ABOUT THE SPEAKER
Boniface Mwangi -
Boniface Mwangi is an award-winning Kenyan photographer, artist and activist. He is a TED Fellow.

Why you should listen
For four years Boniface Mwangi held a staff photography position at The Standard, the second largest Kenyan newspaper, taking on various assignments of increasing responsibility in a number of countries. Mwangi became the eye of Kenyans during the 2007 post-election violence and showed courage and compassion to capture thousands of images, some so gory that they could not be published.

Following the political resolution to the election crisis, Boniface started to see himself as a visual artist, using photography as the vehicle for social change in Kenya. His focus was the fight against the impunity of politicians in the face of over 1000 dead and half a million people displaced as a result of the violence they caused.

"Boniface’s images are crucial for the healing of our nation; his ability to stay focused and inject a sense of artistry into his work is a testimony to the spirit of professional journalism," wrote Jackson Biko after Boniface was voted Kenya Photojournalist of the Year in 2008 by readers of Adam, a men’s magazine in the country.

Since then, Boniface has continued to work as a freelance photographer for Bloomberg, the AFP, Reuters, the Boston Globe, and other media outlets while building a movement for social change in Kenya through “Picha Mtaani” (Swahili for street exhibition). The photo exhibit aims to heal the scars of Kenyans and draw their attention to the dynamics of the violence to prevent a repeat during the upcoming elections of 2013.

Boniface founded Pawa254 as a collaborative hub where journalists, artists and activists could meet to find innovative ways of achieving social change. The hub has already had many functions, but two campaigns stand out. “Heal the Nation” is a very successful initiative to show a half-hour documentary about post-election violence to as many Kenyans as possible and facilitate discussions around the film. The campaign is accompanied by a more shadowy graffiti campaign that has evoked strong reactions and fired up the youth of Kenya and the world, as images of the clever graffiti grace the pages of the world’s newspapers.

In 2009 United States Secretary of State Hillary Clinton wrote a letter commending Boniface for his work during the post-election violence. She stated, "Your photography is absolutely stunning and tells an important and powerful story for the world to hear."
More profile about the speaker
Boniface Mwangi | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2014

Boniface Mwangi: The day I stood up alone

Boniface Mwangi: ကျွန်တော် တယောက်တည်း ရပ်နေခဲ့စဉ်တုန်းက

Filmed:
1,464,126 views

ဓာတ်ပုံဆရာ Boniface Mwangi ဟာ သူ့အမိနိုင်ငံ ကင်ညာမှာ ချစားမှုကို တိုက်ဖျက် ဆန့်ကျင်လိုခဲ့ပါတယ်။ သူဟာ စီမံကိန်း တခုကို စိတ်ကူးခဲ့တယ် - လူထု အစည်းအဝေးကြီး တခုမှာ သူနဲ့သူ့မိတ်ဆွေ တချို့တို့ မတ်တပ်ရပ်လိုက်ကာ မေးခွန်းတွေကို ဟစ်ကြွေးမေးကြရန်ပါ။ ဒါပေမဲ့ အဲဒီအချိန် ရောက်လာတဲ့ အခါမှာ...သူဟာ တယောက်တည်း ရပ်နေခဲ့ရတယ်။ အဲဒီနောက်မှာ ဖြစ်ပျက်လာခဲ့ကြတဲ့ အရာတွေက သူတကယ်တမ်းမှာ ဘယ်သူလဲ ဆိုတာကို ပြသခဲ့ကြတယ်လို့ သူကဆိုပါတယ်။ သူက၊ "ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘဝထဲမှာ အရေးကြီးဆုံး နေ့ နှစ်ရက် ရှိပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ မွေးတဲ့နေ့ နဲ့ ဘာကြောင့် မွေးခဲ့တာလဲ ဆိုတာကို သိနားလည်တဲ့ နေ့တွေပဲ။" ဆိုပါတယ်။ ဂရပ်ပုံတွေ ပါပါတယ်။
-
Boniface Mwangi is an award-winning Kenyan photographer, artist and activist. He is a TED Fellow. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

