ABOUT THE SPEAKER
Spencer Wells - Genographer
Spencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread.

Why you should listen

By analyzing DNA from people in all regions of the world, Spencer Wells has concluded that all humans alive today are descended
from a single man
who lived in Africa around 60,000 to 90,000 years ago. Now, Wells is working on the follow-up question: How did this man, sometimes called "Ychromosomal Adam," become the multicultural, globe-spanning body of life known as humanity?

Wells was recently named project director of the National Geographic Society's multiyear Genographic Project, which uses DNA samples to trace human migration out of Africa. In his 2002 book The Journey of Man: A Genetic Odyssey, he shows how genetic data can trace human migrations over the past 50,000 years, as our ancestors wandered out of Africa to fill up the continents of the globe.

More profile about the speaker
Spencer Wells | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2007

Spencer Wells: A family tree for humanity

Spencer Wells: Cây phả hệ cho loài người

Filmed:
824,434 views

Tất cả mọi người có chung với nhau một vài DNA, truyền lại cho chúng ta từ những tổ tiên châu Phi. Nhà di truyền học Spencer Wells trình bày làm sao Dự án Bản đồ Gene của anh ấy sử dụng những đoạn DNA chung này để tìm ra chúng ta là ai trong sự đa dạng này.
- Genographer
Spencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:18
JamboJambo, bonjourBonjour, zdravstvujtyezdravstvujtye, dayoDayo: these are a fewvài of the languagesngôn ngữ
0
0
9000
Jambo, bonjour, zdravstvujtye, dayo:
đây là vài ngôn ngữ
00:27
that I've spokennói little bitsbit of over the coursekhóa học of the last sixsáu weekstuần,
1
9000
4000
mà tôi đã nói một chút trong suốt
6 tuần qua
00:31
as I've been to 17 countriesquốc gia I think I'm up to, on this crazykhùng tourchuyến du lịch I've been doing,
2
13000
5000
khi tôi đến 17 nước tôi nghĩ đến, trong
chuyến hành trình điên rồ tôi đang đi,
00:36
checkingkiểm tra out variousnhiều aspectscác khía cạnh of the projectdự án that we're doing.
3
18000
3000
kiểm tra các lĩnh vực khác nhau của
dự án mà chúng tôi đang làm.
00:39
And I'm going to tell you a little bitbit about latermột lát sau on.
4
21000
2000
Và lát nữa tôi sẽ kể cho các bạn một ít.
00:41
And visitingthăm viếng some prettyđẹp incredibleđáng kinh ngạc placesnơi,
5
23000
3000
Đến thăm vài địa điểm xinh đẹp kỳ diệu,
00:44
placesnơi like MongoliaMông Cổ, CambodiaCampuchia, NewMới GuineaGuinea, SouthNam AfricaAfrica, TanzaniaTanzania twicehai lần --
6
26000
6000
những nơi như Mông Cổ, Campuchia,
New Guinea, Nam Phi, Tanzania - 2 lần,
00:50
I was here a monththáng agotrước.
7
32000
2000
tôi đã ở đó một tháng trước.
00:52
And the opportunitycơ hội to make a whirlwindcơn lốc tourchuyến du lịch of the worldthế giới like that
8
34000
5000
Có cơ hội làm một tour vòng quanh thế giới
tốc hành như thế
00:57
is utterlyhoàn toàn amazingkinh ngạc, for lots of reasonslý do.
9
39000
3000
hoàn toàn tuyệt vời, vì rất nhiều lý do.
01:00
You see some incredibleđáng kinh ngạc stuffđồ đạc.
10
42000
2000
Bạn thấy những điều kỳ diệu.
01:02
And you get to make these spotnơi comparisonsso sánh
11
44000
2000
Và bạn có thể làm so sánh
01:04
betweengiữa people all around the globequả địa cầu.
12
46000
2000
giữa các dân tộc khác nhau trên khắp địa cầu.
01:06
And the thing that you really take away from that,
13
48000
2000
Và thứ mà chúng ta thật sự nhận ra từ đó,
01:08
the kindloại of surfacebề mặt thing that you take away from it,
14
50000
3000
thứ nổi trội mà ta nhận ra,
01:11
is not that we're all one, althoughmặc dù I'm going to tell you about that,
15
53000
4000
không phải là chúng ta là một, dù tôi sẽ
nói với các bạn điều đó,
01:15
but ratherhơn how differentkhác nhau we are.
16
57000
2000
mà là chúng ta khác nhau như thế nào.
01:17
There is so much diversitysự đa dạng around the globequả địa cầu.
17
59000
3000
Có rất nhiều sự đa dạng trên toàn thế giới.
01:20
6,000 differentkhác nhau languagesngôn ngữ spokennói by sixsáu and a halfmột nửa billiontỷ people,
18
62000
3000
6000 ngôn ngữ khác nhau được nói bởi
6 tỉ rưỡi người,
01:23
all differentkhác nhau colorsmàu sắc, shapeshình dạng, sizeskích thước.
19
65000
3000
tất cả khác nhau về màu da, hình dáng,
kích thước.
01:26
You walkđi bộ down the streetđường phố in any biglớn citythành phố, you traveldu lịch like that,
20
68000
3000
Bạn đi trên đường trên bất kỳ thành phố lớn nào,
bạn đi như vậy,
01:29
and you are amazedkinh ngạc at the diversitysự đa dạng in the humanNhân loại speciesloài.
21
71000
4000
và bạn ngạc nhiên bời sự đa dạng
của con người.
01:33
How do we explaingiải thích that diversitysự đa dạng?
22
75000
3000
Làm sao chúng ta giải thích
sự đa dạng đó?
01:36
Well, that's what I'm going to talk about todayhôm nay,
23
78000
2000
Vâng, đó là những gì tôi sẽ nói hôm nay,
01:38
is how we're usingsử dụng the toolscông cụ of geneticsdi truyền học,
24
80000
2000
cách chúng ta sử dụng công cụ di truyền học,
01:40
populationdân số geneticsdi truyền học in particularcụ thể, to tell us how we generatedtạo ra this diversitysự đa dạng,
25
82000
6000
di truyền quần thể nói riêng, để nói cho
chúng ta biết cách tạo ra sự đa dạng này,
01:46
and how long it tooklấy.
26
88000
2000
và nó mất bao lâu.
01:48
Now, the problemvấn đề of humanNhân loại diversitysự đa dạng,
27
90000
2000
Giờ, vấn đề của sự đa dạng của loài người
01:50
like all biglớn scientificthuộc về khoa học questionscâu hỏi --
28
92000
2000
giống tất cả những câu hỏi khoa học lớn khác
01:52
how do you explaingiải thích something like that --
29
94000
2000
làm sao bạn giải thích được một thứ
như vậy
01:54
can be brokenbị hỏng down into sub-questionscâu hỏi phụ.
30
96000
2000
có thể được chia thành các câu hỏi nhỏ.
01:56
And you can ferretFerret away at those little sub-questionscâu hỏi phụ.
31
98000
3000
Và bạn có thể tìm hiểu những câu hỏi nhỏ đó.
01:59
First one is really a questioncâu hỏi of originsnguồn gốc.
32
101000
2000
Câu đầu tiên là một câu hỏi về nguồn gốc.
02:01
Do we all sharechia sẻ a commonchung origingốc, in factthực tế?
33
103000
2000
Chúng ta có chung một nguồn gốc không?
02:03
And givenđược that we do -- and that's the assumptiongiả thiết
34
105000
3000
Và nếu có -- giả định rằng mọi người
02:06
everybodymọi người, I think, in this roomphòng would make -- when was that?
35
108000
3000
trong căn phòng này đều có -- thì từ khi nào?
02:09
When did we originatecó nguồn gốc as a speciesloài?
36
111000
2000
Từ khi nào chúng ta có nguồn gốc chung?
02:11
How long have we been divergentkhác nhau from eachmỗi other?
37
113000
2000
Chúng ta đã tách ra bao lâu rồi?
02:13
And the secondthứ hai questioncâu hỏi is relatedliên quan, but slightlykhinh bỉ differentkhác nhau.
38
115000
4000
Câu thứ hai cũng liên quan, nhưng khác
một chút.
02:17
If we do springmùa xuân from a commonchung sourcenguồn,
39
119000
2000
Nếu chúng ta xuất phát từ một nguồn,
02:19
how did we come to occupychiếm everymỗi cornergóc of the globequả địa cầu,
40
121000
2000
làm sao chúng ta có thể chiếm cứ
mọi nơi trên thế giới,
02:21
and in the processquá trình generatetạo ra all of this diversitysự đa dạng,
41
123000
2000
và trong quá trình tạo ra tất cả
sự đa dạng này,
02:23
the differentkhác nhau wayscách of life, the differentkhác nhau appearancesxuất hiện,
42
125000
3000
khác biệt trong cách sống,
vẻ ngoài khác biệt,
02:26
the differentkhác nhau languagesngôn ngữ around the worldthế giới?
43
128000
2000
ngôn ngữ khác biệt khắp thế giới?
02:28
Well, the questioncâu hỏi of originsnguồn gốc, as with so manynhiều other questionscâu hỏi in biologysinh học,
44
130000
3000
Vâng, câu hỏi về nguồn gốc, cũng như
các câu hỏi sinh học khác,
02:31
seemsdường như to have been answeredđã trả lời by DarwinDarwin over a centurythế kỷ agotrước.
45
133000
2000
có vẻ như đã được trả lời bởi Darwin
hơn 1 thế kỉ trước.
02:33
In "The DescentGốc of Man," he wroteđã viết,
46
135000
2000
Trong "Nguồn gốc loài người",
ông ấy viết,
02:35
"In eachmỗi great regionkhu vực of the worldthế giới, the livingsống mammalsđộng vật có vú
47
137000
2000
"Trong mỗi khu vực lớn trên thế giới,
động vật có vú
02:37
are closelychặt chẽ relatedliên quan to the extincttuyệt chủng speciesloài of the sametương tự regionkhu vực.
48
139000
3000
có quan hệ gần với sinh vật tuyệt chủng
trong cùng khu vực.
02:40
It's thereforevì thế probablecó thể xảy ra that AfricaAfrica was formerlytrước kia inhabitednơi sinh sống by extincttuyệt chủng apeskhỉ
49
142000
3000
Vì vậy có lẽ loài khỉ tuyệt chủng
từng sống ở Châu Phi trước đây
02:43
closelychặt chẽ alliedđồng minh to the gorillaGorilla and chimpanzeetinh tinh,
50
145000
3000
có liên quan chặt chẽ với khỉ đột
và tinh tinh,
02:46
and as these two speciesloài are now man'sngười đàn ông nearestgần nhất alliesđồng minh,
51
148000
3000
và vì hai loài này có liên hệ gần nhất với người,
02:49
it's somewhatphần nào more probablecó thể xảy ra that our earlysớm progenitorsthâp
52
151000
2000
nên có lẽ tổ tiên sớm nhất của chúng ta
có khả năng
02:51
livedđã sống on the AfricanChâu Phi continentlục địa than elsewhereở nơi khác."
