TED2014
Martin Rees: Can we prevent the end of the world?
Sir Martin Rees: Liệu ta có thể ngăn chặn ngày tận thế?
Filmed:
Readability: 5.3
1,283,785 views
Một trái đất sau ngày tận thế, không còn loài người, dường như chỉ là chuyện khoa học viễn tưởng. Nhưng trong bài diễn văn ngắn, đầy bất ngờ này, Lord Martin Rees yêu cầu chúng ta hãy nghĩ về những hiểm họa tiềm tàng - những mối đe dọa do thiên nhiên hay con người làm ra có thể tận diệt loài người. Quan ngại cho số phận loài người, ông đặt ra câu hỏi: Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra là gì?
Martin Rees - Astrophysicist
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos. Full bio
Lord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Mười năm trước, tôi đã viết
một cuốn sách có tựa
một cuốn sách có tựa
00:12
Ten years ago, I wrote a book which I entitled
0
485
2222
00:14
"Our Final Century?" Question mark.
1
2707
3093
"Thế kỷ cuối cùng của chúng ta?"
Chấm hỏi.
Chấm hỏi.
00:17
My publishers cut out the question mark. (Laughter)
2
5800
3577
Nhà xuất bản đã cắt bỏ dấu chấm hỏi.
(Tiếng cười)
(Tiếng cười)
00:21
The American publishers changed our title
3
9377
1882
Các nhà xuất bản Mỹ
thay đổi tựa đề thành
thay đổi tựa đề thành
00:23
to "Our Final Hour."
4
11259
3909
"Giờ cuối của chúng ta."
00:27
Americans like instant gratification and the reverse.
5
15168
3492
Người Mỹ thích thưởng nóng và ngược lại.
00:30
(Laughter)
6
18660
1708
(Tiếng cười)
00:32
And my theme was this:
7
20368
1750
Và chủ đề của tôi là:
00:34
Our Earth has existed for 45 million centuries,
8
22118
4166
Trái đất đã tồn tại 45 triệu thế kỷ
00:38
but this one is special —
9
26284
2013
nhưng thế kỷ này đặc biệt --
00:40
it's the first where one species, ours,
10
28297
3016
đó là lần đầu tiên loài người chúng ta
00:43
has the planet's future in its hands.
11
31313
2802
nắm trong tay tương lai
của cả hành tinh này.
của cả hành tinh này.
00:46
Over nearly all of Earth's history,
12
34115
1990
Gần như suốt lịch sử Trái đất,
00:48
threats have come from nature —
13
36105
1936
các mối đe dọa tới từ thiên nhiên --
00:50
disease, earthquakes, asteroids and so forth —
14
38041
3496
bệnh tật, động đất,
thiên thạch và nhiều nữa...
thiên thạch và nhiều nữa...
00:53
but from now on, the worst dangers come from us.
15
41537
5672
nhưng từ nay trở đi,
hiểm họa đáng sợ nhất đến từ chúng ta.
hiểm họa đáng sợ nhất đến từ chúng ta.
00:59
And it's now not just the nuclear threat;
16
47209
3271
Giờ đây, không chỉ là hiểm họa hạt nhân;
01:02
in our interconnected world,
17
50480
1751
trong thế giới kết nối của chúng ta,
01:04
network breakdowns can cascade globally;
18
52231
3163
sự sụp đổ internet
có thể diễn ra ở phạm vi toàn cầu;
có thể diễn ra ở phạm vi toàn cầu;
01:07
air travel can spread pandemics
worldwide within days;
worldwide within days;
19
55394
3956
đại dịch có thể lan khắp thế giới
trong vài ngày bằng đường hàng không
trong vài ngày bằng đường hàng không
01:11
and social media can spread panic and rumor
20
59350
3327
và mạng xã hội có thể lan truyền
sự hoảng sợ và tin đồn
sự hoảng sợ và tin đồn
01:14
literally at the speed of light.
21
62677
3217
với tốc độ ánh sáng
theo đúng nghĩa đen.
theo đúng nghĩa đen.