ကျွန်တော်တို့ အိမ်မှာ ကျွန်တော့ကို
ကတ်သီးကတ်သတ် ဝေဖန်သူ၊
00:13
People back home call me a heckler,
0
1707
2889
00:16
a troublemaker, an irritant,
1
4596
2717
ဒုက္ခပေးသူ၊ ကသိကအောက်ဖြစ်အောင်လုပ်သူ၊
00:19
a rebel, an activist,
2
7313
2670
ပုန်ကန်သူ၊ တက်ကြွသူ၊
00:21
the voice of the people.
3
9983
1857
လူတွေရဲ့ အသံကို တင်ပြသူဆိုပြီး ခေါ်ကြပါတယ်။
00:23
But that wasn't always me.
4
11840
2170
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော် အမြဲတမ်း
အဲဒါမျိုး မဟုတ်ခဲ့ဘူး။
00:26
Growing up, I had a nickname.
5
14650
1532
ကြီးပြင်လာတာနဲ့အမျှ၊ ကျွန်တော့ဆီမှာ
အမည်ပြောင် ရှိလာပါတယ်။
သူတို့ဟာ ကျွန်တော့ကို Softy လို့
ခေါ်လာကြတယ်၊
00:28
They used to call me Softy,
6
16182
2320
00:30
meaning the soft, harmless boy.
7
18502
3253
ပျော့ပြောင်းသူ၊ ဒုက္ခမပေးသူလို့
ဆိုလိုပါတယ်။
00:33
Like every other human being,
I avoided trouble.
8
21755
2740
ကျန်လူတွေလိုပဲ ကျွန်တော်ကလည်း
ပြဿနာတွေကို ရှောင်ရှားခဲ့ပါတယ်။
00:36
In my childhood, they taught me silence.
9
24495
2043
ကျွန်တော် ငယ်တုန်းက၊
သူတို့အားလုံးက ငြိမ်နေရန် သင်ခဲ့ကြတယ်။
00:38
Don't argue, do as you're told.
10
26538
1802
ငြင်းခုန် မနေဘဲ ပြောတဲ့အတိုင်း လုပ်ပါ။
00:40
In Sunday school, they taught me
don't confront, don't argue,
11
28340
3932
တနင်္ဂနွေကျောင်းမှာဆိုရင် သူတို့က
ထိပ်တိုက် မရင်ဆိုင်နဲ့၊ မငြင်းခုန်နဲ့၊
00:44
even if you're right,
turn the other cheek.
12
32272
3313
မင်းကမှန်တောင်၊ ကိုယ့်ရဲ့
နောက်ပါးကိုပါ ခံပေးပါ။
00:47
This was reinforced
by the political climate of the time.
13
35585
4597
အဲဒီတုန်းက နိုင်ငံရေး အခြေအနေက
အဲဒါကို အာဖြည့်ပေးခဲ့ပါတယ်။
00:52
(Laughter)
14
40182
3601
(ရယ်မောသံများ)
00:55
Kenya is a country
where you are guilty
15
43783
1809
ကင်ညာနိုင်ငံမှာဆိုရင် ကိုယ့်ကိုကိုယ်
ချမ်းသာသူ ဖြစ်တာကို
00:57
until proven rich.
16
45592
2647
သက်သေထူ မပြနိုင်သရွေ့ အပြစ်ရှိသူပါ။
01:00
(Laughter)
17
48239
2745
(ရယ်မောသံများ)
01:02
Kenya's poor are five times more likely
18
50984
2742
ကင်ညာနိုင်ငံထဲက ဆင်းရဲသူတို့ဟာ
ရာဇဝတ်ကောင်တွေရဲ့ လက်ချက်ကြောင့်ထက်ကို
01:05
to be shot dead by the police
who are meant to protect them
19
53726
2924
သူတို့ကို ကာကွယ်ရန် တာဝန်ရှိကြတဲ့
01:08
than by criminals.
20
56650
1648
ပုလိပ်ရဲ့ လက်ချက်ြဖင့် ပစ်ခံရဖို့များပါတယ်။
01:10
This was reinforced
by the political climate of the day.
21
58298
2647
အဲဒီတုန်းက နိုင်ငံရေး အခြေအနေက
အဲဒါကို အာဖြည့်ပေးခဲ့ပါတယ်။
01:12
We had a president,
Moi, who was a dictator.
22
60945
2949
ကျွန်တော်ဆီမှာ Moi ဆိုတဲ့ သမ္မတရှိခဲ့ရာ
အာဏာရှင် ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
01:15
He ruled the country with an iron fist,
23
63894
2206
သူဟာ နိုင်ငံကို သံလက်သီးဖြင့်
အုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်၊
01:18
and anyone who dared
question his authority
24
66100
2438
ပြီးတော့ သူ့အာဏာကို မေးခွန်းထုတ်ဖို့
ကြိုးစားခဲ့သူ မှန်သမျှဟာ
01:20
was arrested, tortured,
jailed or even killed.
25
68538
4969
ဖမ်းချုပ်ခြင်း၊ ညှင်းပန်းခြင်း၊ ထောင်ချခြင်း၊
ခံခဲ့ရကြတယ်၊
ဒါမှမဟုတ် အသတ်ခံခဲ့ကြရတယ်။
ဒီတော့ လူတွေကို ငကြောက်ကောင်တွေ ဖြစ်ကြရန်၊
01:25
That meant that people were taught
to be smart cowards, stay out of trouble.
26
73507
3924
ပြဿနာတွေကို ရှောင်နေရန် သင်ခဲ့ကြတယ်။
01:29
Being a coward was not an insult.
