TED2016
Cédric Villani: What's so sexy about math?
Cédric Villani: Toán học có gì thu hút ?
Filmed:
Readability: 4.4
2,006,708 views
Những chân lí luôn ẩn mình bên trong thế giới chúng ta; chúng không thể được tiếp nhận bởi trực giác, nhưng toán học sẽ cho phép chúng ta vượt xa hơn bản thân mình, để khám phá nhưng bí ẩn đó. Trong cuộc khảo sát của những bức phá trong toán học, Cédric Villani, người đã giành được giải Fields Medal, đã chia sẻ sự "hồi hộp" của những khám phá và cuộc sống của một nhà toán học. "Những lí giải toán học hoàn mĩ không chỉ làm chúng ta hài lòng mà chúng còn có thể thay đổi tầm nhìn của cả thế giới."
Cédric Villani - Mathematician
Cédric Villani tackles perplexing problems in mathematical physics, analysis and geometry with rigor, wit and a signature personal style. Full bio
Cédric Villani tackles perplexing problems in mathematical physics, analysis and geometry with rigor, wit and a signature personal style. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What is it that French people
do better than all the others?
do better than all the others?
0
804
4412
Điều gì mà người Pháp
làm tốt hơn những người khác ?
làm tốt hơn những người khác ?
00:18
If you would take polls,
1
6454
1926
Nếu bạn thực hiện một cuộc khảo sát
00:20
the top three answers might be:
2
8404
1807
thì 3 đáp án đứng đầu sẽ là
00:22
love, wine and whining.
3
10235
4039
tình yêu, rượu và sự than vãn
00:26
(Laughter)
4
14298
1301
(khán giả cười)
Có thể là như thế
00:27
Maybe.
5
15623
1159
Nhưng tôi muốn thêm vào một điều nữa
00:29
But let me suggest a fourth one:
6
17530
2338
00:31
mathematics.
7
19892
1190
Toán học
00:33
Did you know that Paris
has more mathematicians
has more mathematicians
8
21760
2853
Bạn có biết rằng Paris có nhiều nhà toán học
hơn bất cứ thành phố nào trên thể giới ?
00:36
than any other city in the world?
9
24637
1801
00:38
And more streets
with mathematicians' names, too.
with mathematicians' names, too.
10
26801
2494
Và nhiều con đường mang tên
những nhà toán học nữa.
những nhà toán học nữa.
Và nếu bạn xem thống kê của huy chương Fields
00:42
And if you look at the statistics
of the Fields Medal,
of the Fields Medal,
11
30215
3449
thường được gọi là giải Nobel toán học,
00:45
often called the Nobel Prize
for mathematics,
for mathematics,
12
33688
2493
00:48
and always awarded to mathematicians
below the age of 40,
below the age of 40,
13
36205
3932
được trao cho những nhà toán học dưới 40 tuổi,
bạn sẽ nhận thấy rằng người Pháp
đạt được nhiều huy chương trên đầu người
đạt được nhiều huy chương trên đầu người
00:52
you will find that France has more
Fields medalists per inhabitant
Fields medalists per inhabitant
14
40161
3887
hơn bất kì một nước nào khác.
00:56
than any other country.
15
44072
1168
Vậy Toán học có gì hấp dẫn?
00:58
What is it that we find so sexy in math?
16
46286
2954
Sau tất cả, toán học luôn có vẻ
mơ hồ và ngu ngốc
mơ hồ và ngu ngốc
01:02
After all, it seems to be
dull and abstract,
dull and abstract,
17
50153
3204
chỉ có những con số, phép tính
và các quy luật để áp dụng
và các quy luật để áp dụng
01:05
just numbers and computations
and rules to apply.
and rules to apply.
18
53381
3483
Toán học có thể rất trừu tượng
01:10
Mathematics may be abstract,
19
58518
2112
nhưng nó không ngu ngốc chút nào
01:12
but it's not dull
20
60654
1151
01:13
and it's not about computing.
21
61829
1729
và nó không chỉ là tính toán.
Toán học là sự lí giải
01:16
It is about reasoning
22
64178
1747
và chứng minh cho hoạt động cốt lõi
01:17
and proving our core activity.
23
65949
2260
Nó là sự tưởng tượng,
01:20
It is about imagination,
24
68513
1522
là năng lực mà chúng ta ca tụng nhiều nhất.
01:22
the talent which we most praise.
25
70059
2019
Nó là quá trình tìm hiểu sự thật
01:24
It is about finding the truth.
26
72102
2101
Sẽ không có điều gì giống được
với cảm giác ập đến
với cảm giác ập đến
01:27
There's nothing like the feeling
which invades you
which invades you
27
75613
2737
sau nhiều tháng suy nghĩ miệt mài,
01:30
when after months of hard thinking,
28
78374
2171
01:32
you finally understand the right
reasoning to solve your problem.
reasoning to solve your problem.
29
80569
3298
bạn cuối cùng cũng hiểu được
lập luận đúng để giải quyết vấn đề của bạn
lập luận đúng để giải quyết vấn đề của bạn
Nhà toán học vĩ đại -
André Weil so sánh toán học --
André Weil so sánh toán học --
01:37
The great mathematician
André Weil likened this --
André Weil likened this --
30
85042
3576
01:40
no kidding --
31
88642
1151
không đùa đâu --
với sự niềm vui nhục dục.
01:41
to sexual pleasure.
32
89817
1589
Nhưng hãy chú ý là cảm giác đó
có thể tồn tại hàng nhiều giờ, thậm chí nhiều ngày
có thể tồn tại hàng nhiều giờ, thậm chí nhiều ngày
01:44
But noted that this feeling
can last for hours, or even days.
can last for hours, or even days.
