
on the condition that after I take
the water samples
the water samples
107
340415
3404
nehirden aldığım örnekleri
05:55
and analyze them in my lab,
108
343843
1516
laboratuvarımda analiz edebilir
05:57
wherever I was in the world,
109
345383
1810
dünyanın her yerine götürebilirdim.
06:00
that I pour the waters
back into the ground
back into the ground
110
348265
3766
Tek şartı ise, aldığım suyu tekrar
toprağa dökmem idi.
toprağa dökmem idi.
06:04
so that, as the shaman said,
111
352055
2047
Böylece şamanın dediğine göre,
06:06
the waters could find their way back home.
112
354126
2745
su tekrar evinin yolunu bulup nehre
geri dönecekti.
geri dönecekti.
06:11
I've been back every year
since that first visit in 2011,
since that first visit in 2011,
113
359272
3587
2011 de ki ilk ziyaretimden sonra her yıl
bölgeye gittim.
bölgeye gittim.
06:14
and the fieldwork has been exhilarating,
114
362883
3425
Saha çalışmaları coşkulu, yorucu
06:18
demanding and at times dangerous.
115
366332
3797
ve bazı zamanlar da tehlikeliydi.
06:22
One story was even featured
in National Geographic Magazine.
in National Geographic Magazine.
116
370913
3215
Bir makale National Geographic dergisine
bile çıktı.
bile çıktı.
06:26
I was trapped on a small rock
about the size of a sheet of paper
about the size of a sheet of paper
117
374152
4087
Nehrin ortasında, kağıt parçası
büyüklüğünde bir taşın
büyüklüğünde bir taşın
06:30
in sandals and board shorts,
118
378263
2040
üzerinde, sandalet ve şortla,
06:32
in between an 80 degree C river
119
380327
2406
80 derece sıcaklıkta,
06:34
and a hot spring that, well,
looked like this, close to boiling.
looked like this, close to boiling.
120
382757
3729
böyle görünen bir kaynağın orada
takılı kaldım.
takılı kaldım.
06:39
And on top of that,
it was Amazon rain forest.
it was Amazon rain forest.
121
387070
3538
Herşeyi geçtim, burası Amazon
yağmur ormanıydı.
yağmur ormanıydı.
06:43
Pshh, pouring rain, couldn't see a thing.
122
391206
2506
Yağmur yağıyordu, hiç bir şey
göremiyordum.
göremiyordum.
06:45
The temperature differential
made it all white. It was a whiteout.
made it all white. It was a whiteout.
123
393736
3562
Sıcaklık farkı her yeri bembeyaz yapmıştı,
sıfır görüş mesafesi.
sıfır görüş mesafesi.
06:50
Intense.
124
398956
1405
Çarpıcı.
06:54
Now, after years of work,
125
402158
2438
Şimdi, yıllarca sürmüş çalışmanın
ardından,
ardından,
06:56
I'll soon be submitting my geophysical
and geochemical studies for publication.
and geochemical studies for publication.
126
404620
5642
yakın zamanda jeofiziksel ve jeokimyasal
çalışmamı baskı için teslim edeceğim.
çalışmamı baskı için teslim edeceğim.
07:03
And I'd like to share, today,
with all of you here, on the TED stage,
with all of you here, on the TED stage,
127
411047
3975
Ve bugün burada, TED sahnesinde siz
hepinizin hazır buradayken,
hepinizin hazır buradayken,
07:07
for the first time,
some of these discoveries.
some of these discoveries.
128
415046
3190
ilk defa, bu bulguların bazılarını
paylaşmak istiyorum.
paylaşmak istiyorum.
07:11
Well, first off, it's not a legend.
129
419340
2531
İlk olarak, bu bir efsane değil.
07:14
Surprise!
130
422468
1174
Sürpriz!
07:15
(Laughter)
131
423666
2325
(gülüşmeler)
07:18
When I first started the research,
132
426015
2514
Çalışmaya ilk başladığımda, uydu
görüntüleri,
görüntüleri,
07:20
the satellite imagery was too
low-resolution to be meaningful.
low-resolution to be meaningful.
133
428553
2979
bir şey anlaşılamayacak
derece de düşük çözünürlükteydi.
derece de düşük çözünürlükteydi.