27
77431
2043
ကြောက်နေခဲ့ခြင်းကို အပြစ် မတင်ခဲ့ကြဘူး။
01:31
Being a coward was a compliment.
28
79474
1927
ငကြောက်ဖြစ်ခြင်းဟာ ချီးကျူးမှု ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။
01:33
We used to be told that a coward
goes home to his mother.
29
81401
3158
ကြောက်သူဟာ ကိုယ့်မိခင်အိမ်မှာ
သွားနေသူလို့ ကျွန်တော်တို့ ဆိုခဲ့ကြတယ်။
တစ်ယောက်ယောက်က ပြဿနာကို
ရှောင်နေရင်
01:36
What that meant: that if you stayed
out of trouble you're going to stay alive.
30
84559
3761
အသက်ရှင် ကျန်ခဲ့မှာကို ဆိုလိုတယ်။
01:40
I used to question this advice,
31
88320
1940
ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီလို အကြံပေးမှုကို
မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သူပါ၊
01:42
and eight years ago
we had an election in Kenya,
32
90260
2822
လွန်ခဲ့တဲ့ ရှစ်နှစ်တုန်းက ကင်ညာနိုင်ငံမှာ
ရွေးကောက်ပွဲ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်၊
01:45
and the results were violently disputed.
33
93082
2483
ဒါပေမဲ့ ရလဒ်တွေကို ကြမ်းတမ်းစွာ
ချိုးဖောက်ခံခဲ့ရပါတယ်။
01:47
What followed that election
was terrible violence, rape,
34
95565
4737
အဲဒီ ရွေးကောက်ပွဲ နောက်မှာ၊
အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ ဖျက်လိုဖျက်ဆီးမှုတွေ၊
01:52
and the killing of over 1,000 people.
35
100302
3937
လူတွေ ၁၀၀၀ ကျော် အသတ်ခံရမှုတွေ
ရင်ဆိုင်လာခဲ့ရတယ်။
01:56
My work was to document the violence.
36
104239
3121
ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီလို အကြမ်ဖက်မှုတွေကို
မှတ်ပုံတင်ခဲ့သူပါ။
01:59
As a photographer,
I took thousands of images,
37
107360
2856
ဓာတ်ပုံဆရာ တဦးအနေနဲ့
ကျွန်တော် ရိုက်ခဲ့တဲ့ ပုံတွေထောင်ချီပါ၊
02:02
and after two months,
38
110216
2067
အဲဒီနောက် နှစ်လအကြာမှာ၊
02:04
the two politicians came together,
had a cup of tea,
39
112283
4875
နိုင်ငံရေးသမား နှစ်ဦးတို့ဟာ အတူတူ
ထိုင်လျက် လဘက်ရည် သောက်ခဲ့ကြကာ၊
02:09
signed a peace agreement,
and the country moved on.
40
117158
3437
ငြိမ်းချမ်းရေးကို ချုပ်ဆိုခဲ့ကြလို့
နိုင်ငံဟာ ရှေ့ကို တက်လှမ်းနိုင်ခဲ့တယ်။
02:12
I was a very disturbed man
because I saw the violence firsthand.
41
120595
3529
ကျွန်တော်ဟာ အကြမ်းဖက်မှုတွေကို
ကိုယ်တွေ့မြင်ခဲ့ရလို့ စိတ်ညစ်နေခဲ့ရတယ်။
02:16
I saw the killings.
I saw the displacement.
42
124124
3606
လူတွေ အသတ်ခံနေကြရတာ
အိမ်ယာတွေကို စွန့်ပြေးနေရတာ မြင်ခဲ့ရတယ်။
02:19
I met women who had been raped,
and it disturbed me,
43
127730
3081
မုဒိမ်းကျင့် ခံခဲ့ရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေကို
ကျွန်တော်တွေ့ခဲ့ရရာ သိပ်ကို စိတ်ညစ်ခဲ့ရပေမဲ့၊
02:22
but the country never spoke about it.
44
130811
2044
နိုင်ငံဟာ အဲဒါကို ဘယ်တော့မှ မပြောရဲခဲ့ပါ။
ကျွန်တော်တို့ မမြင်ချင်ယောင် ဆောင်နေခဲ့ကြတယ်။
02:24
We pretended. We all became smart cowards.
45
132855
2484
ကျွန်တော်တို့ အားလုံး
ငကြောက်တွေ ဖြစ်လာကြတယ်။
02:27
We decided to stay out of trouble
and not talk about it.
46
135339
3599
ပြဿနာနဲ့ ဝေးအောင် နေရန်၊ အဲဒီအကြောင်း
မပြောရန် ကျွန်တော်တို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြတယ်။
02:30
Ten months later, I quit my job.
I said I could not stand it anymore.
47
138938
3297
ဆယ်လ ကြာတော့ ကျွန်တော် အလုပ်က ထွက်လိုက်တယ်။
ကျွန်တော် အဲဒါကို ဆက်သည်းမခံနိုင်တော့လိုပါ။
02:34
After quitting my job,