53
153000
2000
sống ở châu Phi nhiều hơn nơi khác."
02:53
So we're donelàm xong, we can go home -- finishedđã kết thúc the origingốc questioncâu hỏi.
54
155000
4000
Vậy là xong, chúng ta có thể về nhà--
kết thúc câu hỏi nguồn gốc.
02:57
Well, not quitekhá. Because DarwinDarwin was talkingđang nói about our distantxa xôi ancestrytổ tiên,
55
159000
4000
Ừm, không hẳn. Vì Darwin nói về
tổ tiên xa của chúng ta,
03:01
our commonchung ancestrytổ tiên with apeskhỉ.
56
163000
2000
tổ tiên gần của chúng ta với vượn.
03:03
And it is quitekhá cleartrong sáng that apeskhỉ originatednguồn gốc on the AfricanChâu Phi continentlục địa.
57
165000
4000
Và khá rõ rằng khỉ có nguồn gốc
từ Châu Phi.
03:07
Around 23 milliontriệu yearsnăm agotrước, they appearxuất hiện in the fossilhóa thạch recordghi lại.
58
169000
3000
Khoảng 23 triệu năm trước,
chúng xuất hiện trong mẫu hoá thạch.
03:10
AfricaAfrica was actuallythực ra disconnectedbị ngắt kết nối from the other landmasseslandmasses at that time,
59
172000
3000
Thật ra Châu phi bị tách ra khỏi
vùng đất khác vào thời gian đó,
03:13
dueđến hạn to the vagariesvagaries of plateđĩa tectonicskiến tạo, floatingnổi around the IndianẤn Độ OceanĐại dương.
60
175000
4000
do sự thay đổi thất thường của các
mảng kiến tạo, trôi nổi trên Ấn Độ Dương.
03:17
BumpedBumped into EurasiaEurasia around 16 milliontriệu yearsnăm agotrước,
61
179000
2000
Đâm vào mảng Á Âu khoảng 16 triệu năm trước,
03:19
and then we had the first AfricanChâu Phi exodusExodus, as we call it.
62
181000
3000
và rồi chúng ta có sự di cư tới châu Phi đầu tiên,
chúng ta gọi nó thế.
03:22
The apeskhỉ that left at that time endedđã kết thúc up in SoutheastĐông nam AsiaAsia,
63
184000
2000
Loà khỉ rời đi lúc đó kết thúc ở
Đông Nam Á,
03:24
becameđã trở thành the gibbonsvượn and the orangutansđười ươi.
64
186000
2000
trở thành vượn và đười ươi.
03:26
And the onesnhững người that stayedở lại on in AfricaAfrica
65
188000
2000
Và những con ở lại châu Phi
03:28
evolvedphát triển into the gorillasgorilla, the chimpanzeestinh tinh and us.
66
190000
2000
tiến hoá thành khỉ đột, tinh tinh và con người.
03:30
So, yes, if you're talkingđang nói about our commonchung ancestrytổ tiên with apeskhỉ,
67
192000
3000
Vậy, vâng, nói bạn nói về tổ tiên gần của ta
và khỉ,
03:33
it's very cleartrong sáng, by looking at the fossilhóa thạch recordghi lại, we startedbắt đầu off here.
68
195000
4000
rất rõ ràng, bằng việc nhìn vào mẫu hoá thạch,
chúng ta bắt đầu từ đây.
03:37
But that's not really the questioncâu hỏi I'm askinghỏi.
69
199000
2000
Nhưng nó không hẳn là câu hỏi
mà tôi đang hỏi.
03:39
I'm askinghỏi about our humanNhân loại ancestrytổ tiên,
70
201000
2000
Tôi đang hỏi về nguồn gốc loài người,
03:41
things that we would recognizenhìn nhận as beingđang like us
71
203000
3000
những 'thứ' chúng ta thừa nhận
cùng giống loài với chúng ta
03:44
if they were sittingngồi here in the roomphòng.
72
206000
2000
nếu họ cũng ngồi trong căn phòng này.
03:46
If they were peeringpeering over your shouldervai,
73
208000
2000
Nếu họ đang nhìn qua vai bạn,
03:48
you wouldn'tsẽ không leapnhảy vọt back, like that. What about our humanNhân loại ancestrytổ tiên?
74
210000
3000
nếu bạn không giật lùi, như vậy.
Nguồn gốc loài người thì sao?
03:51
Because if we go farxa enoughđủ back,
75
213000
2000
Vì nếu chúng ta quay trở lại đủ xa,
03:53
we sharechia sẻ a commonchung ancestrytổ tiên with everymỗi livingsống thing on EarthTrái đất.
76
215000
3000
chúng ta chia sẻ một nguồn gốc gần
với mọi sinh vật trên Trái Đất.
03:56
DNADNA tiesquan hệ us all togethercùng với nhau, so we sharechia sẻ ancestrytổ tiên with barracudaCá nhồng
77
218000
3000
DNA gắn kết chúng ta lại với nhau,
chúng ta có chung nguồn gốc với cá nhông
03:59
and bacteriavi khuẩn and mushroomsnấm, if you go farxa enoughđủ back -- over a billiontỷ yearsnăm.
78
221000
5000
và vi khuẩn và nấm, nếu bạn quay lại đủ xa--
khoảng 1 tỉ năm trước.
04:04
What we're askinghỏi about thoughTuy nhiên is humanNhân loại ancestrytổ tiên.
79
226000
2000
Mà những gì ta đang hỏi là nguồn gốc loài người.
04:06
How do we studyhọc that?
80
228000
2000
Làm sao chúng ta nghiên cứu được?
04:08
Well, historicallylịch sử, it has been studiedđã học usingsử dụng the sciencekhoa học of paleoanthropologypaleoanthropology.
81
230000
4000
Thì, theo lịch sử, nó được nghiên cứu
dựa trên cổ nhân chủng học.
04:12
DiggingĐào things up out of the groundđất,
82
234000
2000
Đào mọi thứ lên khỏi mặt đất,
04:14
and largelyphần lớn on the basisnền tảng of morphologyhình thái học --
83
236000
2000
và chủ yếu trên cơ sở hình thái --
04:16
the way things are shapedcó hình, oftenthường xuyên skullsọ shapehình dạng -- sayingnói,
84
238000
3000
cách mọi thứ được tạo hình,
thường lấy hình dạng hộp sọ -- nói rằng,
04:19
"This looksnhìn a little bitbit more like us than that, so this mustphải be my ancestortổ tiên.
85
241000
4000
"Thứ này giống chúng ta nhiều hơn cái đó,
nên đây hẳn là tổ tiên của tôi.
04:23
This mustphải be who I'm directlytrực tiếp descendedhậu duệ from."
86
245000
3000
Đây hẳn là người trực tiếp di truyền cho tôi."
04:26
The fieldcánh đồng of paleoanthropologypaleoanthropology, I'll arguetranh luận,
87
248000
3000
Phần cổ nhân chủng học,
tôi sẽ chứng minh,
04:29
givesđưa ra us lots of fascinatinghấp dẫn possibilitieskhả năng about our ancestrytổ tiên,
88
251000
3000
cho chúng ta rất nhiều khả năng thú vị
về nguồn gốc của chúng ta,
04:32
but it doesn't give us the probabilitiesxác suất that we really want as scientistscác nhà khoa học.
89
254000
3000
nhưng nó không cho khả năng chúng ta
thật sự muốn dưới góc độ khoa học.
04:35
What do I mean by that?
90
257000
2000
Ý của tôi là gì?
04:37
You're looking at a great examplethí dụ here.
91
259000
2000
Bạn nhìn vào ví dụ này.
04:39
These are threesố ba extincttuyệt chủng speciesloài of hominidsdễ,
92
261000
2000
Đây là ba giống người đã tuyệt chủng,
04:41
potentialtiềm năng humanNhân loại ancestorstổ tiên.
93
263000
2000
có khả năng là tổ tiên con người.
04:43
All dugđào up just westhướng Tây of here in OlduvaiOlduvai GorgeHẻm núi, by the LeakeyLeakey familygia đình.
94
265000
3000
Được đào lên từ phía tây ở Olduvai Gorge,
bởi gia đình Leakey.
04:46
And they're all datinghẹn hò to roughlygần the sametương tự time.
95
268000
2000
Và chúng có niên đại cỡ thời điểm đó.
04:48
From left to right, we'vechúng tôi đã got HomoHomo erectuserectus, HomoHomo habilishabilis,
96
270000
2000
Từ trái sang phải, chúng ta có Homo erectus.
Homo habilis,
04:50
and AustralopithecusAustralopithecus -- now calledgọi là ParanthropusParanthropus boiseiboisei,
97
272000
3000
và Australopithecus - bây giờ được gọi là
Paranthropus boisei
04:53
the robustmạnh mẽ australopithecineaustralopithecine. ThreeBa extincttuyệt chủng speciesloài, sametương tự placeđịa điểm, sametương tự time.
98
275000
5000
người vượn phương Nam mạnh mẽ.
Những loài đã tuyệt chủng này, cùng 1 nơi, cùng 1 thời điểm.
04:58
That meanscó nghĩa that not all threesố ba could be my directthẳng thắn ancestortổ tiên.
99
280000
3000
Nó có nghĩa là không phải tất cả 3 loài này
là tổ tiên của chúng ta.
05:01
Which one of these guys am I actuallythực ra relatedliên quan to?
100
283000
3000
Tôi thực sự có mối liên quan nào với 1 trong 3 anh chàng này?
05:04
PossibilitiesKhả năng about our ancestrytổ tiên, but not the probabilitiesxác suất that we're really looking for.
101
286000
5000
Có khả năng đây là tổ tiên của chúng ta, nhưng không phải là
điều mà chúng ta thực sự tìm kiếm.
05:10
Well, a differentkhác nhau approachtiếp cận has been to look at morphologyhình thái học in humanscon người
102
292000
4000
Vậy nên, cách tiếp cận khác về mặt hình thái học con người
05:14
usingsử dụng the only datadữ liệu that people really had at handtay untilcho đến quitekhá recentlygần đây --
103
296000
3000
sử dụng dữ liệu mà con người đang có trong tay
cho tới thời điểm hiện tại
05:17
again, largelyphần lớn skullsọ shapehình dạng.
104
299000
2000
vẫn là những hộp sọ lớn.
