ABOUT THE SPEAKER

Christopher Ryan - Psychologist
The co-author of "Sex at Dawn," Christopher Ryan explores the prehistoric roots of human sexuality.

Why you should listen

In the fascinating book Sex at Dawn, Christopher Ryan and co-author Cacilda Jethá, MD, explore how humans' prehistoric promiscuity (perhaps similar to the bonobos') may have influenced our current attitudes toward pair-bonding, monogamy and long-lasting passion. Their thesis draws on evidence from anthropology, archeology, primatology, anatomy and psychosexuality.

As a psychologist, Ryan’s research focuses on trying to distinguish the human from the cultural. His book, he hopes, is "pointing toward a more optimistic future illuminated by our innate capacities for love, cooperation and generosity."

More profile about the speaker
Christopher Ryan | Speaker | TED.com

TED2013

Christopher Ryan: Are we designed to be sexual omnivores?

Christopher Ryan: Có phải chúng ta sinh ra là loài có bản năng giới tính "ăn tạp" ?

Filmed: 2013-02-28

Readability: 4.7

2,237,814 views

Một ý tưởng làm thay đổi góc nhìn của chúng ta về các mối quan hệ, rằng đàn ông và phụ nữ phải luôn gắn bó với nhau trong mối quan hệ duy nhất. Điều này chỉ xảy ra từ sau khi nông nghiệp ra đời. Diễn giả Christopher Ryan đưa ra những chứng cứ còn nhiều tranh cãi, rằng loài người vốn là động vật "ăn tạp" về giới tính. Qua đó, ông thể hiện mong muốn chấm dứt phân biệt đối xử, ái ngại và mong đợi không thực tế, thứ có thể giết chết những mối quan hệ này.

Christopher Ryan - Psychologist
The co-author of "Sex at Dawn," Christopher Ryan explores the prehistoric roots of human sexuality. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

I'm going to go off scriptkịch bản

0

448

1267

Tôi sẽ không theo kịch bản
và làm Chris lo lắng

00:13

and make ChrisChris quitekhá nervouslo lắng here

1

1715

2051

bằng việc thêm vào
phần tương tác với khán giả.

00:15

by makingchế tạo this audiencethính giả participationsự tham gia.

2

3766

2348

00:18

All right. Are you with me? Yeah. Yeah. All right.

3

6114

3183

Các bạn theo dõi đấy chứ ?
Được, được.

00:21

So what I'd like to do is have you raisenâng cao your handtay

4

9297

2444

Hãy giơ tay lên
nếu bạn từng nghe thấy

00:23

if you've ever heardnghe a
heterosexualdị tính couplevợ chồng havingđang có sextình dục.

5

11741

4056

tiếng một cặp đôi
đang quan hệ tình dục.

00:27

Could be the neighborshàng xóm, hotelkhách sạn roomphòng,

6

15797

2551

Đó có thể là hàng xóm,
trong khách sạn,

00:30

your parentscha mẹ. Sorry.

7

18348

2007

hay bố mẹ bạn.
Tôi xin lỗi.

00:32

Okay. PrettyXinh đẹp much everybodymọi người.

8

20355

1752

Khá nhiều người.

00:34

Now raisenâng cao your handtay if the man was makingchế tạo

9

22107

1827

Bây giờ, hãy giơ tay nếu
người đàn ông làm ồn hơn người phụ nữ.

00:35

more noisetiếng ồn than the womanđàn bà.

10

23934

3429

00:39

I see one guy there.

11

27363

2313

Tôi thấy một anh chàng ở kia.

00:41

It doesn't countđếm if it was you, sirNgài.

12

29676

2247

Không tính nếu người ấy là bạn nhé.

00:43

(LaughterTiếng cười)

13

31923

1015

( Tiếng cười)

00:44

So his hand'stay của down. And one womanđàn bà. Okay.

14

32938

3510

Anh ấy lại hạ tay xuống.
Và một người phụ nữ. Vâng.

Ngồi cạnh một người đàn ông ồn ào.

00:48

SittingNgồi nextkế tiếp to a loudto tiếng guy.

15

36448

2076

00:50

Now what does this tell us?

16

38524

1624

Điều này nghĩa là gì ?

00:52

It tellsnói us that humanNhân loại beingschúng sanh

17

40148

1846

Nó cho thấy rằng loài người
gây ra tiếng động khi quan hệ tình dục,

00:53

make noisetiếng ồn when they have sextình dục,

18

41994

1368

00:55

and it's generallynói chung là the womanđàn bà who makeslàm cho more noisetiếng ồn.

19

43362

2126

và thường thì phụ nữ sẽ ồn ào hơn.

00:57

This is knownnổi tiếng as femalegiống cái copulatorycopulatory vocalizationvocalization

20

45488

3054

Nó được biết đến với cái tên
"âm thanh của phụ nữ khi quan hệ"

01:00

to the clipboardclipboard crowdđám đông.

21

48542

1423

Tôi không định nói điều này,

01:01

I wasn'tkhông phải là even going to mentionđề cập đến this,

22

49965

1631

nhưng có người nói với tôi rằng
Meg Ryan có thể đang ở đây,

01:03

but somebodycó ai told me that MegMeg RyanRyan mightcó thể be here,

23

51596

2941

01:06

and she is the world'scủa thế giới mostphần lớn famousnổi danh

24

54537

2604

và cô ấy là người phát ra âm thanh
khi quan hệ nổi tiếng nhất thế giới.

01:09

femalegiống cái copulatorycopulatory vocalizervocalizer.

25

57141

1949

01:11

So I thought, got to talk about that.

26

59090

2400

Vì vậy, tôi phải nói điều đó ra.

01:13

We'llChúng tôi sẽ get back to that a little bitbit latermột lát sau.

27

61490

2713

Chúng ta sẽ quay lại
trong chốc lát.

01:16

Let me startkhởi đầu by sayingnói humanNhân loại beingschúng sanh

28

64203

1965

Tôi muốn nói rằng loài người

01:18

are not descendedhậu duệ from apeskhỉ,

29

66168

2101

không bắt nguồn từ khỉ hình người.
Chúng ta chính là khỉ hình người.

01:20

despitemặc dù what you mayTháng Năm have heardnghe. We are apeskhỉ.