I decided to organize my friends
48
142235
2595
ကျွန်တော့ အလုပ်ကို ရပ်လိုက်တဲ့နောက်မှာ
နိုင်ငံ့ထဲက အကြမ်းဖက်မှုတွေကို၊
02:36
to speak about
the violence in the country,
49
144830
2020
အမျိုးသားရေး အခြေအနေကို ပြောကြရန်
02:38
to speak about the state of the nation,
50
146850
1864
ကျွန်တော့ မိတ်ဆွေတွေကို လိုက်ပြီး စည်းရုံးခဲ့ရာ၊
02:40
and June 1, 2009 was the day
that we were meant to go to the stadium
51
148714
4116
ကျွန်တော်တို့ဟာ ၂၀၀၉ ခုနှစ် ဇွန် ၁ ရက်မှာ
အားကစားရုံကို သွားဖို့ စီစဉ်ခဲ့ကြတယ်၊
02:44
and try and get the president's attention.
52
152830
2059
သမ္မတရဲ့ အာရုံကို မိမိတို့ဆီကို စွဲဆောင်ရန်ပါ။
02:46
It's a national holiday,
53
154889
1440
အဲဒါဟာ အမျိုးသား နေ့ထူးဖြစ်ပြီး၊
02:48
it's broadcast across the country,
54
156329
1649
တနိုင်ငံလုံး အဝှမ်း ထုတ်လွှင့်ပါတယ်၊
02:49
and I showed up at the stadium.
55
157978
3408
အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော် အားကစားရုံကို ရောက်လာတယ်။
02:53
My friends did not show up.
56
161386
2994
ကျွန်တော့ သူငယ်ချင်းတွေကို မမြင်ခဲ့ရပါ။
02:56
I found myself alone,
57
164380
3373
ကျွန်တော်ဟာ တယောက်တည်း ဖြစ်နေတယ်၊
02:59
and I didn't know what to do.
58
167753
2527
ဘာလုပ်ရမှန်း မသိခဲ့ပါ။
03:02
I was scared,
59
170280
1415
ကျွန်တော် ကြောက်နေခဲ့တယ်၊
03:03
but I knew very well
that that particular day,
60
171695
2170
ဒါပေမဲ့ အဲဒီတချိန်တည်းမှာ၊
အဲဒီနေ့မှာ ကျွန်တော်ဟာ
03:05
I had to make a decision.
61
173865
1221
ဆုံးဖြတ်ချက် တခုကို ချမှတ်ရန် လိုခဲ့တာကို
နားလည်ခဲ့တယ်။
03:07
Was I able to live as a coward,
like everyone else,
62
175086
2423
ကျွန်တော်ဟာ သူများတွေလို ဆက်ပြီး
ကြောက်သူ အဖြစ်ဆက်နေမှာလား၊
03:09
or was I going to make a stand?
63
177509
1598
ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ရပ်တည်မှာလား?
03:11
And when the president stood up to speak,
64
179107
2206
သမ္မတက မိန့်ခွန်းပြောရန် ထရပ်လိုက်တာနဲ့၊
03:13
I found myself on my feet
shouting at the president,
65
181313
4607
ကျွန်တော်ဟာ မတ်တပ်ရပ်လျက်
သမ္မတဆီ အော်ဟစ်နေတာကို တွေ့လိုက်တယ်၊
03:17
telling him to remember
the post-election violence victims,
66
185920
3194
ရွေးကောက်ပွဲ နောက်ပိုင်း အကြမ်းဖက်မှုတွေကို
သတိရနေဖို့၊
03:21
to stop the corruption.
67
189114
2276
ချစားမှုတွေကို ရပ်စဲပစ်ဖို့ တောင်းဆိုခဲ့တယ်။
03:23
And suddenly, out of nowhere,
68
191390
2205
ရုတ်ခနဲဆိုသလို ပုလိပ်တွေဟာ
ဆာလောင်နေတဲ့ ခြင်္သေ့တွေလို
03:25
the police pounced on me
like hungry lions.
69
193595
3112
ကျွန်တော့အပေါ်ကို ခုန်အုပ်လိုက်ကြပါတယ်။
03:28
They held my mouth
70
196707
1857
သူတို့ဟာ ကျွန်တော့ ပါးစပ်ကို
ပိတ်ပစ်လိုက်ကြကာ
03:30
and dragged me out of the stadium,
71
198564
1927
အားကစားရုံ အထဲကနေပြီး ဆွဲခေါ်သွားကြတယ်၊
ပြီးတော့ ကျွန်တော့ကို စိတ်ကြိုက်
ရိုက်နှက်ခဲ့ကြပြီး
03:32
where they thoroughly beat me up
and locked me up in jail.
72
200491
2971
ထောင်ထဲကို ပစ်ထည့်လိုက်ကြတယ်။
03:37
I spent that night in
a cold cement floor in the jail,
73
205112
6758
အဲဒီညမှာ ကျွန်တော်ဟာ ထောင်ရဲ့
အေးစက်နေတဲ့ ကြမ်းပြင်ပေါ်မှာ လှဲနေခဲ့ရတယ်၊
03:43
and that got me thinking.
74
211870
2648
အဲဒီအချိန်မှာ ကျွန်တော် စဉ်းစားလာရပါတယ်။
03:46
What was making me feel this way?
75
214518
1871
ကျွန်တော် အဲဒီလို ခံစာလာရတာ
ဘာကြောင့်လဲ?