33
92197
5341
Thành tựu đạt được có thể lớn.
01:50
The reward may be big.
34
98804
1853
Những chân lí toán học tiềm ẩn
thấm vào cả thế giới của chúng ta
thấm vào cả thế giới của chúng ta
01:53
Hidden mathematical truths
permeate our whole physical world.
permeate our whole physical world.
35
101325
3864
Chúng ta không thể cảm thấy chúng
bằng giác quan
bằng giác quan
01:57
They are inaccessible to our senses
36
105680
2670
02:00
but can be seen
through mathematical lenses.
through mathematical lenses.
37
108374
2724
nhưng có thể thấy chúng
qua ống kính toán học.
qua ống kính toán học.
Hãy nhắm mắt lại một lúc
02:04
Close your eyes for moment
38
112092
1592
02:05
and think of what is occurring
right now around you.
right now around you.
39
113708
3475
và suy nghĩ về những gì
đang diễn ra xung quanh bạn.
đang diễn ra xung quanh bạn.
Những hạt vô hình từ không khí xung quanh
đang chạm vào bạn
đang chạm vào bạn
02:10
Invisible particles from the air
around are bumping on you
around are bumping on you
40
118337
3493
hàng tỉ tỉ hạt mỗi giây,
02:13
by the billions and billions
at each second,
at each second,
41
121854
2733
tất cả hoàn toàn hỗn loạn.
02:16
all in complete chaos.
42
124611
2063
Nhưng,
02:19
And still,
43
127049
1151
chuyển động của chúng có thể được dự đoán một cách chính xác bằng vật lí toán học
02:20
their statistics can be accurately
predicted by mathematical physics.
predicted by mathematical physics.
44
128224
4688
02:25
And open your eyes now
45
133715
2792
Và bây giờ hãy mở mắt
02:28
to the statistics of the velocities
of these particles.
of these particles.
46
136531
3310
để nhìn thống kê
vận tốc của các hạt này.
vận tốc của các hạt này.
Đường cong chuông Gauss nổi tiếng,
02:32
The famous bell-shaped Gauss Curve,
47
140510
3240
hay đường phân phối chuẩn --
02:35
or the Law of Errors --
48
143774
2181
của độ lệch so với
giá trị trung bình
giá trị trung bình
02:37
of deviations with respect
to the mean behavior.
to the mean behavior.
49
145979
2722
Đường cong này cho ta thấy
thống kê của vận tốc hạt
thống kê của vận tốc hạt
02:41
This curve tells about the statistics
of velocities of particles
of velocities of particles
50
149550
4302
Cũng như đường đồ thị dân số
02:45
in the same way as a demographic curve
51
153876
2539
02:48
would tell about the statistics
of ages of individuals.
of ages of individuals.
52
156439
3841
cho ta biết thống kê tuổi của con người.
Đó là một trong những đồ thị quan trọng nhất.
02:52
It's one of the most
important curves ever.
important curves ever.
53
160884
2650
Nó xuất hiện lặp đi lặp lại
02:56
It keeps on occurring again and again,
54
164137
3186
trong nhiều lý thiết và thí nghiệm
02:59
from many theories and many experiments,
55
167347
2403
03:01
as a great example of the universality
56
169774
3281
như là một ví dụ điển hình cho sự phổ biến,
03:05
which is so dear to us mathematicians.
57
173079
3552
điều trân quý đối với các nhà toán học.
Về đồ thị này
03:09
Of this curve,
58
177694
1227
03:10
the famous scientist Francis Galton said,
59
178945
3049
nhà khoa học nổi tiếng Francis Galton đã phát biểu
"Nếu người Hy Lạp biết về nó,
họ sẽ phong nó thành thần.
họ sẽ phong nó thành thần.
03:14
"It would have been deified by the Greeks
if they had known it.
if they had known it.
60
182018
4524
03:19
It is the supreme law of unreason."
61
187064
3351
Nó là định luật tối thượng của sự phi lí"
Và cũng không có cách nào tốt hơn
để cụ thể hoá vị thần này như mô hình của Galton.
để cụ thể hoá vị thần này như mô hình của Galton.
03:23
And there's no better way to materialize
that supreme goddess than Galton's Board.
that supreme goddess than Galton's Board.
62
191818
6602
03:31
Inside this board are narrow tunnels
63
199774
3197
Mô hình này bao gồm những chiếc ống chằng chịt
03:34
through which tiny balls
will fall down randomly,
will fall down randomly,
64
202995
4628
và những trái banh nhỏ sẽ rơi ngẫu nhiên,
sang phải, hoặc trái, hoặc trái ...
03:40
going right or left, or left, etc.
65
208295
5387
03:46
All in complete randomness and chaos.
66
214139
3251
Tất cả đều hoàn toàn ngẫu nhiên và hỗn loạn
03:50
Let's see what happens when we look
at all these random trajectories together.
at all these random trajectories together.
67
218085
6080
Hãy xem điều gì sẽ xảy ra khi ta nhìn
những quỹ đạo ngẫu nhiên đó cùng một lúc.
những quỹ đạo ngẫu nhiên đó cùng một lúc.
03:56
(Board shaking)
68
224189
5435
(Lắc mô hình)
04:01
This is a bit of a sport,
69
229648
2844
Cần phải tập thể thao một chút,
04:04
because we need to resolve
some traffic jams in there.
some traffic jams in there.
70
232516
4870
bởi vì chúng ta phải "khai thông" một vài đợt "tắc nghẽn giao thông" ở đây
Aha
04:11
Aha.
