TED2015
Manuel Lima: A visual history of human knowledge
Manuel Lima: Các dạng hình ảnh mô tả kiến thức nhân loại qua các thời kỳ
Filmed:
Readability: 5.4
1,916,809 views
Kiến thức phát triển như thế nào? Đôi khi nó bắt đầu với một ý tưởng gốc và lớn lên với nhiều phân nhánh. Chuyên gia đồ họa Manuel Lima khám phá lịch sử hàng ngàn năm của dữ liệu hình vẽ - từ ngôn ngữ đến các triều đại - thông qua sơ đồ cây. Đó là một câu chuyện lịch sử hấp dẫn về những cách trình bày mô tả kiến thức, và đó cũng là một cách nhìn xoáy sâu vào nỗi khao khát của nhân loại muốn vẽ nên bản đồ về điều con người chúng ta hiểu biết.
Manuel Lima - Data visualization researcher
Manuel Lima studies how information can be organized -- into elegant and beautiful diagrams that illustrate the many unexpected twists of big data. Full bio
Manuel Lima studies how information can be organized -- into elegant and beautiful diagrams that illustrate the many unexpected twists of big data. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Over the past 10 years,
0
1126
1295
Hơn 10 năm qua,
00:14
I've been researching the way
people organize and visualize information.
people organize and visualize information.
1
2445
4569
tôi nghiên cứu về cách chúng ta
sắp xếp và trình bày thông tin.
sắp xếp và trình bày thông tin.
00:19
And I've noticed an interesting shift.
2
7786
2039
Và tôi đã nhận thấy
một sự thay đổi thú vị.
một sự thay đổi thú vị.
00:22
For a long period of time,
3
10166
1720
Trong một thời gian dài,
00:23
we believed in a natural ranking order
in the world around us,
in the world around us,
4
11910
4428
ta tin tưởng vào trật tự sắp xếp tự
nhiên nơi thế giới chúng ta đang sống,
nhiên nơi thế giới chúng ta đang sống,
00:28
also known as the great chain of being,
or "Scala naturae" in Latin,
or "Scala naturae" in Latin,
5
16362
4745
trật tự "Chuỗi xích vĩ đại của sự sống",
còn gọi là "Scala naturae" tiếng La-tinh,
còn gọi là "Scala naturae" tiếng La-tinh,
00:33
a top-down structure that normally starts
with God at the very top,
with God at the very top,
6
21131
4175
một cấu trúc từ trên xuống
bắt đầu là Chúa ở trên đỉnh,
bắt đầu là Chúa ở trên đỉnh,
00:37
followed by angels, noblemen,
7
25330
2405
tiếp đó là các thiên thần, quý tộc,
00:39
common people, animals, and so on.
8
27759
3013
người thường, động vật, vân vân ...
00:43
This idea was actually based
on Aristotle's ontology,
on Aristotle's ontology,
9
31999
4275
Quan niệm này dựa trên
bản thể luận của Aristotle,
bản thể luận của Aristotle,
00:48
which classified all things known to man
in a set of opposing categories,
in a set of opposing categories,
10
36298
4444
giúp phân loại những gì con người từng
biết đến theo những tiêu chí cụ thể,
biết đến theo những tiêu chí cụ thể,
00:52
like the ones you see behind me.
11
40766
1722
ví dụ như một hình ở sau tôi đây.
00:56
But over time, interestingly enough,
12
44687
2747
Nhưng trải qua thời gian khá lâu,
00:59
this concept adopted
the branching schema of a tree
the branching schema of a tree
13
47458
4146
khái niệm này được xây dựng
trên sơ đồ cây phân nhánh
trên sơ đồ cây phân nhánh
01:03
in what became known
as the Porphyrian tree,
as the Porphyrian tree,
14
51628
2873
và được biết đến
với tên "Cây Porphyrian'',
với tên "Cây Porphyrian'',
01:06
also considered to be
the oldest tree of knowledge.
the oldest tree of knowledge.
15
54525
3642
được xem là Cây Kiến thức lâu đời nhất.
01:11
The branching scheme
of the tree was, in fact,
of the tree was, in fact,
16
59238
2174
Sơ đồ phân nhánh của cây
thật sự
thật sự
01:13
such a powerful metaphor
for conveying information
for conveying information
17
61436
2949
là một phương tiện hiệu quả
trong việc truyền đạt thông tin
trong việc truyền đạt thông tin
01:16
that it became, over time,
an important communication tool
an important communication tool
18
64409
3270
và theo thời gian, nó trở thành
công cụ thông tin quan trọng
công cụ thông tin quan trọng
01:19
to map a variety of systems of knowledge.
19
67703
2274
để mô tả sự đa dạng của
các hệ thống kiến thức.
các hệ thống kiến thức.
01:22
We can see trees being used
to map morality,
to map morality,
20
70648
3083
Có thể thấy các cây được dùng để
liệt kê những chuẩn mực đạo đức,
liệt kê những chuẩn mực đạo đức,
01:25
with the popular tree of virtues
and tree of vices,
and tree of vices,
21
73755
2849
như cây đức hạnh hay cây dục vọng
được nhiều người biết đến,
được nhiều người biết đến,
01:28
as you can see here, with these beautiful
illustrations from medieval Europe.
illustrations from medieval Europe.
22
76628
3792
Như ở đây, những minh họa
tuyệt đẹp về Châu Âu thời Trung Cổ.
tuyệt đẹp về Châu Âu thời Trung Cổ.
01:32
We can see trees being used
to map consanguinity,
to map consanguinity,
23
80825
3088
Dạng cây này cũng được dùng để mô tả
quan hệ gia đình
quan hệ gia đình
01:35
the various blood ties between people.
