TEDSalon NY2011
Barry Schwartz: Using our practical wisdom
Barry Schwartz: Sử dụng Sự khôn ngoan sáng suốt thực tiễn của chúng ta.
Filmed:
Readability: 3.9
1,136,541 views
Trong buổi nói chuyện riêng, Barry Schwartz bàn luận về câu hỏi "Làm cách nào để thực hiện lẽ phải?" Với sự giúp đỡ của Kenneth Sharpe, ông chia sẻ những câu chuyện minh họa cho sự khác nhau giữa tuân thủ luật lệ và sự lựa chọn khôn ngoan đích thực
Barry Schwartz - Psychologist
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:00
The first thing I want to do is say thank you to all of you.
0
0
3000
Điều đầu tiên tôi muốn làm là xin cảm ơn tất cả mọi người
00:03
The second thing I want to do is introduce my co-author
1
3000
3000
Điều thứ hai là tôi xin được giới thiệu đồng tác giả
00:06
and dear friend and co-teacher.
2
6000
2000
kiêm đồng giảng dạy và còn là người bạn thân của tôi.
00:08
Ken and I have been working together
3
8000
2000
Ken và tôi đã làm việc chung với nhau
00:10
for almost 40 years.
4
10000
2000
trong gần 40 năm.
00:12
That's Ken Sharpe over there.
5
12000
2000
Xin giới thiệu Ken đang ngồi phía kia.
00:14
(Applause)
6
14000
2000
( Tiếng vỗ tay)
00:16
So there is among many people --
7
16000
3000
Rõ ràng giữa nhiều người trong chúng ta
00:19
certainly me and most of the people I talk to --
8
19000
2000
- chắc chắn là tôi và hầu hết mọi người tôi từng trò chuyện -
00:21
a kind of collective dissatisfaction
9
21000
3000
có cùng một bất mãn chung
00:24
with the way things are working,
10
24000
2000
với cách thức mà nhiều thứ đang hoạt động,
00:26
with the way our institutions run.
11
26000
3000
với cách thức mà thể chế của chúng ta đang vận hành.
00:29
Our kids' teachers seem to be failing them.
12
29000
4000
Giáo viên thất bại trong việc dạy dỗ con cái chúng ta.
00:33
Our doctors don't know who the hell we are,
13
33000
3000
Bác sĩ thì không biết chúng ta chịu đựng điều gì,
00:36
and they don't have enough time for us.
14
36000
2000
và họ cũng không đủ thời gian chữa trị cho từng người.
00:38
We certainly can't trust the bankers,
15
38000
2000
Dĩ nhiên, chúng ta cũng không tin vào các ông chủ ngân hàng,
00:40
and we certainly can't trust the brokers.
16
40000
3000
cũng như các tay môi giới.
00:43
They almost brought the entire financial system down.
17
43000
3000
Bọn họ gần như phá hủy toàn bộ hệ thống tài chính.
00:46
And even as we do our own work,
18
46000
3000
Và thậm chí khi chúng ta đi làm
00:49
all too often,
19
49000
2000
quá đỗi thường xuyên,
00:51
we find ourselves having to choose
20
51000
3000
chúng ta phải chọn
00:54
between doing what we think is the right thing
21
54000
3000
giữa làm điều mà ta nghĩ là đúng đắn,
00:57
and doing the expected thing,
22
57000
2000
mà ta mong muốn được diễn ra
00:59
or the required thing,
23
59000
2000
với điều bắt buộc phải làm
01:01
or the profitable thing.
24
61000
2000
hoặc mang lại lợi ích.
01:03
So everywhere we look,
25
63000
2000
Thế nên ở mọi nơi chúng ta quan sát,
01:05
pretty much across the board,
26
65000
2000
theo 1 cách toàn diện,
01:07
we worry that the people we depend on
27
67000
3000
chúng ta lo lắng rằng những người mà ta lệ thuộc vào
01:10
don't really have our interests at heart.
28
70000
3000
không khiến ta có được sự quan tâm tin tưởng.
01:14
Or if they do have our interests at heart,
29
74000
3000
Hoặc giả dụ họ có được điều đó,
01:17
we worry that they don't know us well enough
30
77000
2000
chúng ta vẫn lo lắng rằng họ không biết ta đủ rõ
01:19
to figure out what they need to do
31
79000
2000
để hiểu ra họ cần phải làm gì
01:21
in order to allow us
32
81000
2000
để giúp chúng ta
01:23
to secure those interests.
33
83000
2000
duy trì sự quan tâm đó.
01:25
They don't understand us.
34
85000
2000
Họ không hiểu chúng ta.
01:27
They don't have the time to get to know us.