71
239715
1150
Tôi nghĩ rằng sự ngẫu nhiên sẽ chơi tôi một vố trên sân khấu
04:13
We think that randomness
is going to play me a trick on stage.
is going to play me a trick on stage.
72
241313
3587
Nó đây rồi
04:19
There it is.
73
247609
1463
04:22
Our supreme goddess of unreason.
74
250382
2583
Vị thần tối cao của sự phi lý
đường cong Gauss,
04:24
the Gauss Curve,
75
252989
1519
bị mắc kẹt trong chiếc hộp trong suốt này,
giống Dream trong truyện "The Sandman".
giống Dream trong truyện "The Sandman".
04:26
trapped here inside this transparent box
as Dream in "The Sandman" comics.
as Dream in "The Sandman" comics.
76
254532
6452
Tôi đã cho mọi người thấy đường cong này,
04:34
For you I have shown it,
77
262623
2698
04:37
but to my students I explain why
it could not be any other curve.
it could not be any other curve.
78
265345
5285
nhưng đối với sinh viên, tôi luôn giải thích tại sao
nó không thể là đường cong khác.
nó không thể là đường cong khác.
và điều này đang chạm đến bí ẩn của vị thần đó,
04:43
And this is touching
the mystery of that goddess,
the mystery of that goddess,
79
271128
2870
04:46
replacing a beautiful coincidence
by a beautiful explanation.
by a beautiful explanation.
80
274022
4701
thay thế một sự trùng hợp đẹp đẽ
bằng một sự lí giải đẹp đẽ.
bằng một sự lí giải đẹp đẽ.
04:51
All of science is like this.
81
279027
2333
Tất cả khoa học đều như thế.
Và những lí giải toán học này
không chỉ dùng để mua vui.
không chỉ dùng để mua vui.
04:54
And beautiful mathematical explanations
are not only for our pleasure.
are not only for our pleasure.
82
282213
5348
04:59
They also change our vision of the world.
83
287585
2660
Chúng còn thay đổi
cách nhìn của chúng ta về thế giới.
cách nhìn của chúng ta về thế giới.
05:03
For instance,
84
291040
1237
Ví dụ như,
Einstein,
05:04
Einstein,
85
292301
1150
Perrin,
05:05
Perrin,
86
293476
1150
Smoluchowski,
05:06
Smoluchowski,
87
294651
1150
họ đều dùng sự phân tích toán học
của những quỹ đạo ngẫu nhiên
của những quỹ đạo ngẫu nhiên
05:07
they used the mathematical analysis
of random trajectories
of random trajectories
88
295826
3559
và đường cong Gauss
05:11
and the Gauss Curve
89
299409
2037
05:13
to explain and prove that our
world is made of atoms.
world is made of atoms.
90
301470
4928
để giải thích và chứng minh
thế giới của chúng ta cấu tạo bởi nguyên tử.
thế giới của chúng ta cấu tạo bởi nguyên tử.
Đó không phải là lần đầu tiên
05:19
It was not the first time
91
307524
1802
05:21
that mathematics was revolutionizing
our view of the world.
our view of the world.
92
309350
3390
mà toán học đã cách mạng hoá
cái nhìn của chúng ta về thế giới.
cái nhìn của chúng ta về thế giới.
Hơn 2000 năm về trước,
05:25
More than 2,000 years ago,
93
313555
2212
05:27
at the time of the ancient Greeks,
94
315791
2610
vào thời đại của người Hy Lạp cổ đại
05:31
it already occurred.
95
319502
1479
điều đó đã diễn ra rồi.
05:33
In those days,
96
321827
1286
Ngày đó,
05:35
only a small fraction of the world
had been explored,
had been explored,
97
323137
3283
chỉ một phần nhỏ của thế giới đã được khám phá,
05:38
and the Earth might have seemed infinite.
98
326444
3042
và trái đất được xem như vô tận.
05:42
But clever Eratosthenes,
99
330034
1767
Nhưng Eratosthenes thông thái,
05:43
using mathematics,
100
331825
1417
bằng cách sử dụng toán học,
05:45
was able to measure the Earth
with an amazing accuracy of two percent.
with an amazing accuracy of two percent.
101
333266
5111
đã có thể đo được trái đất
với sự chính xác đến hai phần trăm.
với sự chính xác đến hai phần trăm.
Đây là một ví dụ khác.
05:51
Here's another example.
102
339969
1416
Năm 1673, Jean Richer đã nhận thấy
05:54
In 1673, Jean Richer noticed
103
342238
3805
05:58
that a pendulum swings slightly
slower in Cayenne than in Paris.
slower in Cayenne than in Paris.
104
346067
6912
rằng một con lắc đung đưa
hơi chậm hơn ở Cayenne so với ở Paris.
hơi chậm hơn ở Cayenne so với ở Paris.
Chỉ từ quan sát này, và nền toán học thông thái,
06:06
From this observation alone,
and clever mathematics,
and clever mathematics,
105
354350
4400
Newton đã đi đến kết luận đúng đắn
06:10
Newton rightly deduced
106
358774
2306
06:13
that the Earth is a wee bit
flattened at the poles,
flattened at the poles,
107
361104
5541
rằng Trái đất hơi dẹt ở các cực,
khoảng 0.3 phần trăm --
06:18
like 0.3 percent --
108
366669
1601
06:20
so tiny that you wouldn't even
notice it on the real view of the Earth.
notice it on the real view of the Earth.
109
368843
4413
nhỏ đến mức bạn không hề nhận thấy
trên hình ảnh thực của trái đất.
trên hình ảnh thực của trái đất.
