TED Salon U.S. Air Force
Sarah T. Stewart: Where did the Moon come from? A new theory
Sarah T. Stewart: Một giả thuyết mới về nguồn gốc của Mặt Trăng
Filmed:
Readability: 4
2,805,305 views
Trái Đất và Mặt Trăng giống như anh em song sinh, chúng được tạo nên từ các chất liệu giống nhau -- điều này thực sự lạ kì bởi lẽ các thiên thể khác trong vũ trụ mà chúng ta đã biết không chia sẻ mối liên hệ này. Nối kết kì lạ này từ đâu mà có? Trong khi tìm kiếm câu trả lời, nhà khoa học hành tinh MacArthur "Genius" Sarah T. Stewart đã khám phá ra một loại thiên thể mới -- synestia -- một khối đá bốc hơi giả thiết có hình dạng bánh donut -- và lời giải đáp cho bí ẩn về nguồn gốc của Mặt Trăng.
Sarah T. Stewart - Planetary scientist
Sarah T. Stewart specializes in the study of collisions in the solar system. Full bio
Sarah T. Stewart specializes in the study of collisions in the solar system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Không ai thích mắc lỗi cả.
00:13
Nobody likes to make a mistake.
0
1161
2331
00:16
And I made a whopping one.
1
4462
1847
Nhưng tôi đã mắc một lỗi lớn.
00:19
And figuring out what I did wrong
led to a discovery
led to a discovery
2
7534
5298
Và tìm ra lỗi sai của mình khiến tôi
phát hiện ra một điều
phát hiện ra một điều
00:24
that completely changes the way
we think about the Earth and Moon.
we think about the Earth and Moon.
3
12856
3497
đã thay đổi hoàn toàn suy nghĩ của
chúng ta về Trái Đất và Mặt Trăng.
chúng ta về Trái Đất và Mặt Trăng.
00:29
I'm a planetary scientist,
4
17531
1920
Tôi là nhà khoa học hành tinh,
00:31
and my favorite thing to do
is smash planets together.
is smash planets together.
5
19475
3730
và điều tôi thích nhất là
va chạm giữa các hành tinh.
va chạm giữa các hành tinh.
00:35
(Laughter)
6
23229
1011
(Tiếng cười)
00:36
In my lab, I can shoot at rocks
using cannons like this one.
using cannons like this one.
7
24264
5819
Ở phòng thí nghiệm, tôi có thể dùng
những khẩu súng thế này để bắn đá.
những khẩu súng thế này để bắn đá.
00:43
(Cannon shot)
8
31120
1246
(Tiếng bắn súng)
00:44
(Laughter)
9
32762
1075
(Tiếng cười)
00:46
In my experiments, I can generate
the extreme conditions
the extreme conditions
10
34278
4032
Trong các thí nghiệm, tôi có thể tạo ra
các điều kiện tuyệt đối
các điều kiện tuyệt đối
00:50
during planet formation.
11
38334
1626
khi hình thành các hành tinh.
00:52
And with computer models,
I can collide whole planets together
I can collide whole planets together
12
40775
4018
Và với mô hình máy tính, tôi có thể
ghép các hành tinh lại với nhau
ghép các hành tinh lại với nhau
00:56
to make them grow,
13
44817
1710
để chúng có kích thước lớn,
00:58
or I can destroy them.
14
46551
1587
tôi cũng có thể phá huỷ chúng.
01:00
(Laughter)
15
48162
1077
(Tiếng cười)
01:02
I want to understand
how to make the Earth and the Moon
how to make the Earth and the Moon
16
50354
4424
Tôi muốn biết Trái Đất và
Mặt Trăng được hình thành như thế nào
Mặt Trăng được hình thành như thế nào
01:06
and why the Earth is so different
from other planets.
from other planets.
17
54802
3240
và lý do Trái Đất khác biệt
so với những hành tinh khác.
so với những hành tinh khác.
01:11
The leading idea for the origin
of the Earth and Moon
of the Earth and Moon
18
59414
3737
Ý tưởng chủ đạo về nguồn gốc
của Trái Đất và Mặt Trăng
của Trái Đất và Mặt Trăng
01:15
is called the "giant impact theory."