01:17
We fret too much about minor hazards —
22
65894
3225
Chúng ta phải lo lắng quá nhiều
về những mối nguy hiểm cỏn con
về những mối nguy hiểm cỏn con
01:21
improbable air crashes, carcinogens in food,
23
69119
4031
tai nạn máy bay hiếm hoi,
chất gây ung thư trong thực phẩm,
chất gây ung thư trong thực phẩm,
01:25
low radiation doses, and so forth —
24
73150
2226
độ phóng xạ liều lượng thấp,
và nhiều nữa
và nhiều nữa
01:27
but we and our political masters
25
75376
2825
nhưng chúng ta và những
bậc thầy về chính trị
bậc thầy về chính trị
01:30
are in denial about catastrophic scenarios.
26
78201
4203
đang phủ nhận tất cả
các kịch bản thảm họa khác.
các kịch bản thảm họa khác.
01:34
The worst have thankfully not yet happened.
27
82404
3038
Điều tồi tệ nhất, may thay,
vẫn chưa xảy đến.
vẫn chưa xảy đến.
01:37
Indeed, they probably won't.
28
85442
2196
Chúng có thể sẽ không đến.
01:39
But if an event is potentially devastating,
29
87638
3185
Nhưng nếu có một hiểm họa tiềm tàng,
01:42
it's worth paying a substantial premium
30
90823
2868
rất đáng để đóng một khoản bảo hiểm
01:45
to safeguard against it, even if it's unlikely,
31
93691
3836
để bảo vệ ta khỏi nó,
dù xác suất xảy ra là rất thấp,
dù xác suất xảy ra là rất thấp,
01:49
just as we take out fire insurance on our house.
32
97527
4513
cũng như việc đóng bảo hiểm hỏa hoạn
cho căn nhà của mình.
cho căn nhà của mình.
01:54
And as science offers greater power and promise,
33
102040
4997
Cũng như khoa học đề xuất
nhiều năng lượng và hứa hẹn hơn,
nhiều năng lượng và hứa hẹn hơn,
01:59
the downside gets scarier too.
34
107037
3866
mặt trái là càng nhiều lo sợ hơn.
02:02
We get ever more vulnerable.
35
110903
2239
Chúng ta
lại càng dễ bị tổn thương hơn.
lại càng dễ bị tổn thương hơn.
02:05
Within a few decades,
36
113142
1838
Chỉ trong vài thập kỷ,
02:06
millions will have the capability
37
114980
2230
hàng triệu người sẽ có khả năng
02:09
to misuse rapidly advancing biotech,
38
117210
3121
sử dụng sai một cách nhanh chóng
công nghệ sinh học tiên tiến,
công nghệ sinh học tiên tiến,
02:12
just as they misuse cybertech today.
39
120331
3553
cũng như sử dụng sai
công nghệ số ngày nay.
công nghệ số ngày nay.
02:15
Freeman Dyson, in a TED Talk,
40
123884
3199
Freeman Dyson, trong một buổi TED Talk,
02:19
foresaw that children will design
and create new organisms
and create new organisms
41
127083
3596
đã tiên đoán rằng trẻ em sẽ thiết kế và
tạo nên các vi sinh vật mới
tạo nên các vi sinh vật mới
02:22
just as routinely as his generation
played with chemistry sets.
played with chemistry sets.
42
130679
4511
cũng đều đặn như thế hệ của ông
làm việc với các tập hóa chất.
làm việc với các tập hóa chất.
02:27
Well, this may be on the science fiction fringe,
43
135190
2528
Vâng, đây có thể chỉ là
khoa học viễn tưởng,
khoa học viễn tưởng,
02:29
but were even part of his scenario to come about,
44
137718
3183
nhưng nếu chỉ một phần tiên đoán đó
thành hiện thực,
thành hiện thực,
02:32
our ecology and even our species
45
140901
2737
hệ sinh thái của chúng ta,
thậm chí chính loài người
thậm chí chính loài người
02:35
would surely not survive long unscathed.
46
143638
3989
đã không thể tồn tại lâu đến vậy.
02:39
For instance, there are some eco-extremists
47
147627
3863
Ví dụ, một số nhà sinh thái học
cực đoan cho rằng
cực đoan cho rằng
02:43
who think that it would be better for the planet,
48
151490
2509
sẽ tốt hơn cho hành tinh
02:45
for Gaia, if there were far fewer humans.
49
153999
3403
cho mẹ trái đất, nếu có ít con người hơn.
02:49
What happens when such people have mastered
50
157402
2717
Điều gì xảy ra nếu những kẻ đó nắm rõ
02:52
synthetic biology techniques
51
160119
2137
các kỹ thuật về sinh học tổng hợp
02:54
that will be widespread by 2050?