24
83937
2244
và những sự ràng buộc về huyết thống.
01:39
We can also see trees being used
to map genealogy,
to map genealogy,
25
87110
3096
Chúng ta cũng thấy những cây phả hệ,
01:42
perhaps the most famous archetype
of the tree diagram.
of the tree diagram.
26
90230
2810
có lẽ đó là nguyên mẫu nổi tiếng nhất
của sơ đồ hình cây.
của sơ đồ hình cây.
01:45
I think many of you in the audience
have probably seen family trees.
have probably seen family trees.
27
93064
3316
Tôi nghĩ nhiều bạn ở đây
có lẽ đã thấy cây gia đình.
có lẽ đã thấy cây gia đình.
01:48
Many of you probably even have
your own family trees drawn in such a way.
your own family trees drawn in such a way.
28
96404
3705
Nhiều bạn thậm chí còn có cây gia phả
theo cách riêng của mình.
theo cách riêng của mình.
01:53
We can see trees even mapping
systems of law,
systems of law,
29
101158
2911
Thậm chí chúng ta có thể thấy cây
vẽ những hệ thống pháp luật,
vẽ những hệ thống pháp luật,
01:56
the various decrees and rulings
of kings and rulers.
of kings and rulers.
30
104093
3851
rất nhiều chiếu chỉ và sắc lệnh
của vua chúa và giai cấp thống trị.
của vua chúa và giai cấp thống trị.
02:01
And finally, of course,
also a very popular scientific metaphor,
also a very popular scientific metaphor,
31
109785
3758
Và cuối cùng, tất nhiên,
rất thông dụng trong khoa học,
rất thông dụng trong khoa học,
02:05
we can see trees being used
to map all species known to man.
to map all species known to man.
32
113567
3560
chúng ta có thể thấy cây sơ đồ mô tả
tất cả các loài mà con người biết đến.
tất cả các loài mà con người biết đến.
02:11
And trees ultimately became
such a powerful visual metaphor
such a powerful visual metaphor
33
119177
3906
Những cây sơ đồ ấy trở thành một biểu
tượng trực quan mạnh mẽ
tượng trực quan mạnh mẽ
02:15
because in many ways,
they really embody this human desire
they really embody this human desire
34
123107
2868
bởi vì theo một cách nào đó,
chúng biểu hiện nỗi khao khát
chúng biểu hiện nỗi khao khát
02:17
for order, for balance,
for unity, for symmetry.
for unity, for symmetry.
35
125999
3036
hướng tới trật tự, cân bằng,
thống nhất và cân đối.
thống nhất và cân đối.
02:21
However, nowadays we are really facing
new complex, intricate challenges
new complex, intricate challenges
36
129999
4323
Tuy nhiên, nay chúng ta đang đối mặt với
nhiều thách thức phức tạp và lộn xộn mới
nhiều thách thức phức tạp và lộn xộn mới
02:26
that cannot be understood by simply
employing a simple tree diagram.
employing a simple tree diagram.
37
134346
4190
mà ta không thể hiểu được nếu chỉ sử dụng
một biểu đồ cây đơn giản.
một biểu đồ cây đơn giản.
02:32
And a new metaphor is currently emerging,
38
140037
3242
Một phương tiện diễn đạt mới
đang hình thành,
đang hình thành,
02:35
and it's currently replacing the tree
39
143303
2150
và nó đang dần thay thế sơ đồ cây
02:37
in visualizing various
systems of knowledge.
systems of knowledge.
40
145477
2563
để biểu diễn các hệ thống
đa dạng của kiến thức.
đa dạng của kiến thức.
02:40
It's really providing us with a new lens
to understand the world around us.
to understand the world around us.
41
148064
4252
Nó cho chúng ta cách nhìn mới để
hiểu thế giới quanh ta.
hiểu thế giới quanh ta.
02:45
And this new metaphor
is the metaphor of the network.
is the metaphor of the network.
42
153495
3199
Phương tiện biểu hiện mới này là
mạng lưới.
mạng lưới.
02:49
And we can see this shift
from trees into networks
from trees into networks
43
157511
3311
Chúng ta có thể thấy sự thay đổi từ sơ
đồ cây sang mạng lưới
đồ cây sang mạng lưới
02:52
in many domains of knowledge.
44
160846
1640
ở nhiều lĩnh vực kiến thức.
02:54
We can see this shift in the way
we try to understand the brain.
we try to understand the brain.
45
162510
4189
Chúng ta có thể thấy sự thay đổi
trong cách chúng ta hiểu bộ não.
trong cách chúng ta hiểu bộ não.
03:00
While before, we used
to think of the brain
to think of the brain
46
168453
2038
Trước đây, chúng ta từng nghĩ não
03:02
as a modular, centralized organ,
47
170515
1991
như một cơ quan tập trung
có tính mô đun,
có tính mô đun,
03:04
where a given area was responsible
for a set of actions and behaviors,
for a set of actions and behaviors,
48
172530
4038
ở đó một vùng sẽ điều khiển một tập hợp
các hành động và hành vi,
các hành động và hành vi,
03:08
the more we know about the brain,
49
176592
1739
càng biết về não,
03:10
the more we think of it
as a large music symphony,
as a large music symphony,
50
178355
3286
chúng ta càng thấy não giống
một bản giao hưởng,
một bản giao hưởng,
03:13
played by hundreds
and thousands of instruments.
and thousands of instruments.
51
181665
2610
được thể hiện bởi hàng trăm,
hàng ngàn nhạc cụ.
hàng ngàn nhạc cụ.