05:19
The first personngười to do this systematicallycó hệ thống was LinnaeusLinnaeus,
105
301000
4000
Người đầu tiên tiếp cận theo hướng này
một cách có hệ thống là Linnaeus,
05:23
CarlCarl vonvon LinneLinne, a SwedishThụy Điển botanistnhà thực vật học,
106
305000
2000
Carl von Linne, nhà thực vật học người Thụy Điển
05:25
who in the eighteenthXVIII centurythế kỷ tooklấy it upontrên himselfbản thân anh ấy
107
307000
2000
là người - vào thế kỉ 18 - tự ý phân loại
05:27
to categorizephân loại everymỗi livingsống organismcơ thể on the planethành tinh.
108
309000
2000
mọi sinh vật sống trên trái đất.
05:29
You think you've got a toughkhó khăn jobviệc làm?
109
311000
2000
Bạn nghĩ rằng bạn có công việc khó khăn?
05:31
And he did a prettyđẹp good jobviệc làm.
110
313000
2000
Và ông ấy đã làm được 1 việc tốt.
05:33
He categorizedphân loại about 12,000 speciesloài in "SystemaSystema NaturaeNaturae."
111
315000
4000
Ông phân loại khoảng 12 000 loài
trong quyển "Systema Naturae".
05:37
He actuallythực ra coinedĐặt ra the termkỳ hạn HomoHomo sapienssapiens -- it meanscó nghĩa wisekhôn ngoan man in LatinTiếng Latinh.
112
319000
3000
Ông đã thực sự tạo ra cụm từ Homo sapiens,
trong tiếng Latin có nghĩa là người thông minh.
05:40
But looking around the worldthế giới at the diversitysự đa dạng of humanscon người, he said,
113
322000
4000
Nhưng nhìn khắp thế giới với sự đa dạng của loài người,
ông nói
05:44
"Well, you know, we seemhình như to come in discreetkín đáo sub-speciesphụ loài or categoriesThể loại."
114
326000
4000
"Bạn biết đấy, chúng ta dường như có được
những ý tưởng dè dặt về các phân bộ dưới loài hoặc các nhóm".
05:48
And he talkednói chuyện about AfricansNgười châu Phi and AmericansNgười Mỹ and AsiansNgười châu á and EuropeansNgười châu Âu,
115
330000
4000
Và rồi ông nói về người châu Phi, châu Mỹ, châu Á và châu Âu
05:52
and a blatantlyblatantly racistphân biệt chủng tộc categorythể loại he termedgọi là "MonstrosusMonstrosus,"
116
334000
3000
và đặt tên một cách hiển nhiên đầy khinh miệt
"Monstrous" (người khổng lồ, người kì dị)
05:55
which basicallyvề cơ bản includedbao gồm all the people he didn't like,
117
337000
3000
bao gồm những người ông ấy không thích,
05:58
includingkể cả imaginarytưởng tượng folkdân gian like elvesyêu tinh.
118
340000
3000
trong đó có cả thần thoại tưởng tượng ra như yêu tinh.
06:02
It's easydễ dàng to dismissbỏ qua this as the perhapscó lẽ well-intentionedcó thiện chí
119
344000
5000
Nó có thể bị bỏ qua 1 cách dễ dàng cũng như
giành được 1 sự quan tâm xứng đáng.
06:07
but ultimatelycuối cùng benightedbenighted musingsMusings of an eighteenthXVIII centurythế kỷ scientistnhà khoa học
120
349000
3000
nhưng đương nhiên đó chỉ là suy tưởng đen tối
của một nhà khoa học thế kì 18
06:10
workingđang làm việc in the pre-Darwiniantrước khi học thuyết Darwin erakỷ nguyên.
121
352000
2000
làm việc trước kỉ nguyên của Darwin
06:12
ExceptNgoại trừ, if you had takenLấy physicalvật lý anthropologynhân học
122
354000
2000
Nhưng nếu bạn dựa trên bằng chứng nhân chủng học
06:14
as recentlygần đây as 20 or 30 yearsnăm agotrước, in manynhiều casescác trường hợp you would have learnedđã học
123
356000
4000
trong thời gian gần đây cỡ 20 - 30 năm,
trong nhiều trường hợp bạn có thể khám phá ra rằng
06:18
basicallyvề cơ bản that sametương tự classificationphân loại of humanitynhân loại.
124
360000
2000
đó là định phân loại khá cơ bản cho loài người.
06:20
HumanCon người raceschủng tộc that accordingtheo to physicalvật lý anthropologistsnhà nhân loại học of 30, 40 yearsnăm agotrước --
125
362000
5000
Loài người dựa vào bằng chứng nhân chủng học
30 - 40 năm trước
06:25
CarltonCarlton CoonGấu trúc is the besttốt examplethí dụ --
126
367000
2000
Carlton Coon là ví dụ tốt nhất
06:27
had been divergingthuẫn from eachmỗi other -- this was in the post-Darwiniansau khi học thuyết Darwin erakỷ nguyên --
127
369000
4000
đã tự tách mình ra khỏi đồng loại -
đó là sau kỉ nguyên của Darwin
06:31
for over a milliontriệu yearsnăm, sincekể từ the time of HomoHomo erectuserectus.
128
373000
3000
hơn 1 triệu năm qua kể từ khi có Homo erectus.
06:34
But baseddựa trên on what datadữ liệu?
129
376000
2000
Nhưng dựa vào dữ kiện nào?
06:36
Very little. Very little. MorphologyHình Thái and a lot of guessworkphỏng đoán.
130
378000
4000
Rất ít. Rất nhỏ bé. Hình thái học và hàng đống suy luận.
06:40
Well, what I'm going to talk about todayhôm nay,
131
382000
2000
Cái mà tôi sẽ nói hôm nay,
06:42
what I'm going to talk about now is a newMới approachtiếp cận to this problemvấn đề.
132
384000
3000
là cách tiếp cận mới cho vấn đề này.
06:45
InsteadThay vào đó of going out and guessingđoán about our ancestrytổ tiên,
133
387000
3000
Thay vì đi ra đó và đoán xem
ai mới là tổ tiên của chúng ta,
06:48
diggingđào things up out of the groundđất, possiblekhả thi ancestorstổ tiên,
134
390000
2000
đào mọi thứ lên khỏi lòng đất,
có thể có cả tổ tiên ông bà
06:50
and sayingnói it on the basisnền tảng of morphologyhình thái học --
135
392000
2000
và nói rằng dựa vào hình thái học
06:52
which we still don't completelyhoàn toàn understandhiểu không,
136
394000
2000
cái chúng ta vẫn chưa hiểu được hoàn toàn
06:54
we don't know the geneticdi truyền causesnguyên nhân underlyingcơ bản this morphologicalhình thái học variationbiến thể --
137
396000
4000
chúng ta không biết được gene nào
chịu trách nhiệm cho việc đa dạng hình thái như vậy.
06:58
what we need to do is turnxoay the problemvấn đề on its headcái đầu.
138
400000
2000
cái chúng ta cần làm là xoay ngược lại vấn đề.
07:00
Because what we're really askinghỏi is a genealogicalthuộc về dòng dõi problemvấn đề,
139
402000
4000
Bởi vì cái chúng ta thật sự hỏi là
vấn đề phả hệ,
07:04
or a genealogicalthuộc về dòng dõi questioncâu hỏi.
140
406000
2000
hoặc là câu hỏi phả hệ.
07:06
What we're tryingcố gắng to do is constructxây dựng a familygia đình treecây for everybodymọi người alivesống sót todayhôm nay.
141
408000
5000
Cái chúng ta đang thử là xây dựng cây phả hệ loài người.
07:11
And as any genealogistgenealogist will tell you --
142
413000
2000
Và như mọi nhà phả hệ sẽ nói với bạn
07:13
anybodybất kỳ ai have a memberhội viên of the familygia đình, or maybe you
143
415000
2000
bất cứ người nào trong gia đình, hoặc là chính bạn
07:15
have triedđã thử to constructxây dựng a familygia đình treecây, tracedấu vết back in time?
144
417000
3000
có bao giờ tự lập phả hệ, truy ngược về quá khứ hay chưa?
07:18
You startkhởi đầu in the presenthiện tại, with relationshipscác mối quan hệ you're certainchắc chắn about.
145
420000
2000
Bạn bắt đầu ở hiện tại,
với các mối liên hệ bạn biết rõ.
07:20
You and your siblingsAnh chị em, you have a parentcha mẹ in commonchung.
146
422000
2000
Bạn và anh chị em ruột của mình có chung ba mẹ.
07:22
You and your cousinsanh chị em họ sharechia sẻ a grandparentông bà in commonchung.
147
424000
2000
Bạn và anh chị em họ có chung ông bà.
07:24
You graduallydần dần tracedấu vết furtherthêm nữa and furtherthêm nữa back into the pastquá khứ,
148
426000
3000
Bạn tiếp tục truy ngược về quá khứ
07:27
addingthêm these ever more distantxa xôi relationshipscác mối quan hệ.
149
429000
2000
thêm vào đó những mối quan hệ họ hàng xa hơn.
07:29
But eventuallycuối cùng, no mattervấn đề how good you are at diggingđào up the churchnhà thờ recordsHồ sơ,
150
431000
4000
Nhưng sau cùng, không quan trọng việc bạn
đào hết mọi ghi chép trong nhà thờ
07:33
and all that stuffđồ đạc, you hitđánh what the genealogistsgenealogists call a brickgạch wallTường.
151
435000
4000
và những việc đại loại vậy, bạn đụng phải cái mà
các nhà gia phả học gọi là bức tường gạch.
07:37
A pointđiểm beyondvượt ra ngoài which you don't know anything elsekhác about your ancestorstổ tiên,
152
439000
3000
Tại một điểm mà bạn không thể biết thêm gì nữa về
tổ tiên của bạn
07:40
and you enterđi vào this darktối and mysterioushuyền bí realmcảnh giới we call historylịch sử
153
442000
4000
và bạn tiến vào vương quốc đen tối và bí hiểm
mà chúng ta gọi là lịch sử
07:44
that we have to feel our way throughxuyên qua with whisperedthì thầm guidancehướng dẫn.
154
446000
3000
chúng ta phải cảm nhận theo cách của chúng ta
bằng những sự giúp đỡ nhỏ nhoi.
07:47
Who were these people who cameđã đến before?
155
449000
2000
Những người tới trước này là ai?
07:49
We have no writtenbằng văn bản recordghi lại. Well, actuallythực ra, we do.
156
451000
3000
Chúng ta không có trong tay những ghi chép đó.
À mà thực ra chúng ta có.
07:52
WrittenViết in our DNADNA, in our geneticdi truyền code --
157
454000
3000
Nó được viết ra ngay bên trong DNA,
ngay bên trong mã di truyền
07:55
we have a historicallịch sử documenttài liệu that takes us back in time
158
457000
2000
chúng ta có một tài liệu lịch sử
có thể giúp chúng ta quay ngược thời gian
07:57
to the very earliestsớm nhất daysngày of our speciesloài. And that's what we studyhọc.