52
162256
2852
thứ sẽ được phổ biến trước 2050?
02:57
And by then, other science fiction nightmares
53
165108
3042
Và từ đó, nhiều ác mộng viễn tưởng khác
03:00
may transition to reality:
54
168150
1710
có thể thành hiện thực:
03:01
dumb robots going rogue,
55
169860
2070
những robot vô tri trở nên tinh ranh,
03:03
or a network that develops a mind of its own
56
171930
2417
hoặc một mạng lưới biết tự suy nghĩ
03:06
threatens us all.
57
174347
2589
đe dọa tất cả chúng ta.
03:08
Well, can we guard against such risks by regulation?
58
176936
3270
Liệu có thể phòng ngừa
những hiểm họa đó bằng luật lệ?
những hiểm họa đó bằng luật lệ?
03:12
We must surely try, but these enterprises
59
180206
2407
Chúng ta chắc chắn phải cố,
nhưng những tổ chức đó
nhưng những tổ chức đó
03:14
are so competitive, so globalized,
60
182613
3529
cạnh tranh như thế,
toàn cầu như thế,
toàn cầu như thế,
bị chi phối như thế
bởi những áp lực thương mại
bởi những áp lực thương mại
03:18
and so driven by commercial pressure,
61
186142
1980
03:20
that anything that can be done
will be done somewhere,
will be done somewhere,
62
188122
3285
rằng việc gì có thể xảy đến
sẽ xảy đến đâu đó,
sẽ xảy đến đâu đó,
dù luật lệ có
quy định gì đi nữa.
quy định gì đi nữa.
03:23
whatever the regulations say.
63
191407
2036
03:25
It's like the drug laws — we try to regulate, but can't.
64
193443
3487
Cũng như luật chống ma túy
chúng ta cố, nhưng không thể.
chúng ta cố, nhưng không thể.
03:28
And the global village will have its village idiots,
65
196930
3044
Ngôi làng toàn cầu sẽ có
những kẻ ngốc của chính nó,
những kẻ ngốc của chính nó,
03:31
and they'll have a global range.
66
199974
3496
và chúng sẽ có quy mô toàn cầu.
03:35
So as I said in my book,
67
203470
2291
Thế nên, như tôi đã nói
trong sách của mình,
trong sách của mình,
03:37
we'll have a bumpy ride through this century.
68
205761
2889
chúng ta có một đoạn đường gập ghềnh
trong thế kỷ này.
trong thế kỷ này.
03:40
There may be setbacks to our society —
69
208650
3490
Chúng có thể đem cả xã hội này
trở về điểm xuất phát.
trở về điểm xuất phát.
03:44
indeed, a 50 percent chance of a severe setback.
70
212140
4115
Thực tế là xác suất
của sự quay ngược thảm khốc là 50%.
của sự quay ngược thảm khốc là 50%.
03:48
But are there conceivable events
71
216255
2914
Nhưng liệu có tồn tại những biến cố
có thể nhận thấy
có thể nhận thấy
03:51
that could be even worse,
72
219169
2161
thậm chí là tồi tệ hơn nữa,
03:53
events that could snuff out all life?
73
221330
3430
những biến cố có thể tận diệt
tất cả sự sống?
tất cả sự sống?
03:56
When a new particle accelerator came online,
74
224760
2926
Khi một thí nghiệm gia tốc hạt mới
được vận hành.
được vận hành.
03:59
some people anxiously asked,
75
227686
1789
một số người lo lắng hỏi:
04:01
could it destroy the Earth or, even worse,
76
229475
2250
"Liệu nó có thể phá hủy trái đất,
hay tệ hơn
hay tệ hơn
04:03
rip apart the fabric of space?
77
231725
2659
là xé toạc kết cấu của vũ trụ?"
04:06
Well luckily, reassurance could be offered.
78
234384
3543
May thay, người ta có thể đưa ra
sự bảo đảm nhất định.
sự bảo đảm nhất định.
04:09
I and others pointed out that nature
79
237927
2044
Tôi và một số người
đã chỉ ra rằng
đã chỉ ra rằng
04:11
has done the same experiments
80
239971
1933
thiên nhiên đã làm những thí nghiệm
tương tự vô số lần trước đó,
tương tự vô số lần trước đó,
04:13
zillions of times already,
81
241904
2186
04:16
via cosmic ray collisions.