03:16
This is a beautiful snapshot
created by the Blue Brain Project,
created by the Blue Brain Project,
52
184299
3676
Đây là một hình tuyệt đẹp
được thực hiện bởi Dự án Não Xanh,
được thực hiện bởi Dự án Não Xanh,
03:19
where you can see 10,000 neurons
and 30 million connections.
and 30 million connections.
53
187999
4063
ở đó bạn có thể thấy mô phỏng
10.000 nơron và 30 triệu kết nối.
10.000 nơron và 30 triệu kết nối.
03:24
And this is only mapping 10 percent
of a mammalian neocortex.
of a mammalian neocortex.
54
192736
3888
Đây mới chỉ thể hiện được 10% của vùng
tân vỏ não ở động vật có vú.
tân vỏ não ở động vật có vú.
03:30
We can also see this shift in the way
we try to conceive of human knowledge.
we try to conceive of human knowledge.
55
198815
4160
Chúng ta cũng có thể thấy thay đổi này
khi mô tả kiến thức của con người.
khi mô tả kiến thức của con người.
03:36
These are some remarkable trees
of knowledge, or trees of science,
of knowledge, or trees of science,
56
204062
3148
Đây là vài mô hình cây kiến thức đặc biệt,
hay cây khoa học,
hay cây khoa học,
03:39
by Spanish scholar Ramon Llull.
57
207234
2221
vẽ bởi nhà bác học Tây Ban Nha
Ramon Llull.
Ramon Llull.
03:41
And Llull was actually the precursor,
58
209999
1810
Llull thật sự là sư tổ,
03:43
the very first one who created
the metaphor of science as a tree,
the metaphor of science as a tree,
59
211833
3714
người đầu tiên vẽ ra hình ảnh của
khoa học dưới mô hình cây,
khoa học dưới mô hình cây,
03:47
a metaphor we use
every single day, when we say,
every single day, when we say,
60
215571
2968
đó là hình ảnh mà chúng ta dùng
mỗi ngày, khi nói,
mỗi ngày, khi nói,
03:50
"Biology is a branch of science,"
61
218563
1665
"Sinh học là nhánh của khoa học,"
03:52
when we say,
62
220252
1153
hay khi chúng ta nói,
03:53
"Genetics is a branch of science."
63
221429
1933
"Di truyền là một nhánh
của khoa học."
của khoa học."
03:56
But perhaps the most beautiful of all
trees of knowledge, at least for me,
trees of knowledge, at least for me,
64
224283
3595
Nhưng có thể hình đẹp nhất của các cây
kiến thức, ít nhất là đối với tôi,
kiến thức, ít nhất là đối với tôi,
03:59
was created for the French encyclopedia
by Diderot and d'Alembert in 1751.
by Diderot and d'Alembert in 1751.
65
227902
4452
là hình được vẽ trong bách khoa tự điển
Pháp bởi Diderot và d'Alembert năm 1751.
Pháp bởi Diderot và d'Alembert năm 1751.
04:04
This was really the bastion
of the French Enlightenment,
of the French Enlightenment,
66
232378
2635
Đây thật sự là thành tựu của
Nền Khai Sáng Pháp,
Nền Khai Sáng Pháp,
04:07
and this gorgeous illustration
was featured as a table of contents
was featured as a table of contents
67
235037
3825
và minh họa tuyệt đẹp này được
vẽ như một thư mục
vẽ như một thư mục
04:10
for the encyclopedia.
68
238886
1571
cho bách khoa tự điển này.
04:12
And it actually maps out
all domains of knowledge
all domains of knowledge
69
240481
4187
Nó mô tả bao quát tất
cả các lĩnh vực khoa học
cả các lĩnh vực khoa học
04:16
as separate branches of a tree.
70
244692
2118
như là những nhánh của một cây.
04:19
But knowledge is much more
intricate than this.
intricate than this.
71
247866
2333
Nhưng kiến thức thì phức tạp
hơn nhiều.
hơn nhiều.
04:22
These are two maps of Wikipedia
showing the inter-linkage of articles --
showing the inter-linkage of articles --
72
250794
4640
Đây là 2 bản đồ của Wikipedia mô tả
những liên kết qua lại của những bài viết-
những liên kết qua lại của những bài viết-
04:27
related to history on the left,
and mathematics on the right.
and mathematics on the right.
73
255458
3890
liên quan đến lịch sử ở hình bên trái,
và liên quan đến toán ở hình phải.
và liên quan đến toán ở hình phải.
04:31
And I think by looking at these maps
74
259966
1739
Tôi nghĩ khi nhìn các bản đồ này
04:33
and other ones that have been
created of Wikipedia --
created of Wikipedia --
75
261729
2544
và những bản đồ khác được vẽ
trong Wikipedia-
trong Wikipedia-
04:36
arguably one of the largest rhizomatic
structures ever created by man --
structures ever created by man --
76
264297
3392
đây là một trong những cấu
trúc hình rễ lớn nhất của con người-
trúc hình rễ lớn nhất của con người-
04:39
we can really understand
how human knowledge is much more intricate
how human knowledge is much more intricate
77
267713
3822
ta có thể hiểu kiến thức nhân loại
phức tạp hơn đến mức nào
phức tạp hơn đến mức nào
04:43
and interdependent, just like a network.
78
271559
2436
và phụ thuộc lẫn nhau, như là
một mạng lưới.
một mạng lưới.
04:47
We can also see this interesting shift
79
275455
2163
Chúng ta cũng có thể thấy
thay đổi thú vị này
thay đổi thú vị này
04:49
in the way we map
social ties between people.
social ties between people.
80
277642
2700
trong cách ta mô tả các quan hệ
con người trong xã hội.
con người trong xã hội.
04:53
This is the typical organization chart.