159
459000
4000
về lúc khởi đầu của loài người chúng ta.
Và đó là những gì chúng tôi nghiên cứu.
08:01
Now, a quicknhanh chóng primermồi on DNADNA.
160
463000
2000
Bây giờ, đây là một đoạn mồi nhanh trên DNA.
08:03
I suspectnghi ngờ that not everybodymọi người in the audiencethính giả is a geneticistnhà di truyền học.
161
465000
3000
Tôi nghi ngờ rằng không phải tất cả mọi người
trong khán phòng này đều là nhà di truyền học.
08:06
It is a very long, lineartuyến tính moleculephân tử, a codedmã hoá versionphiên bản
162
468000
4000
Nó là 1 đoạn phân tử rất dài, thẳng được mã hóa
08:10
of how to make anotherkhác copysao chép of you. It's your blueprintkế hoạch chi tiết.
163
472000
3000
để tạo nên 1 bản sao của riêng bạn.
Đó là bản vẽ của riêng mỗi người.
08:13
It's composedsáng tác of fourbốn subunitssubunits: A, C, G and T, we call them.
164
475000
3000
Nó chứa 4 đơn vị nhỏ: A, C, G và T như tôi gọi.
08:16
And it's the sequencetrình tự of those subunitssubunits that definesđịnh nghĩa that blueprintkế hoạch chi tiết.
165
478000
4000
Và sự nối tiếp của những đơn vị này tạo nên bản vẽ đó.
08:20
How long is it? Well, it's billionshàng tỷ of these subunitssubunits in lengthchiều dài.
166
482000
3000
Nó dài bao nhiêu? Dài cả triệu đơn vị nhỏ này.
08:23
A haploidhaploid genomebộ gen -- we actuallythực ra have two copiesbản sao of all of our chromosomesnhiễm sắc thể --
167
485000
3000
Và 1 NST đơn - bộ NST của chúng ta là lưỡng bội
08:26
a haploidhaploid genomebộ gen is around 3.2 billiontỷ nucleotidesnucleotide in lengthchiều dài.
168
488000
4000
một NST đơn dài cỡ 3,2 tỉ nucleotide.
08:30
And the wholetoàn thể thing, if you addthêm vào it all togethercùng với nhau,
169
492000
2000
Và nếu bạn cộng tất cả lại
08:32
is over sixsáu billiontỷ nucleotidesnucleotide long.
170
494000
2000
nó sẽ dài trên 6 tỉ nucleotide.
08:34
If you take all the DNADNA out of one celltế bào in your bodythân hình,
171
496000
3000
Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi 1 tế bào trong cơ thể,
08:37
and stretchcăng ra it endkết thúc to endkết thúc, it's around two metersmét long.
172
499000
4000
và tháo xoắn nó, nó sẽ dài cỡ 2m.
08:41
If you take all the DNADNA out of everymỗi celltế bào in your bodythân hình,
173
503000
2000
Nếu bạn lấy tất cả DNA ra khỏi tất cả các tế bào trong cơ thể,
08:43
and you stretchcăng ra it endkết thúc to endkết thúc, it would reachchạm tới from here to the moonmặt trăng and back,
174
505000
4000
và bạn cũng tháo xoắn nó ra, nó sẽ dài bằng
khoảng cách từ đây tới mặt trăng và quay trở lại
08:47
thousandshàng nghìn of timeslần. It's a lot of informationthông tin.
175
509000
3000
hàng ngàn lần. Nó chứa rất nhiều thông tin trong đó.
08:50
And so when you're copyingsao chép this DNADNA moleculephân tử to passvượt qua it on, it's a prettyđẹp toughkhó khăn jobviệc làm.
176
512000
6000
Và khi bạn sao chép những phân tử DNA này,
nó là 1 công việc rất cực nhọc.
08:56
ImagineHãy tưởng tượng the longestdài nhất booksách you can think of, "WarChiến tranh and PeaceHòa bình."
177
518000
4000
Tưởng tượng cuốn sách dài nhất bạn có thể nghĩ tới,
ví dụ như "Chiến tranh và hòa bình".
09:00
Now multiplynhân it by 100.
178
522000
2000
Bây giờ nhân nó lên 100 lần.
09:02
And imaginetưởng tượng copyingsao chép that by handtay.
179
524000
2000
Và tưởng tượng sao chép nó bằng tay.
09:04
And you're workingđang làm việc away untilcho đến latemuộn at night,
180
526000
2000
Và bạn sẽ làm việc miệt mài cho tới tận tối khuya,
09:06
and you're very, very carefulcẩn thận, and you're drinkinguống coffeecà phê
181
528000
2000
và bạn phải rất rất cẩn thận, bạn phải uống cà phê
09:08
and you're payingtrả tiền attentionchú ý, but, occasionallythỉnh thoảng,
182
530000
2000
và bạn đang chú ý tới nó, nhưng tới một lúc nào đó
09:10
when you're copyingsao chép this by handtay,
183
532000
2000
khi bạn đang sao chép
09:12
you're going to make a little typotypo, a spellingchính tả mistakesai lầm --
184
534000
2000
bạn sẽ mắc một vài lỗi, như lỗi chính tả
09:14
substitutethay thế an I for an E, or a C for a T.
185
536000
4000
thay I cho E, hoặc C cho T.
09:18
SameTương tự thing happensxảy ra to our DNADNA as it's beingđang passedthông qua on throughxuyên qua the generationscác thế hệ.
186
540000
4000
Điều tương tự cũng xảy ra trên DNA khi nó sao chép
liên tục qua nhiều thế hệ.
09:22
It doesn't happenxảy ra very oftenthường xuyên. We have a proofreadingproofreading mechanismcơ chế builtđược xây dựng in.
187
544000
3000
Nó không thường xuyên xảy ra lắm. Chúng ta có cơ chế
tự sửa sai bên trong cơ thể.
09:25
But when it does happenxảy ra, and these changesthay đổi get transmittedtruyền down
188
547000
2000
Nhưng nếu đã xảy ra rồi, và những thay đổi này
được truyền tiếp cho các thế hệ sau
09:27
throughxuyên qua the generationscác thế hệ, they becometrở nên markersđánh dấu of descentgốc.
189
549000
3000
chúng trở thành dấu hiệu đánh dấu cho tổ tiên của chúng ta.
09:30
If you sharechia sẻ a markerđánh dấu with someonengười nào,
190
552000
2000
Nếu bạn có chung dấu hiệu này với ai đó,
09:32
it meanscó nghĩa you sharechia sẻ an ancestortổ tiên at some pointđiểm in the pastquá khứ,
191
554000
3000
có nghĩa là bạn với họ có cùng 1 tổ tiên
ở 1 thời điểm nào đó trong quá khứ,
09:35
the personngười who first had that changethay đổi in theirhọ DNADNA.
192
557000
2000
người đầu tiên có sự thay đổi đó trong DNA.
09:37
And it's by looking at the patternmẫu of geneticdi truyền variationbiến thể,
193
559000
3000
Nhìn vào sự đa dạng gene
09:40
the patternmẫu of these markersđánh dấu in people all over the worldthế giới,
194
562000
3000
của mọi người trên toàn thế giới
09:43
and assessingđánh giá the relativequan hệ ageslứa tuổi when they occurredxảy ra throughoutkhắp our historylịch sử,
195
565000
4000
và đánh giá độ tuổi tương đối của chúng
khi nó xảy ra trong quá khứ
09:47
that we'vechúng tôi đã been ablecó thể to constructxây dựng a familygia đình treecây for everybodymọi người alivesống sót todayhôm nay.
196
569000
3000
ta có thể xây dựng cây gia hệ cho tất cả mọi người
còn sống hiện nay.
09:50
These are two piecesmiếng of DNADNA that we use quitekhá widelyrộng rãi in our work.
197
572000
3000
Có 2 loại DNA hiện nay đang được sử dụng rộng rãi
trong phòng thí nghiệm,
09:53
MitochondrialTi thể DNADNA, tracingtruy tìm a purelyhoàn toàn maternalbà mẹ linehàng of descentgốc.
198
575000
3000
một là DNA của ti thể, truy ngược lại hướng gia đình của người mẹ.
09:56
You get your mtDNAmtDNA from your mothermẹ, and your mother'smẹ mothermẹ,
199
578000
3000
Bạn có DNA ti thể từ mẹ, bà ngoại,
09:59
all the way back to the very first womanđàn bà.
200
581000
2000
trở ngược về từ người phụ nữ đầu tiên của gia đình.
10:01
The Y chromosomenhiễm sắc thể, the piececái of DNADNA that makeslàm cho menđàn ông menđàn ông,
201
583000
3000
NST Y, 1 loại DNA tạo nên người đàn ông,
10:04
tracesdấu vết a purelyhoàn toàn paternalnội linehàng of descentgốc.
202
586000
3000
truy ngược lại hướng gia đình của người bố.
10:07
EverybodyTất cả mọi người in this roomphòng, everybodymọi người in the worldthế giới,
203
589000
4000
Mọi người trong phòng này,
mọi người trên thế giới,
10:11
fallsngã into a lineagedòng dõi somewheremột vài nơi on these treescây.
204
593000
4000
rơi vào 1 nhánh đâu đó trên những cây gia hệ này.
10:15
Now, even thoughTuy nhiên these are simplifiedgiản thể versionsphiên bản of the realthực treescây,
205
597000
3000
Bây giờ, ngay cả khi những phiên bản đơn giản hóa
của những cái cây thật,
10:18
they're still kindloại of complicatedphức tạp, so let's simplifyđơn giản hóa them.
206
600000
2000
chúng vẫn là thứ gì đó rất phức tạp,
cho nên hãy đơn giản hóa nó.
10:20
TurnBật them on theirhọ sideshai bên, combinephối hợp them so that they look like a treecây
207
602000
2000
Kéo họ lại gần nhau, kết hợp họ với nhau
để nhìn giống 1 cái cây
10:22
with the rootnguồn gốc at the bottomđáy and the brancheschi nhánh going up.
208
604000
3000
với rễ ở dưới và các cành cây vươn lên trên.
10:25
What's the take-homeđem về nhà messagethông điệp?
209
607000
2000
Thông điệp cần truyền tải ở đây là gì?
10:27
Well, the thing that jumpsnhảy out at you first
210
609000
2000
Thứ mà bạn nghĩ ra đầu tiên
10:29
is that the deepestsâu nhất lineagesdòng dõi in our familygia đình treescây
211
611000
3000
là dòng họ bắt nguồn cây gia hệ của gia đình mình
10:32
are foundtìm withinbên trong AfricaAfrica, amongtrong số AfricansNgười châu Phi.