Những câu chuyện này cho thấy rằng toán học
06:26
These stories show that mathematics
110
374276
3928
06:30
is able to make us go out of our intuition
111
378228
4762
có thể đưa chúng ta đi xa hơn trực giác của chính mình,
06:35
measure the Earth which seems infinite,
112
383512
3485
đo đạc Trái Đất tưởng chừng vô tận,
06:39
see atoms which are invisible
113
387021
2294
thấy được những nguyên tử vô hình
06:41
or detect an imperceptible
variation of shape.
variation of shape.
114
389339
3381
hay tìm ra sự thay đổi không thể thấy được
của hình dạng.
của hình dạng.
06:44
And if there is just one thing that you
should take home from this talk,
should take home from this talk,
115
392744
3847
Và nếu như có một điều bạn nên mang về nhà
sau cuộc nói chuyện này
sau cuộc nói chuyện này
chính là điều này :
06:48
it is this:
116
396615
1194
Toán học cho phép chúng ta vượt xa hơn trực giác
06:49
mathematics allows us
to go beyond the intuition
to go beyond the intuition
117
397833
4378
06:54
and explore territories
which do not fit within our grasp.
which do not fit within our grasp.
118
402235
4249
và khám phá những vùng đất
ngoài tầm tay với của chúng ta.
ngoài tầm tay với của chúng ta.
06:59
Here's a modern example
you will all relate to:
you will all relate to:
119
407609
2999
Đây là một ví dụ gần nhất
mà tất cả chúng ta đều có liên quan đến:
mà tất cả chúng ta đều có liên quan đến:
tìm kiếm trên mạng.
07:03
searching the Internet.
120
411362
1667
Hệ thống World Wide Web,
07:06
The World Wide Web,
121
414037
1342
hơn một tỉ trang web --
07:07
more than one billion web pages --
122
415403
1804
07:09
do you want to go through them all?
123
417231
1674
bạn có muốn vào hết tất cả ?
07:11
Computing power helps,
124
419660
1802
Công nghệ điện toán có thể giúp,
07:13
but it would be useless without
the mathematical modeling
the mathematical modeling
125
421486
3186
thế nhưng chúng sẽ vô dụng
nếu không có mô hình toán học
nếu không có mô hình toán học
07:16
to find the information
hidden in the data.
hidden in the data.
126
424696
2563
đề tìm những thông tin ẩn giấu
trong dữ liệu.
trong dữ liệu.
Bây giờ hãy giải quyết một vấn đề nhỏ.
07:20
Let's work out a baby problem.
127
428491
2379
Tưởng tượng rằng bạn là một thám tử
đang điều tra một vụ án,
đang điều tra một vụ án,
07:23
Imagine that you're a detective
working on a crime case,
working on a crime case,
128
431872
3807
07:27
and there are many people
who have their version of the facts.
who have their version of the facts.
129
435703
3788
và có rất nhiều người chứng kiến sự việc.
Bạn sẽ muốn thẩm vấn ai đầu tiên ?
07:32
Who do you want to interview first?
130
440032
1745
07:34
Sensible answer:
131
442681
1915
Câu trả lời dễ nhận thấy là :
nhân chứng chính.
07:36
prime witnesses.
132
444620
1437
Bạn thấy đấy,
07:38
You see,
133
446878
1234
07:40
suppose that there is person number seven,
134
448136
4220
cứ cho rằng người số bảy
07:44
tells you a story,
135
452380
1151
kể cho bạn một câu chuyện
07:45
but when you ask where he got if from,
136
453555
2014
nhưng khi bạn hỏi anh ấy biết câu chuyện ấy từ đâu
07:47
he points to person
number three as a source.
number three as a source.
137
455593
3036
thì anh ta lại chỉ người số 3.
07:50
And maybe person number three, in turn,
138
458653
2068
Và có thể người số 3,
cũng sẽ chỉ người số 1 là nguồn tin chính.
07:52
points at person number one
as the primary source.
as the primary source.
139
460745
3696
Vậy người số 1 là nhân chứng chính,
07:56
Now number one is a prime witness,
140
464465
1661
07:58
so I definitely want
to interview him -- priority
to interview him -- priority
141
466150
3238
cho nên tôi muốn thẩm vấn anh ta trước tiên.
Và từ sơ đồ,
08:02
And from the graph
142
470148
1151
ta cũng thấy rằng người thứ 4 cũng là nhân chứng chính.
08:03
we also see that person
number four is a prime witness.
number four is a prime witness.
143
471323
3228
08:06
And maybe I even want
to interview him first,
to interview him first,
144
474575
2443
và có thể tôi cũng muốn thẩm vấn anh ta trước tiên,
08:09
because there are more
people who refer to him.
people who refer to him.
145
477042
2359
bởi vì có nhiều người chỉ về anh ấy.
08:12
OK, that was easy,
146
480354
2664
Được rồi, chuyện đó có vẻ dễ,
nhưng bây giờ nếu bạn có hàng tá nhân chứng ?
08:15
but now what about if you have
a big bunch of people who will testify?
a big bunch of people who will testify?
147
483042
5246
Và sơ đồ này,
08:20
And this graph,
148
488864
1352
08:22
I may think of it as all people
who testify in a complicated crime case,
who testify in a complicated crime case,
149
490240
5619
Tôi có thể xem đây là tất cả những nhân chứng
trong một vụ án phức tạp,
trong một vụ án phức tạp,
08:27
but it may just as well be web pages
pointing to each other,
pointing to each other,
150
495883
4022
nhưng nó cũng có thể chỉ là các trang web liên kết với nhau,
tham chiếu nội dung của nhau.
08:31
referring to each other for contents.
151
499929
2071
08:34
Which ones are the most authoritative?
152
502878
2336
Những web nào là xác thực nhất?
08:37
Not so clear.