ကျွန်တော် လုပ်လိုက်တာတွေကြောင့်
မိတ်ဆွေတွေနဲ့
03:48
My friends and family thought
I was crazy because of what I did,
76
216389
3165
မိသားစုက ကျွန်တော် ရူးနေပြီလို့ ထင်ကြတယ်။
03:51
and the images that I took
were disturbing my life.
77
219554
5014
ပြီးတော့ ကျွန်တော် ရိုက်ယူခဲ့တဲ့
ပုံတွေကြောင့်လည်း စိတ်ညစ်ခဲ့ရတယ်။
03:56
The images that I took
were just a number to many Kenyans.
78
224568
2950
တကယ်တော့ ကျွန်တော့ ရိုက်ခဲ့တဲ့ ပုံတွေဟာ
ကင်ညာလူမျိုး အများကြီးထဲက တချို့မျှပါ။
03:59
Most Kenyans did not see the violence.
79
227518
1947
ကင်ညာ လူမျိုး အများစုတို့ဟာ အကြမ်းဖက်မှုကို
မမြင်ခဲ့ကြရပါ။
04:01
It was a story to them.
80
229465
1695
အဲဒါဟာ သူတို့အတွက် ပုံပြင်နဲ့ တူခဲ့တယ်။
04:03
And so I decided to actually
start a street exhibition
81
231160
2787
အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ လမ်းပေါ်မှာ
ပြပွဲလိုဟာမျိုး ကျင်းပလျက်
04:05
to show the images of the violence
across the country
82
233947
2786
အကြမ်းဖက်မှု ဓာတ်ပုံတွေကို တနိုင်လုံး
အဝှမ်းမှာ ပြပေးခြင်းဖြင့်
04:08
and get people talking about it.
83
236733
1974
ပြည်သူတွေ အဲဒီအကြောင်း ပြောဆိုလာအောင်
လှုံ့ဆော်ဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ပါတယ်။
04:10
We traveled the country
and showed the images,
84
238707
2809
ကျွန်တော်တို့ဟာ နိုင်ငံ့ထဲမှာ ခရီးထွက်လျက်
ပုံတွေကို ပြသခဲ့ကြတယ်၊
04:13
and this was a journey that has started me
to the activist path,
85
241516
3483
အဲဒီ ခရီးကမှ ကျွန်တော့ကို တက်ကြွစွာ
လှုပ်ရှားမှု ခရီးပေါ်ကို တင်ပေးလိုက်တာပါ၊
04:16
where I decided to become silent no more,
86
244999
2717
ကျွန်တော်ဟာ ဆက်ပြီး နှုတ်ငုံမနေတော့ရန်၊
04:19
to talk about those things.
87
247716
2198
အဲဒီအကြောင်းတွေကို ဆွေးနွေးပြောပြရန်
ဆုံးဖြတ်လိုက်ပါတယ်။
04:21
We traveled, and our general site
from our street exhibit
88
249914
3650
ကျွန်တော်တို့ ခရီးထွက်လှည့်လည်ခဲ့ကြတယ်၊
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အထွေထွေ ဆိုက်ဟာ
04:25
became for political graffiti
about the situation in the country,
89
253564
4798
လမ်းပေါ်က ပြပွဲတွေကနေပြီး နိုင်ငံ့ထဲက
အခြေအနေ အကြောင်း ကားချပ်ပုံ၊
04:30
talking about corruption, bad leadership.
90
258362
2758
ချစားမှု နဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေ ညံ့ဖျင်းမှု
အကြောင်း ဆွေးနွေးတဲ့ ဆိုက်ဖြစ်လာတယ်။
04:33
We have even done symbolic burials.
91
261120
3780
ကျွန်တော်တို့ဟာ သရုပ်ြပ သင်္ဂြိုဟ်မှုကိုလည်း
လုပ်ခဲ့ကြပါသေးတယ်။
04:36
We have delivered live pigs
to Kenya's parliament
92
264900
3982
ကျွန်တော်တို့ဟာ ကင်ညာ ပါလီမန်ဆီကို
ဝက်ကောင်တွေကို ပို့ပေးခဲ့ကြတယ်၊
04:40
as a symbol of our politicians' greed.
93
268882
1928
ကျွန်တော်တို့ နိုင်ငံရေးသမားတွေရဲ့
လောဘကြီးမှုကို ပြသပေးရန် အတွက်ပါ။
04:42
It has been done in Uganda
and other countries,
94
270810
2231
အဲဒီလို ယူဂန်ဒါ နဲ့ အခြားနိုင်ငံတွေမှာပါ
ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါတယ်၊
04:45
and what is most powerful is that
the images have been picked by the media
95
273041
3509
အားရစရာ အကောင်းဆုံးက ပုံတွေကို
မီဒီယာတွေက ယူပြီး ပြသလာကြတယ်၊
04:48
and amplified across the country,
across the continent.
96
276550
3036
နိုင်ငံ့တဝှမ်းလံးမှာ၊ တတိုက်လုံးမှာ
အကျယ်တ၀င့် ပြသပေးခဲ့ကြတယ်။
04:51
Where I used to stand up alone