07:23
There were just no good maps.
134
431556
1628
Elle tutulur bir harita yoktu.
07:25
Thanks to the support
of the Google Earth team,
of the Google Earth team,
135
433754
2391
Google Earth takımının sayesinde
07:28
I now have this.
136
436169
1345
artık elimde bu harita var.
07:31
Not only that, the indigenous name
of the river, Shanay-timpishka,
of the river, Shanay-timpishka,
137
439251
5350
Sadece bu da değil, nehrin yerli adı,
Shanay-timpishka,
Shanay-timpishka,
07:37
"boiled with the heat of the sun,"
138
445538
2730
''güneşin ısısından kaynayan'',
07:41
indicating that I'm not the first
to wonder why the river boils,
to wonder why the river boils,
139
449540
5379
gösteriyor ki, nehrin neden kaynadığını
merak eden ilk kişi ben değildim
merak eden ilk kişi ben değildim
07:46
and showing that humanity
has always sought to explain
has always sought to explain
140
454943
3227
ve insanlık her zaman çevremizde olup
biteni açıklamaya
biteni açıklamaya
07:50
the world around us.
141
458194
1539
çalışan bir güdüye sahip.
07:53
So why does the river boil?
142
461526
2398
Peki nehir neden kaynıyor?
07:55
(Bubbling sounds)
143
463948
4413
(fokurdama sesi)
08:00
It actually took me three years
to get that footage.
to get that footage.
144
468385
2495
Bu görüntüyü yakalamak aslında üç yılımı
aldı.
aldı.
08:04
Fault-fed hot springs.
145
472879
1605
Faydan beslenen kaplıcalar.
08:07
As we have hot blood running
through our veins and arteries,
through our veins and arteries,
146
475625
3633
Nasıl vücudumuzda sıcak kanın
dolaştığı damarlar varsa,
dolaştığı damarlar varsa,
08:11
so, too, the earth has hot water
running through its cracks and faults.
running through its cracks and faults.
147
479282
5048
dünyanın da faylarında ve çatlaklarında
akan sıcak su var.
akan sıcak su var.
08:17
Where these arteries come to the surface,
these earth arteries,
these earth arteries,
148
485162
3595
Bu arterlerin yeryüzüne çıktığı
noktalarda
noktalarda
08:20
we'll get geothermal manifestations:
149
488781
2374
jeotermal kaynaklar görürüz:
08:23
fumaroles, hot springs
and in our case, the boiling river.
and in our case, the boiling river.
150
491179
4020
fümarol, kaplıca ve bu durumda,
kaynayan nehir.
kaynayan nehir.
08:28
What's truly incredible, though,
is the scale of this place.
is the scale of this place.
151
496459
4100
Asıl muazzam olan is bu yerin
ölçeği.
ölçeği.
08:33
Next time you cross the road,
think about this.
think about this.
152
501221
2346
Bir daha yoldan geçtiğiniz zaman şöyle
hayal edin.
hayal edin.
08:36
The river flows wider than a two-lane road
153
504527
2672
Nehrin neredeyse tamamının genişliği,
08:39
along most of its path.
154
507223
1864
iki şeritli bir yoldan daha fazla.
08:41
It flows hot for 6.24 kilometers.
155
509674
5343
6,24 km boyunca sıcak akıyor.
08:48
Truly impressive.
156
516223
1509
Tamamiyle muazzam.
08:51
There are thermal pools
larger than this TED stage,
larger than this TED stage,
157
519077
3000
Bu TED sahnesinden daha büyük termal
havuzlar, altı metreye
havuzlar, altı metreye
08:54
and that waterfall that you see there
158
522101
2476
uzanan şelaleler var
08:56
is six meters tall --
159
524601
2038
ve bunların hepsi
08:59
and all with near-boiling water.
160
527384
3292
neredeyse kaynayan suyun sıcaklığına
yakın.
yakın.
09:04
We mapped the temperatures
along the river,
along the river,
161
532243
2056
Nehri sıcaklık derecelerine göre
haritaladık
haritaladık
09:06
and this was by far the most
demanding part of the fieldwork.
demanding part of the fieldwork.
162
534323
3118
ve işin şu güne kadar en yorucu kısmı
bunu yapmaktı.
bunu yapmaktı.