19
63175
1955
được gọi là "thuyết va chạm lớn."
01:18
The theory states that a Mars-sized body
struck the young Earth,
struck the young Earth,
20
66011
3408
Trong đó, một thực thể cỡ sao Hỏa
va vào Trái Đất nguyên sơ,
va vào Trái Đất nguyên sơ,
01:21
and the Moon formed from
the debris disc around the planet.
the debris disc around the planet.
21
69443
5325
còn Mặt Trăng được hình thành
từ đĩa các mảnh vỡ xung quanh nó.
từ đĩa các mảnh vỡ xung quanh nó.
01:28
The theory can explain
so many things about the Moon,
so many things about the Moon,
22
76061
3211
Thuyết này giải thích được
nhiều điều về Mặt Trăng,
nhiều điều về Mặt Trăng,
01:31
but it has a huge flaw:
23
79296
2021
nhưng lại có một lỗ hổng lớn:
01:34
it predicts that the Moon is mostly made
from the Mars-sized planet,
from the Mars-sized planet,
24
82051
4531
nó cho rằng Mặt Trăng được tạo thành
bởi hành tinh có kích cỡ như sao Hỏa,
bởi hành tinh có kích cỡ như sao Hỏa,
01:38
that the Earth and the Moon
are made from different materials.
are made from different materials.
25
86606
3344
rằng Trái Đất và Mặt Trăng được tạo thành
từ các chất liệu khác nhau.
từ các chất liệu khác nhau.
01:42
But that's not what we see.
26
90504
1661
Nhưng điều đó không phải vậy.
01:45
The Earth and the Moon
are actually like identical twins.
are actually like identical twins.
27
93154
3717
Trái Đất và Mặt Trăng giống
như anh em sinh đôi.
như anh em sinh đôi.
01:49
The genetic code of planets is written
in the isotopes of the elements.
in the isotopes of the elements.
28
97704
4897
Yếu tố gen của các hành tinh
được biểu thị ở các nguyên tố đồng vị.
được biểu thị ở các nguyên tố đồng vị.
01:54
The Earth and Moon
have identical isotopes.
have identical isotopes.
29
102625
2869
Trái Đất và Mặt Trăng
có các chất đồng vị như nhau.
có các chất đồng vị như nhau.
01:57
That means that the Earth and Moon
are made from the same materials.
are made from the same materials.
30
105518
4641
Có nghĩa là Trái Đất và Mặt Trăng được
tạo thành từ cùng một chất liệu.
tạo thành từ cùng một chất liệu.
02:03
It's really strange that the Earth
and the Moon are twins.
and the Moon are twins.
31
111080
3623
Thật lạ lùng khu Trái Đất và Mặt Trăng lại
là anh em sinh đôi.
là anh em sinh đôi.
02:07
All of the planets are made
from different materials,
from different materials,
32
115160
2636
Các hành tinh được
tạo nên từ các chất liệu khác nhau,
tạo nên từ các chất liệu khác nhau,
02:09
so they all have different isotopes,
33
117820
2129
nên chúng có các chất đồng vị khác nhau,
02:11
they all have their own genetic code.
34
119973
2055
và có các yếu tố gen riêng biệt.
02:14
No other planetary bodies
have the same genetic relationship.
have the same genetic relationship.
35
122695
4456
Không một hành tinh nào
khác lại có cùng cấu tạo gen,
khác lại có cùng cấu tạo gen,
02:19
Only the Earth and Moon are twins.
36
127824
2447
chỉ duy nhất Trái Đất và Mặt Trăng.
02:23
When I started working
on the origin of the Moon,
on the origin of the Moon,
37
131588
2575
Khi tôi bắt đầu nghiên cứu
về nguồn gốc của Mặt Trăng,
về nguồn gốc của Mặt Trăng,
02:26
there were scientists that wanted to
reject the whole idea of the giant impact.
reject the whole idea of the giant impact.
38
134187
4077
có những nhà khoa học đã
muốn phủ nhận ý tưởng về vụ va chạm lớn.
muốn phủ nhận ý tưởng về vụ va chạm lớn.