212
614000
5000
được tìm thấy trong châu Phi, giữa những người châu Phi.
10:37
That meanscó nghĩa that AfricansNgười châu Phi have been accumulatingtích lũy
213
619000
3000
Điều đó nghĩa là những người châu Phi
đã tập hợp
10:40
this mutationalmutational diversitysự đa dạng for longerlâu hơn.
214
622000
3000
những đột biến đa dạng này 1 thời gian dài
10:43
And what that meanscó nghĩa is that we originatednguồn gốc in AfricaAfrica. It's writtenbằng văn bản in our DNADNA.
215
625000
4000
Và chúng ta bắt nguồn từ châu Phi.
Nó được viết trong DNA của chúng ta rồi.
10:47
EveryMỗi piececái of DNADNA we look at has greaterlớn hơn diversitysự đa dạng withinbên trong AfricaAfrica than outsideở ngoài of AfricaAfrica.
216
629000
5000
Mỗi phần của DNA chúng ta đang nhìn có sự đa dạng
lớn ở châu Phi hơn là những nơi khác.
10:52
And at some pointđiểm in the pastquá khứ, a sub-grouptiểu nhóm of AfricansNgười châu Phi
217
634000
3000
Và tại 1 thời điểm nào đó trong quá khứ,
một nhóm nhỏ người châu Phi
10:55
left the AfricanChâu Phi continentlục địa to go out and populatecư trú the restnghỉ ngơi of the worldthế giới.
218
637000
4000
rời khỏi lục địa Phi tới định cư khắp mọi nơi trên thế giới.
10:59
Now, how recentlygần đây do we sharechia sẻ this ancestrytổ tiên?
219
641000
2000
Chúng ta có chung tổ tiên gần như thế nào?
11:01
Was it millionshàng triệu of yearsnăm agotrước, which we mightcó thể suspectnghi ngờ
220
643000
4000
Có phải hàng triệu năm trước, khi chúng ta
có thể nghi ngờ
11:05
by looking at all this incredibleđáng kinh ngạc variationbiến thể around the worldthế giới?
221
647000
3000
bằng cách nhìn vào tất cả sự đa dạng trên trái đất này?
11:08
No, the DNADNA tellsnói a storycâu chuyện that's very cleartrong sáng.
222
650000
3000
Không, DNA kể cho ta nghe
một câu chuyện khá rõ ràng.
11:11
WithinTrong vòng the last 200,000 yearsnăm, we all sharechia sẻ an ancestortổ tiên, a singleĐộc thân personngười --
223
653000
5000
Trong vòng 200 000 năm trở lại đây, chúng ta
có chung tổ tiên, 1 con người
11:16
MitochondrialTi thể EveĐêm giao thừa, you mightcó thể have heardnghe about her -- in AfricaAfrica,
224
658000
4000
Mitochondrial Eve, các bạn có thể đã nghe về bà ấy,
ở châu Phi,
11:20
an AfricanChâu Phi womanđàn bà who gaveđưa ra risetăng lên to all the mitochondrialti thể diversitysự đa dạng in the worldthế giới todayhôm nay.
225
662000
3000
người phụ nữ châu Phi tạo nên sự đa dạng trên thế giới.
11:23
But what's even more amazingkinh ngạc
226
665000
2000
Nhưng thứ còn thú vị hơn nữa
11:25
is that if you look at the Y-chromosomeNhiễm sắc thể y sidebên,
227
667000
2000
là khi bạn nhìn theo hướng của NST Y,
11:27
the maleNam giới sidebên of the storycâu chuyện, the Y-chromosomeNhiễm sắc thể y AdamAdam
228
669000
4000
câu chuyện phía bên người đàn ông,
NST Y - Adam
11:31
only livedđã sống around 60,000 yearsnăm agotrước.
229
673000
2000
chỉ sống cỡ 60 000 năm trước.
11:33
That's only about 2,000 humanNhân loại generationscác thế hệ,
230
675000
3000
Đó chỉ cỡ 2000 thế hệ con người,
11:36
the blinkchớp mắt of an eyemắt in an evolutionarytiến hóa sensegiác quan.
231
678000
3000
một cái chớp mắt trong thuyết Tiến hóa.
11:40
That tellsnói us we were all still livingsống in AfricaAfrica at that time.
232
682000
3000
Nó nói cho ta biết chúng ta vẫn còn đang sống
tại châu Phi ở thời điểm đó.
11:43
This was an AfricanChâu Phi man who gaveđưa ra risetăng lên
233
685000
2000
Đây là người đàn ông châu Phi đã tạo nên
11:45
to all the Y chromosomenhiễm sắc thể diversitysự đa dạng around the worldthế giới.
234
687000
2000
sự đa dạng cho NST Y trên toàn thế giới.
11:47
It's only withinbên trong the last 60,000 yearsnăm
235
689000
2000
Chỉ trong có 60 000 năm thôi
11:49
that we have startedbắt đầu to generatetạo ra this incredibleđáng kinh ngạc diversitysự đa dạng we see around the worldthế giới.
236
691000
4000
mà chúng ta đã bắt đầu sinh sôi nảy nở
một cách đa dạng như vậy.
11:53
SuchNhư vậy an amazingkinh ngạc storycâu chuyện.
237
695000
2000
Thật là một câu chuyện thú vị.
11:55
We're all effectivelycó hiệu quả partphần of an extendedmở rộng AfricanChâu Phi familygia đình.
238
697000
3000
Chúng ta đều là một phần có ích của đại gia đình
người châu Phi.
11:59
Now, that seemsdường như so recentgần đây. Why didn't we startkhởi đầu to leaverời khỏi earliersớm hơn?
239
701000
3000
Bây giờ, tới gần hơn một chút. Tại sao chúng ta
không rời đi sớm hơn?
12:02
Why didn't HomoHomo erectuserectus evolvephát triển into separatetách rời speciesloài,
240
704000
4000
Tại sao Homo erectus chỉ tiến hóa thành một vài loài khác,
12:06
or sub-speciesphụ loài ratherhơn, humanNhân loại raceschủng tộc around the worldthế giới?
241
708000
2000
hoặc dưới loài, con người toàn thế giới?
12:08
Why was it that we seemhình như to have come out of AfricaAfrica so recentlygần đây?
242
710000
4000
Tại sao chúng ta dường như đi khỏi châu Phi chỉ thời gian gần đây thôi?
12:12
Well, that's a biglớn questioncâu hỏi. These "why" questionscâu hỏi,
243
714000
2000
Ừm, đó là một câu hỏi lớn.
Những câu hỏi tại sao này
12:14
particularlyđặc biệt in geneticsdi truyền học and the studyhọc of historylịch sử in generalchung, are always the biglớn onesnhững người,
244
716000
5000
đặc biệt trong ngành di truyền học và nghiên cứu lịch sử nói chung
luôn là 1 câu hỏi lớn
12:19
the onesnhững người that are toughkhó khăn to answercâu trả lời.
245
721000
2000
câu hỏi rất khó để trả lời.
12:21
And so when all elsekhác failsthất bại, talk about the weatherthời tiết.
246
723000
3000
Và khi mọi thứ đều thất bại, hãy nói về thời tiết.
12:24
What was going on to the world'scủa thế giới weatherthời tiết around 60,000 yearsnăm agotrước?
247
726000
3000
Chuyện gì đã xảy ra với thời tiết của trái đất
60 000 năm về trước?
12:27
Well, we were going into the worsttệ nhất partphần of the last iceNước đá agetuổi tác.
248
729000
3000
Chúng ta sắp đi vào phần tồi tệ nhất của kỉ băng hà cuối cùng.
12:30
The last iceNước đá agetuổi tác startedbắt đầu roughlygần 120,000 yearsnăm agotrước.
249
732000
3000
Kỉ băng hà cuối cùng bắt đầu vào khoảng 120 000 năm trước.
12:33
It wentđã đi up and down, and it really startedbắt đầu to accelerateđẩy nhanh around 70,000 yearsnăm agotrước.
250
735000
4000
Nó trồi sụt bất thường và chỉ bắt đầu tăng tốc vào khoảng
70 000 năm trước.
12:37
Lots of evidencechứng cớ from sedimenttrầm tích coreslõi
251
739000
2000
Rất nhiều bằng chứng từ các lõi trầm tích,
12:39
and the pollenphấn hoa typesloại, oxygenôxy isotopesđồng vị and so on.
252
741000
3000
các hạt phấn hoa, đồng vị Oxy và nhiều hơn nữa.
12:42
We hitđánh the last glacialbăng giá maximumtối đa around 16,000 yearsnăm agotrước,
253
744000
3000
Chúng ta tiến tới thời đại băng hà tối đa
cỡ 16 000 năm trước,
12:45
but basicallyvề cơ bản, from 70,000 yearsnăm on, things were gettingnhận được really toughkhó khăn,
254
747000
4000
nhưng cơ bản từ 70 000 năm trước,
mọi thứ dường như khó khăn hơn,
12:49
gettingnhận được very coldlạnh. The NorthernMiền bắc HemisphereBán cầu had massiveto lớn growingphát triển iceNước đá sheetstấm.
255
751000
5000
thời tiết trở nên lạnh hơn. Bắc Cực đóng băng tối đa.
12:54
NewMới YorkYork CityThành phố, ChicagoChicago, SeattleSeattle, all underDưới a sheettấm of iceNước đá.
256
756000
4000
New York, Chicago, Seattle đều nằm dưới hàng đống lớp băng.
12:58
MostHầu hết of BritainVương Quốc Anh, all of ScandinaviaScandinavia, coveredbao phủ by iceNước đá severalmột số kilometerskm thickdày.
257
760000
5000
Hầu hết nước Anh, tất cả bán đảo Scandinavia đều được
phủ bởi băng tuyết dày hàng kilomet.
13:03
Now, AfricaAfrica is the mostphần lớn tropicalnhiệt đới continentlục địa on the planethành tinh --
258
765000
3000
Bây giờ, châu Phi là lục địa nóng nhất trên Trái Đất,
13:06
about 85 percentphần trăm of it liesdối trá betweengiữa CancerBệnh ung thư and CapricornCapricorn --
259
768000
4000
khoảng 85% nằm giữa chòm sao
Cự Giải và Thiên Yết
13:10
and there aren'tkhông phải a lot of glacierssông băng here,
260
772000
2000
và không có bao nhiêu phần bị phủ dưới băng,
13:12
exceptngoại trừ on the highcao mountainsnúi here in EastĐông AfricaAfrica.
261
774000
2000
ngoại trừ những đỉnh núi cao ở Đông Phi.
13:14
So what was going on here? We weren'tkhông phải coveredbao phủ in iceNước đá in AfricaAfrica.