09:09
And the results were just awesome.
163
537866
3687
Ama sonuçlar tek kelimeyle mükemmeldi.
09:13
Sorry -- the geoscientist
in me coming out.
in me coming out.
164
541577
3153
Pardon--içimdeki yerbilimci
kendini dışa vuruyor.
kendini dışa vuruyor.
09:16
And it showed this amazing trend.
165
544754
2426
Ve sonuçlar bu harika eğilimi gösterdi.
09:19
You see, the river starts off cold.
166
547204
2216
Gördüğünüz gibi, nehir soğuk
akmaya başlıyor.
akmaya başlıyor.
09:21
It then heats up, cools back down,
heats up, cools back down,
heats up, cools back down,
167
549444
2995
Sonra ısınıyor tekrar soğuyor, ısınıyor ve
tekrar soğuyor,
tekrar soğuyor,
09:24
heats up again, and then has
this beautiful decay curve
this beautiful decay curve
168
552463
2618
tekrar ısınıyor ve soğuk nehre karışana
09:27
until it smashes into this cold river.
169
555105
2372
kadar bu azalım eğrisini gösteriyor.
09:30
Now, I understand not all of you
are geothermal scientists,
are geothermal scientists,
170
558539
2794
Biliyorum ki hepiniz yerbilimci
değilsiniz.
değilsiniz.
09:33
so to put it in more everyday terms:
171
561357
2225
O yüzden size şu şekilde anlatayım:
09:36
Everyone loves coffee.
172
564225
2133
Herkes kahveye bayılır.
09:38
Yes? Good.
173
566382
1269
Değil mi? Güzel.
09:40
Your regular cup of coffee, 54 degrees C,
174
568517
3683
İçtiğiniz normal bir kahve 54 derecedir,
09:44
an extra-hot one, well, 60.
175
572224
2110
ekstra sıcak kahve ise 60 derece.
09:46
So, put in coffee shop terms,
176
574896
2171
Kahve terimleriyle anlatacak olursam,
09:49
the boiling river plots like this.
177
577091
2563
kaynayan nehir şöyle ilerliyor.
09:52
There you have your hot coffee.
178
580401
1499
Burada sıcak kahveniz var.
09:54
Here you have your extra-hot coffee,
179
582906
1724
Burada da ekstra sıcak kahve,
09:56
and you can see
that there's a bit point there
that there's a bit point there
180
584654
2174
ve gördüğünüz gibi burada ekstra sıcak
09:58
where the river is still hotter
than even the extra-hot coffee.
than even the extra-hot coffee.
181
586852
2988
kahveden bile daha sıcak olan bir nokta
var.
var.
10:01
And these are average water temperatures.
182
589864
1992
Bunlar suyun ortalama sıcaklıkları.
10:03
We took these in the dry season to ensure
the purest geothermal temperatures.
the purest geothermal temperatures.
183
591880
4199
Bu ölçümleri, en iyi jeotermal
derecelere ulaşmak adına kurak dönemde
derecelere ulaşmak adına kurak dönemde
10:08
But there's a magic number here
that's not being shown,
that's not being shown,
184
596603
2620
yaptık. Ama burada görünmeyen sihirli
bir numara var
bir numara var
10:11
and that number is 47 degrees C,
185
599247
2530
ki bu 47 derece,
10:14
because that's where things start to hurt,
186
602856
2522
çünkü burası işin gerçekten acıtmaya
başladığı nokta.
başladığı nokta.
10:17
and I know this from very
personal experience.
personal experience.
187
605402
4173
Tecrübeyle sabittir.
10:22
Above that temperature,
you don't want to get in that water.
you don't want to get in that water.
188
610186
2826
Bu derecenin üzerinde o suya yaklaşmak
istemezsiniz.
istemezsiniz.
10:25
You need to be careful.
189
613036
1662
Dikkatli olmanız gerekir.
10:26
It can be deadly.
190
614722
1315
Ölümcül bile olabilir.
10:28
I've seen all sorts of animals fall in,
191
616704
2291
İçine düşen bir çok hayvana rastladım.
10:31
and what's shocking to me,
is the process is pretty much the same.
is the process is pretty much the same.