seven years ago,
97
279586
2647
လွန်ခဲ့တဲ့ ခုနစ်နှစ်တုန်းက ကျွန်တော်
ရပ်လိုက်စဉ် တယောက်တည်း ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့၊
04:54
now I belong to a community
of many people who stand up with me.
98
282233
3026
အခုတော့ ကျွန်တော်နဲ့အတူ ရပ်နေတာက
လူ့အဖွဲ့အစည်းကြီး တခုပါ။
အဲဒီလို အကြောင်းတွေကို ပြောဖို့ ရပ်လိုက်ချိန်မှာ
04:57
I am no longer alone when I stand up
to speak about these things.
99
285259
4328
ကျွန်တော်ဟာ တယောက်တည်း မဟုတ်တော့ပါ။
ကျွန်တော်ဟာ ကိုယ့်နိုင်ငံအတွက်
စိတ်လိုက်မာန်ပါ
05:02
I belong to a group of young people
who are passionate about the country,
100
290177
4173
လုပ်ချင်ကြကာ၊ အပြောင်းအလဲတွေကို
လုပ်လိုကြပြီး၊
05:06
who want to bring about change,
101
294350
1850
ကြောက်ရွံ့ခြင်း မရှိကြတော့တဲ့
ငကြောက်ကောင်တွေ မဟုတ်ကြတော့တဲ့
05:08
and they're no longer afraid,
and they're no longer smart cowards.
102
296200
4414
လူငယ်တွေဟာ ကျွန်တော့်ကို ဝန်းရံလျက်
ရှိနေကြပါတယ်။
05:13
So that was my story.
103
301744
2728
ကျွန်တော့ရဲ့ ပုံပြင်က အဲဒီလိုရှိပါတယ်။
05:18
That day in the stadium,
104
306242
2598
အားကစားရုံထဲက ဟိုတနေ့တုန်းက
05:20
I stood up as a smart coward.
105
308840
2487
ကျွန်တော်ဟာ ငကြောက်ကောင် အဖြစ်
ရပ်နေခဲ့သူပါ။
05:23
By that one action, I said goodbye
to the 24 years living as a coward.
106
311327
5247
ဒါပေမဲ့ အဲဒီလုပ်ဆောင်ချက်တစ်ခုနဲ့
ကျွန်တော်ဟာ
၂၄ နှစ်ကြာ ငကြောက်ဘဝကို ချန်ရစ်နိုင်ခဲ့တယ်။
05:28
There are two most powerful
days in your life:
107
316574
3042
လူတိုင်းရဲ့ ဘဝထဲမှာ အဆုံးအဖြတ်ပေးတတ်တဲ့
နေ့ဆိုလို့ နှစ်ရက် ရှိပါတယ်-
ပထမက ကျွန်တော်တို့ မွေးတဲ့နေ့ပါ၊
နောက်တခုက
05:31
the day you're born,
and the day you discover why.
108
319616
4546
ဘာအတွက်လဲ ဆိုတာကို သိလာတဲ့နေ့ပါ။
05:36
That day standing up in that stadium
shouting at the President,
109
324771
3244
အားကစားရုံထဲမှာ ရပ်နေပြီး
သမ္မတကို အော်ဟစ်နေခဲ့တဲ့ နေ့မှာ
05:40
I discovered why I was truly born,
110
328015
3280
ကျွန်တော် မွေးခဲ့ရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းကို
ကျွန်တော် သိလာခဲ့တယ်၊
05:43
that I would no longer be silent
in the face of injustice.
111
331295
3251
ကျွန်တော်ဟာ မတရားလုပ်နေတာတွေကို
နှုတ်ငုံနေမှာ မဟုတ်ဘူး ဆိုတာပါ။
05:47
Do you know why you were born?
112
335776
2804
ခင်ဗျားတို့က ခင်ဗျားတို့ မွေးလာခဲ့ကြတာ
ဘာ့အတွက်လဲ သိကြပါသလား?
05:51
Thank you.
113
339700
1835
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
05:53
(Applause)
114
341535
4919
(လက်ခုပ်တီးသံများ)
06:00
Tom Rielly: It's an amazing story.
115
348524
2507
Tom Rielly: တကယ့်ကို
အံ့အားသင့်စရာ ပုံပြင်ပါပဲ။
06:03
I just want to ask you
a couple quick questions.
116
351031
2556
ကျွန်တော်ဟာ မေးခွန်းတိုလေး
တချို့ကို မေးချင်ပါတယ်။
06:05
So PAWA254:
117
353587
2320
ကောင်းပြီ PAWA254 ဆိုပါစို့၊
06:07
you've created a studio, a place
where young people can go
118
355907
4313
ခင်ဗျားဟာ စတူဒီယို တခုကို ဖန်တီးပေးခဲ့တယ်၊
လူငယ်တွေ အဲဒီကို လာနိုင်ကြကာ၊
06:12
and harness the power of digital media
119
360220
1956
ဒီဂျီတယ် မီဒီယာရဲ့ စွမ်းပကားတွေကို
သင်ယူကြမယ်၊
06:14
to do some of this action.
120
362176
2511
ခုနက လုပ်ဆောင်ချက်တွေထဲက
တချို့ကို လုပ်နိုင်ဖို့ အတွက်ပေါ့လေ။
06:16
What's happening now with PAWA?
121
364687
1877
အခုကော အဲဒီ PAWA မှာ ဘာတွေများ