30

68269

2232

01:22

We are more closelychặt chẽ relatedliên quan
to the chimptinh tinh and the bonobotinh tinh lùn

31

70501

2836

Quan hệ của ta với tinh tinh
và bonobo còn gần gũi

01:25

than the AfricanChâu Phi elephantcon voi is to the IndianẤn Độ elephantcon voi,

32

73337

3380

hơn cả giữa voi Châu Phi và voi Ấn Độ

01:28

as JaredJared DiamondKim cương pointednhọn
out in one of his earlysớm bookssách.

33

76717

3198

như Jared Diamond đã chỉ ra
trong quyển sách đầu tay của ông

01:31

We're more closelychặt chẽ relatedliên quan to chimpstinh tinh and bonobosbonobos

34

79915

4195

Mối quan hệ giữa chúng ta
với tinh tinh và bonobo

01:36

than chimpstinh tinh and bonobosbonobos are relatedliên quan

35

84110

1501

gần hơn so với bất kì

01:37

to any other primatelinh trưởng --

36

85611

1662

loài linh trưởng nào khác--

01:39

gorillasgorilla, orangutansđười ươi, what have you.

37

87273

2276

khỉ đột, orangutan và nhiều loại khác.

01:41

So we're extremelyvô cùng closelychặt chẽ relatedliên quan to them,

38

89549

3247

Chúng ta rất gần với chúng,

01:44

and as you'llbạn sẽ see in termsđiều kiện of our behaviorhành vi,

39

92796

2426

và như bạn thấy, từ hành vi con người,

01:47

we'vechúng tôi đã got some relationshipmối quan hệ as well.

40

95222

2367

giữa ta và chúng có
một mối quan hệ.

01:49

So what I'm askinghỏi todayhôm nay, the questioncâu hỏi

41

97589

1919

Vì vậy, câu hỏi mà tôi

01:51

I want to explorekhám phá with you todayhôm nay is,

42

99508

3062

muốn khám phá với các bạn
ngày hôm nay là,

01:54

what kindloại of apeApe are we in termsđiều kiện of our sexualitytình dục?

43

102570

4168

chúng ta là loài vượn nào
nếu xét về mặt bản năng giới tính ?

01:58

Now, sincekể từ Darwin'sDarwin day there's been

44

106738

2218

Kể từ thời Darwin, đã có những thứ

02:00

what CacildaCacilda and I have calledgọi là

45

108956

1502

mà Cacilda và tôi gọi là

02:02

the standardTiêu chuẩn narrativetường thuật of humanNhân loại sexualtình dục evolutionsự phát triển,

46

110458

2686

tiêu chuẩn về tiến hóa sinh lý
của loài người,

02:05

and you're all familiarquen with it,

47

113144

1554

Điều này rất quen thuộc
ngay cả khi bạn chưa từng đọc qua nó.

02:06

even if you haven'tđã không readđọc this stuffđồ đạc.

48

114698

2563

02:09

The ideaý kiến is that, as partphần of humanNhân loại naturethiên nhiên,

49

117261

3068

Ý tưởng là : Như một phần
của bản chất con người,

02:12

from the beginningbắt đầu of our species'loài' time,

50

120329

1989

từ giai đoạn đầu loài người,

02:14

menđàn ông have sortsắp xếp of leasedcho thuê
women'sphụ nữ reproductivesinh sản potentialtiềm năng

51

122318

4494

đàn ông đã thuê
khả năng sinh sản của phụ nữ

02:18

by providingcung cấp them with certainchắc chắn goodsCác mặt hàng and servicesdịch vụ.

52

126812

3395

bằng cách cung cấp cho họ
những sản phẩm và dịch vụ cụ thể

02:22

GenerallyNói chung we're talkingđang nói about meatthịt, shelternơi trú ẩn, statustrạng thái,

53

130207

3670

Chúng ta đang nói về thịt, nơi ở, địa vị,

02:25

protectionsự bảo vệ, things like that.

54

133877

2631

sự bảo vệ, đại loại thế.

02:28

And in exchangetrao đổi, giao dịch, womenđàn bà have offeredđược cung cấp fidelityđộ trung thực,

55

136508

2335

Đổi lại, phụ nữ cho họ lòng trung thành,

02:30

or at leastít nhất a promiselời hứa of fidelityđộ trung thực.

56

138843

2378

hay ít nhất là lời hẹn thề.

02:33

Now this setsbộ menđàn ông and womenđàn bà up
in an oppositionalchống đối relationshipmối quan hệ.

57

141221

4270

Điều này đưa đàn ông và phụ nữ
vào mối quan hệ đối nghịch.

02:37

The warchiến tranh betweengiữa the sexesgiới tính is builtđược xây dựng right into
our DNADNA, accordingtheo to this visiontầm nhìn. Right?

58

145491

5943

Cuộc chiến giới tính được hình thành
ngay ở trong DNA chúng ta.

02:43

What CacildaCacilda and I have arguedlập luận is that no,

59

151434

3937

Cacilda và tôi cho rằng không,

02:47

this economicthuộc kinh tế relationshipmối quan hệ,

60

155371

2441

mối quan hệ kinh tế này,

02:49

this oppositionalchống đối relationshipmối quan hệ,

61

157812

1825

mối quan hệ đối nghịch này,

02:51

is actuallythực ra an artifactartifact of agriculturenông nghiệp,

62

159637

2625

thực chất là sản phẩm
của nền nông nghiệp,

02:54

whichmà only arosenổi lên about 10,000
yearsnăm agotrước at the earliestsớm nhất.

63

162262

3676

vốn chỉ xuất hiện
khoảng 10,000 năm về trước.

02:57

AnatomicallyVề mặt giải phẫu modernhiện đại humanNhân loại beingschúng sanh

64

165938

2167

Theo giải phẫu, người hiện đại

03:00

have been around for about 200,000 yearsnăm,

65

168105

2999

đã tồn tại trên trái đất
khoảng 200,000 năm,

03:03

so we're talkingđang nói about fivesố năm percentphần trăm, at mostphần lớn,

66

171104

3622

Chúng ta đang nói về
năm phần trăm niên đại

03:06

of our time as a modernhiện đại, distinctkhác biệt speciesloài.

67

174726

3688

với tư cách là
một loài riêng biệt, hiện đại.

03:10

So before agriculturenông nghiệp,

68

178414

3534

Trước khi có nền nông nghiệp,

03:13

before the agriculturalnông nghiệp revolutionCuộc cách mạng,

69

181948

2005

trước cách mạng nông nghiệp,

03:15

it's importantquan trọng to understandhiểu không that humanNhân loại beingschúng sanh

70

183953

2111

loài người sống trong
những nhóm săn bắt hái lượm.