192
619019
4179
Beni şaşırtan ise sürecin hep aynı
işliyor olmasıydı.
işliyor olmasıydı.
10:35
So they fall in and the first thing
to go are the eyes.
to go are the eyes.
193
623898
2681
Düştüklerinde ilk giden gözleri.
10:38
Eyes, apparently, cook very quickly.
They turn this milky-white color.
They turn this milky-white color.
194
626603
3367
Gözler anlaşıldığı üzere hemen pişiyor.
Süt beyazı bu renge dönüyor.
Süt beyazı bu renge dönüyor.
10:41
The stream is carrying them.
195
629994
1350
Akıntı onları taşıyor.
10:43
They're trying to swim out,
but their meat is cooking on the bone
but their meat is cooking on the bone
196
631368
3063
Yüzerek çıkmak istiyorlar ama etleri
10:46
because it's so hot.
197
634455
1166
pişmeye başlıyor.
10:47
So they're losing power, losing power,
198
635645
1845
Böylece güçlerini kaybediyorlar.
10:49
until finally they get to a point
where hot water goes into their mouths
where hot water goes into their mouths
199
637514
3390
Bir noktadan sonra sıcak su ağızlarından
içeri giriyor, böylece içten de
içeri giriyor, böylece içten de
10:52
and they cook from the inside out.
200
640928
2221
pişiyorlar.
10:55
(Laughter)
201
643440
5232
(gülüşmeler)
11:00
A bit sadistic, aren't we?
202
648696
2119
Biraz sadistçe değil mi?
11:02
Jeez.
203
650839
1340
Tanrım!
11:05
Leave them marinating for a little longer.
204
653362
2618
Biraz daha marine olmaları için bırakın.
11:09
What's, again, amazing
are these temperatures.
are these temperatures.
205
657468
2728
Harika olan ise yine bu dereceler.
11:12
They're similar to things that I've seen
on volcanoes all over the world
on volcanoes all over the world
206
660220
3478
Şimdiye kadar volkanlarda ve hatta
Yellowstone'da ki süper volkanda
Yellowstone'da ki süper volkanda
11:15
and even super-volcanoes like Yellowstone.
207
663722
2537
gördüğüm derecelere çok benziyorlar.
11:18
But here's the thing:
208
666896
1308
Ama şöyle bir şey var ki:
11:22
the data is showing
that the boiling river exists
that the boiling river exists
209
670173
4999
aldığımız verilere göre nehir, volkanik
11:27
independent of volcanism.
210
675196
2290
aktiviteden bağımsız olarak kaynıyor.
11:30
It's neither magmatic
or volcanic in origin,
or volcanic in origin,
211
678491
3420
Herhangi bir magmatik ya da volkanik
11:35
and again, over 700 kilometers away
from the nearest volcanic center.
from the nearest volcanic center.
212
683722
6203
oluşumdan ve tekrar belirteyim, en yakın
volkanik aktiviteden 700 km uzakta.
volkanik aktiviteden 700 km uzakta.
11:42
How can a boiling river exist like this?
213
690543
4366
Nasıl böyle bir nehir olabilir?
11:47
I've asked geothermal experts
and volcanologists for years,
and volcanologists for years,
214
695790
3156
Jeotermal ve volkanlar konusunda uzman
kişilere yıllarca sordum,
kişilere yıllarca sordum,
11:50
and I'm still unable to find another
non-volcanic geothermal system
non-volcanic geothermal system
215
698970
4817
ve hala bu derece büyük bir volkanla
bağlantısı olmayan
bağlantısı olmayan
11:55
of this magnitude.
216
703811
1567
nehir sistemine rastlamadım.
11:59
It's unique.
217
707121
1524
Burası eşsiz bir yer.
12:01
It's special on a global scale.
218
709489
3442
Dünya çapında önem taşıyan bir yer.
12:06
So, still -- how does it work?
219
714708
2468
Peki, nasıl oluyor?
12:10
Where do we get this heat?
220
718460
2136
Nereden geliyor bu ısı?
12:13
There's still more research to be done
221
721186
2093
Problemi sonuca bağlamak ve sistemi
12:15
to better constrain the problem
and better understand the system,
and better understand the system,
222
723303
3189
daha iyi anlamak için daha yapılacak
araştırmalar var.
araştırmalar var.