153
505587
1334
Không rõ ràng cho lắm.
Hãy truy cập vào PageRank,
08:40
Enter PageRank,
154
508091
1900
một trong những nền tảng ban đầu của Google.
08:42
one of the early cornerstones of Google.
155
510015
2536
Thuật toán này sử dụng
quy luật ngẫu nhiên của toán học
quy luật ngẫu nhiên của toán học
08:45
This algorithm uses the laws
of mathematical randomness
of mathematical randomness
156
513337
4242
08:49
to determine automatically
the most relevant web pages,
the most relevant web pages,
157
517603
3857
để tự động xác định
những web thích đáng nhất,
những web thích đáng nhất,
08:53
in the same way as we used randomness
in the Galton Board experiment.
in the Galton Board experiment.
158
521484
5062
giống như cách mà chúng ta dùng sự ngẫu nhiên
trong mô hình thí nghiệm của Galton.
trong mô hình thí nghiệm của Galton.
Cho nên hãy đưa vào sơ đồ này
08:59
So let's send into this graph
159
527341
2341
một số những viên bi kỹ thuật số nhỏ
09:01
a bunch of tiny, digital marbles
160
529706
2850
và để chúng di chuyển một cách ngẫu nhiên qua đồ thị.
09:04
and let them go randomly
through the graph.
through the graph.
161
532580
3749
09:08
Each time they arrive at some site,
162
536353
1667
Cứ mỗi lần chúng đến một vị trí,
09:10
they will go out through some link
chosen at random to the next one.
chosen at random to the next one.
163
538044
4166
chúng sẽ đi đến vị trí tiếp theo
thông qua một vài đường dẫn ngẫu nhiên.
thông qua một vài đường dẫn ngẫu nhiên.
Và lặp lại lần nữa, lần nữa, lần nữa.
09:14
And again, and again, and again.
164
542234
1753
09:16
And with small, growing piles,
165
544358
1628
và với các cột nhỏ cao dần lên
09:18
we'll keep the record of how many
times each site has been visited
times each site has been visited
166
546010
3753
chúng ta sẽ có được số liệu
về số lần mỗi trang web được truy cập
về số lần mỗi trang web được truy cập
nhờ những viên bi kỹ thuật số này.
09:21
by these digital marbles.
167
549787
1945
Bắt đầu nào.
09:24
Here we go.
168
552243
1151
Sự ngẫu nhiên, sự ngẫu nhiên.
09:25
Randomness, randomness.
169
553418
1848
Và dần dần,
09:27
And from time to time,
170
555811
1448
09:29
also let's make jumps completely
randomly to increase the fun.
randomly to increase the fun.
171
557283
3952
Hãy để cho chúng hoàn toàn ngẫu nhiên
để tăng niềm vui.
để tăng niềm vui.
Và hãy nhìn đây:
09:34
And look at this:
172
562471
1216
từ sự hỗn loạn sẽ xuất hiện giải pháp.
09:36
from the chaos will emerge the solution.
173
564358
2785
Những cột cao nhất tương ứng với những trang web
09:39
The highest piles
correspond to those sites
correspond to those sites
174
567483
2485
09:41
which somehow are better
connected than the others,
connected than the others,
175
569992
3511
một cách nào đó liên kết tốt hơn những trang khác,
09:45
more pointed at than the others.
176
573527
2273
và được chuyển hướng đến nhiều hơn những trang khác.
Và chúng ta có thể thấy rõ ràng rằng
09:47
And here we see clearly
177
575824
1722
09:49
which are the web pages
we want to first try.
we want to first try.
178
577570
3032
đâu là trang web
chúng ta muốn truy cập đầu tiên.
chúng ta muốn truy cập đầu tiên.
Một lần nữa,
09:53
Once again,
179
581507
1151
giải pháp đã phát sinh từ sự ngẫu nhiên.
09:54
the solution emerges from the randomness.
180
582682
2460
Tất nhiên, từ thời điểm đó,
09:57
Of course, since that time,
181
585775
2251
Google đã có nhiều thuật toán phức tạp hơn,
10:00
Google has come up with much more
sophisticated algorithms,
sophisticated algorithms,
182
588050
3707
nhưng như vầy là đã đẹp rồi.
10:03
but already this was beautiful.
183
591781
2280
Và còn nữa,
10:06
And still,
184
594981
1476
đây chỉ là một vấn đề trong hàng triệu.
10:08
just one problem in a million.
185
596481
1611
10:10
With the advent of digital area,
186
598734
2270
với sự ra đời của lĩnh vực kĩ thuật số,
10:13
more and more problems lend
themselves to mathematical analysis,
themselves to mathematical analysis,
187
601028
5016
ngày càng nhiều vấn đề được giải quyết
bằng phân tích toán học,
bằng phân tích toán học,
khiến cho công việc của nhà toán học
trở nên ngày càng có ích hơn,
trở nên ngày càng có ích hơn,
10:18
making the job of mathematician
a more and more useful one,
a more and more useful one,
188
606068
4365
đến mức một vài năm trước,
10:23
to the extent that a few years ago,
189
611166
2722
10:25
it was ranked number one
among hundreds of jobs
among hundreds of jobs
190
613912
3779
công việc đó được xếp thứ hạng đầu tiên
trong hàng trăm công việc
trong hàng trăm công việc
trong một nghiên cứu về
những công việc tốt nhất và tệ nhất
những công việc tốt nhất và tệ nhất
10:29
in a study about the best and worst jobs
191
617715
3968
được công bố bởi
Wall Street Journal năm 2009.
Wall Street Journal năm 2009.
10:33
published by the Wall Street
Journal in 2009.
Journal in 2009.