262
776000
3000
Vậy chuyện gì đã xảy ra ở đây? Chúng ta không bị
vùi lấp bởi băng tuyết ở châu Phi.
13:17
RatherThay vào đó, AfricaAfrica was dryingsấy khô out at that time.
263
779000
3000
Hơn nữa, châu Phi còn khô ráo ở thời điểm đó.
13:20
This is a paleo-climatologicalPaleo climatological mapbản đồ
264
782000
2000
Đây là bản đồ khí hậu Paleo của châu Phi
13:22
of what AfricaAfrica lookednhìn like betweengiữa 60,000 and 70,000 yearsnăm agotrước,
265
784000
3000
vào khoảng 60 000 - 70 000 năm về trước,
13:25
reconstructedtái cấu trúc from all these piecesmiếng of evidencechứng cớ that I mentionedđề cập before.
266
787000
4000
dựng lại từ các chứng cứ tôi đã nhắc đến lúc nãy.
13:29
The reasonlý do for that is that iceNước đá actuallythực ra suckssucks moistuređộ ẩm out of the atmospherekhông khí.
267
791000
4000
Nguyên nhân cho sự kì diệu đó là do băng đã hút hết
độ ẩm ra khỏi khí quyển.
13:33
If you think about AntarcticaAntarctica, it's technicallyvề mặt kỹ thuật a desertSa mạc, it getsđược so little precipitationmưa.
268
795000
4000
Nếu bạn nghĩ đến Nam cực, về lí thuyết nó là một sa mạc,
nó mưa rất ít.
13:37
So the wholetoàn thể worldthế giới was dryingsấy khô out.
269
799000
2000
Vậy nên cả thế giới đều đang khô đi.
13:39
The seabiển levelscấp were droppingthả. And AfricaAfrica was turningquay to desertSa mạc.
270
801000
4000
Mực nước biển giảm, và châu Phi biến thành sa mạc.
13:43
The SaharaSa mạc Sahara was much biggerlớn hơn then than it is now.
271
805000
3000
Sa mạc Sahara từng rộng hơn bây giờ.
13:46
And the humanNhân loại habitatmôi trường sống was reducedgiảm to just a fewvài smallnhỏ bé pocketstúi,
272
808000
3000
Và môi trường sống của con người chỉ còn
một vài nơi nhỏ,
13:49
comparedso to what we have todayhôm nay.
273
811000
2000
nếu như so sánh với những gì hiện có.
13:51
The evidencechứng cớ from geneticdi truyền datadữ liệu
274
813000
2000
Bằng chứng từ dữ liệu di truyền cho thấy
13:53
is that the humanNhân loại populationdân số around this time, roughlygần 70,000 yearsnăm agotrước,
275
815000
3000
dân số lúc đó - 70 000 năm trước -
13:56
crashedbị rơi to fewerít hơn than 2,000 individualscá nhân.
276
818000
3000
giảm xuống dưới 2000 người.
13:59
We nearlyGần wentđã đi extincttuyệt chủng. We were hangingtreo on by our fingernailsmóng tay.
277
821000
4000
Chúng ta gần như tuyệt chủng.
Cuộc sống của chúng ta như treo trên ngọn cây.
14:03
And then something happenedđã xảy ra. A great illustrationhình minh họa of it.
278
825000
3000
Sau đó một chuyện bất ngờ đã xảy ra.
Một minh họa tuyệt vời.
14:06
Look at some stoneCục đá toolscông cụ.
279
828000
2000
Hãy nhìn vào một vài công cụ bằng đá này.
14:08
The onesnhững người on the left are from AfricaAfrica, from around a milliontriệu yearsnăm agotrước.
280
830000
4000
Những cái ở bên trái đến từ châu Phi,
khoảng 1000 năm trước.
14:12
The onesnhững người on the right were madethực hiện by NeanderthalsNgười Neanderthal, our distantxa xôi cousinsanh chị em họ,
281
834000
3000
Những cái ở bên phải được làm bởi người Neanderthals,
những anh chị em họ xa của chúng ta,
14:15
not our directthẳng thắn ancestorstổ tiên, livingsống in EuropeEurope,
282
837000
2000
không phải tổ tiên trực tiếp sống ở châu Âu,
14:17
and they datengày from around 50,000 or 60,000 yearsnăm agotrước.
283
839000
4000
và nó có niên đại khoảng 50 000 đến 60 000 năm về trước.
14:21
Now, at the riskrủi ro of offendingvi phạm any paleoanthropologistspaleoanthropologists
284
843000
3000
Bây giờ, có nguy cơ làm mất lòng bất kì
các nhà cổ nhân học
14:24
or physicalvật lý anthropologistsnhà nhân loại học in the audiencethính giả,
285
846000
3000
hay nhân chủng học trong khán phòng này,
14:27
basicallyvề cơ bản there's not a lot of changethay đổi betweengiữa these two stoneCục đá tooldụng cụ groupscác nhóm.
286
849000
5000
về cơ bản không có mấy sự thay đổi giữa 2 nhóm công cụ bằng đá này.
14:32
The onesnhững người on the left are prettyđẹp similargiống to the onesnhững người on the right.
287
854000
3000
Cái bên trái gần giống cái bên phải.
14:35
We are in a periodgiai đoạn of long culturalvăn hoá stasis from a milliontriệu yearsnăm agotrước
288
857000
4000
Chúng ta đang ở trong thời kì văn hóa trì trệ
từ hàng triệu năm trước
14:39
untilcho đến around 60,000 to 70,000 yearsnăm agotrước.
289
861000
2000
cho tới 60 000 - 70 000 năm trước đây.
14:41
The tooldụng cụ stylesphong cách don't changethay đổi that much.
290
863000
2000
Kiểu dáng của công cụ không thay đổi mấy.
14:43
The evidencechứng cớ is that the humanNhân loại way of life
291
865000
2000
Bằng chứng cho thấy cuộc sống của con người
14:45
didn't changethay đổi that much duringsuốt trong that periodgiai đoạn.
292
867000
2000
không thay đổi đáng kể trong thời kì đó.
14:47
But then 50, 60, 70 thousandnghìn yearsnăm agotrước, somewheremột vài nơi in that regionkhu vực,
293
869000
5000
Nhưng rồi 50 60 70 ngàn năm về trước, đâu đó ở vùng này
14:52
all hellĐịa ngục breaksnghỉ giải lao looselỏng lẻo. ArtNghệ thuật makeslàm cho its appearancexuất hiện.
294
874000
3000
mọi thứ đều trở nên lỏng léo.
Nghệ thuật đã xuất hiện.
14:55
The stoneCục đá toolscông cụ becometrở nên much more finelymịn craftedtràn ngập.
295
877000
3000
Công cụ bằng đá được làm tinh tế hơn,
14:58
The evidencechứng cớ is that humanscon người beginbắt đầu to specializechuyên môn hóa in particularcụ thể preycon mồi speciesloài,
296
880000
2000
Có bằng chứng cho thấy con người bắt đầu
trở thành giống loài đi săn,
15:01
at particularcụ thể timeslần of the yearnăm.
297
883000
2000
đặc biệt trong những khoảng thời gian nhất định của năm.
15:03
The populationdân số sizekích thước startedbắt đầu to expandmở rộng.
298
885000
3000
Dân số bắt đầu tăng trở lại.
15:06
ProbablyCó lẽ, accordingtheo to what manynhiều linguistsnhà ngôn ngữ học believe,
299
888000
2000
Có khả năng, theo những gì
các nhà ngôn ngữ học tin,
15:08
fullyđầy đủ modernhiện đại languagengôn ngữ, syntacticcú pháp languagengôn ngữ -- subjectmôn học, verbđộng từ, objectvật --
300
890000
4000
toàn bộ ngôn ngữ hiện đại, ngôn ngữ tượng thanh-
chủ ngữ, động từ, từ chỉ vật -
15:12
that we use to conveychuyên chở complexphức tạp ideasý tưởng, like I'm doing now, appearedxuất hiện around that time.
301
894000
4000
những từ chúng ta sử dụng để biểu đạt những ý tưởng,
như tôi đang làm, xuất hiện vào khoảng thời gian đó.
15:16
We becameđã trở thành much more socialxã hội. The socialxã hội networksmạng lưới expandedmở rộng.
302
898000
4000
Chúng ta trở nên hòa đồng hơn.
Các mối quan hệ xã hội rộng mở hơn.
15:20
This changethay đổi in behaviorhành vi allowedđược cho phép us to survivetồn tại these worseningxấu đi conditionsđiều kiện in AfricaAfrica,
303
902000
5000
Những thay đổi hành vi này cho phép chúng ta
sống sót qua tình trạng tồi tệ đó ở châu Phi,
15:25
and they allowedđược cho phép us to startkhởi đầu to expandmở rộng around the worldthế giới.
304
907000
4000
và chúng cho phép ta bắt đầu mở rộng
quy mô ra toàn thế giới.
15:30
We'veChúng tôi đã been talkingđang nói at this conferencehội nghị about AfricanChâu Phi successsự thành công storiesnhững câu chuyện.
305
912000
3000
Chúng tôi đã thảo luận tại hội nghị này
về câu chuyện thành công của người châu Phi.
15:33
Well, you want the ultimatetối hậu AfricanChâu Phi successsự thành công storycâu chuyện?
306
915000
3000
Bạn muốn câu chuyện cuối cùng?
15:36
Look in the mirrorgương. You're it. The reasonlý do you're alivesống sót todayhôm nay
307
918000
3000
Hãy nhìn vào gương đi. Chính bạn đó.
Nguyên nhân ta sống sót được tới ngày hôm nay
15:39
is because of those changesthay đổi in our brainsnão that tooklấy placeđịa điểm in AfricaAfrica --
308
921000
4000
là bởi vì những biến đổi trong cấu trúc não chúng ta
xảy ra ở châu Phi
15:43
probablycó lẽ somewheremột vài nơi in the regionkhu vực where we're sittingngồi right now,
309
925000
3000
có lẽ ở nơi nào đó mà hiện nay chúng ta đang ngồi
15:46
around 60, 70 thousandnghìn yearsnăm agotrước --
310
928000
3000
60 000 - 70 000 năm về trước
15:49
allowingcho phép us not only to survivetồn tại in AfricaAfrica, but to expandmở rộng out of AfricaAfrica.
311
931000
3000
cho phép chúng ta không chỉ sống sót ở châu Phi
mà còn mở rộng ra khỏi châu Phi.
15:52
An earlysớm coastalduyên hải migrationdi cư alongdọc theo the southmiền Nam coastbờ biển of AsiaAsia,
312
934000
3000
Cuộc di dân sớn nhất dọc theo bờ biển phía nam châu Á,
15:55
leavingđể lại AfricaAfrica around 60,000 yearsnăm agotrước,
313
937000
2000
rời châu Phi khoảng 60 ngàn năm trước,
15:57
reachingđạt AustraliaÚc very rapidlynhanh chóng, by 50,000 yearsnăm agotrước.