82
244090
1765
thông qua va chạm các tia vũ trụ.
04:17
But scientists should surely be precautionary
83
245855
3054
Nhưng các nhà khoa học
chắc chắn là nên đề phòng
chắc chắn là nên đề phòng
04:20
about experiments that generate conditions
84
248909
2580
việc các thí nghiệm tạo ra các điều kiện
04:23
without precedent in the natural world.
85
251489
2483
chưa có tiền lệ trong
thế giới tự nhiên.
thế giới tự nhiên.
04:25
Biologists should avoid release
of potentially devastating
of potentially devastating
86
253972
3423
Các nhà sinh học nên tránh phóng thích
các mầm bệnh biến đổi gen
các mầm bệnh biến đổi gen
04:29
genetically modified pathogens.
87
257395
2715
tiềm tàng nguy hiểm.
04:32
And by the way, our special aversion
88
260110
3517
Và tiện thể,
sự ác cảm đặc biệt của chúng ta
sự ác cảm đặc biệt của chúng ta
04:35
to the risk of truly existential disasters
89
263627
3461
dành cho nguy cơ
thảm họa tuyệt chủng
thảm họa tuyệt chủng
04:39
depends on a philosophical and ethical question,
90
267088
3275
phụ thuộc vào một câu hỏi
triết học và đạo đức,
triết học và đạo đức,
04:42
and it's this:
91
270363
1670
đó là:
04:44
Consider two scenarios.
92
272033
2308
Suy xét hai kịch bản.
04:46
Scenario A wipes out 90 percent of humanity.
93
274341
5236
Kịch bản A quét sạch 90% nhân loại.
04:51
Scenario B wipes out 100 percent.
94
279577
3896
Kịch bản B quét sạch 100%.
04:55
How much worse is B than A?
95
283473
2918
B tồi tệ hơn A bao nhiêu?
04:58
Some would say 10 percent worse.
96
286391
3023
Một số người sẽ nói 10% tồi tệ hơn.
05:01
The body count is 10 percent higher.
97
289414
3150
Số cá thể đếm được là 10% cao hơn.
05:04
But I claim that B is incomparably worse.
98
292564
2906
Tôi nói rằng B tồi tệ hơn
một cách không thể so sánh được.
một cách không thể so sánh được.
05:07
As an astronomer, I can't believe
99
295470
2629
Là một nhà thiên văn học,
tôi không thể tin
tôi không thể tin
05:10
that humans are the end of the story.
100
298099
2467
rằng loài người là kết thúc
của câu chuyện.
của câu chuyện.
05:12
It is five billion years before the sun flares up,
101
300566
3323
Còn năm tỷ năm
trước khi mặt trời nổ tung,
trước khi mặt trời nổ tung,
05:15
and the universe may go on forever,
102
303889
2711
và vũ trụ có thể vẫn tiếp tục mãi,
05:18
so post-human evolution,
103
306600
2292
cũng như sự tiến hóa hậu nhân loại,
05:20
here on Earth and far beyond,
104
308892
2190
tại đây trên trái đất và xa hơn nữa,
05:23
could be as prolonged as the Darwinian process
105
311082
2714
có thể sẽ được kéo dài
như tiến trình Darwin
như tiến trình Darwin
05:25
that's led to us, and even more wonderful.
106
313796
3281
đã dẫn đến chúng ta,
thậm chí còn tuyệt vời hơn.
thậm chí còn tuyệt vời hơn.
05:29
And indeed, future evolution
will happen much faster,
will happen much faster,
107
317077
2664
Thực tế, tiến hóa trong tương lai
sẽ xảy ra nhanh hơn,
sẽ xảy ra nhanh hơn,
05:31
on a technological timescale,
108
319741
2199
trên phạm vi thời gian về kỹ thuật,
05:33
not a natural selection timescale.
109
321940
2299
thay vì phạm vi thời gian
về chọn lọc tự nhiên.
về chọn lọc tự nhiên.
05:36
So we surely, in view of those immense stakes,
110
324239
4195
Vậy thì chúng ta chắc hẳn,
nhìn vào những điều to tát đó,
nhìn vào những điều to tát đó,
05:40
shouldn't accept even a one in a billion risk
111
328434
3386
không nên chấp nhận thậm chí
một hiểm họa có xác suất một phần tỷ
một hiểm họa có xác suất một phần tỷ
05:43
that human extinction would foreclose
112
331820
2229
rằng sự tuyệt chủng nhân loại
có thể đặt dấu chấm hết
có thể đặt dấu chấm hết
05:46
this immense potential.