81
281524
2295
Đây là một sơ đồ tổ chức tiêu biểu.
04:55
I'm assuming many of you have seen
a similar chart as well,
a similar chart as well,
82
283843
2794
Tôi nghĩ nhiều người trong các bạn đã
thấy dạng sơ đồ này,
thấy dạng sơ đồ này,
04:58
in your own corporations, or others.
83
286661
1746
ở công ty của bạn, hay nơi nào đó.
05:00
It's a top-down structure
84
288431
1485
Nó là cấu trúc từ trên xuống
05:01
that normally starts
with the CEO at the very top,
with the CEO at the very top,
85
289940
2861
nó thường bắt đầu từ
Giám đốc điều hành ở đỉnh,
Giám đốc điều hành ở đỉnh,
05:04
and where you can drill down all the way
to the individual workmen on the bottom.
to the individual workmen on the bottom.
86
292825
3960
và ở đó bạn có thể nhìn xuống theo các
nhánh đến từng công nhân ở đáy.
nhánh đến từng công nhân ở đáy.
05:09
But humans sometimes are, well, actually,
all humans are unique in their own way,
all humans are unique in their own way,
87
297634
4848
Nhưng đôi khi con người, tất cả con
người đều độc nhất theo cách của họ,
người đều độc nhất theo cách của họ,
05:14
and sometimes you really don't play well
under this really rigid structure.
under this really rigid structure.
88
302506
4698
và đôi khi bạn không tuân theo cấu trúc
cứng nhắc này.
cứng nhắc này.
05:20
I think the Internet is really changing
this paradigm quite a lot.
this paradigm quite a lot.
89
308711
3110
Tôi nghĩ Internet làm thay đổi
hình mẫu này rất nhiều.
hình mẫu này rất nhiều.
05:23
This is a fantastic map
of online social collaboration
of online social collaboration
90
311845
3365
Đây là một sơ đồ hợp tác
xã hội trên mạng Internet
xã hội trên mạng Internet
05:27
between Perl developers.
91
315234
1629
giữa những nhà phát triển Perl.
05:28
Perl is a famous programming language,
92
316887
2088
Perl là một ngôn ngữ lập trình nổi tiếng,
05:30
and here, you can see
how different programmers
how different programmers
93
318999
2723
và đây, bạn có thể thấy cách
những lập trình viên
những lập trình viên
05:33
are actually exchanging files,
and working together on a given project.
and working together on a given project.
94
321746
3827
đang trao đổi các tập tin, và làm
việc chung trên một công việc cụ thể.
việc chung trên một công việc cụ thể.
05:37
And here, you can notice that this is
a completely decentralized process --
a completely decentralized process --
95
325597
4178
Và bạn có thể thấy rằng đây
là một quá trình chia sẻ toàn diện -
là một quá trình chia sẻ toàn diện -
05:41
there's no leader in this organization,
96
329799
2156
không có ai là lãnh đạo
trong tổ chức này cả,
trong tổ chức này cả,
05:43
it's a network.
97
331979
1157
đó là một mạng lưới.
05:46
We can also see this interesting shift
when we look at terrorism.
when we look at terrorism.
98
334337
4705
Ta có thể thấy hình dạng này
trong tổ chức khủng bố.
trong tổ chức khủng bố.
05:51
One of the main challenges
of understanding terrorism nowadays
of understanding terrorism nowadays
99
339613
3104
Một trong những thách thức chính
của việc hiểu khủng bố ngày nay
của việc hiểu khủng bố ngày nay
05:54
is that we are dealing with
decentralized, independent cells,
decentralized, independent cells,
100
342741
3730
là ta phải đối phó với các phần tử được
phân bố quyền và độc lập,
phân bố quyền và độc lập,
05:58
where there's no leader
leading the whole process.
leading the whole process.
101
346495
2822
ta không thấy người lãnh đạo
của cả tổ chức.
của cả tổ chức.
06:02
And here, you can actually see
how visualization is being used.
how visualization is being used.
102
350518
3298
Và đây, bạn có thể thấy cách thức
hình ảnh thể hiện.
hình ảnh thể hiện.
06:05
The diagram that you see behind me
103
353840
1657
Biểu đồ mà bạn thấy sau lưng tôi
06:07
shows all the terrorists involved
in the Madrid attack in 2004.
in the Madrid attack in 2004.
104
355521
3818
cho thấy tất cả các kẻ khủng bố
ở vụ tấn công Madrid năm 2004.
ở vụ tấn công Madrid năm 2004.
06:11
And what they did here is,
they actually segmented the network
they actually segmented the network
105
359942
2927
Điều chúng đã làm ở đây là
phân chia mạng lưới
phân chia mạng lưới
06:14
into three different years,
106
362893
1499
trong 3 năm khác nhau,
06:16
represented by the vertical layers
that you see behind me.
that you see behind me.
107
364416
3042
được trình bày bằng các lớp thẳng đứng
mà bạn thấy sau tôi.
mà bạn thấy sau tôi.
06:19
And the blue lines tie together
108
367482
1969
Và các đường xanh nối kết các phần tử,
06:21
the people that were present
in that network year after year.
in that network year after year.
109
369475
3618
chúng hiện diện trong mạng lưới
từ năm này sang năm khác.
từ năm này sang năm khác.
06:25
So even though there's no leader per se,
110
373117
2028
Thậm chí bạn nghĩ rằng không
có lãnh đạo,
có lãnh đạo,
06:27
these people are probably the most
influential ones in that organization,
influential ones in that organization,
111
375169
3635
những kẻ này có thể là những phần tử
có ảnh hưởng nhất trong tổ chức,
có ảnh hưởng nhất trong tổ chức,
06:30
the ones that know more about the past,
112
378828
2008
chúng biết rõ về kế hoạch quá khứ,
06:32
and the future plans and goals
of this particular cell.
of this particular cell.