02:30
They didn't see any way for this theory
to explain the special relationship
to explain the special relationship
39
138288
4181
Họ không nghĩ rằng giả thuyết đó
có thể giải thích cho mối liên hệ đặc biệt
có thể giải thích cho mối liên hệ đặc biệt
02:34
between the Earth and the Moon.
40
142493
1736
giữa Trái Đất và Mặt Trăng.
02:36
We were all trying to think of new ideas.
41
144729
2554
Chúng tôi đều cố gắng
nghĩ tới các ý tưởng mới.
nghĩ tới các ý tưởng mới.
02:40
The problem was,
there weren't any better ideas.
there weren't any better ideas.
42
148084
2980
Vấn đề ở chỗ,
không có ý tưởng nào thuyết phục hơn.
không có ý tưởng nào thuyết phục hơn.
02:43
All of the other ideas
had even bigger flaws.
had even bigger flaws.
43
151768
3534
Các ý tưởng khác đều có
những bất cập đáng ngại hơn.
những bất cập đáng ngại hơn.
02:48
So we were trying to rescue
the giant impact theory.
the giant impact theory.
44
156437
3622
Nên chúng tôi quyết định tìm
hiểu thuyết vụ va chạm lớn.
hiểu thuyết vụ va chạm lớn.
02:53
A young scientist in my group suggested
that we try changing the spin
that we try changing the spin
45
161376
4881
Một nhà khoa học trẻ tuổi gợi ý về việc
thay đổi tốc độ quay
thay đổi tốc độ quay
02:58
of the giant impact.
46
166281
1365
của vụ va chạm lớn.
02:59
Maybe making the Earth spin faster
could mix more material
could mix more material
47
167670
4394
Có thể việc Trái Đất quay nhanh hơn
sẽ tạo ra nhiều nguyên liệu hơn
sẽ tạo ra nhiều nguyên liệu hơn
03:04
and explain the Moon.
48
172088
1839
và giải thích về Mặt Trăng.
03:06
The Mars-sized impactor had been chosen
49
174623
2683
Vụ va chạm với thiên thạch
cỡ sao Hỏa được lựa chọn
cỡ sao Hỏa được lựa chọn
03:09
because it could make the Moon
50
177330
1743
bởi vì nó tạo ra Mặt Trăng
03:11
and make the length of Earth's day.
51
179097
2941
và độ dài của ngày trên Trái Đất.
03:15
People really liked
that part of the model.
that part of the model.
52
183227
2202
Mọi người thực sự thích ý tưởng đó.
03:18
But what if something else determined
the length of Earth's day?
the length of Earth's day?
53
186481
3417
Nhưng nếu độ dài của ngày trên Trái Đất
được xác đinh nhờ yếu tố khác?
được xác đinh nhờ yếu tố khác?
03:22
Then there would be many more possible
giant impacts that could make the Moon.
giant impacts that could make the Moon.
54
190484
4722
Như vậy cũng có thể có rất nhiều vụ
va chạm lớn đã tạo ra Mặt Trăng.
va chạm lớn đã tạo ra Mặt Trăng.
03:28
I was curious about what could happen,
55
196444
2665
Tôi tò mò về những gì có thể đã xảy ra,
03:31
so I tried simulating
faster-spinning giant impacts,
faster-spinning giant impacts,
56
199133
4387
nên tôi đã tái tạo các vụ va chạm
với tốc độ quay lớn,
với tốc độ quay lớn,
03:35
and I found that it is possible
57
203544
2484
và tôi nhận ra rằng có thể
03:38
to make a disc out of the same
mixture of materials as the planet.
mixture of materials as the planet.
58
206052
3878
tạo ra chiếc đĩa từ các
chất liệu giống như hành tinh.
chất liệu giống như hành tinh.
03:42
We were pretty excited.
59
210871
2010
Chúng tôi rất hào hứng.
03:44
Maybe this was the way
to explain the Moon.
to explain the Moon.
60
212905
2672
Có lẽ đây là lời giải thích về Mặt Trăng.
03:48
The problem is, we also found
that that's just not very likely.
that that's just not very likely.