ဖြစ်ပျက်နေလဲ?
06:18
Boniface Mwangi: So we have
this community of filmmakers,
122
366564
2783
Boniface Mwangi: ဟုတ်ပါတယ်၊
ကျွန်တော်တို့ အဲဒီမှာ ရုပ်ရှင်ပြုလုပ်ကြသူတွေ၊
06:21
graffiti artists, musicians,
and when there's an issue in the country,
123
369347
3363
ဂရာဖီတီ အနုပညာရှင်တွေ၊ ဂီတသမားတွေ၊
ရှိနေကြကာ၊ နိုင်ငံ့ထဲမှာ ပြဿနာ တခုခု ရှိလာရင်၊
06:24
we come together, we brainstorm,
and take up on that issue.
124
372710
2801
ကျွန်တော်တို့ဟာ စုဝေးလျက် စဉ်းစားကြကာ
အဲဒီပြဿနာကို ဆွေးနွေးကြတယ်။
06:27
So our most powerful tool is art,
125
375511
2056
ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အားအကောင်းဆုံး
လက်နက်က အနုပညာပါပဲ၊
06:29
because we live in a very busy world
where people are so busy in their life,
126
377567
3831
ကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ လူတွေဟာ အလုပ်များနေကြကာ
လူတိုင်းဟာ သူ့ဘဝနဲ့ ရှုပ်ရှက်ခတ်နေပါတယ်၊
06:33
and they don't have time to read.
127
381398
2067
သူတို့ဟာ ဖတ်ဖို့တောင် အချိန် မရှိကြပါဘူး။
06:35
So we package our activism
and we package our message in art.
128
383465
4133
အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ကျွန်တော်တို့ဟာ လှုပ်ရှားမှုတွေကို
ပြောလိုတာကို အနုပညာအဖြစ် တင်ဆက်ကြတယ်။
06:39
So from the music, the graffiti,
the art, that's what we do.
129
387598
4979
ဂီတမှ အစပြုလျက်၊ ဂရာဖီတီ၊
စတဲ့ အနုပညာတွေကို ကျွန်တော်တို့ သုံးပါတယ်။
06:45
Can I say one more thing?
130
393557
2028
နောက် တခုကိုကော ပြောနိုင်သေးလား?
06:47
TR: Yeah, of course. (Applause)
131
395585
1881
TR: ရတာပေါ့၊ သေချာပါတယ်။ (Applause)
06:49
BM: In spite of being arrested,
beaten up, threatened,
132
397466
2635
BM: ကျွန်တော်ဟာ အဖမ်းခံခဲ့ရတာ၊
ရိုက်နှက်ခံခဲ့ရတာ၊ ခြောက်လှန့်ခံခဲ့ရတာ မှန်ပေမဲ့၊
06:52
the moment I discovered my voice,
133
400101
1713
ကျွန်တော့ဆီမှာ အသံဆိုတာ ရှိတာကို
ကျွန်တော် နားလည်လိုက်လို့၊
06:53
that I could actually stand up
for what I really believed in,
134
401814
2896
ကျွန်တော် ယုံကြည်တာအတွက်
ကျွန်တော် ရပ်တည်နိုင်တာကို
06:56
I'm no longer afraid.
135
404710
1038
နားလည်လာတဲ့ နောက်မှာ ကျွန်တော်
ဆက်မကြောက်တော့ပါဘူး။
06:57
I used to be called softy,
but I'm no longer softy,
136
405748
2742
ကျွန်တော့ကို softy လို့ ခေါ်ခဲ့ကြပေမဲ့၊
ကျွန်တော်ဟာ softy မဟုတ်တော့ပါ၊
07:00
because I discovered who I really am,
as in, that's what I want to do,
137
408490
3401
ကျွန်တော်ဟာ တကယ့်တွင် ဘယ်သူလဲ၊
ဘာလုပ်ချင်တယ် ဆိုတာကို သိနားလည်ခဲ့ကာ
07:03
and there's such beauty in doing that.
138
411891
3036
အဲဒီလို လုပ်ရတာ ဘယ်လောက် လှပတယ်ဆိုတာကို
သိနားလည်လာလို့ပါ။
07:06
There's nothing as powerful as that,
knowing that I'm meant to do this,
139
414927
3389
ကိုယ့်ကိုကိုယ် ဘာတွေ လုပ်ဖို့ မွေးလာတယ်
ဆိုတာကို သိရခြင်းထက်ကို ပိုအားကောင်းတာ
07:10
because you don't get scared,
you just continue living your life.
140
418316
3147
ဘာမှ မရှိနိုင်ပါ၊ သင်ဟာ ကြောက်စရာ မလို၊
ကိုယ့်ဘဝကို ဆကနေထိုင်သွားရုံပါပဲ။
07:13
Thank you.
141
421463
2186
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
07:15
(Applause)
142
423649
3590
(လက်ခုပ်တီးသံများ)
Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Boniface Mwangi -
Boniface Mwangi is an award-winning Kenyan photographer, artist and activist. He is a TED Fellow.