113
380860
2877
tương lai và mục đích
của nhóm này.
của nhóm này.
06:37
We can also see this shift
from trees into networks
from trees into networks
114
385232
3006
Ta cũng có thể thấy sự thay đổi
từ cây sang mạng lưới
từ cây sang mạng lưới
06:40
in the way we classify
and organize species.
and organize species.
115
388262
2991
ở cách mà chúng ta sắp xếp
và tổ chức các chủng loài.
và tổ chức các chủng loài.
06:45
The image on the right
is the only illustration
is the only illustration
116
393245
2829
Hình ảnh bên phải
là minh họa tốt nhất cho
là minh họa tốt nhất cho
06:48
that Darwin included
in "The Origin of Species,"
in "The Origin of Species,"
117
396098
3112
điều Darwin kết luận
trong "Nguồn gốc các loài,"
trong "Nguồn gốc các loài,"
06:51
which Darwin called the "Tree of Life."
118
399234
2261
Darwin gọi là " Cây Sự sống."
06:54
There's actually a letter
from Darwin to the publisher,
from Darwin to the publisher,
119
402098
2885
Darwin đã gửi một lá thư cho nhà xuất bản
06:57
expanding on the importance
of this particular diagram.
of this particular diagram.
120
405007
2656
để bổ sung thêm về sơ đồ đặt biệt này.
06:59
It was critical for Darwin's
theory of evolution.
theory of evolution.
121
407687
2642
Nó là cốt lõi của thuyết
tiến hóa Darwin.
tiến hóa Darwin.
07:03
But recently, scientists discovered
that overlaying this tree of life
that overlaying this tree of life
122
411408
3567
Nhưng gần đây, các nhà khoa học phát
hiện 1 bức màn che phủ cây sự sống này
hiện 1 bức màn che phủ cây sự sống này
07:06
is a dense network of bacteria,
123
414999
2435
là hệ thống vi khuẩn dày đặc,
07:09
and these bacteria
are actually tying together
are actually tying together
124
417458
2161
những vi khuẩn này kết lại với nhau
07:11
species that were completely
separated before,
separated before,
125
419643
2172
trước đây, chúng được xem
là cá thể độc lập,
là cá thể độc lập,
07:13
to what scientists are now calling
not the tree of life,
not the tree of life,
126
421839
3080
thì nay, các nhà khoa học cho là
chúng không thuộc cây sự sống,
chúng không thuộc cây sự sống,
07:16
but the web of life, the network of life.
127
424943
2856
mà là những hệ thống sự sống,
mạng lưới sự sống.
mạng lưới sự sống.
07:21
And finally, we can really
see this shift, again,
see this shift, again,
128
429489
2514
Cuối cùng, chúng ta có thể
thấy thay đổi này lần nữa,
thấy thay đổi này lần nữa,
07:24
when we look at ecosystems
around our planet.
around our planet.
129
432027
2424
khi chúng ta nhìn hệ sinh
thái trên hành tinh.
thái trên hành tinh.
07:27
No more do we have these simplified
predator-versus-prey diagrams
predator-versus-prey diagrams
130
435599
3166
Chúng ta chỉ thấy những sơ đồ
chuỗi thức ăn đơn giản hóa
chuỗi thức ăn đơn giản hóa
07:30
we have all learned at school.
131
438789
1447
mà chúng ta đã học ở trường.
07:33
This is a much more accurate
depiction of an ecosystem.
depiction of an ecosystem.
132
441201
2989
Còn đây là một miêu tả chính xác hơn
về hệ sinh thái.
về hệ sinh thái.
07:36
This is a diagram created
by Professor David Lavigne,
by Professor David Lavigne,
133
444214
2904
Đây là sơ đồ do Giáo Sư
David Lavigne vẽ,
David Lavigne vẽ,
07:39
mapping close to 100 species
that interact with the codfish
that interact with the codfish
134
447142
3500
mô tả 100 loài có tương tác với cá tuyết
07:42
off the coast of Newfoundland in Canada.
135
450666
2951
của vùng biển Newfoundland in Canada.
07:46
And I think here, we can really understand
the intricate and interdependent nature
the intricate and interdependent nature
136
454244
3937
Tôi nghĩ ở đó, chúng ta có thể hiểu được
thiên nhiên đầy liên kết hữu cơ phức tạp
thiên nhiên đầy liên kết hữu cơ phức tạp
07:50
of most ecosystems
that abound on our planet.
that abound on our planet.
137
458205
2523
của vô vàn hệ sinh thái trên hành tinh.
07:54
But even though recent,
this metaphor of the network,
this metaphor of the network,
138
462442
3644
Nhưng gần đây, hình ảnh của mạng lưới,
07:58
is really already adopting
various shapes and forms,
various shapes and forms,
139
466110
3103
đang có thêm hình thức
và vẻ bên ngoài thay đổi,
và vẻ bên ngoài thay đổi,
08:01
and it's almost becoming
a growing visual taxonomy.
a growing visual taxonomy.
140
469237
2463
và nó đang phát triển
phép phân loại hình ảnh.
phép phân loại hình ảnh.
08:03
It's almost becoming
the syntax of a new language.
the syntax of a new language.
141
471724
2647
một bộ cú pháp đang hình thành
trong một ngôn ngữ mới.
trong một ngôn ngữ mới.
08:06
And this is one aspect
that truly fascinates me.
that truly fascinates me.
142
474395
2633
Đây là một trong những phương diện
đã cuốn hút tôi.
đã cuốn hút tôi.
08:09
And these are actually
15 different typologies
15 different typologies
143
477678
2533
Đây là 15 phân loại khác nhau
08:12
I've been collecting over time,
144
480235
2135
mà tôi đang sưu tầm,
08:14
and it really shows the immense
visual diversity of this new metaphor.
visual diversity of this new metaphor.
145
482394
4022
chúng ta có thể thấy sự đa dạng của
loại sơ đồ mới này.
loại sơ đồ mới này.
08:19
And here is an example.
146
487001
1222
Và đây là một ví dụ.
08:20
On the very top band,
you have radial convergence,
you have radial convergence,
147
488818
3933
Hình đầu phía trên,
bạn thấy tia hồi tụ,
bạn thấy tia hồi tụ,
08:24
a visualization model that has become
really popular over the last five years.
really popular over the last five years.
148
492775
3939
một cách nhìn trở thành
phổ biến từ 5 năm qua.
phổ biến từ 5 năm qua.
08:29
At the top left, the very first project
is a gene network,
is a gene network,
149
497198
4354
hình trên bên trái, là hình dự án
đầu tiên về mạng lưới gen,
đầu tiên về mạng lưới gen,
08:33
followed by a network
of IP addresses -- machines, servers --
of IP addresses -- machines, servers --
150
501576
4009
kế bên là mạng lưới các địa chỉ
IP - máy con và trung tâm dữ liệu -
IP - máy con và trung tâm dữ liệu -
08:37
followed by a network of Facebook friends.
151
505609
2972
tiếp theo là mạng lưới các bạn bè
trên Facebook.
trên Facebook.
08:41
You probably couldn't find
more disparate topics,
more disparate topics,
152
509240
2508
Có lẽ bạn không thể thấy
hết các dạng khác nhau,
hết các dạng khác nhau,
08:43
yet they are using the same metaphor,
the same visual model,
the same visual model,
153
511772
3794
dù chúng có cùng cách mô tả,
cùng mô hình,
cùng mô hình,
08:47
to map the never-ending complexities
of its own subject.
of its own subject.
154
515590
3606
để vẽ nên những kết nối phức tạp vô tận
của riêng chúng.
của riêng chúng.
08:52
And here are a few more examples
of the many I've been collecting,
of the many I've been collecting,
155
520545
3124
Đây là một vài ví dụ trong rất nhiều
tôi đã thu thập được,
tôi đã thu thập được,
08:55
of this growing visual
taxonomy of networks.
taxonomy of networks.
156
523693
2738
của sự phân loại đang phát triển dạng
mạng lưới.
mạng lưới.
09:00
But networks are not just
a scientific metaphor.
a scientific metaphor.
157
528248
2865
Nhưng những mạng lưới này không chỉ là
một hình ảnh khoa học.
một hình ảnh khoa học.
09:04
As designers, researchers, and scientists
try to map a variety of complex systems,
try to map a variety of complex systems,
158
532192
5541
Vì nhà thiết kế, nhà nghiên cứu và khoa
học còn vẽ nên nhiều hệ thống phức tạp,
học còn vẽ nên nhiều hệ thống phức tạp,
09:09
they are in many ways influencing
traditional art fields,
traditional art fields,
159
537757
2813
theo nhiều cách ảnh hưởng lên
ngành nghệ thuật truyền thống
ngành nghệ thuật truyền thống
09:12
like painting and sculpture,
160
540594
1402
như hội họa và điêu khắc,
09:14
and influencing many different artists.
161
542020
1993
và ảnh hưởng lên rất nhiều nghệ sĩ.
09:16
And perhaps because networks have
this huge aesthetical force to them --
this huge aesthetical force to them --
162
544718
4042
Có lẽ vì các mạng lưới có sức mạnh mỹ
thuật to lớn trên họ -
thuật to lớn trên họ -
09:20
they're immensely gorgeous --
163
548784
1958
chúng vô cùng ấn tượng-
09:22
they are really becoming a cultural meme,
164
550766
2056
chúng trở nên 1 chất
văn hóa được lan rộng,
văn hóa được lan rộng,
09:24
and driving a new art movement,
which I've called "networkism."
which I've called "networkism."
165
552846
4325
và lôi cuốn một phong trào nghệ thuật
mới, tôi gọi là "chủ nghĩa mạng lưới."
mới, tôi gọi là "chủ nghĩa mạng lưới."
09:30
And we can see this influence
in this movement in a variety of ways.
in this movement in a variety of ways.
166
558544
3208
Ta có thể thấy ảnh hưởng theo
nhiều cách trong chính phong trào này.
nhiều cách trong chính phong trào này.
09:33
This is just one of many examples,
167
561776
1793
Đây chỉ là một trong nhiều ví dụ
09:35
where you can see this influence
from science into art.
from science into art.
168
563593
2725
cho thấy ảnh hưởng của
khoa học lên nghệ thuật.
khoa học lên nghệ thuật.
09:38
The example on your left side
is IP-mapping,
is IP-mapping,
169
566342
2871
Ví dụ bên trái của bạn
là một bản đồ IP,
là một bản đồ IP,
09:41
a computer-generated map of IP addresses;
again -- servers, machines.
again -- servers, machines.
170
569237
3659
một bản đồ do máy vi tính vẽ các
địa chỉ IP; ta lại gặp server và máy con.
địa chỉ IP; ta lại gặp server và máy con.
09:45
And on your right side,
171
573253
1205
Và bên phải của bạn,
09:46
you have "Transient Structures
and Unstable Networks" by Sharon Molloy,
and Unstable Networks" by Sharon Molloy,
172
574482
4618
là các "cấu trúc và mạng lưới
tạm thời" được Sharon Molloy thể hiện,
tạm thời" được Sharon Molloy thể hiện,
09:51
using oil and enamel on canvas.
173
579124
2094
bằng sơn dầu và men trên vải.
09:53
And here are a few more
paintings by Sharon Molloy,
paintings by Sharon Molloy,
174
581870
3105
Đây là một vài bức khác của Sharon Molloy,
09:56
some gorgeous, intricate paintings.
175
584999
1932
những bức họa tuyệt đẹp và phức tạp.
10:00
And here's another example
of that interesting cross-pollination
of that interesting cross-pollination
176
588375
3306
Và đây là ví dụ khác về
thụ phấn chéo thú vị
thụ phấn chéo thú vị
10:03
between science and art.
177
591705
1404
giữa khoa học nghệ thuật.
10:05
On your left side,
you have "Operation Smile."
you have "Operation Smile."
178
593475
2665
bên trái, bạn thấy bức
" Nụ cười Du hành."
" Nụ cười Du hành."
10:08
It is a computer-generated map
of a social network.
of a social network.
179
596164
2889
Nó là một tác phẩm của máy vi tính
về một mạng xã hội.
về một mạng xã hội.
10:11
And on your right side,
you have "Field 4," by Emma McNally,
you have "Field 4," by Emma McNally,
180
599077
3726
Bên phải, bạn thấy bức "Cánh đồng 4"
của Emma McNally,
của Emma McNally,
10:14
using only graphite on paper.
181
602827
2086
chỉ dùng than chì trên giấy.
10:17
Emma McNally is one of the main
leaders of this movement,
leaders of this movement,
182
605374
3517
Emma McNally là một trong những người
lãnh đạo của phong trào này,
lãnh đạo của phong trào này,
10:20
and she creates these striking,
imaginary landscapes,
imaginary landscapes,
183
608915
2569
cô ta tạo ra những bức phong cảnh
ảo rất ấn tượng này,
ảo rất ấn tượng này,
10:23
where you can really notice the influence
from traditional network visualization.
from traditional network visualization.
184
611508
4665
ở đó bạn có thể nhận ra ảnh hưởng của
tưởng tượng theo trường phái mạng lưới.
tưởng tượng theo trường phái mạng lưới.
10:30
But networkism doesn't happen
only in two dimensions.
only in two dimensions.
185
618324
3007
Nhưng trường phái mạng lưới
không chỉ có ở không gian 2 chiều.
không chỉ có ở không gian 2 chiều.
10:33
This is perhaps
one of my favorite projects
one of my favorite projects
186
621355
2278
Đây có lẽ là một trong những
dự án tôi thích
dự án tôi thích
10:35
of this new movement.
187
623657
1405
về phong trào mới này.
10:37
And I think the title really
says it all -- it's called:
says it all -- it's called:
188
625086
2634
Tôi nghĩ tiêu đề của 1 dự án cũng đã
nói lên tất cả :
nói lên tất cả :
10:39
"Galaxies Forming Along Filaments,
189
627744
2167
"Thiên hà Hình thành Dọc theo Sợ tơ,
10:41
Like Droplets Along the Strands
of a Spider's Web."
of a Spider's Web."
190
629935
3332
Như những Giọt nước Treo trên
Đường tơ Nhện."
Đường tơ Nhện."
10:46
And I just find this particular project
to be immensely powerful.
to be immensely powerful.
191
634616
3080
Chỉ nhìn công trình đặc biệt này thôi
tôi cũng cảm thấy mạnh mẽ.
tôi cũng cảm thấy mạnh mẽ.
10:49
It was created by Tomás Saraceno,
192
637720
1960
Nó được tạo ra bởi Tomás Saraceno,
10:51
and he occupies these large spaces,
193
639704
2698
ông ta dùng những không gian
rộng lớn này,
rộng lớn này,
10:54
creates these massive installations
using only elastic ropes.
using only elastic ropes.
194
642426
3342
cài đặt những hệ thống khổng lồ
mà chỉ dùng những dây đàn hồi.
mà chỉ dùng những dây đàn hồi.
10:57
As you actually navigate that space
and bounce along those elastic ropes,
and bounce along those elastic ropes,
195
645792
3817
Bạn có thể di chuyển trong không gian này
và nhảy trên các dây đàn hồi này,
và nhảy trên các dây đàn hồi này,
11:01
the entire network kind of shifts,
almost like a real organic network would.
almost like a real organic network would.
196
649633
4575
toàn bộ hệ thống như được chia thành từng
lớp thật giống thế giới mạng lưới hữu cơ.
lớp thật giống thế giới mạng lưới hữu cơ.
11:07
And here's yet another example
197
655414
2032
Đây là một ví dụ khác
11:09
of networkism taken
to a whole different level.
to a whole different level.
198
657470
2389
của trường phái mạng lưới lấy
từ một cấp độ khác.
từ một cấp độ khác.
11:12
This was created
by Japanese artist Chiharu Shiota
by Japanese artist Chiharu Shiota
199
660303
3213
Nó được tạo ra bởi nghệ sĩ
Chiharu Shiota người Nhật
Chiharu Shiota người Nhật
11:15
in a piece called "In Silence."
200
663540
1755
trong tác phẩm "Nơi Thinh Lặng."