61
216950
5304
Vấn đề là, chúng tôi cũng nhận ra
điều đó không hoàn toàn đúng.
điều đó không hoàn toàn đúng.
03:54
Most of the time, the disc
is different from the planet,
is different from the planet,
62
222278
3080
Chiếc đĩa đa phần không giống
với các hành tinh,
với các hành tinh,
03:57
and it looked like
making our Moon this way
making our Moon this way
63
225382
2837
và nếu Mặt Trăng được tạo ra theo cách này
04:00
would be an astronomical coincidence,
64
228243
3157
thì đây sẽ chỉ là một sự
trùng hợp ngẫu nhiên trong thiên văn,
trùng hợp ngẫu nhiên trong thiên văn,
04:04
and it was just hard
for everyone to accept the idea
for everyone to accept the idea
65
232243
2984
và thật khó để mọi người
chấp nhận ý tưởng rằng
chấp nhận ý tưởng rằng
04:07
that the Moon's special connection
to Earth was an accident.
to Earth was an accident.
66
235251
3811
mối liên hệ giữa Mặt Trăng và
Trái Đất chỉ là tình cờ.
Trái Đất chỉ là tình cờ.
04:13
The giant impact theory
was still in trouble,
was still in trouble,
67
241220
2750
Lí thuyết vụ va chạm lớn
vẫn còn nhiều bất cập,
vẫn còn nhiều bất cập,
04:16
and we were still trying to figure out
how to make the Moon.
how to make the Moon.
68
244911
3139
và chúng tôi vẫn đang giải mã
điều gì đã tạo nên Mặt Trăng.
điều gì đã tạo nên Mặt Trăng.
04:21
Then came the day
when I realized my mistake.
when I realized my mistake.
69
249932
3964
Đến một ngày tôi nhận ra lỗi sai của mình.
04:27
My student and I were looking at the data
from these fast-spinning giant impacts.
from these fast-spinning giant impacts.
70
255471
4939
Tôi và các học sinh đang quan sát dữ liệu
về các vụ va chạm lớn có tốc độ nhanh.
về các vụ va chạm lớn có tốc độ nhanh.
04:32
On that day, we weren't actually
thinking about the Moon,
thinking about the Moon,
71
260434
2682
Hôm đó, chúng tôi không thực sự đang
nghĩ đến Mặt Trăng,
nghĩ đến Mặt Trăng,
04:35
we were looking at the planet.
72
263140
1655
chúng tôi đang nhìn vào hành tinh.
04:36
The planet gets super-hot
and partially vaporized
and partially vaporized
73
264819
2539
Nó trở nên vô cùng nóng và
một phần đã bị bốc hơi
một phần đã bị bốc hơi
04:39
from the energy of the impact.
74
267382
2166
từ năng lượng của vụ nổ.
04:43
But the data didn't look like a planet.
75
271479
1998
Dữ liệu không giống với
một hành tinh.
một hành tinh.
04:45
It looked really strange.
76
273501
1423
Nó trông rất khác lạ.
04:47
The planet was weirdly
connected to the disc.
connected to the disc.
77
275388
2397
Hành tinh có kết nối
một cách kì lạ với chiếc đĩa.
một cách kì lạ với chiếc đĩa.
04:51
I got that super-excited feeling
78
279433
2787
Tôi cảm thấy cực kì phấn khích
04:54
when something really wrong
might be something really interesting.
might be something really interesting.
79
282244
3701
khi một lỗi sai lại trở thành
một điều gì đó thú vị.
một điều gì đó thú vị.
05:00
In all of my calculations,
80
288011
1328
Trong tính toán của tôi,
05:01
I had assumed there was a planet
with a separate disc around it.
with a separate disc around it.
81
289363
3260
Tôi đã cho rằng có một hành tinh
tách biệt với chiếc đĩa quanh nó.
tách biệt với chiếc đĩa quanh nó.
05:04
Calculating what was in the disc
was how we tested
was how we tested
82
292647
2425
Tính toán về những gì trong
chiếc đĩa khi kiểm tra
chiếc đĩa khi kiểm tra
05:07
whether an impact could make the Moon.
83
295096
2401
liệu một vụ va chạm
có thể tạo nên Mặt Trăng.
có thể tạo nên Mặt Trăng.
05:10
But it didn't look that simple anymore.
84
298828
2178
Nhưng không chỉ đơn giản như thế.
05:15
We were making the mistake
85
303756
3083
Chúng tôi đã mắc lỗi
05:18
of thinking that a planet was always
going to look like a planet.
going to look like a planet.
86
306863
4281
khi nghĩ rằng một hành tinh
sẽ luôn có hình dạng của một hành tinh.
sẽ luôn có hình dạng của một hành tinh.
05:24
On that day, I knew that a giant impact
was making something completely new.
was making something completely new.
87
312190
6919
Vào ngày đó, tôi biết rằng vụ va chạm lớn
đã tạo nên một điều gì đó khác biệt.
đã tạo nên một điều gì đó khác biệt.
05:33
I've had eureka moments.
88
321133
1826
Tôi đã có những khoảng khắc
phát hiện ra điều mới lạ.
phát hiện ra điều mới lạ.
05:35
This was not one of them.
89
323655
1619
Tất nhiên không phải là khi đó.
05:37
(Laughter)
90
325298
1167
(Tiếng cười)
05:38
I really didn't know what was going on.
91
326489
2913
Tôi không thể biết điều gì đang diễn ra.
05:42
I had this strange, new object
in front of me
in front of me
92
330062
2152
Một vật thể mới tinh và xa lạ
ở trước mắt tôi
ở trước mắt tôi
05:44
and the challenge
to try and figure it out.
to try and figure it out.
93
332238
2781
và tôi phải tìm ra nó là cái gì.
05:48
What do you do when faced
with the unknown?
with the unknown?
94
336473
2914
Bạn sẽ làm gì khi đối mặt
với điều không biết?
với điều không biết?
05:52
How do you even start?
95
340054
1681
Bạn sẽ bắt đầu bằng cách nào?
05:55
We questioned everything:
96
343058
1769
Chúng ta chất vấn mọi thứ:
05:57
What is a planet?
97
345400
1195
Thế nào là một hành tinh?
05:58
When is a planet no longer
a planet anymore?
a planet anymore?
98
346619
2304
Khi nào thì nó không còn
là một hành tinh nữa?
là một hành tinh nữa?
06:01
We played with new ideas.
99
349320
2871
Chúng ta dạo chơi với những ý tưởng mới.
06:04
We had to get rid
of our old way of thinking,
of our old way of thinking,
100
352969
2184
Ta phải thoát khỏi
suy nghĩ truyền thống.
suy nghĩ truyền thống.
06:07
and by playing, I could
throw away all of the data,
throw away all of the data,
101
355177
3625
với việc dạo chơi, tôi có thể
không màng đến tất cả dữ liệu,
không màng đến tất cả dữ liệu,
06:10
all of the rules of the real world,
102
358826
1913
bỏ mặc quy định của thế giới thực,
06:12
and free my mind to explore.
103
360763
2285
và để tâm trí được tự do khám phá.
06:16
And by making a mental space
104
364711
1926
Với một khoảng trống trong não bộ
06:19
where I could try out outrageous ideas
105
367501
2576
nơi tôi có thể thử nghiệm
những ý tưởng gàn dở
những ý tưởng gàn dở
06:23
and then bring them back
into the real world to test them,
into the real world to test them,
106
371233
3434
và mang chúng trở lại thế
giới thực để kiểm tra,
giới thực để kiểm tra,
06:27
I could learn.
107
375331
1354
tôi có thể học hỏi.
06:31
And by playing, we learned so much.
108
379423
2976
Và bằng việc dạo chơi, chúng ta
có thể học hỏi nhiều điều.
có thể học hỏi nhiều điều.
06:34
I combined my lab experiments
with computer models
with computer models
109
382880
3458
Tôi kết hợp các thí nghiệm
với các mô hình máy tính
với các mô hình máy tính
06:38
and discovered that
after most giant impacts,
after most giant impacts,
110
386362
2582
Và nhận ra sau mỗi vụ va chạm lớn,
06:40
the Earth is so hot, there's no surface.
111
388968
2162
Nhiệt độ Trái Đất rất cao,
không hề có bề mặt,
không hề có bề mặt,
06:43
There's just a deep layer of gas
that gets denser and denser with depth.
that gets denser and denser with depth.
112
391154
3590
chỉ có một lớp khí càng dày
thêm theo độ sâu.
thêm theo độ sâu.
06:47
The Earth would have been like Jupiter.
113
395289
2003
Trái Đất có thể trông giống như sao Mộc.
06:49
There's nothing to stand on.
114
397316
1516
Không thể đứng trên đó.
06:52
And that was just part of the problem.
115
400373
2872
Và đó mới chỉ là một phần.
06:55
I wanted to understand the whole problem.
116
403269
2374
Tôi muốn hiểu rõ toàn bộ vấn đề.
06:58
I couldn't let go of the challenge
to figure out what was really going on
to figure out what was really going on
117
406242
3911
Tôi không thể làm ngơ ý tưởng được
biết rõ những gì đã diễn ra
biết rõ những gì đã diễn ra
07:02
in giant impacts.
118
410177
1469
trong suốt các vụ va chạm lớn.
07:04
It took almost two years
119
412719
1591
Phải mất gần hai năm
07:07
of throwing away old ideas
120
415191
1790
bỏ qua những ý tưởng truyền thống
07:09
and building new ones
121
417733
1542
và gây dựng các ý tưởng mới
07:11
that we understood the data
122
419941
1884
chúng tôi mới hiểu được các dữ liệu
07:14
and knew what it meant for the Moon.
123
422637
1809
và biết được nguồn gốc của Mặt Trăng.
07:17
I discovered a new type
of astronomical object.
of astronomical object.
124
425811
4363
Tôi tìm ra một dạng vật thể thiên văn mới.
07:23
It's not a planet.
125
431168
1419
Không phải là một hành tinh.
07:25
It's made from planets.
126
433087
1495
Nó tạo nên nhờ các hành tinh.
07:27
A planet is a body whose self-gravity
127
435733
2518
Hành tinh là nơi mà trọng lực trên đó
07:30
is strong enough to give it
its rounded shape.
its rounded shape.
128
438275
2570
đủ lớn để tạo nên dạng tròn
cho chính hành tinh đó.
cho chính hành tinh đó.
07:32
It spins around all together.
129
440869
1794
Và tự xoay quanh chính nó.
07:35
Make it hotter and spin it faster,
130
443415
2719
Khiến hành tinh nóng lên
và quay nhanh hơn,
và quay nhanh hơn,
07:38
the equator gets bigger and bigger
until it reaches a tipping point.
until it reaches a tipping point.
131
446158
3813
Xích đạo sẽ ngày càng rộng ra
khi nó đạt đến điểm nhất định.
khi nó đạt đến điểm nhất định.
07:42
Push past the tipping point,
132
450629
1642
Vượt qua điểm cố định đó,
07:44
and the material at the equator
spreads into a disc.
spreads into a disc.
133
452295
4097
vật chất tại xích đạo lan ra
tạo thành chiếc đĩa.
tạo thành chiếc đĩa.
07:48
It's now broken all the rules
of being a planet.
of being a planet.
134
456953
2769
Điều này đã phá hủy mọi
quy luật của một hành tinh.
quy luật của một hành tinh.
07:52
It can't spin around together anymore,
135
460215
2395
Nó không thể xoay tròn được nữa,
07:54
its shape keeps changing
as it gets bigger and bigger;
as it gets bigger and bigger;
136
462634
2661
hình dạng của nó tiếp tục thay đổi
theo hướng to lớn hơn;
theo hướng to lớn hơn;
07:57
the planet has become something new.
137
465319
1967
Hành tinh này trở thành một vật thể mới.
08:00
We gave our discovery its name:
138
468771
2910
Chúng tôi đặt tên cho phát hiện này:
08:04
synestia.
139
472610
1323
synestia.
08:06
We named it after the goddess Hestia,
140
474402
2182
Theo tên của nữ thần Hestia.
08:08
the Greek goddess of the hearth and home,
141
476608
2306
Nữ thần Hy Lạp đại diện cho
sức khỏe và nhà cửa,
sức khỏe và nhà cửa,
08:10
because we think the Earth became one.
142
478938
2282
vì chúng tôi nghĩ
Trái Đất là một trong số đó.
Trái Đất là một trong số đó.
08:13
The prefix means "all together,"
143
481244
1551
Tiền tố có nghĩa "cùng với nhau"
08:14
to emphasize the connection
between all of the material.
between all of the material.
144
482819
2797
nhằm nhấn mạnh mối liên kết
giữa các chất liệu.
giữa các chất liệu.
08:18
A synestia is what a planet becomes
145
486640
3202
Synestia là trạng thái mà
hành tinh đạt đến
hành tinh đạt đến
08:21
when heat and spin push it over the limit
of a spheroidal shape.
of a spheroidal shape.
146
489866
4450
khi sức nóng và độ quay khiến nó
thoát khỏi dạng hình cầu.
thoát khỏi dạng hình cầu.
08:27
Would you like to see a synestia?
147
495691
2490
Bạn có muốn chiêm ngưỡng một synestia?
08:30
(Cheers)
148
498205
2039
(Đồng ý)
08:33
In this visualization
of one of my simulations,
of one of my simulations,
149
501554
3932
Đây là một trong số
những hình ảnh mô phỏng,
những hình ảnh mô phỏng,
08:37
the young Earth is already spinning
quickly from a previous giant impact.
quickly from a previous giant impact.
150
505510
4294
Trái Đất thuở sơ khai quay khá nhanh
từ một vụ va chạm lớn trước đó.
từ một vụ va chạm lớn trước đó.
08:42
Its shape is deformed, but our planet
would be recognizable
would be recognizable
151
510663
3236
Hình dạng của nó bị bóp méo
nhưng vẫn có thể nhận ra
nhưng vẫn có thể nhận ra
08:45
by the water on its surface.
152
513923
1906
nhờ nước trên bề mặt.
08:48
The energy from the impact
vaporizes the surface,
vaporizes the surface,
153
516692
3857
Năng lượng từ vụ va chạm
làm bốc hơi bề mặt hành tinh,
làm bốc hơi bề mặt hành tinh,
08:52
the water, the atmosphere,
154
520573
1522
nước, khí quyển,
08:54
and mixes all of the gases together
in just a few hours.
in just a few hours.
155
522119
3923
và sự trộn lẫn các loại khí
chỉ trong một vài giờ.
chỉ trong một vài giờ.
08:59
We discovered that many
giant impacts make synestias,
giant impacts make synestias,
156
527414
3619
Chúng tôi khám phá ra các vụ va chạm
tạo ra rất nhiều synestia,
tạo ra rất nhiều synestia,
09:03
but these burning, bright objects
don't live very long.
don't live very long.
157
531566
2977
nhưng các vật thể nóng cháy sáng này
không tồn tại được lâu.
không tồn tại được lâu.
09:06
They cool down, shrink
and turn back into planets.
and turn back into planets.
158
534567
3536
Chúng nguội dần, biến mất và trở lại
thành các hành tinh.
thành các hành tinh.
09:11
While rocky planets
like Earth were growing,
like Earth were growing,
159
539266
2423
Khi những hành tinh bằng đá
như Trái Đất phát triển,
như Trái Đất phát triển,
09:13
they probably turned into synestias
one or more times.
one or more times.
160
541713
3526
chúng có thể biến thành các synestia
một hay nhiều lần nữa.
một hay nhiều lần nữa.
09:19
A synestia gives us a new way to solve
the problem of the origin of the Moon.
the problem of the origin of the Moon.
161
547338
5740
Synestia mang đến cho chúng ta cách
tiếp cận mới về nguồn gốc của Mặt Trăng.
tiếp cận mới về nguồn gốc của Mặt Trăng.
09:26
We propose that the Moon formed
inside a huge, vaporous synestia.
inside a huge, vaporous synestia.
162
554821
6915
Chúng tôi cho rằng Mặt Trăng hình thành
trong một synestia hơi nước lớn.
trong một synestia hơi nước lớn.
09:34
The Moon grew from magma rain
163
562285
3070
Mặt Trăng phát triển từ mưa mắc-ma
09:37
that condensed out of the rock vapor.
164
565379
2415
đông đặc lại từ đá bốc hơi.
09:41
The Moon's special connection to Earth
165
569198
2289
Mối liên kết đặc biệt của
Mặt Trăng và Trái Đất
Mặt Trăng và Trái Đất
09:43
is because the Moon formed
inside the Earth
inside the Earth
166
571511
2766
là bởi vì Mặt Trăng được hình thành
từ bên trong Trái Đất
từ bên trong Trái Đất
09:46
when Earth was a synestia.
167
574301
1880
khi Trái Đất là một synestia.
09:49
The Moon could have orbited
inside the synestia for years,
inside the synestia for years,
168
577457
4286
Mặt Trăng có lẽ đã xoay quanh quỹ đạo
trong synestia trong nhiều năm,
trong synestia trong nhiều năm,
09:53
hidden from view.
169
581767
1617
và không thể thấy được.
09:56
The Moon is revealed by the synestia
cooling and shrinking
cooling and shrinking
170
584622
4908
Mặt Trăng chỉ lộ diện khi synestia
nguội dần và biến mất
nguội dần và biến mất
10:01
inside of its orbit.
171
589554
1895
vào trong quỹ đạo quay của nó.
10:06
The synestia turns into planet Earth
172
594652
2593
Synestia trở thành Trái Đất
10:09
only after cooling
for hundreds of years longer.
for hundreds of years longer.
173
597269
3414
sau hàng trăm năm nguội dần.
10:14
In our new theory,
174
602990
1804
Trong lí thuyết mới này,
10:16
the giant impact makes a synestia,
175
604818
2810
vụ va chạm lớn tạo nên một synestia,
10:19
and the synestia divides
into two new bodies,
into two new bodies,
176
607652
3645
và synestia đó phân đôi
thành hai phần mới,
thành hai phần mới,
10:23
creating our isotopically
identical Earth and Moon.
identical Earth and Moon.
177
611321
4734
tạo thành Trái Đất và Mặt Trăng đồng vị.
10:29
Synestias have been created
throughout the universe.
throughout the universe.
178
617420
3717
Synestia được tạo nên trên khắp vũ trụ.
10:34
And we only just realized that
by finding them in our imagination:
by finding them in our imagination:
179
622574
5581
Và chúng ta chỉ nhận ra điều đó trong
trí tưởng tượng:
trí tưởng tượng:
10:40
What else am I missing
in the world around me?
in the world around me?
180
628179
4903
Tôi còn bỏ lỡ điều gì trong thế giới này?
10:45
What is hidden from my view
by my own assumptions?
by my own assumptions?
181
633106
3772
Điều gì vẫn lẩn khuất bởi
chính những suy đoán của tôi?
chính những suy đoán của tôi?
10:51
The next time you look at the Moon,
182
639371
2294
Lần tới khi bạn nhìn vào Mặt Trăng,
10:53
remember:
183
641689
1659
hãy nhớ rằng:
10:55
the things you think you know
184
643372
1832
những gì bạn nghĩ rằng bạn biết
10:58
may be the opportunity to discover
something truly amazing.
something truly amazing.
185
646320
4459
có thể là cơ hội để khám phá ra
điều gì đó thực sự tuyệt vời.
điều gì đó thực sự tuyệt vời.
11:05
(Applause)
186
653167
4380
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Sarah T. Stewart - Planetary scientistSarah T. Stewart specializes in the study of collisions in the solar system.
Why you should listen
Sarah T. Stewart has been a Professor in the Department of Earth and Planetary Sciences at UC Davis since 2014, following 11 years as a Professor at Harvard University. A planetary scientist and MacArthur Fellow, she specializes in the study of collisions in the solar system and directs the Shock Compression Laboratory, which uses light gas guns to study shock waves in planetary materials. Stewart is best known for proposing a new model for the origin of the Moon, and she is dedicated to public outreach in the planetary sciences.
Sarah T. Stewart | Speaker | TED.com