TEDGlobal 2017
Niti Bhan: The hidden opportunities of the informal economy
Niti Bhan: Cơ hội tiềm ẩn từ nền kinh tế không chính thống
Filmed:
Readability: 4.9
1,222,576 views
Niti Bhan nghiên cứu chiến lược kinh doanh cho các thị trường không chính thống ở Châu Phi: các cửa hiệu và quầy hàng, những thợ thủ công và lao động có tay nghề, là động cơ vô hình giúp duy trì nền kinh tế tại châu lục này. Thật dễ để nghĩ rằng những người này là kẻ trốn thuế, thậm chí, tội phạm - nhưng Niti cho rằng phân khúc đang nở rộ này là hợp pháp và xứng đáng được đầu tư. Làm được như thế, bà nói, chúng ta có thể tạo thêm hàng nghìn việc làm. "Đây là những hạt giống màu mỡ của doanh nghiệp và hộ kinh doanh.", Bhan phát biểu. "Liệu ta có thể bắt đầu bằng việc công nhận nó?"
Niti Bhan - Human-centered strategist
Through exploratory and human-centered research, Niti Bhan discovers and makes tangible pragmatic opportunities for sustainable and inclusive value creation. Full bio
Through exploratory and human-centered research, Niti Bhan discovers and makes tangible pragmatic opportunities for sustainable and inclusive value creation. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
The informal markets of Africa
are stereotypically seen
are stereotypically seen
0
901
3931
Các thị trường không chính thống
ở châu Phi thường được cho là
ở châu Phi thường được cho là
00:16
as chaotic and lackadaisical.
1
4856
1847
hỗn loạn và thiếu sức sống.
00:19
The downside of hearing
the word "informal"
the word "informal"
2
7234
2653
Nhược điểm
khi nghe đến từ "không chính thống"
khi nghe đến từ "không chính thống"
00:21
is this automatic grand
association we have,
association we have,
3
9911
2669
là ta tự động liên tưởng
00:24
which is very negative,
4
12604
1626
đến tiêu cực,
00:26
and it's had significant consequences
and economic losses,
and economic losses,
5
14254
4509
dẫn đến hậu quả lớn
và thiệt hại kinh tế,
và thiệt hại kinh tế,
00:30
easily adding -- or subtracting --
40 to 60 percent of the profit margin
40 to 60 percent of the profit margin
6
18787
5486
dễ dàng làm tăng hoặc giảm
40-60% tỷ suất lợi nhuận
40-60% tỷ suất lợi nhuận
00:36
for the informal markets alone.
7
24297
2836
của riêng thị trường
không chính thống.
không chính thống.
00:39
As part of a task of mapping
the informal trade ecosystem,
the informal trade ecosystem,
8
27157
4302
Là một phần công việc lập bản đồ
hệ sinh thái thương mại phi chính thống
hệ sinh thái thương mại phi chính thống
00:43
we've done an extensive literature review
9
31483
2533
chúng tôi tiến hành nghiên cứu
00:46
of all the reports and research
on cross-border trade in East Africa,
on cross-border trade in East Africa,
10
34040
4951
tất cả báo cáo và nghiên cứu về
thương mại xuyên biên giới ở Đông Phi,
thương mại xuyên biên giới ở Đông Phi,
00:51
going back 20 years.
11
39015
1811
từ 20 năm trước tới nay,
00:52
This was to prepare us for fieldwork
to understand what was the problem,
to understand what was the problem,
12
40850
4334
làm nền móng cho chúng tôi
tìm ra vấn đề nằm ở đâu,
tìm ra vấn đề nằm ở đâu,
00:57
what was holding back informal trade
in the informal sector.
in the informal sector.
13
45208
4162
điều gì đang ngăn cản thương mại
không chính thống phát triển.
không chính thống phát triển.