03:18

livedđã sống in hunter-gathererngười thợ săn groupscác nhóm that are

71

186064

3334

Bất luận ở nơi nào, đặc tính của nhóm
được đoán định

03:21

characterizedđặc trưng whereverở đâu they're foundtìm in the worldthế giới

72

189398

3016

03:24

by what anthropologistsnhà nhân loại học calledgọi là fiercekhốc liệt egalitarianismegalitarianism.

73

192414

4591

bằng cái mà nhân chủng học gọi là
chủ nghĩa quân bình bắt buộc

03:29

They not only sharechia sẻ things,

74

197005

1868

Họ không chỉ chia nhau các thứ,

03:30

they demandnhu cầu that things be sharedchia sẻ:

75

198873

2509

mà còn định ra những thứ cần chia:

03:33

meatthịt, shelternơi trú ẩn, protectionsự bảo vệ, all these things

76

201382

2259

thịt, nơi ở, sự bảo vệ

hóa ra, những thứ dùng để
trao cho phụ nữ

03:35

that were supposedlyđược cho là beingđang tradedgiao dịch mua bán to womenđàn bà

77

203641

3009

03:38

for theirhọ sexualtình dục fidelityđộ trung thực, it turnslượt out,

78

206650

2830

nhằm đổi lấy sự thủy chung
trong tình dục

được chia sẻ rộng rãi
giữa các xã hội này.

03:41

are sharedchia sẻ widelyrộng rãi amongtrong số these societiesxã hội.

79

209480

2730

03:44

Now I'm not sayingnói that our ancestorstổ tiên

80

212210

2188

Tôi không nói rằng
tổ tiên chúng ta

là những mọi rợ quý phái,

03:46

were noblequý tộc savagesSavages, and I'm not sayingnói

81

214398

1961

hay người săn bắt hái lượm hiện đại
là mọi rợ quý phái.

03:48

modernhiện đại day hunter-gatherersHunter-gatherers
are noblequý tộc savagesSavages eitherhoặc.

82

216359

2796

03:51

What I'm sayingnói is that this is simplyđơn giản

83

219155

2011

Những điều này chỉ đơn giản là

cách tốt nhất để giảm thiểu rủi ro
trong hoàn cảnh

03:53

the besttốt way to mitigategiảm thiểu riskrủi ro

84

221166

2440

03:55

in a foragingforaging contextbối cảnh.

85

223606

1930

lúc nào cũng phải sục sạo tìm kiếm.

03:57

And there's really no argumenttranh luận
about this amongtrong số anthropologistsnhà nhân loại học.

86

225536

3116

Không có tranh cãi
về vấn đề này.

04:00

All CacildaCacilda and I have donelàm xong is extendmở rộng
this sharingchia sẻ behaviorhành vi to sexualitytình dục.

87

228652

4564

Cacilda và tôi chỉ là suy rộng ra
lĩnh vực tình dục.

04:05

So we'vechúng tôi đã arguedlập luận that humanNhân loại sexualitytình dục

88

233216

2435

Chúng tôi tranh luận rằng
tình dục loài người

04:07

has essentiallybản chất evolvedphát triển, untilcho đến agriculturenông nghiệp,

89

235651

4484

đã tiến hóa cho đến khi
nông nghiệp ra đời

04:12

as a way of establishingthiết lập and maintainingduy trì

90

240135

3146

như một cách tạo lập và duy trì

04:15

the complexphức tạp, flexiblelinh hoạt socialxã hội systemshệ thống, networksmạng lưới,

91

243281

3726

hệ thống, mạng lưới xã hội
phức tạp và linh động,

04:19

that our ancestorstổ tiên were very good at,

92

247007

2911

điều mà tổ tiên của chúng ta
đã từng rất giỏi,

04:21

and that's why our speciesloài has survivedsống sót so well.

93

249918

4616

đó là lí do tại sao
loài người giỏi sinh tồn đến vậy

Điều tôi nói đây sẽ khiến
một số người không thoải mái,

04:26

Now, this makeslàm cho some people uncomfortablekhó chịu,

94

254534

2217

04:28

and so I always need to take
a momentchốc lát in these talksnói chuyện

95

256751

2385

vì vậy, tôi luôn dành ra vài phút

04:31

to say, listen,

96

259136

1844

nghe đây : tôi nói rằng

04:32

I'm sayingnói our ancestorstổ tiên were promiscuouslộn xộn,

97

260980

2643

tổ tiên chúng ta lang chạ,
nhưng không nói rằng

04:35

but I'm not sayingnói they were
havingđang có sextình dục with strangersngười lạ.

98

263623

2335

họ quan hệ với người lạ.

04:37

There were no strangersngười lạ. Right?

99

265958

2026

Không ai là người lạ cả

04:39

In a hunter-gathererngười thợ săn bandban nhạc, there are no strangersngười lạ.

100

267984

1844

trong một cộng đồng
săn bắt - hái lượm.

04:41

You've knownnổi tiếng these people your entiretoàn bộ life.

101

269828

1989

04:43

So I'm sayingnói, yes, there were
overlappingqua nối chồng sexualtình dục relationshipscác mối quan hệ,

102

271817

3459

Vâng, có những mối quan hệ
tình dục chồng chéo,

04:47

that our ancestorstổ tiên probablycó lẽ had
severalmột số differentkhác nhau sexualtình dục relationshipscác mối quan hệ

103

275276

4307

tổ tiên chúng ta có thể đã có
vài mối quan hệ tình dục cùng một lúc.

04:51

going on at any givenđược momentchốc lát in theirhọ adultngười lớn livescuộc sống.

104

279583

3387

Nhưng tôi không nói rằng
họ quan hệ với người lạ

04:54

But I'm not sayingnói they were
havingđang có sextình dục with strangersngười lạ.

105

282970

2403

04:57

I'm not sayingnói that they didn't love the
people they were havingđang có sextình dục with.

106

285373

3111

rằng họ không yêu người
mà họ đang quan hệ cùng

05:00

And I'm not sayingnói there was
no pair-bondingliên kết đôi going on.

107

288484

2905

rằng không có mối gắn kết
giữa các cặp đôi.

05:03

I'm just sayingnói it wasn'tkhông phải là sexuallytình dục exclusiveđộc quyền.

108

291389

3086

Tôi chỉ nói rằng
không có độc quyền tình dục.

05:06

And those of us who have
chosenđã chọn to be monogamousmột vợ một chồng --

109

294475

3684

Và những người trong chúng ta
đã chọn lựa chỉ có một vợ ( chồng)

05:10

my parentscha mẹ, for examplethí dụ, have been marriedcưới nhau

110

298159

2338

bố mẹ tôi, chẳng hạn,
đã cưới nhau được 52 năm

05:12

for 52 yearsnăm monogamouslymonogamously,

111

300497

2508

nếu đó không phải mối quan hệ
1 vợ 1 chồng,

05:15

and if it wasn'tkhông phải là monogamouslymonogamously, MomCười to and DadCha,

112

303005

2362

bố mẹ, con không muốn
nghe về nó

05:17

I don't want to hearNghe about it—

113

305367

2347

05:19

I'm not criticizingchỉ trích this and I'm not sayingnói

114

307714

2392

Tôi không phê bình
và không nói rằng

05:22

there's anything wrongsai rồi with this.

115

310106

1556

điều này có gì sai trái.

05:23

What I'm sayingnói is that to arguetranh luận

116

311662

2159

Điều tôi nói là, luận rằng

05:25

that our ancestorstổ tiên were sexualtình dục omnivoresđộng vật ăn tạp

117

313821

4674

tổ tiên chúng ta
là những người ăn tạp trong tình dục

05:30

is no more a criticismsự chỉ trích of monogamymột vợ một chồng

118

318495

2287

để phê phán chế độ một vợ một chồng

05:32

than to arguetranh luận that our ancestorstổ tiên
were dietarychế độ ăn uống omnivoresđộng vật ăn tạp

119

320782

3468

cũng chẳng khác gì việc luận rằng
tổ tiên chúng ta

05:36

is a criticismsự chỉ trích of vegetarianismăn chay.

120

324250

3323

là động vật ăn tạp
để chỉ trích việc ăn chay.

05:39

You can choosechọn to be a vegetarianăn chay,

121

327573

1881

Bạn có thể chọn ăn chay,

05:41

but don't think that just because
you've madethực hiện that decisionphán quyết,

122

329454

2744

nhưng không bởi vì
bạn đã quyết như vậy,

05:44

baconthịt xông khói suddenlyđột ngột stopsdừng lại smellingcó mùi good.

123

332198

2792

thì thịt xông khói
lại không còn thơm nữa.

05:46

Okay? So this is my pointđiểm.

124

334990

2687

Vậy đây là quan điểm của tôi.

05:49

(LaughterTiếng cười)

125

337677

2351

( Tiếng cười)

05:52

That one tooklấy a minutephút to sinkbồn rửa in, huh?

126

340028

3621

Cũng phải đến một phút sau
mới hiểu đấy nhỉ ?

05:55

Now, in additionthêm vào to beingđang a great geniusThiên tài,

127

343649

2330

Cùng với việc trở thành
một thiên tài,

05:57

a wonderfulTuyệt vời man, a wonderfulTuyệt vời husbandngười chồng,

128

345979

2065

một người đàn ông,
một người chồng

06:00

a wonderfulTuyệt vời fathercha, CharlesCharles DarwinDarwin

129

348044

1780

một người cha tuyệt vời,

06:01

was alsocũng thế a world-classđẳng cấp thế giới VictorianVictoria prudeprude.

130

349824

4112

Charles Darwin còn là một người
siêu thẹn thùng.

06:05

All right? He was perplexedlúng túng

131

353936

1940

Ông ta thấy sự nở rộng
vùng kín

06:07

by the sexualtình dục swellingssưng of certainchắc chắn primateslinh trưởng,

132

355876

2610

ở một số loài linh trưởng,

06:10

includingkể cả chimpstinh tinh and bonobosbonobos,

133

358486

1543

gồm cả tinh tinh và bonobo,

06:12

because these sexualtình dục swellingssưng tendcó xu hướng to provokekhiêu khích

134

360029

2538

sự phình to này có xu hướng kích thích

06:14

manynhiều malesnam giới to mateMate with the femalesnữ giới.

135

362567

2592

rất nhiều con đực giao hợp với con cái.

06:17

So he couldn'tkhông thể understandhiểu không why on EarthTrái đất would
the femalegiống cái have developedđã phát triển this thing

136

365159

3171

Ông ta không hiểu
tại sao lại như vậy

06:20

if all they were supposedgiả định to be doing
is forminghình thành theirhọ pairđôi bondliên kết, right?

137

368330

3929

cái mà chúng đáng ra phải làm
là tạo nên mối liên kết đực cái

06:24

ChimpsTinh tinh and bonobosbonobos, DarwinDarwin didn't really know this,

138

372259

2439

Darwin không biết điều này,

06:26

but chimpstinh tinh and bonobosbonobos mateMate

139

374698

1948

nhưng tinh tinh và bonobo giao phối

06:28

one to fourbốn timeslần permỗi hourgiờ

140

376646

1654

từ một đến bốn lần mỗi giờ

06:30

with up to a dozentá malesnam giới permỗi day

141

378300

3416

với một tá con đực trong một ngày

06:33

when they have theirhọ sexualtình dục swellingssưng.

142

381716

2616

khi vùng kín của chúng nở rộng.

06:36

InterestinglyĐiều thú vị, chimpstinh tinh have sexualtình dục swellingssưng

143

384332

2655

Thú vị là, sự nở rộng của tinh tinh

06:38

throughxuyên qua 40 percentphần trăm, roughlygần,

144

386987

1802

là khoảng 40 phần trăm

06:40

of theirhọ menstrualkinh nguyệt cyclechu kỳ,

145

388789

1885

trong chu kỳ kinh nguyệt

06:42

bonobosbonobos 90 percentphần trăm,

146

390674

2700

với bonobo là 90 phần trăm

06:45

and humanscon người are amongtrong số the
only speciesloài on the planethành tinh

147

393374

3422

và con người là một trong
những loài duy nhất trên trái đất

06:48

where the femalegiống cái is availablecó sẵn for sextình dục

148

396796

2102

mà con cái sẵn sàng quan hệ tình dục

06:50

throughoutkhắp the menstrualkinh nguyệt cyclechu kỳ,

149

398898

1988

trong suốt chu kỳ kinh nguyệt,

06:52

whetherliệu she's menstruatingthình,
whetherliệu she's post-menopausalsau khi mãn kinh,

150

400886

2744

bất luận là khi
đang có kinh nguyệt hay mãn kinh

06:55

whetherliệu she's alreadyđã pregnantcó thai.

151

403630

1311

hay đang mang bầu.

06:56

This is vanishinglyvanishingly rarehiếm amongtrong số mammalsđộng vật có vú.

152

404941

3844

Điều này thực sự hiếm
ở loài có vú.

07:00

So it's a very interestinghấp dẫn aspectkhía cạnh of humanNhân loại sexualitytình dục.

153

408785

3793

Vì vậy, đó là một khía cạnh
rất thú vị về tình dục loài người.

07:04

Now, DarwinDarwin ignoredlàm ngơ the reflectionsphản xạ

154

412578

2675

Thời ấy, Darwin đã phớt lờ
những hồi tưởng

07:07

of the sexualtình dục swellingsưng in his ownsở hữu day,

155

415253

3568

về sự nở rộng vùng kín,

07:10

as scientistscác nhà khoa học tendcó xu hướng to do sometimesđôi khi.

156

418821

3631

điều mà những nhà khoa học
vẫn hay làm.

07:14

So what we're talkingđang nói about is spermtinh trùng competitioncuộc thi.

157

422452

2505

Chúng ta sẽ nói đến
cuộc cạnh tranh của tinh trùng.

07:16

Now the averageTrung bình cộng humanNhân loại ejaculatexuất tinh
has about 300 milliontriệu spermtinh trùng cellstế bào,

158

424957

3410

Một lần xuất tinh trung bình
cho 300 triệu tinh trùng,

07:20

so it's alreadyđã a competitivecạnh tranh environmentmôi trường.

159

428367

2430

đây là một môi trường cạnh tranh.

07:22

The questioncâu hỏi is whetherliệu these spermtinh trùng are
competingcạnh tranh againstchống lại other men'sđàn ông spermtinh trùng

160

430797

3213

Câu hỏi là những tinh trùng này
cạnh tranh với nhau

hay còn với cả của
những người khác .

07:26

or just theirhọ ownsở hữu.

161

434030

1785

07:27

There's a lot to talk about in this chartđồ thị.

162

435815

2106

Có thể bàn luận rất nhiều
về biểu đồ này.

07:29

The one thing I'll call your attentionchú ý to right away

163

437921

2175

Điều mà tôi muốn các bạn chú ý

07:32

is the little musicalâm nhạc notechú thích aboveở trên the
femalegiống cái chimptinh tinh and bonobotinh tinh lùn and humanNhân loại.

164

440096

4042

là những nốt nhạc nhỏ phía trên
tinh tinh, bonobo cái và phụ nữ.

07:36

That indicateschỉ ra femalegiống cái copulatorycopulatory vocalizationvocalization.

165

444138

3301

Nó chỉ ra âm thanh
của con cái khi giao hợp.

07:39

Just look at the numberssố.

166

447439

1602

Hãy nhìn vào các con số.

07:41

The averageTrung bình cộng humanNhân loại has sextình dục

167

449041

2196

Trung bình một người
quan hệ tình dục

07:43

about 1,000 timeslần permỗi birthSinh.

168

451237

3642

khoảng 1000 lần trong đời.

07:46

If that numbercon số seemsdường như highcao for some of you,

169

454879

2173

Nếu con số đó có vẻ cao
với một số bạn,

07:49

I assurecam đoan you it seemsdường như lowthấp for othersKhác in the roomphòng.

170

457052

3213

tôi chắc chắn rằng nó là thấp
với những người khác.

07:52

We sharechia sẻ that ratiotỷ lệ with chimpstinh tinh and bonobosbonobos.

171

460265

2950

Tinh tinh và bonobo có cùng tỉ lệ này.

07:55

We don't sharechia sẻ it with the other threesố ba apeskhỉ,

172

463215

2302

khỉ đột, đười ươi và vượn

07:57

the gorillaGorilla, the orangutanĐười ươi and the gibbonGibbon,

173

465517

2256

không có tỉ lệ đó,

07:59

who are more typicalđiển hình of mammalsđộng vật có vú,

174

467773

1661

những con giống loài có vú hơn,
quan hệ khoảng 12 lần trong đời.

08:01

havingđang có sextình dục only about a dozentá timeslần permỗi birthSinh.

175

469434

3192

08:04

HumansCon người and bonobosbonobos are the only
animalsđộng vật that have sextình dục face-to-facemặt đối mặt

176

472626

4213

Loài người và bonobo
là những động vật duy nhất

08:08

when bothcả hai of them are alivesống sót.

177

476847

2406

quan hệ tình dục mặt đối mặt
khi còn sống.

08:11

(LaughterTiếng cười)

178

479253

3905

(Cười)

08:15

And you'llbạn sẽ see that the humanNhân loại, chimptinh tinh and bonobotinh tinh lùn

179

483895

3171

Và bạn sẽ thấy rằng
loài người, tinh tinh và bonobo

08:19

all have externalbên ngoài testiclestinh hoàn, whichmà in our booksách

180

487066

2396

đều có tinh hoàn ở phía ngoài,

08:21

we equatetương đương to a specialđặc biệt fridgeTủ lạnh you have in the garagegara

181

489462

3988

điều mà chúng tôi sánh với
một chiếc tủ lạnh đặc biệt ở trong gara

08:25

just for beerbia.

182

493450

2260

chỉ dành để bia.

08:27

If you're the kindloại of guy who has a beerbia fridgeTủ lạnh

183

495710

2726

Nếu bạn là kiểu đàn ông
có một tủ lạnh để bia

08:30

in the garagegara, you expectchờ đợi a partybuổi tiệc to happenxảy ra

184

498436

2342

trong gara, bạn chỉ chực
một bữa tiệc diễn ra

08:32

at any momentchốc lát, and you need to be readysẳn sàng.

185

500778

1789

và bạn muốn sẵn sàng mọi lúc.

08:34

That's what the externalbên ngoài testiclestinh hoàn are.

186

502567

2155

Tinh hoàn ở phía ngoài là thế đấy.

08:36

They keep the spermtinh trùng cellstế bào coolmát mẻ

187

504722

2410

Giúp cho những tinh trùng
luôn sẵn sàng

08:39

so you can have frequentthường xuyên ejaculationstinh.

188

507132

2218

để bạn có thể
xuất tinh thường xuyên.

08:41

I'm sorry. It's truethật.

189

509350

3739

Tôi xin lỗi. Nhưng nó là sự thật.

08:45

The humanNhân loại, some of you will be happyvui mừng to hearNghe,

190

513089

3089

Loài người - một số có thể
thấy vui khi nghe điều này -

08:48

has the largestlớn nhất, thickestdày nhất penisdương vật of any primatelinh trưởng.

191

516178

2811

có dương vật to và dày nhất
trong các loài linh trưởng.

08:50

Now, this evidencechứng cớ goesđi way beyondvượt ra ngoài anatomygiải phẫu học.

192

518989

2510

Bằng chứng này không chỉ
có trong giải phẫu học

08:53

It goesđi into anthropologynhân học as well.

193

521499

2561

mà còn đi vào cả nhân loại học.

08:56

HistoricalLịch sử recordsHồ sơ are fullđầy of accountstài khoản of people

194

524060

2617

Trong dữ liệu lịch sử
rất nhiều người

08:58

around the worldthế giới who have sexualtình dục practicesthực tiễn

195

526677

1809

trên thế giới có tập quán tình dục

09:00

that should be impossibleKhông thể nào

196

528486

1630

mà đáng ra là không thể

09:02

givenđược what we have assumedgiả định
about humanNhân loại sexualtình dục evolutionsự phát triển.

197

530116

3926

dựa trên những giả định về
tiến hóa tình dục của loài người.

09:06

These womenđàn bà are the MosuoMosuo
from southwesternTây Nam ChinaTrung Quốc.

198

534042

2700

Những người phụ nữ Mosuo
ở vùng Đông Bắc Trung Quốc.

09:08

In theirhọ societyxã hội, everyonetất cả mọi người, menđàn ông and womenđàn bà,

199

536742

2567

Trong xã hội của họ,
đàn ông và phụ nữ,

09:11

are completelyhoàn toàn sexuallytình dục autonomoustự trị.

200

539309

1741

hoàn toàn tự do trong tình dục.

09:13

There's no shamexấu hổ associatedliên kết with sexualtình dục behaviorhành vi.

201

541050

2959

Không có nỗi xấu hổ
nào từ hành vi tình dục.

09:16

WomenPhụ nữ have hundredshàng trăm of partnersđối tác.

202

544009

2246

Phụ nữ quan hệ với hàng trăm người.

09:18

It doesn't mattervấn đề. NobodyKhông ai caresquan tâm.
NobodyKhông ai gossipstin đồn. It's not an issuevấn đề.

203

546255

3182

Chả sao cả. Không ai quan tâm.
Không phải là vấn đề.

09:21

When the womanđàn bà becomestrở thành pregnantcó thai,

204

549437

1796

Khi người phụ nữ mang thai,

09:23

the childđứa trẻ is caredchăm sóc for by her,
her sisterschị em gái, and her brothersanh em.

205

551233

2858

đứa trẻ sẽ được cô,
chị hay anh trai cô chăm sóc.

09:26

The biologicalsinh học fathercha is a nonissuenonissue.

206

554091

2839

Người cha đẻ không phải là vấn đề.

09:28

On the other sidebên of the planethành tinh, in the AmazonAmazon,

207

556930

2406

Phía bên kia của hành tinh,
vùng Amazon,

09:31

we'vechúng tôi đã got manynhiều tribescác bộ lạc whichmà practicethực hành

208

559336

2869

có rất nhiều bộ tộc thực hiện
cái mà

09:34

what anthropologistsnhà nhân loại học call partiblepartible paternitytư cách làm cha.

209

562205

2732

những nhà nhân loại
học gọi là chế độ đa phụ.

09:36

These people actuallythực ra believe --

210

564937

2597

Những người này thực sự tin --

09:39

and they have no contacttiếp xúc amongtrong số them,

211

567534

1715

không có mối liên lạc nào giữa họ,

09:41

no commonchung languagengôn ngữ or anything,

212

569249

1656

ngôn ngữ chung hay bất kì thứ gì,

09:42

so it's not an ideaý kiến that spreadLan tràn,

213

570905

1737

nó không phải được lan truyền

09:44

it's an ideaý kiến that's arisenphát sinh around the worldthế giới --

214

572642

2137

mà là được nảy sinh
trên toàn thế giới--

09:46

they believe that a fetusthai nhi is literallynghĩa đen madethực hiện

215

574779

2157

họ tin rằng bào thai được tạo nên

09:48

of accumulatedtích lũy sementinh dịch.

216

576936

2276

từ nhiều loại tinh dịch.

09:51

So a womanđàn bà who wants to have a childđứa trẻ

217

579212

1988

Vì vậy, một người phụ nữ muốn có con

09:53

who'sai smartthông minh and funnybuồn cười and strongmạnh

218

581200

1832

thông minh, vui tính và mạnh mẽ

09:55

makeslàm cho sure she has lots of sextình dục with the smartthông minh guy,

219

583032

2131

phải quan hệ rất nhiều với người

09:57

the funnybuồn cười guy and the strongmạnh guy,

220

585163

1944

thông minh, vui tính và mạnh khỏe,

09:59

to get the essenceBản chất of eachmỗi of
these menđàn ông into the babyđứa bé,

221

587107

2224

để lấy được tố chất này cho đứa trẻ,

10:01

and then when the childđứa trẻ is bornsinh ra,

222

589331

2512

và khi đứa trẻ ra đời,

10:03

these differentkhác nhau menđàn ông will come forwardphía trước

223

591843

2142

những người đàn ông này sẽ quay lại

10:05

and acknowledgecông nhận theirhọ paternitytư cách làm cha of the childđứa trẻ.

224

593985

2870

và thừa nhận quan hệ cha con
với đứa trẻ.

10:08

So paternitytư cách làm cha is actuallythực ra sortsắp xếp of a teamđội endeavornỗ lực

225

596855

2838

Vì vậy, làm cha thực chất
là nỗ lực của một nhóm người

10:11

in this societyxã hội.

226

599693

1616

trong cộng đồng.

10:13

So there are all sortsloại of examplesví dụ like this

227

601309

1988

Có rất nhiều ví dụ khác kiểu này

10:15

that we go throughxuyên qua in the booksách.

228

603297

2450

đã được ghi vào cuốn sách.

10:17

Now, why does this mattervấn đề?

229

605747

3460

Giờ, tại sao chuyện này lại quan trọng ?

10:21

EdwardEdward WilsonWilson saysnói we need to understandhiểu không

230

609207

2560

Edward wilson nói rằng

10:23

that humanNhân loại sexualitytình dục is first a bondingliên kết devicethiết bị

231

611767

3046

tình dục loài người đầu tiên
là một thiết bị gắn kết

10:26

and only secondarilysecondarily procreationsinh sản.

232

614813

2835

và thứ hai mới là để sinh sản.

10:29

I think that's truethật. This mattersvấn đề because

233

617648

2184

Tôi nghĩ điều này đúng.

10:31

our evolvedphát triển sexualitytình dục is in directthẳng thắn conflictcuộc xung đột

234

619832

3038

Sự tiến hóa tính dục trong chúng ta
đang xung đột trực tiếp

10:34

with manynhiều aspectscác khía cạnh of the modernhiện đại worldthế giới.

235

622870

2587

với rất nhiều khía cạnh
của cuộc sống hiện đại.

10:37

The contradictionsmâu thuẫn betweengiữa what we're told

236

625457

2138

Sự đối lập giữa những gì
chúng ta được dạy

10:39

we should feel and what we actuallythực ra do feel

237

627595

3427

và những gì chúng ra thực sự cảm nhận

10:43

generatestạo ra a hugekhổng lồ amountsố lượng of unnecessarykhông cần thiết sufferingđau khổ.

238

631022

5137

tạo ra rất nhiều đau khổ
không cần thiết.

10:48

My hopemong is that a more accuratechính xác,

239

636159

2416

Tôi mong ước hiểu biết chính xác hơn

10:50

updatedcập nhật understandinghiểu biết of humanNhân loại sexualitytình dục

240

638575

2375

mới hơn về bản năng giới tính loài người

10:52

will leadchì us to have greaterlớn hơn tolerancelòng khoan dung for ourselveschúng ta,

241

640950

3020

sẽ giúp chúng ta dung thứ hơn với mình,

10:55

for eachmỗi other,

242

643970

1597

với người khác,

10:57

greaterlớn hơn respectsự tôn trọng for unconventionalđộc đáo
relationshipmối quan hệ configurationscấu hình

243

645567

3623

tôn trọng hơn
những mối quan hệ khác thường

11:01

like same-sexđồng tính marriagekết hôn or polyamorouspolyamorous unionscông đoàn,

244

649190

5281

như hôn nhân đồng giới
hay quan hệ với nhiều người,

11:06

and that we'lltốt finallycuối cùng put to restnghỉ ngơi the ideaý kiến

245

654471

3348

và chúng ta sẽ gạt bỏ đi
quan niệm cho rằng

11:09

that menđàn ông have some innatebẩm sinh, instinctivebản năng right

246

657819

2574

đàn ông bẩm sinh có quyền
và bản năng

11:12

to monitorgiám sát and controlđiều khiển women'sphụ nữ sexualtình dục behaviorhành vi.

247

660393

4228

giám sát và kiểm soát
hành vi tình dục của phụ nữ.

11:16

(ApplauseVỗ tay)

248

664621

2992

(Vỗ tay)

11:19

Thank you.

249

667613

2154

Cảm ơn.

11:21

And we'lltốt see that it's not only gaygay people

250

669767

2256

Ta thấy rằng không chỉ
những người đồng tính

11:24

that have to come out of the closetTủ quần áo.

251

672023

1669

cần công khai giới tính.

11:25

We all have closetsTủ we have to come out of. Right?

252

673692

3529

Mà ai cũng đều có những
trở ngại "giới tính" phải vượt qua.

11:29

And when we do come out of those closetsTủ,

253

677221

1761

Và khi công khai tính dục của mình,

11:30

we'lltốt recognizenhìn nhận that our fightchiến đấu is not with eachmỗi other,

254

678982

3559

ta nhận ra rằng cuộc chiến
không phải là giữa chúng ta,

11:34

our fightchiến đấu is with an outdatedlỗi thời,
VictorianVictoria sensegiác quan of humanNhân loại sexualitytình dục

255

682541

4504

mà là với ý thức lỗi thời thời Victoria
về bản năng giới tính loài người

11:39

that conflatesconflates desirekhao khát with propertybất động sản rightsquyền,

256

687045

3555

đã gán ghép ham muốn với quyền sở hữu,

11:42

generatestạo ra shamexấu hổ and confusionsự nhầm lẫn

257

690600

2765

tạo ra sự tủi hổ và bối rối

11:45

in placeđịa điểm of understandinghiểu biết and empathyđồng cảm.

258

693365

2835

thay vì sự thấu hiểu và cảm thông.

11:48

It's time we moveddi chuyển beyondvượt ra ngoài MarsSao Hỏa and VenusVenus,

259

696200

2716

Đây là lúc cần vượt ra
khỏi Sao Hỏa hay Sao Kim,

11:50

because the truthsự thật is

260

698916

1730

bởi sự thật là đàn ông

11:52

that menđàn ông are from AfricaAfrica

261

700646

1337

có nguồn gốc từ Châu Phi

11:53

and womenđàn bà are from AfricaAfrica.

262

701983

1996

và phụ nữ cũng như vậy.

11:55

Thank you.

263

703979

1945

Cảm ơn.

11:57

(ApplauseVỗ tay)

264

705924

5459

( Vỗ tay)

12:06

ChrisChris AndersonAnderson: Thank you.
ChristopherChristopher RyanRyan: Thank you.

265

714530

2494

Chris Anderson : Cảm ơn.
Christopher Ryan: Cảm ơn.

12:09

CACA: So a questioncâu hỏi.

266

717024

1742

CA: Một câu hỏi.

12:10

It's so perplexingsự rắc rối, tryingcố gắng to use argumentslập luận

267

718766

3899

Điều này rất khó hiểu,
cố gắng dùng những lý luận

12:14

about evolutionarytiến hóa historylịch sử

268

722665

3067

về lịch sử tiến hóa

12:17

to turnxoay that into what we oughtnên to do todayhôm nay.

269

725732

2584

để luận ra những gì
chúng ta phải làm ngày nay.

12:20

SomeoneAi đó could give a talk and say,

270

728316

2406

Vài người có thể diễn thuyết và nói,

12:22

look at us, we'vechúng tôi đã got these really sharpnhọn teethrăng

271

730722

2745

nhìn này, chúng ta
có những chiếc răng rất sắc

12:25

and musclescơ bắp and a brainóc that's really good

272

733467

1727

cơ bắp và một bộ não giỏi

12:27

at throwingném weaponsvũ khí,

273

735194

1561

trong việc sử dụng vũ khí,

12:28

and if you look at lots of societiesxã hội around the worldthế giới,

274

736755

3064

và khi nhìn vào nhiều xã hội
trên thế giới

12:31

you'llbạn sẽ see very highcao ratesgiá of violencebạo lực.

275

739819

2286

bạn sẽ thấy tỉ lệ bạo hành rất cao.

12:34

NonviolenceBất bạo động is a choicelựa chọn like vegetarianismăn chay,

276

742105

3169

Không bạo lực cũng như là
lựa chọn ăn chay,

12:37

but it's not who you are.

277

745274

2144

nhưng đó không phải là anh

12:39

How is that differentkhác nhau

278

747418

2050

Khác biệt nào giữa nó

12:41

from the talk you gaveđưa ra?

279

749468

3365

và bài nói chuyện của anh?

12:44

CRCR: Well first of all, the evidencechứng cớ

280

752833

3184

CR: Đầu tiên, những bằng chứng

12:48

for highcao levelscấp of violencebạo lực in prehistorythời tiền sử

281

756017

2775

về mức độ bạo hành cao trong lịch sử

12:50

is very debatabletranh luận.

282

758792

2606

còn gây nhiều tranh cãi.

12:53

But that's just an examplethí dụ.

283

761398

2201

Nhưng đó chỉ là một ví dụ.

12:55

CertainlyChắc chắn, you know, lots of people say to me,

284

763599

3604

Rất nhiều người nói với tôi,
chỉ bởi vì

12:59

just because we livedđã sống a certainchắc chắn way in the pastquá khứ

285

767203

2540

ta đã sống theo cách nào đó
trong quá khứ

13:01

doesn't mean we should livetrực tiếp that
way now, and I agreeđồng ý with that.

286

769743

3199

không có nghĩa ta nên tiếp tục như thế,
và tôi đồng ý.

13:04

EveryoneTất cả mọi người has to respondtrả lời to the modernhiện đại worldthế giới.

287

772942

2527

Tất cả cần phải thích ứng
với cuộc sống hiện đại.

13:07

But the bodythân hình does have its inherentvốn có

288

775469

4422

Nhưng cơ thể con người có

13:11

evolvedphát triển trajectoriesquỹ đạo.

289

779891

2857

quỹ đạo tiến hóa cố hữu.

13:14

And so you could livetrực tiếp on
McDonald'sMcDonald's and milkshakesmilkshakes,

290

782748

3480

Bạn có thể sống
dựa vào McDonald's và sữa lắc,

13:18

but your bodythân hình will rebelnổi loạn againstchống lại
that. We have appetitesham muốn.

291

786228

3456

nhưng cơ thể sẽ nổi loạn.
Chúng ta có khẩu vị nhất định.

13:21

I think it was SchopenhauerSchopenhauer who said,

292

789702

1688

Schopenhauer đã nói rằng,

13:23

a personngười can do what they want

293

791390

2864

một người có thể làm những gì
anh ta muốn

13:26

but not want what they want.

294

794254

2057

chứ không thể muốn những gì họ muốn.

13:28

And so what I'm arguingtranh luận againstchống lại

295

796311

1723

Và điều mà tôi đang phản bác

13:30

is the shamexấu hổ that's associatedliên kết with desiresham muốn.

296

798034

2464

là sự xấu hổ về khát khao.

13:32

It's the ideaý kiến that if you love your husbandngười chồng or wifengười vợ

297

800498

3359

Tư tưởng cho rằng
nếu bạn yêu chồng hay vợ

13:35

but you still are attractedthu hút to other people,

298

803857

2210

nhưng vẫn bị hấp dẫn bởi người khác,

13:38

there's something wrongsai rồi with you,

299

806067

1499

thì có điều gì đó không ổn

13:39

there's something wrongsai rồi with your marriagekết hôn,

300

807566

1937

với bạn, với cuộc hôn nhân của bạn,

13:41

something wrongsai rồi with your partnercộng sự.

301

809503

1460

với người bạn đời của bạn.

13:42

I think a lot of familiescác gia đình are fracturedbị gãy

302

810963

2023

Tôi nghĩ có rất nhiều gia đình tan vỡ

13:44

by unrealistickhông thực tế expectationsmong đợi

303

812986

1985

vì mong đợi không thực tế
dựa trên

13:46

that are baseddựa trên upontrên this falsesai
visiontầm nhìn of humanNhân loại sexualitytình dục.

304

814971

3045

quan điểm sai lầm về
bản năng giới tính loài người.

13:50

That's what I'm tryingcố gắng to get at.

305

818016

1464

Cái mà tôi đang muốn nói đến.

13:51

CACA: Thank you. CommunicatedThông báo
powerfullymạnh mẽ. ThanksCảm ơn a lot.

306

819480

2499

CA: Xin cảm ơn anh.
Diễn đạt thật mạnh mẽ.

13:53

CRCR: Thank you, ChrisChris.
(ApplauseVỗ tay)

307

821979

3991

CR: Cảm ơn , Chris.
( Vỗ tay)

Translated by Thu Nguyen
Reviewed by Nam Nguyen Cong

ABOUT THE SPEAKER

Christopher Ryan - Psychologist
The co-author of "Sex at Dawn," Christopher Ryan explores the prehistoric roots of human sexuality.

Why you should listen

In the fascinating book Sex at Dawn, Christopher Ryan and co-author Cacilda Jethá, MD, explore how humans' prehistoric promiscuity (perhaps similar to the bonobos') may have influenced our current attitudes toward pair-bonding, monogamy and long-lasting passion. Their thesis draws on evidence from anthropology, archeology, primatology, anatomy and psychosexuality.

As a psychologist, Ryan’s research focuses on trying to distinguish the human from the cultural. His book, he hopes, is "pointing toward a more optimistic future illuminated by our innate capacities for love, cooperation and generosity."

More profile about the speaker
Christopher Ryan | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Christopher Ryan: Có phải chúng ta sinh ra là loài có bản năng giới tính "ăn tạp" ? | TED Talk | TED.com