113
334049
2310
cho tiến trình vĩ đại này.
05:48
Some scenarios that have been envisaged
114
336359
1772
Một số kịch bản mà ta
dự tính
dự tính
05:50
may indeed be science fiction,
115
338131
1819
thực sự có thể là khoa học viễn tưởng,
05:51
but others may be disquietingly real.
116
339950
3386
nhưng một số trở thành hiện thực
một cách đáng lo ngại.
một cách đáng lo ngại.
05:55
It's an important maxim that the unfamiliar
117
343336
2874
Có một câu châm ngôn là
05:58
is not the same as the improbable,
118
346210
2697
điều xa lạ
không giống với điều ít xảy ra,
không giống với điều ít xảy ra,
06:00
and in fact, that's why we at Cambridge University
119
348907
2398
đó là lý do tại sao chúng tôi
tại ĐH Cambridge
tại ĐH Cambridge
06:03
are setting up a center to study how to mitigate
120
351305
3375
đang thiết lập một trung tâm nghiên cứu
cách giảm nhẹ
cách giảm nhẹ
06:06
these existential risks.
121
354680
2032
những nguy hiểm tiềm tàng đó.
06:08
It seems it's worthwhile just for a few people
122
356712
3063
Dường như, chỉ một số ít người
06:11
to think about these potential disasters.
123
359775
2316
quan tâm
về những thảm họa tiềm tàng.
về những thảm họa tiềm tàng.
06:14
And we need all the help we can get from others,
124
362091
3013
Và chúng tôi cần tất cả sự giúp đỡ có thể,
06:17
because we are stewards of a precious
125
365104
2479
bởi vì chúng tôi là những người bảo trợ
06:19
pale blue dot in a vast cosmos,
126
367583
3483
cho một chấm xanh le lói tuyệt đẹp
trong vũ trụ rộng lớn,
trong vũ trụ rộng lớn,
06:23
a planet with 50 million centuries ahead of it.
127
371066
3378
một hành tinh còn 50 triệu thế kỷ
phía trước.
phía trước.
06:26
And so let's not jeopardize that future.
128
374444
2556
Vậy nên xin đừng gây nguy hại
cho tương lai đó.
cho tương lai đó.
06:29
And I'd like to finish with a quote
129
377000
1795
Tôi muốn kết thúc bằng trích dẫn
06:30
from a great scientist called Peter Medawar.
130
378795
3501
từ nhà khoa học vĩ đại Peter Medawar:
06:34
I quote, "The bells that toll for mankind
131
382296
3273
"Những cái chuông rung cho nhân loại
06:37
are like the bells of Alpine cattle.
132
385569
2644
giống như những cái chuông gia súc
trên dãy An-pơ
trên dãy An-pơ
06:40
They are attached to our own necks,
133
388213
2286
Chúng được đeo trên cổ
của chính chúng ta,
của chính chúng ta,
06:42
and it must be our fault if they do not make
134
390499
2675
và là lỗi của chính ta nếu
chúng không rung
chúng không rung
06:45
a tuneful and melodious sound."
135
393174
2131
một giai điệu du dương êm ái."
06:47
Thank you very much.
136
395305
2267
Xin cảm ơn rất nhiều.
06:49
(Applause)
137
397572
2113
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Martin Rees - AstrophysicistLord Martin Rees, one of the world's most eminent astronomers, is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at the University of Cambridge and the UK's Astronomer Royal. He is one of our key thinkers on the future of humanity in the cosmos.
Why you should listen
Lord Martin Rees has issued a clarion call for humanity. His 2004 book, ominously titled Our Final Hour, catalogues the threats facing the human race in a 21st century dominated by unprecedented and accelerating scientific change. He calls on scientists and nonscientists alike to take steps that will ensure our survival as a species.
One of the world's leading astronomers, Rees is an emeritus professor of cosmology and astrophysics at Cambridge, and UK Astronomer Royal. Author of more than 500 research papers on cosmological topics ranging from black holes to quantum physics to the Big Bang, Rees has received countless awards for his scientific contributions. But equally significant has been his devotion to explaining the complexities of science for a general audience, in books like Before the Beginning and Our Cosmic Habitat.
Martin Rees | Speaker | TED.com