35
87000
2000
Họ không đủ thời gian để tìm hiểu điều chúng ta.
01:29
There are two kinds of responses
36
89000
2000
Có hai kiểu phản ứng
01:31
that we make
37
91000
2000
của chúng ta
01:33
to this sort of general dissatisfaction.
38
93000
3000
đối với dạng không hài lòng này.
01:37
If things aren't going right,
39
97000
2000
Nếu mọi thứ không đi đúng ý muốn,
01:39
the first response is:
40
99000
2000
phản ứng đầu tiên sẽ là
01:41
let's make more rules,
41
101000
2000
tạo thêm luật lệ,
01:43
let's set up a set
42
103000
2000
tạo thêm một hệ thống
01:45
of detailed procedures
43
105000
2000
các phương pháp cụ thể
01:47
to make sure that people will do the right thing.
44
107000
3000
để chắc chắn mọi người sẽ làm điều mà ta mong muốn.
01:50
Give teachers scripts
45
110000
2000
Đưa cho giáo viên bộ giáo trình
01:52
to follow in the classroom,
46
112000
2000
bắt buộc phải dạy trong lớp
01:54
so even if they don't know what they're doing
47
114000
2000
để ngay cả khi họ không biết phải làm gì
01:56
and don't care about the welfare of our kids,
48
116000
3000
hoặc không quan tâm đến lợi ích của con cái chúng ta,
01:59
as long as they follow the scripts,
49
119000
2000
miễn là họ tuân theo đúng giáo trình,
02:01
our kids will get educated.
50
121000
2000
con cái chúng ta sẽ được dạy như thế.
02:03
Give judges a list of mandatory sentences
51
123000
3000
Đưa cho quan toà danh sách khung hình phạt bắt buộc
02:06
to impose for crimes,
52
126000
2000
cho từng loại tội phạm,
02:08
so that you don't need to rely
53
128000
2000
do đó bạn sẽ không còn phụ thuộc vào
02:10
on judges using their judgment.
54
130000
3000
sự phán xét của quan tòa nữa.
02:13
Instead, all they have to do
55
133000
2000
Thay vào đó, tất cả chúng ta phải làm
02:15
is look up on the list
56
135000
2000
là tra danh sách
02:17
what kind of sentence goes with what kind of crime.
57
137000
3000
xem tội này thì đi với khung hình phạt nào.
02:20
Impose limits
58
140000
2000
Hoặc áp dụng giới hạn
02:22
on what credit card companies can charge in interest
59
142000
3000
với việc thu lãi của những công ty tính dụng
02:25
and on what they can charge in fees.
60
145000
2000
và với những gì họ có tể thu bằng phí giao dịch.
02:27
More and more rules
61
147000
2000
Nhiều và nhiều luật lệ hơn nữa
02:29
to protect us
62
149000
2000
để bảo vệ chúng ta
02:31
against an indifferent, uncaring
63
151000
2000
khỏi sự vô cảm và vô tâm
02:33
set of institutions we have to deal with.
64
153000
3000
của một hệ thống nhũng thế chế mà ta phải đối mặt.
02:36
Or -- or maybe and --
65
156000
2000
Hoặc, có thể là
02:38
in addition to rules,
66
158000
2000
ngoài những luật lệ,
02:40
let's see if we can come up
67
160000
2000
hãy xem nếu chúng ta có thể nghĩ ra
02:42
with some really clever incentives
68
162000
2000
một vài động cơ khích lệ thông minh
02:44
so that, even if the people we deal with
69
164000
2000
do đó, ngay cả nếu những người chúng ta giáo tiếp
02:46
don't particularly want to serve our interests,
70
166000
3000
không muốn phục vụ lợi ích của chúng ta,
02:49
it is in their interest
71
169000
2000
thì lợi ích của họ
02:51
to serve our interest --
72
171000
2000
sẽ phục vụ lợi ích của chúng ta -
02:53
the magic incentives
73
173000
2000
những phần thưởng kì diệu
02:55
that will get people to do the right thing
74
175000
2000
khiến mọi người thực hiện những điều đúng đắn
02:57
even out of pure selfishness.
75
177000
3000
thậm chí từ sự ích kỉ thuần tuý.
03:00
So we offer teachers bonuses
76
180000
2000
Do đó, ta thưởng cho giáo viên
03:02
if the kids they teach
77
182000
2000
nếu những đứa trẻ họ dạy
03:04
score passing grades on these big test scores
78
184000
3000
đỗ được qua những kì thi lớn
03:07
that are used to evaluate
79
187000
2000
mà được dùng để đánh giá
03:09
the quality of school systems.
80
189000
2000
chất lượng hệ thống giáo dục.