01:01
What we discovered
over the last 20 years was,
over the last 20 years was,
14
49990
3504
Trong 20 năm qua
chúng tôi phát hiện ra rằng,
chúng tôi phát hiện ra rằng,
01:05
nobody had distinguished
between illicit --
between illicit --
15
53518
3753
chưa một ai phân biệt
bất hợp pháp -
bất hợp pháp -
01:09
which is like smuggling or contraband
in the informal sector --
in the informal sector --
16
57295
4445
như các hành vi buôn lậu
trong khu vực kinh tế không chính thống
trong khu vực kinh tế không chính thống
01:13
from the legal but unrecorded,
17
61764
2340
với việc hợp pháp
nhưng không được ghi chép lại
nhưng không được ghi chép lại
01:16
such as tomatoes, oranges, fruit.
18
64128
3005
như buôn bán cà chua, cam, hoa quả.
Sự kết tội này --
01:19
This criminalization --
19
67697
2320
01:22
what in Swahili refers to as "biashara,"
which is the trade or the commerce,
which is the trade or the commerce,
20
70041
5198
trong tiếng Swahili dùng từ "biashara"
để chỉ thương mại và mậu dịch,
để chỉ thương mại và mậu dịch,
01:27
versus "magendo," which is
the smuggling or contraband --
the smuggling or contraband --
21
75263
3434
với từ "magendo", nghĩa là
nhập hàng chui hoặc buôn lậu --
nhập hàng chui hoặc buôn lậu --
01:30
this criminalization
of the informal sector,
of the informal sector,
22
78721
3521
việc kết nội
thị trường không chính thống này,
thị trường không chính thống này,
01:34
in English, by not distinguishing
between these aspects,
between these aspects,
23
82266
3869
nếu không phân biệt rõ ràng
các khía cạnh trong tiếng Anh,
các khía cạnh trong tiếng Anh,
01:38
easily can cost each African economy
between 60 to 80 percent addition
between 60 to 80 percent addition
24
86159
5593
mỗi nền kinh tế châu Phi dễ dàng
chịu thiệt hại thêm từ 60 tới 80%
chịu thiệt hại thêm từ 60 tới 80%
01:43
on the annual GDP growth rate,
25
91776
2768
tốc độ tăng trưởng GDP hằng năm,
01:46
because we are not recognizing the engine
26
94568
3734
bởi chúng ta
đang không nhận ra được động cơ
đang không nhận ra được động cơ
01:50
of what keeps the economies running.
27
98326
2574
giữ cho nền kinh tế phát triển.
Kinh tế không chính thống
đang tạo ra việc làm
đang tạo ra việc làm
01:52
The informal sector is growing jobs
at four times the rate
at four times the rate
28
100924
3477
với tốc độ gấp bốn lần
với nền kinh tế chính thống,
với nền kinh tế chính thống,
01:56
of the traditional formal economy,
29
104425
1942
01:58
or "modern" economy, as many call it.
30
106391
2557
thường được gọi là
nền kinh tế "hiện đại".
nền kinh tế "hiện đại".
02:00
It offers employment and income
generation opportunities
generation opportunities
31
108972
3466
Nó tạo ra việc làm
và thu nhập
và thu nhập
02:04
to the most "unskilled"
in conventional disciplines.
in conventional disciplines.
32
112462
3697
cho lao động thường được coi là
"thiếu kỹ năng" nhất.
"thiếu kỹ năng" nhất.
02:08
But can you make a french fry
machine out of an old car?
machine out of an old car?
33
116183
3636
Nhưng liệu ô tô cũ có thể biến thành
máy chiên khoai tây?
máy chiên khoai tây?
02:12
So, this, ladies and gentlemen,
34
120403
3461
Vậy nên, thưa các vị,
02:15
is what so desperately needs
to be recognized.
to be recognized.
35
123888
3216
đây chính là điều thực sự
cần được công nhận.
cần được công nhận.
02:19
As long as the current assumptions
hold that this is criminal,
hold that this is criminal,
36
127128
4258
Ngày nào định kiến vẫn tiếp tục
cho rằng việc này là phạm tội,
cho rằng việc này là phạm tội,
02:23
this is shadow,
37
131410
1227
là đen tối,
02:24
this is illegal,
38
132661
1618
là phi pháp,
02:26
there will be no attempt at integrating
the informal economic ecosystem
the informal economic ecosystem
39
134303
4460
sẽ không có bất cứ nỗ lực nào
được đưa ra để hợp nhất nền kinh tế
được đưa ra để hợp nhất nền kinh tế
02:30
with the formal or even the global one.
40
138787
2948
không chính thống và chính thống
thậm chí là toàn cầu.
thậm chí là toàn cầu.
02:34
I'm going to tell you a story of Teresia,
41
142968
2804
Tôi sẽ kể cho các bạn nghe
câu chuyện về Teresia,
câu chuyện về Teresia,
02:37
a trader who overturned
all our assumptions,
all our assumptions,
42
145796
4076
một tiểu thương đã làm thay đổi
mọi định kiến của chúng tôi,
mọi định kiến của chúng tôi,
02:41
made us question all the stereotypes
that we'd gone in on,
that we'd gone in on,
43
149896
3350
khiến chúng tôi phải nhìn nhận lại
những rập khuôn mà mình đã có,
những rập khuôn mà mình đã có,
02:45
based on 20 years of literature review.
44
153270
2906
suốt 20 năm nghiên cứu.
02:49
Teresia sells clothes under a tree
in a town called Malaba,
in a town called Malaba,
45
157675
5489
Teresia bán quần áo dưới một gốc cây
ở thị trấn Malaba,
ở thị trấn Malaba,
02:55
on the border of Uganda and Kenya.
46
163188
2096
nằm ở biên giới giữa Uganda và Kenya.
Ai cũng cho rằng
đây là một công việc đơn giản, đúng chứ?
đây là một công việc đơn giản, đúng chứ?
02:57
You think it's very simple, don't you?
47
165876
2169
03:00
We'll go hang up new clothes
from the branches,
from the branches,
48
168810
2657
Đem treo quần áo mới
lên các cành cây,
lên các cành cây,
03:03
put out the tarp, settle down,
wait for customers,
wait for customers,
49
171491
2932
trưng bày các tấm lụa,
ngồi xuống, đợi khách đến,
ngồi xuống, đợi khách đến,
03:06
and there we have it.
50
174447
1345
chỉ vậy thôi.
03:07
She was everything we were expecting
according to the literature,
according to the literature,
51
175816
3385
Cô ấy là mọi thứ chúng tôi kỳ vọng
trên lý thuyết,
trên lý thuyết,
03:11
to the research,
52
179225
1268
và theo khảo sát,
03:12
right down to she was a single
mom driven to trade,
mom driven to trade,
53
180517
3777
thậm chí, là mẹ đơn thân
muốn làm ăn,
muốn làm ăn,
03:16
supporting her kids.
54
184318
1488
để nuôi nấng lũ trẻ.
Vậy điều gì đã làm chúng tôi
thay đổi suy nghĩ?
thay đổi suy nghĩ?
03:19
So what overturned our assumptions?
55
187092
2610
03:21
What surprised us?
56
189726
1519
Điều gì là bất ngờ?
03:23
First, Teresia paid the county
government market fees
government market fees
57
191269
3722
Đầu tiên, Teresia trả phí
kinh doanh cho chính quyền tỉnh,
kinh doanh cho chính quyền tỉnh,
03:27
every single working day
58
195015
1831
mỗi ngày đi làm,
03:28
for the privilege of setting
up shop under her tree.
up shop under her tree.
59
196870
3253
để có quyền dựng quầy dưới gốc cây.
03:32
She's been doing it for seven years,
60
200147
2051
Cô ấy đã làm điều đó
suốt bảy năm qua,
suốt bảy năm qua,
03:34
and she's been getting receipts.
61
202222
1922
và giữ hoá đơn
để lưu sổ sách.
03:36
She keeps records.
62
204560
1477
03:38
We're seeing not a marginal,
63
206061
3167
Không phải là
một phụ nữ bên lề xã hội,
một phụ nữ bên lề xã hội,
03:41
underprivileged,
64
209252
1347
chịu thiệt thòi,
03:42
vulnerable African woman trader
by the side of the road -- no.
by the side of the road -- no.
65
210623
5816
một cô bán hàng người châu Phi
yếu đuối bên vệ đường -- Không.
yếu đuối bên vệ đường -- Không.