314
939000
4000
tới châu Úc rất nhanh, 50 000 năm trước.
16:01
A slightlykhinh bỉ latermột lát sau migrationdi cư up into the MiddleTrung EastĐông.
315
943000
2000
Cuộc di cư tiếp theo tới Trung Đông.
16:03
These would have been savannahSavannah huntersthợ săn.
316
945000
2000
Những người này sẽ thành những thợ săn hoang mạc.
16:05
So those of you who are going on one of the post-conferencesau hội nghị tourstour,
317
947000
2000
Vì vậy, những ai có dự định làm một chuyến sau hội nghị
16:07
you'llbạn sẽ get to see what a realthực savannahSavannah is like.
318
949000
2000
sẽ biết hoang mạc thật sự là gì.
16:09
And it's basicallyvề cơ bản a meatthịt lockerkhóa.
319
951000
2000
Về cơ bản họ là những người săn thú.
16:11
People who would have specializedchuyên nghành in killinggiết chết the animalsđộng vật,
320
953000
3000
Những người có kĩ năng giết thú,
16:14
huntingsăn bắn the animalsđộng vật on those meatthịt lockerkhóa savannahssavannahs, movingdi chuyển up,
321
956000
3000
săn thú trên những hoang mạc này tiến lên phía trên,
16:17
followingtiếp theo the grasslandsđồng cỏ into the MiddleTrung EastĐông around 45,000 yearsnăm agotrước,
322
959000
4000
theo những đồng cỏ vào Trung Đông cỡ 45 ngàn năm,
16:21
duringsuốt trong one of the rarehiếm wetẩm ướt phasesgiai đoạn in the SaharaSa mạc Sahara.
323
963000
2000
xuyên suốt một trong những pha mưa hiếm có ở Sahara.
16:23
MigratingDi cư eastwardvề phía đông, followingtiếp theo the grasslandsđồng cỏ,
324
965000
3000
Di cư về phía đông, men theo các đồng cỏ,
16:26
because that's what they were adaptedthích nghi to livetrực tiếp on.
325
968000
2000
đó là những gì họ cần để tiếp tục sống.
16:28
And when they reachedđạt được CentralMiền trung AsiaAsia,
326
970000
2000
Và khi họ tới trung tâm châu Á,
16:30
they reachedđạt được what was effectivelycó hiệu quả a steppethảo nguyên super-highwaysiêu xa lộ,
327
972000
3000
họ đụng phải 1 thảo nguyên cực kì trù phú,
16:33
a grasslandđồng cỏ super-highwaysiêu xa lộ.
328
975000
2000
một đồng cỏ cực kì rộng lớn.
16:35
The grasslandsđồng cỏ at that time -- this was duringsuốt trong the last iceNước đá agetuổi tác --
329
977000
2000
Thảo nguyên lúc ấy - kỉ băng hà cuối cùng -
16:37
stretchedkéo dài basicallyvề cơ bản from GermanyĐức all the way over to KoreaHàn Quốc,
330
979000
3000
vươn rộng từ Đức sang tới Hàn Quốc,
16:40
and the entiretoàn bộ continentlục địa was openmở to them.
331
982000
2000
và toàn bộ lục địa phủ đầy cỏ.
16:42
EnteringCách nhập EuropeEurope around 35,000 yearsnăm agotrước,
332
984000
2000
Xâm nhập châu Âu 35 ngàn năm trước,
16:44
and finallycuối cùng, a smallnhỏ bé groupnhóm migratingdi cư up
333
986000
2000
và cuối cùng, một nhóm nhỏ di cư lên
16:46
throughxuyên qua the worsttệ nhất weatherthời tiết imaginabletưởng tượng, SiberiaSiberia,
334
988000
4000
tới nơi có thời tiết khắc nghiệt nhất bạn từng
tưởng tượng tới, Siberia,
16:50
insidephía trong the ArcticBắc cực CircleVòng tròn, duringsuốt trong the last iceNước đá agetuổi tác --
335
992000
2000
bên trong Vòng cực Bắc, suốt kỉ băng hà cuối cùng
16:52
temperaturenhiệt độ was at -70, -80, even -100, perhapscó lẽ --
336
994000
4000
nhiệt độ cỡ khoảng -70, -80, có lẽ xuống tới -100,
16:56
migratingdi cư into the AmericasAmericas, ultimatelycuối cùng reachingđạt that finalsau cùng frontierbiên giới.
337
998000
4000
di cư sang châu Mỹ, chạm tới biên giới cuối cùng.
17:00
An amazingkinh ngạc storycâu chuyện, and it happenedđã xảy ra first in AfricaAfrica.
338
1002000
4000
Một câu chuyện diệu kì, xuất phát từ châu Phi.
17:04
The changesthay đổi that allowedđược cho phép us to do that,
339
1006000
2000
Những thay đổi này cho phép chúng ta làm những điều đó
17:06
the evolutionsự phát triển of this highlycao adaptablethích nghi brainóc that we all carrymang around with us,
340
1008000
3000
sự tiến hóa thích nghi của não mà ta mang theo
17:09
allowingcho phép us to createtạo nên novelcuốn tiểu thuyết culturesvăn hoá,
341
1011000
2000
cho phép ta tạo ra nền văn hóa mới,
17:11
allowingcho phép us to developphát triển, xây dựng the diversitysự đa dạng
342
1013000
3000
phát triển sự đa dạng
17:14
that we see on a whirlwindcơn lốc tripchuyến đi like the one I've just been on.
343
1016000
3000
mà chúng ta thấy trong suốt cuộc hành trình điên rồ
như cái mà tôi đã trải qua.
17:18
Now, that storycâu chuyện I just told you is literallynghĩa đen a whirlwindcơn lốc tourchuyến du lịch
344
1020000
4000
Bây giờ, câu chuyện mà tôi vừa kể
về nghĩa bóng nó chính là một hành trình điên rồ
17:22
of how we populateddân cư the worldthế giới, the great PaleolithicPaleolithic wanderingslang thang of our speciesloài.
345
1024000
5000
về việc làm thế nào chúng ta sinh sôi trên toàn thế giới,
những chuyến lang thang Paleo vĩ đại của loài người chúng ta.
17:27
And that's the storycâu chuyện that I told a couplevợ chồng of yearsnăm agotrước
346
1029000
2000
Và đó là câu chuyện tôi đã kể vài năm trước
17:29
in my booksách, "The JourneyCuộc hành trình of Man," and a filmphim ảnh that we madethực hiện with the sametương tự titlechức vụ.
347
1031000
4000
trong cuốn sách của tôi "The Journey of Man" và bộ phim
cùng tựa đề.
17:33
And as we were finishingkết thúc up that filmphim ảnh --
348
1035000
3000
Khi kết thúc bộ phim ấy,
17:36
it was co-producedđồng sản xuất with NationalQuốc gia GeographicĐịa lý --
349
1038000
2000
nó được đồng sản xuất với National Geographic,
17:38
I startedbắt đầu talkingđang nói to the folksfolks at NGNG about this work.
350
1040000
3000
tôi bắt đầu kể với những người bạn ở NG về chuyện này.
17:41
And they got really excitedbị kích thích about it. They likedđã thích the filmphim ảnh, but they said,
351
1043000
4000
Và họ cảm thấy rất thú vị. Họ thích bộ phim,
nhưng họ nói rằng
17:45
"You know, we really see this as kindloại of
352
1047000
2000
"Anh biết đó, chúng tôi nhìn chuyện này như là
17:47
the nextkế tiếp wavelàn sóng in the studyhọc of humanNhân loại originsnguồn gốc, where we all cameđã đến from,
353
1049000
4000
một làn sóng mới trong công cuộc nghiên cứu
về nguồn gốc con người, nơi chúng ta xuất phát,
17:51
usingsử dụng the toolscông cụ of DNADNA to mapbản đồ the migrationsdi cư around the worldthế giới.
354
1053000
5000
sử dụng công cụ DNA để lập nên bản đồ di cư trên toàn thế giới.
17:56
You know, the studyhọc of humanNhân loại originsnguồn gốc is kindloại of in our DNADNA,
355
1058000
2000
Bạn biết đó, nghiên cứu về nguồn gốc loài người
là thứ gì đó nằm trong DNA của chúng ta,
17:58
and we want to take it to the nextkế tiếp levelcấp độ.
356
1060000
2000
và chúng ta muốn nâng nó lên tầm cao mới.
18:00
What do you want to do nextkế tiếp?"
357
1062000
2000
Các bạn muốn làm gì tiếp theo?"
18:02
Which is a great questioncâu hỏi to be askedyêu cầu by NationalQuốc gia GeographicĐịa lý.
358
1064000
2000
Đó là một câu hỏi tuyệt vời từ National Geographic.
18:04
And I said, "Well, you know, what I've sketchedphác thảo out here is just that.
359
1066000
4000
Và tôi nói: "Anh biết đó, những gì tôi đã vẽ ra đây
là toàn bộ ý tưởng.
18:08
It is a very coarsethô sketchphác hoạ of how we migrateddi chuyển around the planethành tinh.
360
1070000
4000
Đó là bản phác thảo sơ lược của việc con người di cư
tới mọi nơi trên thế giới bằng cách nào.
18:12
And it's baseddựa trên on a fewvài thousandnghìn people we'vechúng tôi đã sampledLấy mẫu from,
361
1074000
3000
Và nó dựa trên vài ngàn người chúng tôi lấy mẫu,
18:15
you know, a handfulsố ít of populationsdân số around the worldthế giới.
362
1077000
2000
anh biết đó, một số ít của cư dân trên thế giới.
18:17
StudiedNghiên cứu a fewvài geneticdi truyền markersđánh dấu, and there are lots of gapskhoảng trống on this mapbản đồ.
363
1079000
4000
Nghiên cứu một vài dấu chỉ di truyền và vẫn còn rất nhiều
chỗ trống trên bản đồ này.
18:21
We'veChúng tôi đã just connectedkết nối the dotsdấu chấm. What we need to do
364
1083000
2000
Chúng tôi chỉ mới nối các chấm lại với nhau thôi.
Cái chúng tôi cần làm là
18:23
is increasetăng our samplemẫu vật sizekích thước by an ordergọi món of magnitudeđộ lớn or more --
365
1085000
4000
tăng kích cỡ mẫu lên bằng cách tăng cường độ hoặc hơn
18:27
hundredshàng trăm of thousandshàng nghìn of DNADNA samplesmẫu from people all over the worldthế giới."