192
621707
2975
Nhà toán học --
10:37
Mathematician --
193
625445
1852
công việc tốt nhất trên thế giới.
10:39
best job in the world.
194
627321
1433
10:41
That's because of the applications:
195
629646
3068
Đó là bởi vì các ứng dụng của toán:
10:44
communication theory,
196
632738
2139
lí thuyết truyền thông,
10:46
information theory,
197
634901
1820
lý thuyết thông tin,
lý thuyết trò chơi,
10:48
game theory,
198
636745
1260
cảm biến nén,
10:50
compressed sensing,
199
638029
1446
học máy (trí tuệ nhân tạo),
10:51
machine learning,
200
639499
1562
phân tích đồ thị,
10:53
graph analysis,
201
641085
1567
phân tích điều hoà,
10:54
harmonic analysis.
202
642676
1742
và tại sao không phải là quá trình ngẫu nhiên,
10:56
And why not stochastic processes,
203
644442
2640
lập trình tuyến tính,
10:59
linear programming,
204
647106
1630
11:00
or fluid simulation?
205
648760
2028
hoặc mô phỏng chất lỏng ?
Mỗi lĩnh vực trên đều có
những ứng dụng công nghiệp khổng lồ.
những ứng dụng công nghiệp khổng lồ.
11:03
Each of these fields have
monster industrial applications.
monster industrial applications.
206
651292
3895
Và thông qua chúng,
11:07
And through them,
207
655211
1151
ta có thể kiếm nhiều tiền từ toán học.
11:08
there is big money in mathematics.
208
656386
1999
và hãy để tôi khẳng định
11:11
And let me concede
209
659400
2040
rằng nhắc đến việc dùng toán học tạo ra tiền,
11:13
that when it comes to making
money from the math,
money from the math,
210
661464
2477
người Mĩ từ lâu đã trở thành vô địch thế giới,
11:15
the Americans are by a long shot
the world champions,
the world champions,
211
663965
3824
với những tỉ phú tiêu biểu, thông thái,
và những công ti khổng lồ tuyệt vời,
và những công ti khổng lồ tuyệt vời,
11:19
with clever, emblematic billionaires
and amazing, giant companies,
and amazing, giant companies,
212
667813
4619
11:24
all resting, ultimately,
on good algorithm.
on good algorithm.
213
672456
3280
sau cùng, tất cả đều dựa vào những thuật toán tốt.
Bây giờ với tất cả sự hoàn mĩ, hữu dụng và giàu có này,
11:29
Now with all this beauty,
usefulness and wealth,
usefulness and wealth,
214
677091
3972
toán học quả thật rất thu hút.
11:33
mathematics does look more sexy.
215
681087
2284
Nhưng bạn có nghĩ rằng
11:36
But don't you think
216
684399
1617
11:38
that the life a mathematical
researcher is an easy one.
researcher is an easy one.
217
686040
4120
cuộc sống của một nhà nghiên cứu toán học
là dễ dàng ?
là dễ dàng ?
Nó luôn đầy sự hỗn tạp,
11:42
It is filled with perplexity,
218
690959
2741
sự thất vọng,
11:46
frustration,
219
694347
1150
11:48
a desperate fight for understanding.
220
696172
2445
và những cuộc chiến vô vọng
tìm kiếm sự hiểu biết.
tìm kiếm sự hiểu biết.
11:51
Let me evoke for you
221
699955
2140
Để tôi cho bạn thấy
một trong những ngày tiêu biểu của tôi,
một nhà toán học
một nhà toán học
11:54
one of the most striking days
in my mathematician's life.
in my mathematician's life.
222
702119
4380
11:58
Or should I say,
223
706523
1151
hay tôi nên nói là
11:59
one of the most striking nights.
224
707698
1737
một trong những đêm tiêu biểu.
Vào thời điểm đó,
12:02
At that time,
225
710713
1151
tôi đang ở tại
Viện nghiên cứu Cao Cấp ở Princeton
Viện nghiên cứu Cao Cấp ở Princeton
12:03
I was staying at the Institute
for Advanced Studies in Princeton --
for Advanced Studies in Princeton --
226
711888
3151
nơi là nhà của Albert Einstein
trong nhiều năm
trong nhiều năm
12:07
for many years, the home
of Albert Einstein
of Albert Einstein
227
715063
2139
và được cho là một trọng những thánh đường
của nghiên cứu toán học trên thế giới.
của nghiên cứu toán học trên thế giới.
12:09
and arguably the most holy place
for mathematical research in the world.
for mathematical research in the world.
228
717226
4428
Và trong đêm đó tôi đang làm việc
với một chứng minh khó
với một chứng minh khó
12:14
And that night I was working
and working on an elusive proof,
and working on an elusive proof,
229
722878
3844
12:18
which was incomplete.
230
726746
1378
mà vẫn chưa được hoàn thành.
Chứng minh về
12:21
It was all about understanding
231
729304
2208
12:23
the paradoxical stability
property of plasmas,
property of plasmas,
232
731536
3823
tính chất về sự ổn định nghịch lí
của plasmas,
của plasmas,
một đám mây electrons.
12:27
which are a crowd of electrons.
233
735383
1958
Trong thế giới hoàn hảo của plasma,
12:30
In the perfect world of plasma,
234
738423
2736
không có sự va chạm
12:33
there are no collisions
235
741183
1778
và không có sự ma sát để tạo nên sự ổn định
như chúng ta thường làm.
như chúng ta thường làm.
12:34
and no friction to provide
the stability like we are used to.
the stability like we are used to.