Chúng tôi nhìn thấy
một nhà kinh doanh
một nhà kinh doanh
03:48
We were seeing somebody
who's keeping sales records for years;
who's keeping sales records for years;
66
216463
4099
biết theo dõi doanh thu hằng năm;
03:52
somebody who had an entire ecosystem
of retail that comes in from Uganda
of retail that comes in from Uganda
67
220586
6321
người có hẳn một hệ thống
bán lẻ từ Uganda
bán lẻ từ Uganda
03:58
to pick up inventory;
68
226931
2315
để chuyển hàng hóa;
04:01
someone who's got handcarts
bringing the goods in,
bringing the goods in,
69
229270
3862
có xe đẩy để nhập hàng,
hay có đại diện ví di động
để đến thu tiền
để đến thu tiền
04:05
or the mobile money agent
who comes to collect cash
who comes to collect cash
70
233156
2916
vào cuối mỗi tối.
04:08
at the end of the evening.
71
236096
1428
04:09
Can you guess how much
Teresia spends, on average,
Teresia spends, on average,
72
237548
4408
Bạn thử đoán xem
trung bình mỗi tháng
trung bình mỗi tháng
04:13
each month on inventory --
73
241980
2597
Terersia tiêu bao nhiêu tiền
vào hàng hóa --
vào hàng hóa --
04:16
stocks of new clothes
that she gets from Nairobi?
that she gets from Nairobi?
74
244601
2673
trữ quần áo mới
mà cô ấy lấy từ Nairobi?
mà cô ấy lấy từ Nairobi?
04:19
One thousand five hundred US dollars.
75
247819
2190
Một nghìn năm trăm đô Mỹ.
04:22
That's around 20,000 US dollars
invested in trade goods and services
invested in trade goods and services
76
250525
5440
Tầm 20.000 đô Mỹ đầu tư
vào hàng hóa thương mại và dịch vụ
vào hàng hóa thương mại và dịch vụ
04:27
every year.
77
255989
1555
mỗi năm.
04:29
This is Teresia,
78
257568
1450
Đây là Teresia,
04:31
the invisible one,
79
259042
1397
người vô hình,
04:32
the hidden middle.
80
260463
1280
người trung gian
ẩn mặt.
ẩn mặt.
04:34
And she's only the first rung
of the small entrepreneurs,
of the small entrepreneurs,
81
262442
4093
Và cô chỉ là một phần
của cả cộng đồng tiểu thương,
của cả cộng đồng tiểu thương,
04:38
the micro-businesses that can be found
in these market towns.
in these market towns.
82
266559
4091
những doanh nghiệp nhỏ
tại những thị trấn như thế này.
tại những thị trấn như thế này.
04:42
At least in the larger Malaba border,
she's at the first rung.
she's at the first rung.
83
270674
4884
Ít ra, tại biên giới Malaba,
cô ấy là đầu mối,
cô ấy là đầu mối,
04:48
The people further up the value chain
84
276523
2636
vẫn còn những người khác
nối dài chuỗi giá trị
nối dài chuỗi giá trị
04:51
are easily running
three lines of business,
three lines of business,
85
279183
3045
dễ dàng
nắm ba mảng làm ăn,
nắm ba mảng làm ăn,
04:54
investing 2,500 to 3,000
US dollars every month.
US dollars every month.
86
282252
5091
và đầu tư từ 2.500 đến 3.000 đô
mỗi tháng.
mỗi tháng.
04:59
So the problem turned out
that it wasn't the criminalization;
that it wasn't the criminalization;
87
287772
3980
Vì vậy, vần đề không phải là
vi phạm pháp luật;
vi phạm pháp luật;
05:03
you can't really criminalize someone
you're charging receipts from.
you're charging receipts from.
88
291776
4645
bạn không thể kết tội một người
đã trả phí cho mình.
đã trả phí cho mình.
05:08
It's the lack of recognition
of their skilled occupations.
of their skilled occupations.
89
296957
5390
Đó là thiếu sót
trong việc công nhận họ.
trong việc công nhận họ.
05:15
The bank systems and structures
have no means to recognize them
have no means to recognize them
90
303048
3996
Hệ thống ngân hàng và các cơ quan
không công nhận họ
không công nhận họ
05:19
as micro-businesses,
91
307068
1488
là một cơ sở kinh doanh nhỏ,
05:20
much less the fact that, you know,
92
308580
2578
và thực tế, hơn nữa, bạn biết đó
05:23
her tree doesn't have
a forwarding address.
a forwarding address.
93
311182
2208
cái cây của cô ấy
không có địa chỉ rõ ràng.
không có địa chỉ rõ ràng.
05:25
So she's trapped in the middle.
94
313912
2326
Vì thế, cô ấy bị mắc kẹt ở giữa.
05:28
She's falling through the cracks
of our assumptions.
of our assumptions.
95
316262
2431
Cô ấy đã lọt qua khe hở
của những định kiến.
của những định kiến.
05:30
You know all those microloans
to help African women traders?
to help African women traders?
96
318717
3539
Bạn có biết về những khoản vay nhỏ
hỗ trợ nữ tiểu thương Châu Phi?
hỗ trợ nữ tiểu thương Châu Phi?
Họ sẽ cho cô ấy vay
50 hoặc 100 đô.
50 hoặc 100 đô.
05:34
They're going to loan her
50 dollars or 100 dollars.
50 dollars or 100 dollars.
97
322646
2830
05:37
What's she going to do with it?
98
325500
1606
Cô ấy sẽ làm gì với số tiền đó?
05:39
She spends 10 times
that amount every month
that amount every month
99
327130
2342
Vì cô ấy cần gấp 10 lần
số đó mỗi tháng
số đó mỗi tháng
05:41
just on inventory --
100
329496
1602
chỉ để nhập hàng --
05:43
we're not talking about
the additional services
the additional services
101
331122
2287
chưa nói đến
những dịch vụ phụ thêm
những dịch vụ phụ thêm
05:45
or the support ecosystem.
102
333433
1834
hoặc những hoạt động
hỗ trợ khác.
hỗ trợ khác.
05:47
These are the ones who fit
neither the policy stereotype
neither the policy stereotype
103
335864
3588
Đây là những người nằm ngoài
những rập khuôn chính sách
những rập khuôn chính sách
về lao động chân tay
và tầng lớp ngoài rìa,
và tầng lớp ngoài rìa,
05:51
of the low-skilled and the marginalized,
104
339476
2404
05:53
nor the white-collar,
salaried office worker
salaried office worker
105
341904
2871
cũng không là cổ cồn trắng,
làm văn phòng, làm công ăn lương
làm văn phòng, làm công ăn lương
05:56
or civil servant with a pension
106
344799
1861
hay những công chức
có hưu trí,
có hưu trí,
05:58
that the middle classes
are allegedly composed of.
are allegedly composed of.
107
346684
3372
những thành phần
của tầng lớp trung lưu.
của tầng lớp trung lưu.
06:02
Instead, what we have here
are the proto-SMEs
are the proto-SMEs
108
350080
4552
Thay vào đó, điều ta có ở đây
là những doanh nghiệp siêu nhỏ,
là những doanh nghiệp siêu nhỏ,
06:06
these are the fertile seeds
of businesses and enterprises
of businesses and enterprises
109
354656
3795
những hạt giống màu mỡ
của doanh nghiệp và hộ kinh doanh
của doanh nghiệp và hộ kinh doanh
06:10
that keep the engines running.
110
358475
1943
giúp duy trì guồng máy kinh tế.
06:12
They put food on your table.
111
360442
1735
Họ mang thức ăn đến cho ta.
06:14
Even here in this hotel,
the invisible ones --
the invisible ones --
112
362201
3073
Thậm chí, ngay tại khách sạn này,
những người vô hình --
những người vô hình --
06:17
the butchers, the bakers
the candlestick makers --
the candlestick makers --
113
365298
3452
người bán thịt, người làm bánh
người làm nến --
người làm nến --
06:20
they make the machines
that make your french fries
that make your french fries
114
368774
2393
họ làm ra những cỗ máy
tạo ra món khoai tây chiên
tạo ra món khoai tây chiên
06:23
and they make your beds.
115
371191
1226
và cả những chiếc giường.
06:24
These are the invisible businesswomen
trading across borders,
trading across borders,
116
372441
3405
Đó đều là những nữ thương nhân
vô hình đang buôn bán xuyên biên giới,
vô hình đang buôn bán xuyên biên giới,
06:29
all on the side of the road,
117
377037
2369
cả hai bên đường,
06:31
and so they're invisible
to data gatherers.
to data gatherers.
118
379430
2918
và vì thế, họ cũng vô hình
với những dữ liệu thu thập.
với những dữ liệu thu thập.
06:34
And they're mashed together
with the vast informal sector
with the vast informal sector
119
382704
3656
Và họ hòa trộn trong thị trường
không chính thống rộng lớn
không chính thống rộng lớn
06:38
that doesn't bother to distinguish
between smugglers and tax evaders
between smugglers and tax evaders
120
386384
5073
nơi mà họ không bận tâm đến việc
phân loại ai buôn lậu, ai trốn thuế,
phân loại ai buôn lậu, ai trốn thuế,
06:43
and those running illegal whatnot,
121
391481
2608
ai buôn bán trái phép
ai không,
ai không,
06:46
and the ladies who trade,
122
394113
2031
và những nữ lái buôn,
06:48
and who put food on the table
and send their kids to university.
and send their kids to university.
123
396168
4145
và người cung cấp thực phẩm
và nuôi nấng con cái học lên đại học.
và nuôi nấng con cái học lên đại học.
06:52
So that's really what I'm asking here.
124
400337
3225
Đó thực sự là điều
tôi muốn đề cập ở đây.
tôi muốn đề cập ở đây.
06:55
That's all that we need to start by doing.
125
403586
2835
Đó là tất cả mọi thứ ta cần
để bắt đầu hành động.
để bắt đầu hành động.
06:58
Can we start by recognizing
the skills, the occupations?
the skills, the occupations?
126
406868
4609
Liệu ta có thể bắt đầu công nhân
kỹ năng và công việc của họ?
kỹ năng và công việc của họ?
07:03
We could transform the informal economy
by beginning with this recognition
by beginning with this recognition
127
411501
4624
Ta có thể làm thay đổi nền kinh tế
không chính thống bằng việc công nhận nó
không chính thống bằng việc công nhận nó
07:08
and then designing the customized
doorways for them to enter
doorways for them to enter
128
416149
4681
từ đó, tạo điều kiện
mở cửa cho họ bước vào,
mở cửa cho họ bước vào,
07:12
or integrate with the formal,
129
420854
2209
hoặc hợp nhất
vào nền kinh tế chính thống,
vào nền kinh tế chính thống,
07:15
with the global,
130
423087
1304
với toàn cầu,
07:16
with the entire system.
131
424415
1711
với toàn hệ thống.
07:18
Thank you, ladies and gentlemen.
132
426150
1564
Xin cảm ơn tất cả mọi người.
07:19
(Applause)
133
427738
3721
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Niti Bhan - Human-centered strategistThrough exploratory and human-centered research, Niti Bhan discovers and makes tangible pragmatic opportunities for sustainable and inclusive value creation.
Why you should listen
Niti Bhan is a global nomad whose life mission is to bridge the gap of understanding between cultures, contexts and continents. She brings a multicultural perspective to innovation for the informal economies of the emerging markets of the developing world. She is the founder and principal of Emerging Futures Lab, a multidisciplinary team of human-centered researchers, designers, engineers and economists who collaborate on design and innovation strategies for social impact and sustainable profit in the emerging consumer markets of sub-Saharan Africa.
Growing up as a third culture kid in the ASEAN of the 1970s exposed Bhan to the British and American systems of primary and secondary education whilst her university education in Engineering (Bangalore University), Design (National Institute of Design, India & the Institute of Design, IIT Chicago), and Business (majoring in Strategy at the Katz Graduate School of Business, University of Pittsburgh) gave her the experience of living and working across cultures and continents. Emerging Futures Lab came to life in San Francisco in 2005, operated between Singapore, the Netherlands, and East Africa from 2007 through 2013, and is now an established SME in Finland.
Niti Bhan | Speaker | TED.com