12:18
but from what the data is telling us now,
223
726516
2326
Ama şu ana kadar ki bulgularımızın bize
12:20
it looks to be the result
of a large hydrothermal system.
of a large hydrothermal system.
224
728866
3364
gösterdiği şey, bunun büyük bir
hidro-termal sistemle ilişkilenmesi.
hidro-termal sistemle ilişkilenmesi.
12:25
Basically, it works like this:
225
733151
1460
Basitçe sistem şöyle işliyor:
12:26
So, the deeper you go
into the earth, the hotter it gets.
into the earth, the hotter it gets.
226
734635
3308
Dünyanın çekirdeğine indikçe ısı daha çok
artar.
artar.
12:29
We refer to this
as the geothermal gradient.
as the geothermal gradient.
227
737967
2628
Buna jeotermal irtifa diyoruz.
12:33
The waters could be coming
from as far away as glaciers in the Andes,
from as far away as glaciers in the Andes,
228
741460
4928
Su çok uzaktan, Andes de bulunan
buzullardan gelip
buzullardan gelip
12:38
then seeping down deep into the earth
229
746412
1999
yer kabuğunun altında ki katmanlara
sızarak
sızarak
12:40
and coming out to form the boiling river
230
748435
2767
kaynayan nehri oluşturabilir.
12:43
after getting heated up
from the geothermal gradient,
from the geothermal gradient,
231
751226
3007
Jeotermal irtifadan ısındıktan sonra.
12:47
all due to this unique geologic setting.
232
755311
2239
Bütün bunlar ise muazzam bir jeolojik
düzenin
düzenin
12:50
Now, we found
that in and around the river --
that in and around the river --
233
758587
2847
ürünü. Şimdi, bulduk ki nehrin içinde
12:53
this is working with colleagues
234
761458
1493
ve çevresinde--bunu
12:54
from National Geographic,
Dr. Spencer Wells,
Dr. Spencer Wells,
235
762975
2087
National Geographic'den Dr. Spencer Wells,
12:57
and Dr. Jon Eisen from UC Davis --
236
765086
2710
ve UC Davis'den Dr. Jon Eisen ile
birlikte bulduk--
birlikte bulduk--
12:59
we genetically sequenced
the extremophile lifeforms
the extremophile lifeforms
237
767820
3262
nehir ve çevresinde yaşayan,
13:03
living in and around the river,
and have found new lifeforms,
and have found new lifeforms,
238
771106
4604
yaşamış olan yeni yaşam formaları
13:07
unique species living
in the boiling river.
in the boiling river.
239
775734
3415
ve de eşsiz türler keşfettik.
13:12
But again, despite all of these studies,
all of these discoveries and the legends,
all of these discoveries and the legends,
240
780264
5243
Ama yine de tüm bu araştırmalar ve
çalışmalardan sonra hala
çalışmalardan sonra hala
13:18
a question remains:
241
786499
1000
tek bir soru var:
13:21
What is the significance
of the boiling river?
of the boiling river?
242
789704
2920
Bu nehrin önemi nedir?
13:26
What is the significance
of this stationary cloud
of this stationary cloud
243
794601
4646
Bu nehrin üzerinde sürekli duran sabit
bulutların
bulutların
13:31
that always hovers
over this patch of jungle?
over this patch of jungle?
244
799271
2876
önemi nedir?
13:35
And what is the significance
245
803333
2650
Peki bir çocukluk efsanesinin
13:38
of a detail in a childhood legend?
246
806007
2983
detayının önemi nedir?
13:43
To the shaman and his community,
it's a sacred site.
it's a sacred site.
247
811547
3108
Şaman ve onun kabilesi için burası kutsal
bir alan.
bir alan.
13:47
To me, as a geoscientist,
248
815414
2345
Bir yerbilimci olarak benim için,
13:49
it's a unique geothermal phenomenon.
249
817783
2843
burası jeolojik bir fenomen.
13:54
But to the illegal loggers
and cattle farmers,
and cattle farmers,
250
822074
3698
Ama yasa dışı ağaç kesimi veya büyükbaş
hayvancılık yapanlar için,
hayvancılık yapanlar için,
13:57
it's just another resource to exploit.