366
1089000
4000
hàng trăm ngàn mẫu DNA từ mọi người trên khắp thế giới.
18:31
And that was the genesisnguồn gốc of the GenographicGenographic ProjectDự án.
367
1093000
3000
Và đó là nguồn gốc của "Dự án bản đồ gen".
18:34
The projectdự án launchedđưa ra in AprilTháng tư 2005.
368
1096000
3000
Dự án này được xúc tiến vào tháng 4 năm 2005.
18:37
It has threesố ba corecốt lõi componentscác thành phần. ObviouslyRõ ràng, sciencekhoa học is a biglớn partphần of it.
369
1099000
4000
Nó có 3 phần chính. Hiển nhiên, khoa học
là một phần lớn của nó.
18:41
The fieldcánh đồng researchnghiên cứu that we're doing around the worldthế giới with indigenousbản địa peoplesdân tộc.
370
1103000
3000
Chúng tôi làm nghiên cứu thực địa này
trên toàn thế giới dựa vào cư dân bản địa.
18:44
People who have livedđã sống in the sametương tự locationvị trí for a long periodgiai đoạn of time
371
1106000
3000
Những người sống lâu tại một địa điểm
18:47
retaingiữ lại a connectionkết nối to the placeđịa điểm where they livetrực tiếp
372
1109000
2000
có mối liên hệ với nơi họ sống
18:49
that manynhiều of the restnghỉ ngơi of us have lostmất đi.
373
1111000
2000
mà hầu hết chúng ta đều đã mất nó.
18:52
So my ancestorstổ tiên come from all over northernPhương bắc EuropeEurope.
374
1114000
2000
Vậy nên, tổ tiên của tôi đến từ Bắc Âu.
18:54
I livetrực tiếp in the EasternĐông SeaboardBờ biển of NorthBắc AmericaAmerica when I'm not travelingđi du lịch.
375
1116000
3000
Tôi sống ở bờ biển phía đông Bắc Mỹ khi tôi không đi du lịch.
18:57
Where am I indigenousbản địa to? NowhereHư không really. My genesgen are all jumbledlộn xộn up.
376
1119000
3000
Vậy tôi là dân bản địa vùng nào? Không nơi nào cả.
Gene của tôi bị đảo lộn hết rồi.
19:00
But there are people who retaingiữ lại that linkliên kết to theirhọ ancestorstổ tiên
377
1122000
3000
Nhưng vẫn có những người còn giữ được
mối liên kết đó với tổ tiên của họ
19:03
that allowscho phép us to contextualizebối cảnh hoá the DNADNA resultscác kết quả.
378
1125000
3000
cho phép chúng tôi cụ thể hóa kết quả DNA.
19:06
That's the focustiêu điểm of the fieldcánh đồng researchnghiên cứu,
379
1128000
2000
Đó là trọng tâm của nghiên cứu thực địa,
19:08
the centerstrung tâm that we'vechúng tôi đã setbộ up all over the worldthế giới --
380
1130000
2000
cái cốt lõi mà chúng tôi đã thiết lập
trên toàn thế giới,
19:10
10 of them, tophàng đầu populationdân số geneticistsnhà di truyền học.
381
1132000
3000
10 nhóm dân cư, những nhà di truyền học hàng đầu.
19:13
But, in additionthêm vào, we wanted to openmở up this studyhọc to anybodybất kỳ ai around the worldthế giới.
382
1135000
3000
Nhưng thêm vào đó, chúng tôi cũng muốn mở rộng
nghiên cứu này tới bất cứ người nào trên thế giới.
19:16
How oftenthường xuyên do you get to participatetham dự in a biglớn scientificthuộc về khoa học projectdự án?
383
1138000
4000
Bạn có thường xuyên tham gia vào một nghiên cứu khoa học lớn?
19:20
The HumanCon người GenomeBộ gen ProjectDự án, or a MarsSao Hỏa RoverRover missionsứ mệnh.
384
1142000
2000
Dự án bản đồ gene người, hay Sứ mệnh Mars Rover.
19:22
In this casetrường hợp, you actuallythực ra can.
385
1144000
2000
Trong trường hợp này, bạn thực sự làm được.
19:24
You can go ontotrên our websitetrang mạng, NationalgeographicNationalGeographic.comcom/genographicgenographic.
386
1146000
4000
Bạn có thể lên trang web của chúng tôi,
Nationalgeographic/genographic.
19:28
You can ordergọi món a kitKit. You can testthử nghiệm your ownsở hữu DNADNA.
387
1150000
3000
Bạn có thể đặt 1 bộ mẫu thử.
Bạn có thể thử DNA của mình.
19:31
And you can actuallythực ra submitGửi đi those resultscác kết quả to the databasecơ sở dữ liệu,
388
1153000
3000
Và bạn có thể gửi kết quả này tới cơ sở dữ liệu,
19:34
and tell us a little about your genealogicalthuộc về dòng dõi backgroundlý lịch,
389
1156000
2000
và kể cho chúng tôi nghe một chút về cây gia hệ của bạn,
19:36
have the datadữ liệu analyzedphân tích as partphần of the scientificthuộc về khoa học effortcố gắng.
390
1158000
4000
phân tích dữ liệu như một phần nỗ lựa của khoa học.
19:40
Now, this is all a nonprofitphi lợi nhuận enterprisedoanh nghiệp, and so the moneytiền bạc that we raisenâng cao,
391
1162000
4000
Bây giờ đây đều là các tập đoàn phi lợi nhuận,
vậy nên tiền mà chúng tôi kiếm được,
19:44
after we coverche the costGiá cả of doing the testingthử nghiệm and makingchế tạo the kitKit componentscác thành phần,
392
1166000
3000
sau khi trừ đi chi phí thực hiện thí nghiệm và
chế tạo các thành phần của bộ kit,
19:47
getsđược plowedplowed back into the projectdự án.
393
1169000
2000
sẽ được bơm ngược lại vào dự án.
19:49
The majorityđa số going to something we call the LegacyDi sản FundQuỹ.
394
1171000
2000
Phần lớn được chi cho Quỹ Legacy,
19:51
It's a charitabletừ thiện entitythực thể, basicallyvề cơ bản a grant-givingGrant cho entitythực thể
395
1173000
4000
Đây là một tổ chức từ thiện, cơ bản tổ chức này
19:55
that givesđưa ra moneytiền bạc back to indigenousbản địa groupscác nhóm around the worldthế giới
396
1177000
2000
tài trợ cho các dân tộc bản địa trên khắp thế giới
19:57
for educationalgiáo dục, culturalvăn hoá projectsdự án initiatedbắt đầu by them.
397
1179000
4000
về học tập, văn hóa khởi xướng bởi họ.
20:01
They applyứng dụng to this fundquỹ in ordergọi món to do variousnhiều projectsdự án,
398
1183000
2000
Họ tham gia quỹ này để làm nhiều dự án khác nhau,
20:03
and I'll showchỉ you a couplevợ chồng of examplesví dụ.
399
1185000
2000
tôi sẽ cho bạn xem vài ví dụ.
20:05
So how are we doing on the projectdự án? We'veChúng tôi đã got about 25,000 samplesmẫu
400
1187000
3000
Chúng tôi đang làm gì với dự án này?
Chúng tôi có khoảng 25 000 mẫu
20:08
collectedthu thập from indigenousbản địa people around the worldthế giới.
401
1190000
2000
được thu thập từ dân bản địa trên toàn thế giới.
20:10
The mostphần lớn amazingkinh ngạc thing has been the interestquan tâm on the partphần of the publiccông cộng;
402
1192000
3000
Điều tuyệt vời nhất là sự quan tâm của công chúng;
20:13
210,000 people have orderedđặt hàng these participationsự tham gia kitsbộ dụng cụ
403
1195000
3000
210 000 người đã đặt những bộ kit này
20:16
sincekể từ we launchedđưa ra two yearsnăm agotrước,
404
1198000
2000
từ khi chúng tôi triển khai vào 2 năm trước.
20:18
which has raisednâng lên around fivesố năm milliontriệu dollarsUSD,
405
1200000
3000
nó đã thu về cỡ 5 triệu đô la,
20:21
the majorityđa số of which, at leastít nhất halfmột nửa, is going back into the LegacyDi sản FundQuỹ.
406
1203000
3000
điểm chính là, một nửa số tiền thu về
được gửi thẳng vào Quỹ Legacy.
20:24
We'veChúng tôi đã just awardedTrao giải thưởng the first LegacyDi sản GrantsTài trợ totalingTổng cộng around 500,000 dollarsUSD.
407
1206000
4000
Chúng tôi vừa trao số tiền tài trợ Legacy đầu tiên cỡ
500 000 đô la.
20:28
ProjectsDự án around the worldthế giới -- documentingghi chép oralmiệng poetrythơ phú in SierraSierra LeoneLeone,
408
1210000
3000
Những dự án trên thế giới -
thu thập những bài đồng dao ở Sierra Leone
20:31
preservingbảo quản traditionaltruyên thông weavingdệt vải patternsmẫu in GazaDải Gaza,
409
1213000
3000
bảo tồn mẫu dệt truyền thống ở Gaza,
20:34
languagengôn ngữ revitalizationsự phục hồi in TajikistanTajikistan, etcvv., etcvv.
410
1216000
3000
phục hồi ngôn ngữ ở Tajkistan, vân vân...
20:37
So the projectdự án is going very, very well,
411
1219000
3000
Dự án này đang phát triển rất tốt
20:40
and I urgethúc giục you to checkkiểm tra out the websitetrang mạng and watch this spacekhông gian.
412
1222000
4000
và tôi mong bạn hãy vào trang web của chúng tôi
và xem những thông tin này.
20:44
Thank you very much.
413
1226000
2000
Cảm ơn các bạn.
20:46
(ApplauseVỗ tay)
414
1228000
2000
(vỗ tay)
Translated by Phương Uyên
Reviewed by Đức Phạm

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Spencer Wells - Genographer
Spencer Wells studies human diversity -- the process by which humanity, which springs from a single common source, has become so astonishingly diverse and widespread.

Why you should listen

By analyzing DNA from people in all regions of the world, Spencer Wells has concluded that all humans alive today are descended
from a single man
who lived in Africa around 60,000 to 90,000 years ago. Now, Wells is working on the follow-up question: How did this man, sometimes called "Ychromosomal Adam," become the multicultural, globe-spanning body of life known as humanity?

Wells was recently named project director of the National Geographic Society's multiyear Genographic Project, which uses DNA samples to trace human migration out of Africa. In his 2002 book The Journey of Man: A Genetic Odyssey, he shows how genetic data can trace human migrations over the past 50,000 years, as our ancestors wandered out of Africa to fill up the continents of the globe.

More profile about the speaker
Spencer Wells | Speaker | TED.com