236
742985
3658
Nhưng,
12:39
But still,
237
747392
1151
nếu bạn xáo trộn nhẹ
trạng thái cân bằng của plasma,
trạng thái cân bằng của plasma,
12:40
if you slightly perturb
a plasma equilibrium,
a plasma equilibrium,
238
748567
3033
bạn sẽ thấy rằng các lá chắn điện
12:43
you will find that the
resulting electric shield
resulting electric shield
239
751624
2688
12:46
spontaneously vanishes,
240
754336
2339
sẽ tự động biến mất,
hoặc bị kiềm hãm lại,
12:48
or damps out,
241
756699
1975
như thể bởi một lực kì bí nào đó.
12:50
as if by some mysterious friction force.
242
758698
3294
Hiệu ứng nghịch lí này,
12:54
This paradoxical effect,
243
762728
1835
được gọi là Landau giảm xóc
12:56
called the Landau damping,
244
764587
1477
12:58
is one of the most important
in plasma physics,
in plasma physics,
245
766088
2989
là một trong những điều quan trọng nhất
của vật lí plasma,
của vật lí plasma,
13:01
and it was discovered
through mathematical ideas.
through mathematical ideas.
246
769101
3002
và nó đã được khám phá
bằng những ý tưởng toán học.
bằng những ý tưởng toán học.
Nhưng,
13:04
But still,
247
772970
1151
vẫn còn thiếu sự hiểu biết toàn diện
về mặt toán học của hiện tượng này
về mặt toán học của hiện tượng này
13:06
a full mathematical understanding
of this phenomenon was missing.
of this phenomenon was missing.
248
774145
4230
13:10
And together with my former student
and main collaborator Clément Mouhot,
and main collaborator Clément Mouhot,
249
778399
4786
và cùng với cựu học sinh và cộng sự của tôi
Clément Mouhot,
Clément Mouhot,
ở Paris vào lúc đó,
13:15
in Paris at the time,
250
783209
1492
13:16
we had been working for months
and months on such a proof.
and months on such a proof.
251
784725
4086
chúng tôi đã nghiên cứu hàng tháng trời
để chứng minh điều này.
để chứng minh điều này.
Thật ra,
13:21
Actually,
252
789832
1335
tôi đã vô tình công bố rằng chúng tôi có thể giải quyết nó.
13:23
I had already announced by mistake
that we could solve it.
that we could solve it.
253
791191
4746
13:27
But the truth is,
254
795961
1725
Nhưng sự thật là,
13:29
the proof was just not working.
255
797710
2147
Chứng minh đó không đúng.
Bất chấp hơn 100 trang giấy
về những lập luận toán học phức tạp,
về những lập luận toán học phức tạp,
13:32
In spite of more than 100 pages
of complicated, mathematical arguments,
of complicated, mathematical arguments,
256
800196
4349
và hàng tá khám phá,
13:36
and a bunch discoveries,
257
804569
1690
13:38
and huge calculation,
258
806283
1267
và sự tính toán khổng lồ,
13:39
it was not working.
259
807574
1169
nó vẫn không đúng.
13:41
And that night in Princeton,
260
809290
1681
Và vào một đêm ở Princeton,
13:42
a certain gap in the chain of arguments
was driving me crazy.
was driving me crazy.
261
810995
4301
một lỗ hỗng cụ thể trong một chuỗi lập luận
đã làm tôi muốn nổ tung.
đã làm tôi muốn nổ tung.
Tôi đã từng dành tất cả
năng lượng, kinh nghiệm và mưu mẹo của mình
năng lượng, kinh nghiệm và mưu mẹo của mình
13:47
I was putting in there all my energy
and experience and tricks,
and experience and tricks,
262
815658
4593
13:52
and still nothing was working.
263
820275
1742
nhưng vẫn không được.
1 giờ sáng, 2 giờ sáng, 3 giờ sáng..,
13:54
1 a.m., 2 a.m., 3 a.m.,
264
822553
3882
13:58
not working.
265
826459
1308
không được.
Khoảng 4 giờ sáng,
tôi đi ngủ với tinh thần kiệt quệ.
tôi đi ngủ với tinh thần kiệt quệ.
14:00
Around 4 a.m., I go to bed in low spirits.
266
828545
4321
Và rồi một vài giờ sau,
14:05
Then a few hours later,
267
833915
2460
14:08
waking up and go,
268
836399
1151
tôi thức dậy,
14:09
"Ah, it's time to get
the kids to school --"
the kids to school --"
269
837574
3357
"Ôi, đã đến giờ đưa lũ trẻ tới trường --"
14:12
What is this?
270
840955
1151
Cái gì đây ?
Có một giọng nói trong đầu tôi, tôi thề đấy.
14:14
There was this voice in my head, I swear.
271
842130
2142
"Đem phần tử thứ hai sang phía bên kia,
14:16
"Take the second term to the other side,
272
844894
1913
14:18
Fourier transform and invert in L2."
273
846831
1919
Chuyển đổi và nghịch đảo Fourier trong L2"
(khán giả cười)
14:21
(Laughter)
274
849257
1151
Khỉ thật
14:22
Damn it,
275
850432
1702
đó là nơi đáp án bắt đầu!
14:24
that was the start of the solution!
276
852158
2113
14:27
You see,
277
855519
1151
Bạn thấy đấy,
14:28
I thought I had taken some rest,
278
856694
2283
Tôi tưởng rằng tôi đã nghĩ ngơi
14:31
but really my brain had
continued to work on it.
continued to work on it.
279
859001
3388
nhưng thật ra bộ não của tôi
vẫn tiếp tục hoạt động.
vẫn tiếp tục hoạt động.