Why you should listen
For four years Boniface Mwangi held a staff photography position at The Standard, the second largest Kenyan newspaper, taking on various assignments of increasing responsibility in a number of countries. Mwangi became the eye of Kenyans during the 2007 post-election violence and showed courage and compassion to capture thousands of images, some so gory that they could not be published.

Following the political resolution to the election crisis, Boniface started to see himself as a visual artist, using photography as the vehicle for social change in Kenya. His focus was the fight against the impunity of politicians in the face of over 1000 dead and half a million people displaced as a result of the violence they caused.

"Boniface’s images are crucial for the healing of our nation; his ability to stay focused and inject a sense of artistry into his work is a testimony to the spirit of professional journalism," wrote Jackson Biko after Boniface was voted Kenya Photojournalist of the Year in 2008 by readers of Adam, a men’s magazine in the country.

Since then, Boniface has continued to work as a freelance photographer for Bloomberg, the AFP, Reuters, the Boston Globe, and other media outlets while building a movement for social change in Kenya through “Picha Mtaani” (Swahili for street exhibition). The photo exhibit aims to heal the scars of Kenyans and draw their attention to the dynamics of the violence to prevent a repeat during the upcoming elections of 2013.

Boniface founded Pawa254 as a collaborative hub where journalists, artists and activists could meet to find innovative ways of achieving social change. The hub has already had many functions, but two campaigns stand out. “Heal the Nation” is a very successful initiative to show a half-hour documentary about post-election violence to as many Kenyans as possible and facilitate discussions around the film. The campaign is accompanied by a more shadowy graffiti campaign that has evoked strong reactions and fired up the youth of Kenya and the world, as images of the clever graffiti grace the pages of the world’s newspapers.

In 2009 United States Secretary of State Hillary Clinton wrote a letter commending Boniface for his work during the post-election violence. She stated, "Your photography is absolutely stunning and tells an important and powerful story for the world to hear."
More profile about the speaker
Boniface Mwangi | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee