TEDxMidwest
William Ury: The walk from "no" to "yes"
"ویلیام یوری: ڕۆشتن لە " نەخێر" ەوە بەرەو "بەڵێ
Filmed:
Readability: 3.3
2,393,780 views
ویلیام یوری، نوسەری کتێبی " گەیشتن بە بەڵێ" پێشنیاری ڕێگەیەکی ساکار
دەکات " بەڵام ئاسان نی یە" بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن تەنانەت لە سەخت ترین بار و دۆخەکاندا، هەر لە کێشەکانی ناوماڵەوە تا وەکو کێشەاکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
William Ury - Mediator
William Ury is a mediator, writer and speaker, working with conflicts ranging from family feuds to boardroom battles to ethnic wars. He's the author of "Getting to Yes." Full bio
William Ury is a mediator, writer and speaker, working with conflicts ranging from family feuds to boardroom battles to ethnic wars. He's the author of "Getting to Yes." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Well, the subject of difficult negotiation
0
0
3000
باس کردنی بابەتێکی وەک دانوسانی سەخت
00:18
reminds me of one of my favorite stories
1
3000
2000
یەکێک لە پەسەندترین چیرۆکەکانم بیردەخاتەوە
00:20
from the Middle East,
2
5000
2000
لە ڕۆژ هەڵاتی ناوەڕاست
00:22
of a man who left to his three sons 17 camels.
3
7000
3000
دەربارەی پیاوێک کە حەڤدە ووشتری بۆ سێ کوڕی جێهێشتبووە
00:25
To the first son, he left half the camels.
4
10000
3000
نیوەی ووشترەکانی بۆ کوڕی یەکەمی جێهێشتبوو
00:28
To the second son, he left a third of the camels,
5
13000
2000
دوو لەسەر سێی بۆ کوڕی دوەمی
00:30
and to the youngest son, he left a ninth of the camels.
6
15000
2000
یەک لە سێی بۆ بچوکترین کوڕەکەی بوو
00:32
Well three sons got into a negotiation.
7
17000
2000
لەبەرئەوە هەر سێ کوڕەکەی دەستیان کرد بە دانوستان
00:34
Seventeen doesn't divide by two.
8
19000
2000
حەڤدە دابەش ناکرێت بەسەر دوو دا
00:36
It doesn't divide by three.
9
21000
2000
بێ گومان دابەشیش ناکرێت بەسەر سێدا
00:38
It doesn't divide by nine.
10
23000
2000
هەروەها بەسەر نۆشدا
00:40
Brotherly tempers started to get strained.
11
25000
2000
هەستی برایەتیان خەریکبوو بەرەو توڕەی و تەنگژە دەچوو
00:42
Finally, in desperation,
12
27000
2000
لەکۆتایدا، بە ناچاری
00:44
they went and they consulted a wise old woman.
13
29000
3000
چونە لای ئافرەتێکی بەتەمەنی دانا
00:47
The wise old woman thought about their problem for a long time,
14
32000
2000
ئافرەتە بەتەمەنەکە بۆ ماوەیەکی زۆر بیری لە کێشەکەیان کردەوە
00:49
and finally she came back and said,
15
34000
2000
لە کۆتایدا گەڕایەوە و وتی
00:51
"Well, I don't know if I can help you,
16
36000
2000
'' باشە، نازانم دەتوانم یارمەتیدان بدەم یان نا
00:53
but at least, if you want, you can have my camel."
17
38000
2000
بەڵام هیچ نەبێت ، ئەگەر دەتانەوێت، دەتوانن ئەم ووشترەی من ببەن
00:55
So then they had 18 camels.
18
40000
2000
بۆیە ووشترەکان بوون بە هەژدە دانە
00:57
The first son took his half -- half of 18 is nine.
19
42000
3000
کوڕی یەکەم نیوەی ووشترەکەی برد، کە نیوەی هەژدە نۆ دەکات
01:00
The second son took his third -- a third of 18 is six.
20
45000
3000
کوڕی دوەم یەک لە سێ کەی خۆی برد کە لە هەژدە دەکاتە شەش
01:03
The youngest son took his ninth --
21
48000
2000
کوڕە گەنجەکەشی نۆیەکی خۆی برد
01:05
a ninth of 18 is two.
22
50000
2000
کە نۆ یەکی هەژدە دەکاتە دوو
01:07
You get 17.
23
52000
2000
کەواتە ئەو هەموو وشترانەی کە بردویانە دەکاتە ١٧
01:09
They had one camel left over.
24
54000
2000
وە یەک ووشتریش مایەوە
01:11
They gave it back to the wise old woman.
25
56000
2000
وە گێرایانەوە بۆ ژنە بەتەمەنە داناکە
01:13
(Laughter)
26
58000
2000
(پێکەنین)
01:15
Now if you think about that story for a moment,
27
60000
2000
ئێستا، ئەگەر بۆ ساتێک بیر لە چیرۆکەکە بکەنەوە
01:17
I think it resembles
28
62000
2000
لەو بڕوایەدام کە هێمایە بۆ
01:19
a lot of the difficult negotiations we get involved in.
29
64000
3000
زۆرێک لەو دانوستانە سەختانەی کە توشیان دەبین
01:22
They start off like 17 camels -- no way to resolve it.
30
67000
2000
هەر وەک ئەو حەڤدە حوشترە دەست پێدەکەن، بێئەوەی ڕێگایەک هەبێت بۆ چارەسەر
01:24
Somehow, what we need to do
31
69000
2000
بە جۆرێک لە جۆرەکان ئەوەی پێویستە بیکەین
01:26
is step back from those situations, like that wise old woman,
32
71000
3000
بریتیە لە گەڕانەوەی هەنگاوێک بۆ دواوە، وەک ژنە بەتەمەنە داناکە
01:29
look at the situation through fresh eyes
33
74000
2000
بە چاوێکی ترەوە سەیری بارو دۆخەکە بکەین
01:31
and come up with an 18th camel.
34
76000
3000
بە هەژدە ووشتر بێینە دەرەوە لە بارودۆخەکە
01:35
Now finding that 18th camel in the world's conflicts
35
80000
2000
ئێستا، دۆزینەوەی ڕێگایەکی وەک ڕێگای ئەو هەژدە وشترە لە ململانێکانی جیهاندا
01:37
has been my life passion.
36
82000
3000
بۆتە خولیای ژیانی من
01:40
I basically see humanity a bit like those three brothers.
37
85000
3000
لە بنەڕەتدا مرۆڤایەتی هەروەک ئەو سێ برایە دەبینم
01:43
We're all one family.
38
88000
2000
کە ئێمە هەموومان یەک خێزانین
01:45
We know that scientifically,
39
90000
2000
هەموومان بە شێوەیەکی زانستیانە دەزانین
01:47
thanks to the communications revolution,
40
92000
2000
بە سوپاسەوە بۆ شۆڕشەکانی پەیوەندی
01:49
all the tribes on the planet, all 15,000 tribes,
41
94000
3000
هەموو هۆزەکانی جیهان، هەموو پازدە هەزارەکەیان
01:52
are in touch with each other.
42
97000
3000
کە لە پەیوەندیدان بە یەکەوە
01:55
And it's a big family reunion,
43
100000
2000
وە ئەمەش یەکگرتنێکی گەورەی خێزانیە
01:57
and yet, like many family reunions,
44
102000
2000
بەڵام هێشتا، هەروەکو یەکگرتنەوەی هەر خێزانێک
01:59
it's not all peace and light.
45
104000
2000
هەمووی لە خۆشی و ئاشتیدا نییە
02:01
There's a lot of conflict,
46
106000
2000
پڕە لە ململانێ
02:03
and the question is,
47
108000
2000
وە پرسیارەکەش ئەوەیە
02:05
how do we deal with our differences?
48
110000
2000
چۆن دەتوانین لەگەڵ جیاوازیەکانماندا بگونجێین؟
02:07
How do we deal with our deepest differences,
49
112000
2000
چۆن مامەڵە لەگەڵ قوڵترین جیاوازیەکان بکەین،
02:09
given the human propensity for conflict
50
114000
2000
وە بەکار هێنانی مەیلی مرۆڤ بۆ ململانێ
02:11
and the human genius
51
116000
2000
لەگەڵ زیرەکی مرۆڤدا
02:13
at devising weapons of enormous destruction?
52
118000
3000
بۆ دروست کردنی ژمارەیەکی لە بن نەهاتووی چەک بۆ وێران کاری؟
02:16
That's the question.
53
121000
2000
ئەوە پرسیارەکەیە
02:18
As I've spent the last better part of three decades,
54
123000
3000
سێ دەیەی ژیانم بەسەر برد
02:21
almost four,
55
126000
2000
لە ڕاستیدا نزیکەی چوار دەیەی ژیانم
02:23
traveling the world,
56
128000
2000
بە گەشت کردن بە جیهاندا
02:25
trying to work, getting involved in conflicts
57
130000
3000
هەوڵم دا بۆ کارکردن و تێوەگلان و مامەڵە کردن
02:28
ranging from Yugoslavia to the Middle East
58
133000
3000
بەدرێژایی یۆگسلافیا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست
02:31
to Chechnya to Venezuela,
59
136000
2000
بۆ چین و ڤەنزوێلا
02:33
some of the most difficult conflicts on the face of the planet,
60
138000
3000
کە هەریەک لەم ناوچانە یەکێکن لە مەترسیداترین و پڕ ململانێترین شوێنەکانی جیهان
02:36
I've been asking myself that question.
61
141000
2000
ئەو پرسیارەم لە خۆم دەکرد
02:38
And I think I've found, in some ways,
62
143000
2000
وە لەو بڕوایەدا بە جۆرێک لە جۆرەکان
02:40
what is the secret to peace.
63
145000
2000
نهێنی گەیشتن بە ئاشتیم دۆزیەوە
02:42
It's actually surprisingly simple.
64
147000
3000
بە ڕاستی چاوەڕوان نەکراو سادەیە
02:45
It's not easy, but it's simple.
65
150000
3000
ئاسان نییە، بەڵام سادەیە
02:48
It's not even new.
66
153000
2000
تەنانەت شتێکی نوێش نیە
02:50
It may be one of our most ancient human heritages.
67
155000
2000
لەوانەشە یەکێک بێت لە هەرە کۆنترین فۆلکلۆرەکانی مرۆڤایەتی
02:52
The secret to peace is us.
68
157000
3000
نهێنی ئاشتی خۆمانین
02:55
It's us who act
69
160000
2000
ئێمەین کە
02:57
as the surrounding community
70
162000
2000
وەکو کۆمەڵگایەک ڕەفتار دەکەین و
02:59
around any conflict,
71
164000
2000
دەوری ململانێکانمان داوە
03:01
who can play a constructive role.
72
166000
2000
کە دەتوانێ ڕۆڵێکی بەرچاو ببینێت
03:03
Let me give you just a story, an example.
73
168000
3000
با چیرۆکێکتان پێبڵێم، وەک نمونەیەک
03:07
About 20 years ago, I was in South Africa
74
172000
2000
نزیکەی بیست ساڵ لەمەو بەر کاتێ لە باشوری ئەفریقا بووم
03:09
working with the parties in that conflict,
75
174000
2000
لەگەڵ کۆمەڵێ پارتدا کارم دەکرد
03:11
and I had an extra month,
76
176000
2000
وە ماوەی مانگێک کاتی زیادەم هەبوو
03:13
so I spent some time living
77
178000
2000
لەبەرئەوە بەسەرم برد
03:15
with several groups of San Bushmen.
78
180000
2000
لەگەڵ هەندێ گروپی (سان بوشمێن)دا
03:17
I was curious about them and about the way in which they resolve conflict.
79
182000
3000
زۆر سەرمسوڕما بوو لەو شێوەیەی کە کێشە یاخود تێکهەڵچونەکانیان پێ چارەسەر دەکرد
03:21
Because, after all, within living memory,
80
186000
2000
لەبەرئەوەی پێش هەمووشتێک
03:23
they were hunters and gatherers,
81
188000
2000
ئەوان ڕاوچی و کۆکەرەوەی شت بوون
03:25
living pretty much like our ancestors lived
82
190000
2000
بەشێوەی باو باپیرانمان دەژیان
03:27
for maybe 99 percent of the human story.
83
192000
3000
لەوانەیە لە %٩٩ ی وەک ئەوان بوبێت
03:30
And all the men have these poison arrows that they use for hunting --
84
195000
3000
هەریەکەیان تیری بە ژەهر داپۆشراویان پێیە کە بۆ ڕاو کردن بە کاری دەهێنن
03:33
absolutely fatal.
85
198000
2000
بێ گومان کوشندەیە
03:35
So how do they deal with their differences?
86
200000
2000
کەواتە چۆن چۆنی کار لەسەر جیاوازیەکان دەکەن
03:37
Well what I learned
87
202000
2000
لەڕاستیدا ئەوەی من فێریبووم ئەوە بوو
03:39
is whenever tempers rise in those communities,
88
204000
3000
هەرکاتێ توڕەبوون هەبوایە لە ناویاندا
03:42
someone goes and hides the poison arrows out in the bush,
89
207000
3000
یەکێکیان دەچوە ناو دار و دەوەنەکان و شیرە ژەهراویەکانی دەشاردەوە
03:45
and then everyone sits around in a circle like this,
90
210000
4000
وە دواتر هەمویان لە بازنەیەکدا دادەنیشتن هەر بەم شێوەیە
03:49
and they sit, and they talk, and they talk.
91
214000
3000
دادەنیشن و قسەدەکەن و قسە دەکەن
03:52
It may take two days, three days, four days,
92
217000
2000
کە لەوانەیە دوو ڕۆژ بخایەنێت یان سێ یان چوار
03:54
but they don't rest
93
219000
2000
بەڵام پشوو نادەن
03:56
until they find a resolution,
94
221000
2000
تاوەکو چارەسەرێ دەدۆزنەوە
03:58
or better yet, a reconciliation.
95
223000
2000
یاخود باشتر، ئاشت دەبنەوە
04:00
And if tempers are still too high,
96
225000
2000
وە ئەگەر بارودۆخەکە هەر لە هەڵچوندا بوایە
04:02
then they send someone off to visit some relatives
97
227000
2000
یەکێکیان دەناردە دەرەوە تاوەکو سەردانی هەندێ لە خزمەکانیان بکات
04:04
as a cooling-off period.
98
229000
2000
وەک ماوەیەک بۆ سارد بونەوە لە توڕەیی و هەڵچون
04:06
Well that system
99
231000
2000
باشە، ئەم سیستەمەیە
04:08
is, I think, probably the system that kept us alive to this point,
100
233000
3000
لەو بڕوایەدام هەر ئەو سیستەمە بوو کە هەتاوەکو ئێستا بە
04:11
given our human tendencies.
101
236000
2000
زیندوی هێشتونیەتەوە
04:13
That system, I call the "third side."
102
238000
3000
من ئەو سیستەمەم ناو ناوە '' لایەنی سێهەم''
04:16
Because if you think about it,
103
241000
2000
لەبەرئەوەی ئەگەر بیری لێبکەیتەوە
04:18
normally when we think of conflict, when we describe it,
104
243000
3000
لە ململانێیەکدا ئەگەر بێت و باسی بکەیت
04:21
there's always two sides --
105
246000
2000
دوو لایەنمان هەیە
04:23
it's Arabs versus Israelis, labor versus management,
106
248000
2000
نمونەی عەرەب دژی ئیسڕائیل ، کرێکار دژی بەڕێوەبەر
04:25
husband versus wife, Republicans versus Democrats.
107
250000
3000
مێرد دژی ژن، کۆماریەکان دژی دیموکراتەکان
04:28
But what we don't often see
108
253000
2000
بەڵام ئەوەی زۆر جار کە نایبینین
04:30
is that there's always a third side,
109
255000
2000
ئەوەیە کە هەمیشە لایەنی سێهەم هەیە
04:32
and the third side of the conflict is us,
110
257000
2000
وە لایەنی سێهەمیش لە ململانێکاندا ئێمەین
04:34
it's the surrounding community,
111
259000
2000
کۆمەڵگایەکە لە دەورمانن
04:36
it's the friends, the allies,
112
261000
2000
هاوڕێکانمانن، لایەنگرەکان
04:38
the family members, the neighbors.
113
263000
2000
ئەندامانی خێزان، دراوسێکان
04:40
And we can play an incredibly constructive role.
114
265000
3000
وە ئێمەش دەتوانین ڕۆڵێکی بەرچاو ببینین
04:43
Perhaps the most fundamental way
115
268000
2000
لەوانەیە باشترین ڕێگا
04:45
in which the third side can help
116
270000
3000
کە لایەنی سێهەم بتوانێت یارمەتی پێ بدا
04:48
is to remind the parties of what's really at stake.
117
273000
3000
ئەوەبێت بیخاتە بەرچاوی پارتەکان چ شتێک لەبەردەم مەترسیدایە
04:51
For the sake of the kids, for the sake of the family,
118
276000
2000
بۆ نمونە، لەبەر خاتری منداڵەکان، یان بۆ خاتری خێزانەکە
04:53
for the sake of the community, for the sake of the future,
119
278000
3000
بۆ خاتری کۆمەڵگا، بۆ خاتری داهاتوو
04:56
let's stop fighting for a moment and start talking.
120
281000
3000
با بۆ ساتێک لە شەڕ کردن بوەستین و گفتوگۆ بکەین
04:59
Because, the thing is,
121
284000
2000
لەبەرئەوەی کێشەکە لەوەدایە
05:01
when we're involved in conflict,
122
286000
2000
لە کاتی ململانێ و تێکهەڵچونەکاندا
05:03
it's very easy to lose perspective.
123
288000
2000
زۆر بە ئاسانی دەکرێت باوەڕمان لە دەست بدەین
05:05
It's very easy to react.
124
290000
2000
کاردانەوە زۆر ئاسانە
05:07
Human beings -- we're reaction machines.
125
292000
3000
ئێمەی مرۆڤ وەک ئامێری کاردانەوە واین
05:10
And as the saying goes,
126
295000
2000
وەکو وتەکە دەڵێین
05:12
when angry, you will make the best speech
127
297000
2000
لەکاتی توڕە بوون باشترین قسە دەکەین
05:14
you will ever regret.
128
299000
3000
بۆئەوەی تا ماوی پەشیمان نەبیت
05:17
And so the third side reminds us of that.
129
302000
3000
وە لەبەر ئەوە ئێمە هەر بە لایەنی سێهەم دەمێنینەوە
05:20
The third side helps us go to the balcony,
130
305000
2000
ئەو لایەنەی کە یارمەتیمان دەدات بچینە باڵکۆنەکە
05:22
which is a metaphor for a place of perspective,
131
307000
3000
مەبەستمان لە باڵکۆنەکەش ڕوانگەی مرۆڤە
05:25
where we can keep our eyes on the prize.
132
310000
3000
شوێنێک کە بتوانین چاومان لەسەر خەڵاتەکە بێت
05:28
Let me tell you a little story from my own negotiating experience.
133
313000
3000
با چیرۆکێکی بچکۆلانەی خۆمتان پێبڵێم لەسەر دانوستان
05:31
Some years ago, I was involved as a facilitator
134
316000
3000
چەند ساڵێک لەمەوبەر وەک کار ئاسان کارێک
05:34
in some very tough talks
135
319000
2000
لە چەند گفتووگۆیەکی سەختدا تێوە گلام
05:36
between the leaders of Russia
136
321000
2000
لە نێوان سەرکردەکانی ڕوسیا
05:38
and the leaders of Chechnya.
137
323000
2000
و سەرکردەکانی چیچاندا
05:40
There was a war going on, as you know.
138
325000
2000
وەک دەزانن جەنگ بوو
05:42
And we met in the Hague,
139
327000
2000
ئێمەش لە لاهی پێک گەیشتین
05:44
in the Peace Palace,
140
329000
2000
لە تاوەری ئاشتی
05:46
in the same room where the Yugoslav war crimes tribunal
141
331000
3000
لە هەمان ژور کە دادگای جەنگی یۆگۆسلافیای
05:49
was taking place.
142
334000
2000
لێکرا
05:51
And the talks got off to a rather rocky start
143
336000
2000
گفتوگۆکان بە سەرەتایەکی تاڕادەیەک سەخت دەستی پێکرد
05:53
when the vice president of Chechnya
144
338000
2000
کاتێ جێگری سەرۆکی چیچان
05:55
began by pointing at the Russians and said,
145
340000
3000
بەوە دەستی پێکرد کە پەنجەی ڕاکێشا بۆ ڕوسەکان و پێی وتن
05:58
"You should stay right here in your seats,
146
343000
2000
'' ئێوە دەبێت لە جێگەی خۆتان بمێننەوە لەسەر ئەم کورسیانە
06:00
because you're going to be on trial for war crimes."
147
345000
2000
لەبەرئەوەی دەخرێنە دادگا بەهۆی تاوانەکانی جەنگەوە ''
06:02
And then he went on, and then he turned to me and said,
148
347000
2000
وە لەسەر قسەکانی ڕۆشت و پاشان ڕووی کردە من و وتی
06:04
"You're an American.
149
349000
2000
'' تۆ ئەمەریکیت
06:06
Look at what you Americans are doing in Puerto Rico."
150
351000
3000
سەیرکە بزانە ئێوەی ئەمەریکی چی دەکەن لە پۆرتۆریکۆ''
06:09
And my mind started racing, "Puerto Rico? What do I know about Puerto Rico?"
151
354000
3000
یەکسەر مێشکم چوبۆ ئەوێ '' پۆرتۆ ریکۆ؟ باشە من چی دەزانم لەسەر پۆرتۆ ریکۆ ''
06:12
I started reacting,
152
357000
2000
خەریک بوو کاردانەوەم هەبێ
06:14
but then I tried to remember to go to the balcony.
153
359000
3000
بەڵام دواتر هەوڵمدا بچمە بالکۆنەکە
06:17
And then when he paused,
154
362000
2000
بەڵام دواتر کە ئەو وچانێکی وەرگرت
06:19
and everyone looked at me for a response,
155
364000
2000
هەموویان سەیریان دەکردم چاوەڕوانی وەڵام بوون لێم
06:21
from a balcony perspective, I was able to thank him for his remarks
156
366000
3000
لە ڕوانگەی منەوە، لەوێوە لە باڵکۆنەکەوە، توانیم سوپاسی بکەم و بڵێم
06:24
and say, "I appreciate your criticism of my country,
157
369000
3000
'' سوپاسی ڕەخنەکەت دەکەم لەسەر وڵاتەکەم ،
06:27
and I take it as a sign that we're among friends
158
372000
2000
وە من بە هێمای ئەوە وەریدەگرم کە ئێمە لەناو هاوڕێکانمانداین
06:29
and can speak candidly to one another.
159
374000
3000
و بە سەربەستانە دەتوانین قسە لەگەڵ یەکتر بکەین
06:32
And what we're here to do is not to talk about Puerto Rico or the past.
160
377000
3000
وە ئەوەی ئێمە لێرین ئێرە بۆی، قسەکردن نیە لەسەر پۆرتۆریکۆ یاخود ڕابردوو.
06:35
What we're here to do is to see if we can figure out a way
161
380000
3000
بەڵکو ئێمە لێرەین بۆئەوەی بزانین ئایا دەتوانین ڕێگایەک بدۆزینەوە بۆ
06:38
to stop the suffering and the bloodshed in Chechnya."
162
383000
3000
وەستاندنی خوێن ڕژان و نائارامی لە چیچان ''
06:41
The conversation got back on track.
163
386000
3000
گفتوگۆکە گەڕایەوە باری ئاسایی
06:44
That's the role of the third side,
164
389000
2000
ئەوە ڕۆڵی لایەنی سێهەمە
06:46
is to help the parties to go to the balcony.
165
391000
2000
ئەوەیە یارمەتی لایەنەکان بدات بچنە باڵکۆنەکەوە
06:48
Now let me take you for a moment
166
393000
3000
با بۆ ساتێک بتانبەمە ناو
06:51
to what's widely regarded as the world's most difficult conflict,
167
396000
2000
ئەو ڕوانگەیەی لە جیهانەوە بە سەخترین ململانێ دادەنرێت
06:53
or the most impossible conflict,
168
398000
2000
یاخود بە مەحاڵترین ململانێ
06:55
is the Middle East.
169
400000
2000
لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
06:57
Question is: where's the third side there?
170
402000
3000
پرسیارەکە ئەوەیە : لێرەدا کێ لایەنی سێهەمە
07:00
How could we possibly go to the balcony?
171
405000
2000
چۆن دەتوانین بچینە باڵکۆنەکە
07:02
Now I don't pretend to have an answer
172
407000
2000
لە ئێستادا وا ڕەفتار ناکەم کە وەڵامێکم پێبێت
07:04
to the Middle East conflict,
173
409000
2000
بۆ ململانێی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
07:06
but I think I've got a first step,
174
411000
2000
بەڵام لەو بڕوایەدام کە هەنگاوی یەکەمم پێبێت
07:08
literally, a first step,
175
413000
2000
پیتەکان، یەکەم هەنگاوە
07:10
something that any one of us could do as third-siders.
176
415000
3000
وەک شتێکە کە هەریەک لە ئێمە وەکو لایەنی سێهەم دەتوانین بیکەین
07:13
Let me just ask you one question first.
177
418000
2000
بەڵام سەرەتا با پرسیارێکتان لێبکەم
07:15
How many of you
178
420000
2000
چەند کەس لە ئێوە
07:17
in the last years
179
422000
2000
لە ساڵی ڕابردوودا
07:19
have ever found yourself worrying about the Middle East
180
424000
3000
هەستتان بە دوو دڵی کردوە سەبارەت بابەتی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
07:22
and wondering what anyone could do?
181
427000
2000
وە پرسیوتانە کە کێ دەتوانێت چی بکات ؟
07:24
Just out of curiosity, how many of you?
182
429000
2000
تەنها بۆ زیاتر زانینی خۆم، چەند کەس لە ئێوە ؟
07:26
Okay, so the great majority of us.
183
431000
3000
باشە کەواتە بەشێکی زۆرمان
07:29
And here, it's so far away.
184
434000
2000
لەگەڵ ئەوەشدا زۆر دورە لێمانەوە
07:31
Why do we pay so much attention to this conflict?
185
436000
3000
بەڵام بۆچی وەها گرنگی دەدەین بەم ململانێیە؟
07:34
Is it the number of deaths?
186
439000
2000
ئایا بەهۆی ژمارەی مردووەکانەوەیە؟
07:36
There are a hundred times more people who die
187
441000
2000
بە سەدان جار زیاتر خەڵک مردوە
07:38
in a conflict in Africa than in the Middle East.
188
443000
2000
لە ئەفریقا وەک لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
07:40
No, it's because of the story,
189
445000
2000
کەواتە نەخێر، بەهۆی چیرۆکەکەوەیە
07:42
because we feel personally involved
190
447000
2000
لەبەرئەوەی هەست بە شتێکی کەسایەتی دەکەین کە تێوەگلاوە
07:44
in that story.
191
449000
2000
لە چیرۆکەکەدا
07:46
Whether we're Christians, Muslims or Jews,
192
451000
2000
ئیتر ئایا ئسلامبن یاخود مەسیحی یاخود جولەکە
07:48
religious or non-religious,
193
453000
2000
کەسێکی ئاینی بین یاخود جولەکە
07:50
we feel we have a personal stake in it.
194
455000
2000
وا هەست دەکەین کە شتێکی کەسایەتیمان هەیە تیایدا
07:52
Stories matter. As an anthropologist, I know that.
195
457000
3000
من وەکو زانایەکی مرۆڤناسی، دەزانم
07:55
Stories are what we use to transmit knowledge.
196
460000
3000
ئێمە چیرۆک وەکو وەکو ئامرازێکی گەیاندن بەکار دەهێنین بۆ گواستنەوەی زانیاری بۆ خەڵک
07:58
They give meaning to our lives.
197
463000
2000
چیرۆکەکان مانا دەبەخشنە ژیانمان
08:00
That's what we tell here at TED, we tell stories.
198
465000
2000
بە هەمان شێوە ئەوەی ئێمە دەیکەین لە (تێد) ئەوەیە چیرۆک دەگێڕینەوە
08:02
Stories are the key.
199
467000
2000
چیرۆکەکان وەک کلیل وان
08:04
And so my question is,
200
469000
3000
کەواتە پرسیارەکەم بریتیە لە
08:07
yes, let's try and resolve the politics
201
472000
2000
بەڵێ، با هەوڵبدەین چارەسەری كێشەکانی سیاسەت بکەین
08:09
there in the Middle East,
202
474000
2000
لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست
08:11
but let's also take a look at the story.
203
476000
3000
بەڵام هەروەها با سەیرێکی چیرۆکەکەش بکەین
08:14
Let's try to get at the root of what it's all about.
204
479000
2000
با هەوڵ بدەین بگەینە ڕەگی شتەکان و لێیان تێبگەین
08:16
Let's see if we can apply the third side to it.
205
481000
2000
هەوڵبدەین لایەنی سێهەم ببینین
08:18
What would that mean? What is the story there?
206
483000
3000
بەڵام ئەوە چی دەگەیەنێت؟ لەوێدا چیرۆکەکە چییە؟
08:21
Now as anthropologists, we know
207
486000
2000
ئێستا ئێمەی زانایانی مرۆڤناسی دەزانین
08:23
that every culture has an origin story.
208
488000
3000
کە هەموو کلتورێک چیرۆکی ڕەسەنی هەیە
08:26
What's the origin story of the Middle East?
209
491000
2000
ئەی چیرۆکە ڕەسەنەکەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کامەیە؟
08:28
In a phrase, it's:
210
493000
2000
لە دەستەواژەیەکدا ، ئەمەیە:
08:30
4,000 years ago, a man and his family
211
495000
3000
چوار هەزار ساڵ لەمەوبەر خۆی و خێزانەکەی
08:33
walked across the Middle East,
212
498000
2000
بەناو ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ڕۆشتن
08:35
and the world has never been the same since.
213
500000
3000
هەرلەو کاتەشەوە دنیا وەک خٶی نەماوە
08:38
That man, of course,
214
503000
2000
ئەو پیاوە، بێگومان
08:40
was Abraham.
215
505000
2000
پێغەمبەر ئیبراهیم بوو
08:42
And what he stood for was unity,
216
507000
2000
هەروەها هێمایەک بوو بۆ یەکگرتن
08:44
the unity of the family.
217
509000
2000
یەکگرتنی خێزانەکەی
08:46
He's the father of us all.
218
511000
2000
ئەو باوکی هەمووشمانە
08:48
But it's not just what he stood for, it's what his message was.
219
513000
2000
بەڵام باسەکە تەنها ئەوە نەبوو کە دەبێت بە هێمای چی یاخوود پەیامی چی پێبوو
08:50
His basic message was unity too,
220
515000
3000
پەیامە بنچینەییەکەی هەر یەکگرتن بوو
08:53
the interconnectedness of it all, the unity of it all,
221
518000
3000
چۆنیەتی بەستنەوەی هەموان پێکەوە
08:56
and his basic value was respect,
222
521000
3000
وە ئاکامە بنچینەنەکەشی ڕێز و
08:59
was kindness toward strangers.
223
524000
2000
دڵنەرمی بوو بەرامبەر کەسانی نامۆ
09:01
That's what he's known for, his hospitality.
224
526000
3000
میوانداریەکەی شتێک بوو کە پێی ناسرابوو
09:04
So in that sense,
225
529000
2000
وە هەرلەم ڕوانگەیەشەوە
09:06
he's the symbolic third side
226
531000
2000
ئەوە بۆتە سیمبوڵی لایەنی سێهەم
09:08
of the Middle East.
227
533000
2000
لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
09:10
He's the one who reminds us
228
535000
3000
هەر ئەویشە بیرمان دەخاتەوە
09:13
that we're all part of a greater whole.
229
538000
2000
کە ئێمە بەشێکین لە بەشێکی زۆرتر
09:15
Now how would you --
230
540000
2000
ئێستا چۆن
09:17
now think about that for a moment.
231
542000
2000
بۆ ساتێک بیری لیبکەنەوە
09:19
Today we face the scourge of terrorism.
232
544000
3000
لەمڕۆدا ڕوبەڕوی تیرۆر دەبینەوە
09:22
What is terrorism?
233
547000
2000
تیرۆریزم چییە؟
09:24
Terrorism is basically taking an innocent stranger
234
549000
3000
تیرۆریزم بریتیە لە گرتنی بێتاوانێکی نەناسراو
09:27
and treating them as an enemy whom you kill
235
552000
3000
و دەیانکەیتە دوژمن و دەیان کوژیت
09:30
in order to create fear.
236
555000
2000
بۆ دروست کردنی ترس
09:32
What's the opposite of terrorism?
237
557000
2000
ئەی پێچەوانەی تیرۆریزم چییە؟
09:34
It's taking an innocent stranger
238
559000
2000
بریتیە گرتنی بێتاوانێکی نەناسرا و
09:36
and treating them as a friend
239
561000
2000
وەک هاوڕێەک مامەڵەی لەگەڵ بکەیت
09:38
whom you welcome into your home
240
563000
3000
کە پێشوازی لێدەکەیت بۆ ناو ماڵەکەت
09:41
in order to sow and create understanding,
241
566000
2000
بۆ ئەوەی تێگەیشتن دروست ببێت
09:43
or respect, or love.
242
568000
3000
یان ڕێز یاخود خۆشەویستی
09:46
So what if then
243
571000
2000
باشە ئەی چی دەبێت ئەگەر
09:48
you took the story of Abraham,
244
573000
3000
چیرۆکەکەی پێخەمبەر ئیبراهیم وەربگریت
09:51
which is a third side story,
245
576000
2000
کە ئەویش چیرۆکی لایەنی سێهەمە
09:53
what if that could be --
246
578000
2000
چی دەبێت ئەگەر وابێت
09:55
because Abraham stands for hospitality --
247
580000
3000
لەبەرئەوەی پێخەمبەر ئیبراهیم ڕەمزێکە بۆ میوانداری و پێشوازیکردن
09:58
what if that could be an antidote to terrorism?
248
583000
3000
چی دەبێت ئەگەر ببێتە دژە تیرۆریزمێک؟
10:01
What if that could be a vaccine
249
586000
2000
چی دەبێت ئەگەر ئەوە ببێتە ڤاکسینێک
10:03
against religious intolerance?
250
588000
2000
دژە دەمارگیرییەکی ئایینی
10:05
How would you bring that story to life?
251
590000
3000
چۆن ئەو چیرۆکە دەکەیتە ڕاستی ؟
10:08
Now it's not enough just to tell a story --
252
593000
2000
لە ئێشتادا تەنها گێڕانەوەی چیرۆکێکی
10:10
that's powerful --
253
595000
2000
بەهێز بەس نییە
10:12
but people need to experience the story.
254
597000
2000
بەڵکو دەبێت خەڵکی تەجروبەی بکات
10:14
They need to be able to live the story. How would you do that?
255
599000
3000
دەبێت لە چیرۆکەکەدا بژین، ئەی باشە ئەوە چۆن دەکرێت؟
10:17
And that was my thinking of how would you do that.
256
602000
3000
من بەم شێوەیە بیرم لە چۆنیەتی کردنەکەی کردەوە
10:20
And that's what comes to the first step here.
257
605000
2000
یەکەم هەنگاو بێ گومان هەر بیرکردنەوەیە لە بابەتەکە
10:22
Because the simple way to do that
258
607000
2000
لەبەرئەوەی ئاسانترین ڕێگا ئەوەیە
10:24
is you go for a walk.
259
609000
3000
کە لە پێشدا پیاسەیەک بکەیت
10:27
You go for a walk in the footsteps of Abraham.
260
612000
3000
بە ڕێ ڕۆشتنی پێخەمبەر ئیبراهیمدا بڕۆیت
10:30
You retrace the footsteps of Abraham.
261
615000
3000
بە هەمان ڕێگەی پێخەمبەر ئیبراهیم
10:33
Because walking has a real power.
262
618000
3000
لەبەرئەوەی ڕۆشتن هێزێکی ڕاستەقینەی هەیە
10:36
You know, as an anthropologist, walking is what made us human.
263
621000
3000
ئێوە دەزانن من وەکو مرۆڤ ناسێک : هەر ڕۆشتن ئێمەی کردۆتە مرۆڤ
10:39
Walking, it's funny, when you walk,
264
624000
2000
شتێکی پێکەنیناوییە، کاتێک بە ڕێگادا دەڕۆین
10:41
you walk side-by-side
265
626000
2000
شان بە شانی یەکتر دەڕۆین
10:43
in the same common direction.
266
628000
3000
بە هەمان ئاڕاستەین
10:46
Now if I were to come to you face-to-face
267
631000
2000
بەڵام ئەگەر بێت و من بەرەوڕوت بێم
10:48
and come this close to you,
268
633000
3000
وە ئەوەندە لێت نزیک ببمەوە
10:51
you would feel threatened.
269
636000
3000
تۆ هەست دەکەیت مەترسیت لەسەرە
10:54
But if I walk shoulder-to-shoulder,
270
639000
2000
بەڵام ئەگەر من شان بە شانت ڕێگا بکەم
10:56
even touching shoulders,
271
641000
2000
تەنانەت ئەگەر شانیشمان بەر یەک بکەوێت
10:58
it's no problem.
272
643000
2000
ئەوا کێشەیەک نابێت
11:00
Who fights while they walk?
273
645000
2000
کێ شەڕ دەکات کاتێک بە ڕێگادا دەڕوات و پیاسە دەکات
11:02
That's why in negotiations, often, when things get tough,
274
647000
3000
هەرلەبەر ئەوەشە لە کاتی دانوستاندا ، کاتێک شتەکان بەرەو دژواری دەڕوات
11:05
people go for walks in the woods.
275
650000
2000
خەڵکی دەچنە پیاسەیەک لە نێوان درەختەکان
11:07
So the idea came to me
276
652000
2000
جا ئەو بیرۆکەیەم بۆ هات
11:09
of what about inspiring
277
654000
2000
چی دەبێت ئەگەر هانی بیرۆکەی
11:11
a path, a route --
278
656000
2000
شوێن پێ کەوتن بدەین
11:13
think the silk route, think the Appalachian trail --
279
658000
3000
بیر لە ڕێگە ئاوریشمییەکان بکەنەوە، دەبێت دوای ئاپالاچی-یەکان بکەوین
11:16
that followed in the footsteps
280
661000
2000
کە بە شوێن پێکانی
11:18
of Abraham.
281
663000
2000
پێغەمبەر ئیبراهیمدا دەڕوات
11:20
People said, "That's crazy. You can't.
282
665000
2000
بەڵام وتیان '' ئەوە شێتتیە ناتوانیت
11:22
You can't retrace the footsteps of Abraham. It's too insecure.
283
667000
3000
هەرگیز ناتوانیت بە شوێن پێکانی پێخەمبەر ئیبراهیمدا بڕۆیتەوە ئەوە زۆر ترسناکە
11:25
You've got to cross all these borders.
284
670000
2000
پێویست دەکات ئەم هەموو سنورە ببڕیت
11:27
It goes across 10 different countries in the Middle East,
285
672000
2000
بە نێو ١٠ وڵاتی جیا جیای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
11:29
because it unites them all."
286
674000
2000
لەبەر ئەوەی بە هەموویدا دەڕوات''
11:31
And so we studied the idea at Harvard.
287
676000
2000
وە بیرۆکەکەمان دراسەت کرد لە زانکۆی هارڤێرد
11:33
We did our due diligence.
288
678000
2000
ئەوپەڕی توانای خۆمان خستەکار
11:35
And then a few years ago, a group of us,
289
680000
2000
لە ئەنجامدا چەند ساڵێک لەمەوبەر گروپێکمان
11:37
about 25 of us from about 10 different countries,
290
682000
2000
کە نزیکەی ٢٥ کەس دەبوون لە وڵاتی جیا جیاوە هاتبوون
11:39
decided to see if we could retrace the footsteps of Abraham,
291
684000
2000
بڕیارماندا بە هەمان شوێندا بڕۆین کە پێخەمبەر ئیبراهیم پیا ڕۆشتبوو
11:41
going from his initial birthplace in the city of Urfa
292
686000
3000
لە شوێنی لە دایک بونیەوە لە ئورفەوە دەستمان پێکرد
11:44
in Southern Turkey, Northern Mesopotamia.
293
689000
3000
لە باشوری تورکیا، نۆرسریم میسۆپۆتنمیا
11:47
And we then took a bus and took some walks
294
692000
3000
پاشان کەمێک بە پاس ڕۆشتین و هەندێک بە پێی و
11:50
and went to Harran,
295
695000
2000
گەیشتینە هاران
11:52
where, in the Bible, he sets off on his journey.
296
697000
3000
هەر لەوشوێنەی کە ئینجیل باس کراوە، لەوێوە دەستی بە گەشتەکە کردوە
11:55
Then we crossed the border into Syria, went to Aleppo,
297
700000
2000
دواتر بە سنوردا پەڕیوەتەوە بۆ سوریا و چۆتە ئەلیپۆ
11:57
which, turns out, is named after Abraham.
298
702000
2000
کە دواتر دەرکەوت بە ناوی پێخەمبەر ئیبراهیم ناونراوە
11:59
We went to Damascus,
299
704000
2000
چوین بۆ دیمەشق
12:01
which has a long history associated with Abraham.
300
706000
2000
کە مێژویەکی دورو درێژی هەیە لەگەڵ ئیبراهیمدا
12:03
We then came to Northern Jordan,
301
708000
3000
دواتر چوینە باشوری ئەردەن
12:06
to Jerusalem,
302
711000
2000
بۆ ئۆرەیشم
12:08
which is all about Abraham, to Bethlehem,
303
713000
3000
کە هەموو شتێ دەربارەی پێخەمبەر ئیبراهیمە، دواتر بۆ بەیتحەلیم
12:11
and finally to the place where he's buried
304
716000
2000
دواتر بۆ ئەو شوێنەی بە خاک سپێردراوە لێی
12:13
in Hebron.
305
718000
2000
لە هیبۆرن
12:15
So effectively, we went from womb to tomb.
306
720000
2000
بەو مانایەی کە لە سەرەتاوە تا کۆتای ڕۆیشتین
12:17
We showed it could be done. It was an amazing journey.
307
722000
3000
سەلماندمان دەکرێت ئەو گەشتە بکرێت و گەشتێکی خۆش بوو
12:20
Let me ask you a question.
308
725000
2000
با پرسیارێکتان لێبکەم
12:22
How many of you have had the experience
309
727000
2000
چەند کەس لە ئێوە بەو ئەزمونەدا ڕۆشتوە؟
12:24
of being in a strange neighborhood,
310
729000
2000
کە هەست بکەن لە شوێنێکی نامۆن
12:26
or strange land,
311
731000
2000
لە ناوچەیەکی نامۆن ؟
12:28
and a total stranger, perfect stranger,
312
733000
3000
وە کەسێکی نامۆ دێت
12:31
comes up to you and shows you some kindness,
313
736000
3000
بەرەو ڕوت و ڕێزت لێدەگرێت
12:34
maybe invites you into their home, gives you a drink,
314
739000
2000
لەوانەشە بانگت بکاتە ماڵەوە و خواردنەوەیەکیست پێشکەش بکات
12:36
gives you a coffee, gives you a meal?
315
741000
2000
قاوەیەک بداتێ، یان ژەمێک؟
12:38
How many of you have ever had that experience?
316
743000
2000
چەند کەستان بەو ئەزمەنەدا رۆشتون؟
12:40
That's the essence
317
745000
2000
ئەوەش جەوهەری
12:42
of the Abraham path.
318
747000
2000
گەشتەکەیە
12:44
But that's what you discover, is you go into these villages in the Middle East
319
749000
2000
بەڵام ئەوەی کە بۆت دەردەکەوێت ئەوەیە لەم لادێیانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا
12:46
where you expect hostility,
320
751000
2000
تۆ چاوەڕێی دوژمنایەتی دەکەیت
12:48
and you get the most amazing hospitality,
321
753000
2000
بەڵام لە جیاتیدا جوانترین پێشوازیت لێدەکرێت
12:50
all associated with Abraham.
322
755000
2000
هەموو شتێک لەگەڵ پێخەمبەر ئیبراهیمدا یەکدەگرێتەوە
12:52
"In the name of father Abraham,
323
757000
2000
'' بە ناوی باوکە ئیبراهیمەوە
12:54
let me offer you some food."
324
759000
2000
با هەندێ خواردنت پێسکەش بکەم ''
12:56
So what we discovered
325
761000
2000
ئەوەی ئێمە بۆمان دەرکەوت ئەوەبو
12:58
is that Abraham is not just a figure out of a book for those people.
326
763000
3000
کە بۆ ئەو خەڵکە ئیبراهیم تەنها وێنەی ناو کتێبێک نییە
13:01
He's alive; he's a living presence.
327
766000
3000
ئەو زیندوە و بوونی هەیە لە ناویاندا
13:04
And to make a long story short,
328
769000
2000
هەروەها بۆ کورت کردنەوەی چیرۆکەکە
13:06
in the last couple of years now,
329
771000
2000
لە دوو ساڵی ڕابردودا
13:08
thousands of people
330
773000
2000
هازاران خەڵک
13:10
have begun to walk parts of the path of Abraham
331
775000
2000
دەستیان کردوە بە ڕۆشتنەوە بە هەمان ڕێگاکەی پێخەمبەر ئیبراهیمدا
13:12
in the Middle East,
332
777000
2000
لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
13:14
enjoying the hospitality of the people there.
333
779000
3000
وە خۆشیان وەرگرتوە لە میوانداریەکانیان
13:17
They've begun to walk
334
782000
2000
دەستیان کردوە بە گەشت کردن
13:19
in Israel and Palestine,
335
784000
2000
لە ناو ئیسڕایل و فەلەستیندا
13:21
in Jordan, in Turkey, in Syria.
336
786000
2000
لە ئەردەن ، لە تورکیا ، لە سوریا
13:23
It's an amazing experience.
337
788000
2000
ئەزمونێکی سەرسورهێنەرە
13:25
Men, women, young people, old people --
338
790000
2000
ژن و پیاوان و گەنجان و پیرەکان
13:27
more women than men, actually, interestingly.
339
792000
3000
لەڕاستیدا ژنان زیاتر بوون وەک لە پیاوان
13:30
For those who can't walk,
340
795000
2000
بۆ ئەوانەشی کە ناتوانن بڕۆن
13:32
who are unable to get there right now,
341
797000
2000
بۆ ئەوانەی ئێستا ناتوانن بڕۆن بۆ ئەوێ
13:34
people started to organize walks
342
799000
2000
خەڵک گەشتی تر ڕێک دەخەن
13:36
in cities, in their own communities.
343
801000
2000
بە ناو کۆمەڵگاو شارەکانی خۆییان
13:38
In Cincinnati, for instance, that organized a walk
344
803000
2000
بۆ نمونە لە کینیکانیا گەشتیان ڕێکخست
13:40
from a church to a mosque to a synagogue
345
805000
2000
لە کەنیسەیەکەوە بۆ مزگەوتێک لە سینگاوی
13:42
and all had an Abrahamic meal together.
346
807000
2000
وە هەموشیان ژەمێکی وەکو ئەوەی ئیبراهیمیان خوارد
13:44
It was Abraham Path Day.
347
809000
2000
ئەو ڕۆژە ڕۆژی گەشتی پێخەمبەر ئیبراهیم بوو
13:46
In Sao Paulo, Brazil, it's become an annual event
348
811000
2000
لە ساوپاولۆ لە بەڕازیل بۆتە نەریتێکی ساڵانە
13:48
for thousands of people to run
349
813000
2000
کە هەزاران کەس ڕادەکەن
13:50
in a virtual Abraham Path Run,
350
815000
2000
بە جێپێکانی پێخەمبەر ئیبراهیم
13:52
uniting the different communities.
351
817000
2000
و کۆمەڵگا جیا جیاکان یەکپێدەگرنەوە
13:54
The media love it; they really adore it.
352
819000
3000
تەنانەت میدیاکانیش بابەتەکەیان زۆر بە دڵ بوو
13:57
They lavish attention on it
353
822000
2000
سەرنجی خەڵکیان ڕاکێشا بۆی
13:59
because it's visual,
354
824000
2000
لەبەرئەوەی بابەتەکە بینراو بوو
14:01
and it spreads the idea,
355
826000
2000
هەروەها بیرۆکەکەش بڵاودەبۆوە
14:03
this idea of Abrahamic hospitality
356
828000
2000
ئەمە بیرۆکەی پێخەمبەر ئیبراهیم بووە کە چۆن
14:05
of kindness towards strangers.
357
830000
2000
دڵ نەرم بووە لە پێشوازی خەڵکە نەناسراوەکان
14:07
And just a couple weeks ago,
358
832000
2000
هەروەها دوو هەفتە لەمەوبەر
14:09
there was an NPR story on it.
359
834000
2000
چیرۆکێک هەبوو لە بارەیەوە
14:11
Last month,
360
836000
2000
لە مانگی ڕابردوودا
14:13
there was a piece in the Guardian,
361
838000
2000
وتارێک نوسرابوو لە بارەیەوە
14:15
in the Manchester Guardian, about it --
362
840000
3000
لە ڕۆژنامەی گواردیان لە مانچستەر
14:18
two whole pages.
363
843000
3000
دوو لاپەڕەی تەواو
14:21
And they quoted a villager
364
846000
3000
گفتوگۆیان لەگەڵ کەسێکی دێهات کردبوو
14:24
who said, "This walk connects us to the world."
365
849000
3000
کە وتبووی '' ئەم گەشتە بە جیهانەوە دەمانبەستێتەوە ''
14:27
He said it was like a light that went on in our lives.
366
852000
3000
هەروەها وتبوشی وەک ڕوناکیەک وایە بۆ ژیانمان
14:30
It brought us hope.
367
855000
2000
هیوای بۆ هێناوین
14:32
And so that's what it's about.
368
857000
2000
ئەمەش ئامانجەکە بوو
14:34
But it's not just about psychology;
369
859000
3000
بەڵام بابەتەکە تەنها فیسۆلۆجی نییە
14:37
it's about economics,
370
862000
2000
بەڵکو ئابوڕیسە
14:39
because as people walk they spend money.
371
864000
2000
لەبەرئەوەی خەڵکەکە لە کاتی گەشتەکەیاندا پارە خەرج دەکەن
14:41
And this woman right here, Um Ahmad,
372
866000
3000
ئەم ژنەی کە لێرەدایە ناوی ام ئەحمەدە
14:44
is a woman who lives on a path in Northern Jordan.
373
869000
3000
ئافرەتێکە لەسەر ڕێگایەک دەژی لە باکوری ئەردەن
14:47
She's desperately poor.
374
872000
2000
زۆر کەم دەرامەتە
14:49
She's partially blind, her husband can't work,
375
874000
3000
نیمچە نابینایەکەو مێردەکەی توانای کاری نییە
14:52
she's got seven kids.
376
877000
3000
حەوت منداڵی هەیە
14:55
But what she can do is cook,
377
880000
2000
بەڵام ئەوەی دەتوانێت بیکات چێشت لێنانە
14:57
and so she's begun to cook for some groups of walkers
378
882000
3000
لەبەرئەوە دەستی کردوە بە دروست کردنی خواردن بۆ چەند گروپێک
15:00
who come through the village and have a meal in her home.
379
885000
3000
کە بەناو لادێکەیدا دەڕۆن و لە ماڵەکەیدا ژەمێک دەخۆن
15:03
They sit on the floor.
380
888000
2000
لەسەر زەویەکە دادەنیشن
15:05
She doesn't even have a tablecloth.
381
890000
2000
تەنانەت ڕاخەری سەرمێزی نییە
15:07
She makes the most delicious food
382
892000
2000
بەڵام خۆشترین خواردن دروست دەکات
15:09
that's fresh from the herbs in the surrounding countryside.
383
894000
3000
لە گییای تازەی ئەو لادێیە
15:12
And so more and more walkers have come,
384
897000
2000
وە خەڵکانی گەشتیار زیاتر و زیاتر هاتن
15:14
and lately she's begun to earn an income
385
899000
2000
تا وای لێهات لەم دواییانەدا
15:16
to support her family.
386
901000
2000
توانای ئەوەی هەیە خێزانەکەی بەخێوبکات
15:18
And so she told our team there, she said,
387
903000
3000
هەروەها لەوێ بە تیمەکەمانی وت
15:21
"You have made me visible
388
906000
3000
'' ئێوە واتان لە من کرد دیار بم
15:24
in a village where people were once ashamed
389
909000
2000
لەم لادێیەیا کە خەڵکی لەوەو پێش ڕویان نەهات
15:26
to look at me."
390
911000
2000
سەیریشم بکەن
15:28
That's the potential of the Abraham path.
391
913000
3000
ئەوەیە توانی گەشت کردن بە شوێن پێی پێخەمبەر ئیبراهیم
15:31
There are literally hundreds of those kinds of communities
392
916000
2000
سەدان جۆر لەو جێگایانە هەیە
15:33
across the Middle East, across the path.
393
918000
3000
لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ، لەسەر ڕێی پیاڕۆیشتەکەن
15:37
The potential is basically to change the game.
394
922000
3000
تواناکەی لەوەدایە کە دەتوانێت یارییەکە بگۆڕێت
15:40
And to change the game, you have to change the frame,
395
925000
2000
بۆ ئەوەی یاریەکە بگۆڕێت دەبێ توانای ئەوەی هەبێت چوارچێوەکە بگٶڕێت
15:42
the way we see things --
396
927000
2000
بەو جۆرەی ئێمە دەیبینین
15:44
to change the frame
397
929000
2000
تیڕوانینەکەی بگۆڕێت
15:46
from hostility to hospitality,
398
931000
3000
لە دوژمنایەتیەوە بۆ میوانداری
15:49
from terrorism to tourism.
399
934000
3000
لە تیرۆریزمەوە بۆ گەشتیاری
15:52
And in that sense, the Abraham path
400
937000
2000
هەر لەو ڕوانگەیەشەوە ڕێگاکەی پێخەمبەر ئیبراهیم
15:54
is a game-changer.
401
939000
2000
بۆتە گۆڕینی یاریەکە
15:56
Let me just show you one thing.
402
941000
2000
با تەنها یەک شتتان نیشان بدەم
15:58
I have a little acorn here
403
943000
2000
ئەم بەڕوە بچوکەم هەیە لێرەدا
16:00
that I picked up while I was walking on the path
404
945000
2000
کە لە ڕێگای گەشتەکەمدا هەڵمگرتۆتەوە
16:02
earlier this year.
405
947000
2000
لە سەرەتای ئەمساڵدا
16:04
Now the acorn is associated with the oak tree, of course --
406
949000
2000
وەک دەزانن بەڕوەکە بەستراوەتەوە بە دار بڕوەوە
16:06
grows into an oak tree,
407
951000
2000
کە ئەویش دەکرێت ببێت بە دار بەڕویەکی نوێ
16:08
which is associated with Abraham.
408
953000
2000
کە ئەوێش بە پێخەمبەر ئیبراهیمەوە بەستراوەتەوە
16:10
The path right now is like an acorn;
409
955000
2000
ڕێگاکە ئێستا وەک ئەو بەڕوە وایە
16:12
it's still in its early phase.
410
957000
2000
هێشتا لە سەرەتادایە
16:14
What would the oak tree look like?
411
959000
2000
باشە دار بەڕویەک چۆنە ؟
16:16
Well I think back to my childhood,
412
961000
2000
گار بگەڕێمەوە بۆ منداڵیم
16:18
a good part of which I spent, after being born here in Chicago,
413
963000
2000
بەشە هەرە خۆشەکەی دوای لە دایک بونم لێرە لە شیکاگۆ
16:20
I spent in Europe.
414
965000
2000
لە ئەوروپا بەسەر بردوە
16:22
If you had been
415
967000
2000
ئەگەر ئێوە
16:24
in the ruins of, say, London
416
969000
2000
لەو وێرانکارییەی لەندەن
16:26
in 1945, or Berlin,
417
971000
3000
لە ساڵی ١٩٤٥، یان بەرلین
16:29
and you had said,
418
974000
2000
وە بتوتایە
16:31
"Sixty years from now,
419
976000
2000
'' دوای شەست ساڵ لە ئێستاوە
16:33
this is going to be the most peaceful, prosperous part of the planet,"
420
978000
2000
ئێرە دەبێتە پڕ ئارامترین و ئاشتیترین شوێنەکانی سەرئەم هەسارەیە
16:35
people would have thought
421
980000
2000
خەڵک پێی نەدەگوتی
16:37
you were certifiably insane.
422
982000
2000
بێگومان شێت بوویت
16:39
But they did it thanks to a common identity -- Europe --
423
984000
4000
بەڵام وەک دەبینین بووە ، کرا.، بەهۆی یەکگرتویی ئەوروپاوە
16:43
and a common economy.
424
988000
2000
ئابوری هاوبەش
16:45
So my question is, if it can be done in Europe,
425
990000
3000
پرسیارەکەم لێرەدا ئەوەیە، توانا لە ئەوروپا بکرێت
16:48
why not in the Middle East?
426
993000
2000
بۆ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناکرێت؟
16:50
Why not, thanks to a common identity,
427
995000
2000
بۆ نا گەر پێناسێکی هاوبەش هەبێت
16:52
which is the story of Abraham,
428
997000
2000
کە ئەویش چیرۆکەکەی پێخەمبەر ئیبراهیمە
16:54
and thanks to a common economy
429
999000
2000
بە سوپاسەوە ئابوریەکی هاوبەش
16:56
that would be based in good part on tourism?
430
1001000
3000
هەبێ کە لە گەشتیارییەوە بنیات نرابێت
17:00
So let me conclude then
431
1005000
2000
کەواتە با بتان گەیەنمە ئەنجام
17:02
by saying that in the last 35 years,
432
1007000
3000
بەوەی بڵێم لە ماوەی ٣٥ ساڵی ڕابردوودا
17:05
as I've worked
433
1010000
2000
کە بەسەرم بردوە
17:07
in some of the most dangerous, difficult and intractable
434
1012000
2000
لە خراپترین و ترسناکترین ناوچەکانی
17:09
conflicts around the planet,
435
1014000
2000
سەر ئەم هەسارەیە
17:11
I have yet to see one conflict
436
1016000
3000
تاکە دژواریەک و کە لەو بڕوایەدا نەبووم
17:14
that I felt could not be transformed.
437
1019000
3000
و هەستم نەکرد چارەسەر بکرێت
17:17
It's not easy, of course,
438
1022000
2000
بێگومان ئاسانیش نەبوو
17:19
but it's possible.
439
1024000
2000
بەڵام دەتوانرا بکرێ
17:21
It was done in South Africa.
440
1026000
2000
لە باشووری ئەفریقا بوو
17:23
It was done in Northern Ireland.
441
1028000
2000
هەروەها لە باکوری ئیرلەندا
17:25
It could be done anywhere.
442
1030000
2000
لەبەرئەوەش دەتوانریت لە هەرشوێنێکی تر بکرێ
17:27
It simply depends on us.
443
1032000
2000
ئاسانە هەمووی دەگەڕێتەوە بۆ خۆمان
17:29
It depends on us taking the third side.
444
1034000
3000
دەگەڕێتەوە سەرئەوەی ڕوبکەینە لایەنی سێهەم
17:32
So let me invite you
445
1037000
2000
رێگە بدەن با بانگهێشتان بکەم
17:34
to consider taking the third side,
446
1039000
2000
بۆ ئەوەی لایەنی سێهەم ڕەچاو بکەن
17:36
even as a very small step.
447
1041000
2000
تەنانەت ئەگەر بە هەنگاوێکی زۆر بچوکیش بێت
17:38
We're about to take a break in a moment.
448
1043000
2000
ئێستا خەریکە دەگەڕینە ئەوەی بۆ ساتێک پشوو وەربگرین
17:40
Just go up to someone
449
1045000
2000
تەنها ئەوەندە بکەن
17:42
who's from a different culture, a different country,
450
1047000
3000
بچنە ناویەک قسە بکەن ، لەسەر وڵاتانی ترو کلتوری جیاواز
17:45
a different ethnicity, some difference,
451
1050000
2000
چەند جیاوازیەک دەست نیشان بکەن
17:47
and engage them in a conversation; listen to them.
452
1052000
3000
بکەونە گفتوگۆ لەگەڵیان و گوێیان لێبگرن
17:50
That's a third side act.
453
1055000
2000
ئەوەش دەرەنجامی لایەنی سێهەمە
17:52
That's walking Abraham's path.
454
1057000
2000
ئەوەیە دواکەوتەکەی پێخەمبەر ئیبراهیم
17:54
After a TEDTalk,
455
1059000
2000
دوای تێد قسەدەکات
17:56
why not a TEDWalk?
456
1061000
2000
بۆ نا تێد گەشت دەکات ؟
17:58
So let me just leave you
457
1063000
2000
با لێرەدا جێتان بهێڵم
18:00
with three things.
458
1065000
2000
لەگەڵ سێ شت
18:02
One is, the secret to peace
459
1067000
3000
یەکەم، نهێنی بۆ ئاشتی
18:05
is the third side.
460
1070000
3000
لایەنی سێهەمە
18:08
The third side is us.
461
1073000
2000
وە لایەنی سێهەمیش ئێمەین
18:10
Each of us,
462
1075000
2000
هەریەک لە ئێمە
18:12
with a single step,
463
1077000
2000
لە یەک تاکە هەنگاوێکەوە
18:14
can take the world, can bring the world
464
1079000
3000
دەتوانین جیهان،
18:17
a step closer to peace.
465
1082000
3000
هەنگاوێک نزیک تر بکەینەوە لە ئاشتی
18:20
There's an old African proverb that goes:
466
1085000
2000
وتەیەکی کۆنی ئەفریقی هەیە دەڵێت
18:22
"When spider webs unite,
467
1087000
2000
'' کاتێ شەبەکەکانی جاڵجاڵۆکە یەکدەگرێت
18:24
they can halt even the lion."
468
1089000
3000
دەتوانێت تەنانەت شێر بگرێت ''
18:27
If we're able to unite
469
1092000
2000
ئەگەر بمتوانیایە یەگرتنی
18:29
our third-side webs of peace,
470
1094000
2000
لایەنی سێهەم بە ئاشتیەوە ببەستمەوە
18:31
we can even halt the lion of war.
471
1096000
3000
ئەوا دەمان توانی شێری شەڕو ناکۆکی دەستگیر بکەین
18:34
Thank you very much.
472
1099000
2000
زۆر سوپاس
18:36
(Applause)
473
1101000
2000
(چەپڵە)
ABOUT THE SPEAKER
William Ury - MediatorWilliam Ury is a mediator, writer and speaker, working with conflicts ranging from family feuds to boardroom battles to ethnic wars. He's the author of "Getting to Yes."
Why you should listen
William L. Ury co-founded Harvard's Program on Negotiation and is currently a Senior Fellow of the Harvard Negotiation Project. He is the author of The Power of a Positive No: How to Say No & Still Get to Yes, and co-author (with Roger Fisher) of Getting to Yes: Negotiating Agreement Without Giving In, translated into 30+ languages. He is also author of the award-winning Getting Past No: Negotiating with Difficult People and Getting To Peace (released in paperback under the title The Third Side).
Over the last 30 years, Ury has served as a negotiation adviser and mediator in conflicts ranging from corporate mergers to wildcat strikes in a Kentucky coal mine to ethnic wars in the Middle East, the Balkans, and the former Soviet Union. With former president Jimmy Carter, he co- founded the International Negotiation Network, a non-governmental body seeking to end civil wars around the world. During the 1980s, he helped the US and Soviet governments create nuclear crisis centers designed to avert an accidental nuclear war. In that capacity, he served as a consultant to the Crisis Management Center at the White House. More recently, Ury has served as a third party in helping to end a civil war in Aceh, Indonesia, and helping to prevent one in Venezuela.
Ury has taught negotiation to tens of thousands of corporate executives, labor leaders, diplomats and military officers around the world. He helps organizations try to reach mutually profitable agreements with customers, suppliers, unions, and joint-venture partners.
William Ury | Speaker | TED.com