11:17
And Chiharu, like Tomás Saraceno,
fills these rooms with this dense network,
fills these rooms with this dense network,
201
665834
5355
Chiharu, như Tomas Saraceno,
chăn lưới dày đặc đầy những phòng này,
chăn lưới dày đặc đầy những phòng này,
11:23
this dense web of elastic ropes
and black wool and thread,
and black wool and thread,
202
671213
3762
Mạng lưới này dày đặc những dây đàn hồi,
gỗ đen và chỉ sợi,
gỗ đen và chỉ sợi,
11:26
sometimes including objects,
as you can see here,
as you can see here,
203
674999
2759
và đôi khi có những thứ khác
như bạn thấy ở đây,
như bạn thấy ở đây,
11:29
sometimes even including people,
in many of her installations.
in many of her installations.
204
677782
3022
thậm chí có cả con người trong
nhiều tác phẩm của cô ta.
nhiều tác phẩm của cô ta.
11:35
But networks are also
not just a new trend,
not just a new trend,
205
683374
2691
Nhưng những mạng lưới không chỉ là
một khuynh hướng mới,
một khuynh hướng mới,
11:38
and it's too easy for us
to dismiss it as such.
to dismiss it as such.
206
686089
2364
nó còn quá dễ để bạn phá hủy.
11:41
Networks really embody
notions of decentralization,
notions of decentralization,
207
689029
3607
Mạng lưới còn biểu hiện khái niệm
phân quyền,
phân quyền,
11:44
of interconnectedness, of interdependence.
208
692660
3134
khái niệm liên kết-nối,
khái niệm phụ thuộc đa chiều.
khái niệm phụ thuộc đa chiều.
11:48
And this new way of thinking is critical
209
696303
2476
Cách suy nghĩ mới này là một thách thức
11:50
for us to solve many of the complex
problems we are facing nowadays,
problems we are facing nowadays,
210
698803
3730
đối với chúng ta để giải quyết nhiều vấn
đề mà ta đối mặt ngày nay,
đề mà ta đối mặt ngày nay,
11:54
from decoding the human brain,
211
702557
1841
từ việc giải mã não người,
11:56
to understanding
the vast universe out there.
the vast universe out there.
212
704422
2403
đến việc hiểu vũ trụ bao la ở ngoài kia.
11:59
On your left side, you have a snapshot
of a neural network of a mouse --
of a neural network of a mouse --
213
707746
4489
Bên trái, bạn thấy một hình ảnh của
mạng lưới thần kinh của một con ruồi -
mạng lưới thần kinh của một con ruồi -
12:04
very similar to our own
at this particular scale.
at this particular scale.
214
712259
2420
rất giống với não của ta
ở mức độ đặc biệt này.
ở mức độ đặc biệt này.
12:07
And on your right side, you have
the Millennium Simulation.
the Millennium Simulation.
215
715500
2966
Và bên phải, bạn thấy hình ảnh vẻ
bởi dự án Mô Phỏng Thiên Hà.
bởi dự án Mô Phỏng Thiên Hà.
12:10
It was the largest
and most realistic simulation
and most realistic simulation
216
718490
2748
Nó là sự mô phỏng lớn nhất và thực nhất
12:13
of the growth of cosmic structure.
217
721262
1790
về sự phát triển cấu trúc vũ trụ.
12:15
It was able to recreate the history
of 20 million galaxies
of 20 million galaxies
218
723490
4516
Nó có thể viết ra lịch sử của
20 triệu thiên hà
20 triệu thiên hà
12:20
in approximately 25 terabytes of output.
219
728030
3090
với dung lượng khoảng
25 terabytes tín hiệu.
25 terabytes tín hiệu.
12:24
And coincidentally or not,
220
732081
1413
Liệu có gì trùng hợp không,
12:25
I just find this particular comparison
221
733518
1873
khi tôi đưa ra so sánh đặc biệt này
12:27
between the smallest scale
of knowledge -- the brain --
of knowledge -- the brain --
222
735415
2703
một bên là kết nối nhỏ nhất
- hệ thần kinh -
- hệ thần kinh -
12:30
and the largest scale of knowledge --
the universe itself --
the universe itself --
223
738142
2829
và một bên là liên kết lớn nhất
- là chính vũ trụ -
- là chính vũ trụ -
12:32
to be really quite striking
and fascinating.
and fascinating.
224
740995
2277
để có thể gây ấn tượng
và lôi cuốn các bạn.
và lôi cuốn các bạn.
12:35
Because as Bruce Mau once said,
225
743807
2634
Như Bruce Mau đã từng nói,
12:38
"When everything is connected
to everything else,
to everything else,
226
746465
2412
"Khi mỗi thứ liên kết với mọi thứ khác,
12:40
for better or for worse,
everything matters."
everything matters."
227
748901
2397
dù tốt hay xấu, thì mỗi thứ
đều quan trọng."
đều quan trọng."
12:43
Thank you so much.
228
751322
1151
Cảm ơn các bạn!
12:44
(Applause)
229
752497
3802
[tiếng vỗ tay]
ABOUT THE SPEAKER
Manuel Lima - Data visualization researcherManuel Lima studies how information can be organized -- into elegant and beautiful diagrams that illustrate the many unexpected twists of big data.
Why you should listen
Data expert Manuel Lima approaches intimidatingly dry stacks of bits with the eye of a designer. His website, VisualComplexity, is an encyclopedic and visually stunning catalog of the myriad paths artists take to illuminate the shadowy corners of stockpiled information, whether it’s a taxonomy of rap names or tracking oil money.
Lima’s passion for data has also driven him to become a historian. In The Book of Trees, he digs to the 12th-century roots of the tree diagram, one of humanity’s most powerful and ancient tools for visually representing knowledge.
More profile about the speakerLima’s passion for data has also driven him to become a historian. In The Book of Trees, he digs to the 12th-century roots of the tree diagram, one of humanity’s most powerful and ancient tools for visually representing knowledge.
Manuel Lima | Speaker | TED.com