Trong những khoảnh khắc đó,
14:35
In those moments,
280
863008
1597
14:36
you don't think of your career
or your colleagues,
or your colleagues,
281
864629
2601
bạn sẽ không nghĩ đến sự nghiệp
hay đồng nghiệp của bạn,
hay đồng nghiệp của bạn,
14:39
it's just a complete battle
between the problem and you.
between the problem and you.
282
867254
3690
mà chỉ hoàn toàn là một trận chiến
giữa vấn đề và bạn.
giữa vấn đề và bạn.
Có thể nói rằng
14:44
That being said,
283
872098
1328
không có hại gì nếu bạn được thăng chức
vì bạn đã làm việc chăm chỉ.
vì bạn đã làm việc chăm chỉ.
14:45
it does not harm when you do get
a promotion in reward for your hard work.
a promotion in reward for your hard work.
284
873450
3949
và sau khi chúng tôi hoàn thành quá trình phân tích Landau giảm xóc,
14:49
And after we completed our huge
analysis of the Landau damping,
analysis of the Landau damping,
285
877808
5160
14:54
I was lucky enough
286
882992
1615
tôi đã may mắn
nhận được huy chương Fields
mà tôi hằng khao khát
mà tôi hằng khao khát
14:56
to get the most coveted Fields Medal
287
884631
3030
14:59
from the hands of the President of India,
288
887685
2867
từ tay của vị tổng thống Ấn Độ,
15:02
in Hyderabad on 19 August, 2010 --
289
890576
3920
ở Hyderabad vào ngày 19 tháng Tám, 2010 --
một vinh dự mà những nhà toán học
không bao giờ dám mơ đến
không bao giờ dám mơ đến
15:07
an honor that mathematicians
never dare to dream,
never dare to dream,
290
895453
3251
một ngày mà tôi sẽ luôn nhớ
trong suốt cuộc đời mình.
trong suốt cuộc đời mình.
15:10
a day that I will remember until I live.
291
898728
2399
Bạn nghĩ sao ,
15:14
What do you think,
292
902366
1447
trong những dịp như thế ?
15:15
on such an occasion?
293
903837
2141
15:18
Pride, yes?
294
906002
1150
Tự hào, đúng chứ ?
và biết ơn những cộng tác viên
đã giúp tôi thực hiện điều này.
đã giúp tôi thực hiện điều này.
15:19
And gratitude to the man collaborators
who made this possible.
who made this possible.
295
907791
3640
Và bởi vì nó là một hành trình chung,
15:24
And because it was a collective adventure,
296
912304
2212
15:26
you need to share it,
not just with your collaborators.
not just with your collaborators.
297
914540
4142
bạn cần phải chia sẻ nó,
không chỉ với những cộng tác viên.
không chỉ với những cộng tác viên.
15:31
I believe that everybody can appreciate
the thrill of mathematical research,
the thrill of mathematical research,
298
919548
5692
Tôi tin rằng mọi người đều trân trọng
sự rộn ràng của những nghiên cứu toán học,
sự rộn ràng của những nghiên cứu toán học,
và chia sẻ những câu chuyện đầy nhiệt huyết
của con người và ý tưởng đằng sau chúng
của con người và ý tưởng đằng sau chúng
15:37
and share the passionate stories
of humans and ideas behind it.
of humans and ideas behind it.
299
925264
4318
Và tôi đã làm việc với nhân viên của mình
tại viện Henri Poincaré,
tại viện Henri Poincaré,
15:42
And I've been working with my staff
at Institut Henri Poincaré,
at Institut Henri Poincaré,
300
930494
4774
cùng với những cộng sự và những
"nghệ sĩ" truyền thông toán học trên toàn thế giới,
"nghệ sĩ" truyền thông toán học trên toàn thế giới,
15:47
together with partners and artists
of mathematical communication worldwide,
of mathematical communication worldwide,
301
935292
5181
để chúng tôi có thể tự mình lập nên
một viện bảo tàng toán học tại đó.
một viện bảo tàng toán học tại đó.
15:52
so that we can found our own,
very special museum of mathematics there.
very special museum of mathematics there.
302
940497
4587
Cho nên trong một vài năm nữa,
15:58
So in a few years,
303
946537
1777
16:00
when you come to Paris,
304
948885
1577
khi bạn đến Paris,
16:02
after tasting the great, crispy
baguette and macaroon,
baguette and macaroon,
305
950486
5658
sau khi đã nếm thử
bánh mì baguette và macaron giòn ngon tuyệt,
bánh mì baguette và macaron giòn ngon tuyệt,
hãy đến gặp chúng tôi tại viện Henri Poincaré,
16:08
please come and visit us
at Institut Henri Poincaré,
at Institut Henri Poincaré,
306
956168
3663
và chia sẻ những giấc mơ toán học của bạn.
16:11
and share the mathematical dream with us.
307
959856
2515
16:14
Thank you.
308
962395
1151
Xin cảm ơn.
(vỗ tay)
16:15
(Applause)
309
963570
7000
ABOUT THE SPEAKER
Cédric Villani - MathematicianCédric Villani tackles perplexing problems in mathematical physics, analysis and geometry with rigor, wit and a signature personal style.
Why you should listen
His Byronesque hair, colorful ascots and spider brooches have earned Cédric Villani the nickname “the Lady Gaga of Mathematics.” But this moniker has not obscured Villani’s deeper, serious mission: inspiring students to delve into the mysteries of mathematics.
Villani’s fame is based on his work resolving difficult problems of kinetic theory, for which he received the Fields Medal in 2010. His book Birth of a Theorem is an exhilarating journey into the nocturnal dilemmas of mathematicians hot on the trail of discovery.
Villani was elected to the French National Assembly in June 2017.
Cédric Villani | Speaker | TED.com