251
825796
3643
burası sadece tüketilecek yeni bir doğal
kaynak.
kaynak.
14:02
And to the Peruvian government,
it's just another stretch
it's just another stretch
252
830820
3787
Peru yönetimi içinse, korunma altına
14:06
of unprotected land ready for development.
253
834631
5944
alınmamış ve geliştirilebilme potansiyeli
olan bir arazi.
olan bir arazi.
14:14
My goal is to ensure
that whoever controls this land
that whoever controls this land
254
842186
3596
Benim hedefim, kaynayan nehrin, her kimin
kontrolünde olursa olsun,
kontrolünde olursa olsun,
14:17
understands the boiling river's
uniqueness and significance.
uniqueness and significance.
255
845806
4118
öneminin ve eşsizliğinin anlaşılmasını
sağlamak.
sağlamak.
14:22
Because that's the question,
256
850892
1738
Çünkü önemi belirten
14:25
one of significance.
257
853853
1634
soru budur.
14:28
And the thing there is,
258
856568
2329
Ve olay şu ki,
14:32
we define significance.
259
860110
2081
önemi ve değeri biz belirliyoruz.
14:34
It's us. We have that power.
260
862998
2660
Bu biziz. Bu güç bizde.
14:37
We are the ones who draw that line
261
865682
2728
Kutsal ve değersiz arasında ki
14:40
between the sacred and the trivial.
262
868434
2348
çizgiyi biz belirleyebiliriz.
14:43
And in this age,
263
871736
2276
Herşeyin ölçülüp haritalandığı ve üzerinde
14:46
where everything seems mapped,
measured and studied,
measured and studied,
264
874036
3498
çalışılabildiği bu bilgi çağında,
14:51
in this age of information,
265
879290
2466
hepinize şunu hatırlatmak isterim ki,
14:54
I remind you all that discoveries
are not just made
are not just made
266
882899
3572
buluşlar bilinmeyenin
14:58
in the black void of the unknown
267
886495
4563
karanlık bir boşluğunda değil, yoğun
15:04
but in the white noise
of overwhelming data.
of overwhelming data.
268
892153
3409
verilerin beyaz gürültüsünde yapılır.
15:09
There remains so much to explore.
269
897862
2985
Keşfedilmesi gereken çok şey var.
15:13
We live in an incredible world.
270
901958
3495
İnanılmaz bir dünya da yaşıyoruz.
15:17
So go out.
271
905477
1519
Dışarı çıkın.
15:20
Be curious.
272
908306
1857
Merak edin.
15:23
Because we do live in a world
273
911711
3043
Çünkü hala şamanların, ormanın
15:27
where shamans still sing
to the spirits of the jungle,
to the spirits of the jungle,
274
915539
3280
ruhuna şarkılar söylediği,
15:32
where rivers do boil
275
920399
1841
nehirlerin kaynadığı
15:35
and where legends do come to life.
276
923299
2536
ve efsanelerin gerçek olduğu bir dünyada
yaşıyoruz.
yaşıyoruz.
15:39
Thank you very much.
277
927018
1181
Çok teşekkür ederim.
15:40
(Applause)
278
928223
8586
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Andrés Ruzo - GeoscientistAndrés Ruzo investigates the Earth's heat and the mystery of a boiling river in the Peruvian rainforest.
Why you should listen
Andrés Ruzo is a tri-citizen who grew up among Nicaragua, Peru and Texas -- which helped him see that most of the world's problems are not confined by geographic or cultural borders. While trying to imagine solutions, he realized the way we produce and use energy lies at the root of many of our biggest issues. Combined with his memories of summers on his family's farm on Nicaragua's Casita volcano, playing in the fumarole fields, this prompted him to pursue a PhD in geophysics at SMU, focusing on geothermal studies. He is also a National Geographic Young Explorer.
Investigating a childhood legend led him to the Shanay-timpishka, the "Boiling River" of the Amazon, and a sacred site to the indigenous tribes, where the water can reach over 95 °C (203 °F). The greatest mystery of this place: How can a "boiling river" exist 700 km (435 miles) from the nearest volcanic center?
Ruzo is the author of the TED Book, The Boiling River: Adventure and Discovery in the Amazon.
Andrés Ruzo | Speaker | TED.com