03:12
Rules and incentives --
81
192000
2000
Luật lệ và sự khích lệ -
03:14
"sticks" and "carrots."
82
194000
2000
giống như phạt và thưởng.
03:16
We passed a bunch of rules
83
196000
2000
Chúng ta thông qua một loạt những luật lệ
03:18
to regulate the financial industry
84
198000
2000
để điều hành hệ thống tài chính
03:20
in response to the recent collapse.
85
200000
2000
phản ứng lại với sự sụp đổ gần đây.
03:22
There's the Dodd-Frank Act,
86
202000
2000
Đó là Đạo Luật Dodd-Frank,
03:24
there's the new Consumer Financial Protection Agency
87
204000
3000
đó là Đạo luật cải cách Hệ thống bảo vệ tài chính của người tiêu dùng
03:27
that is temporarily being headed through the backdoor
88
207000
3000
mà đang được ủng hộ
03:30
by Elizabeth Warren.
89
210000
2000
bởi Elizabeth Warren.
03:32
Maybe these rules
90
212000
2000
Có thế những đạo luật mới này
03:34
will actually improve
91
214000
3000
sẽ được cải thiện được
03:37
the way these financial services companies behave.
92
217000
4000
cái cách mà các công ty dịch vụ tài chính vẫn thường hoạt động.
03:41
We'll see.
93
221000
2000
Chúng ta sẽ chờ xem.
03:43
In addition, we are struggling
94
223000
2000
Thêm vào đó, chúng ta cũng đang nỗ lực
03:45
to find some way to create incentives
95
225000
3000
tìm ra nhiều cách để tạo thêm phần thưởng
03:48
for people in the financial services industry
96
228000
3000
cho những nhân viên của ngành dịch vụ tài chính
03:51
that will have them more interested
97
231000
2000
để họ thêm quan tâm
03:53
in serving the long-term interests
98
233000
2000
tới việc phục vụ các lợi ích dài hạn
03:55
even of their own companies,
99
235000
2000
ngay cả đó là lợi ích của riêng công ty họ
03:57
rather than securing short-term profits.
100
237000
3000
hơn là bảo vệ khoản lợi nhuận ngắn hạn.
04:01
So if we find just the right incentives,
101
241000
2000
Do vậy nếu chúng ta tìm được đúng động cơ khích lệ,
04:03
they'll do the right thing -- as I said -- selfishly,
102
243000
3000
họ sẽ làm những điều đúng đắn - như tôi đã nói - cho bản thân,
04:06
and if we come up with the right rules and regulations,
103
246000
3000
và khi chúng ta tìm ra được những điều luật hợp lý,
04:09
they won't drive us all over a cliff.
104
249000
3000
họ sẽ chẳng thể đẩy ta ra sát vực thẳm được.
04:12
And Ken [Sharpe] and I certainly know
105
252000
3000
Ken (Sharpe) và tôi đều biết rõ rằng
04:15
that you need to reign in the bankers.
106
255000
3000
chúng ta cần phải quản lý trở lại các ông chủ ngân hàng.
04:18
If there is a lesson to be learned from the financial collapse
107
258000
3000
Đó là bài học ta học được từ sự sụp đổ hệ thống tài chính
04:21
it is that.
108
261000
2000
vừa rồi.
04:23
But what we believe,
109
263000
2000
Nhưng chúng tôi tin rằng,
04:25
and what we argue in the book,
110
265000
2000
cũng như đã chứng minh trong sách rằng,
04:27
is that there is no set of rules,
111
267000
3000
không có một hệ thống luật lệ,
04:30
no matter how detailed,
112
270000
2000
cho dù cặn kẽ như thế nào,
04:32
no matter how specific,
113
272000
2000
cho dù chi tiết đến đâu,
04:34
no matter how carefully monitored
114
274000
2000
cho dù cẩn thận theo dõi
04:36
and enforced,
115
276000
2000
và thực hiện như thế nào,
04:38
there is no set of rules
116
278000
2000
không có một hệ thống luật lệ
04:40
that will get us what we need.
117
280000
2000
có thể mang lại cho chúng ta điều chúng muốn.
04:42
Why? Because bankers are smart people.
118
282000
3000
Vì sao? Bởi vì những ông chủ nhà băng là những người thông minh.
04:46
And, like water,
119
286000
2000
Và giống như nước,
04:48
they will find cracks
120
288000
2000
họ sẽ tìm những kẽ hở
04:50
in any set of rules.
121
290000
3000
trong bất kì hệ thống luật nào.
04:53
You design a set of rules that will make sure
122
293000
3000
Bạn thiết kế một hệ thống luật lệ nhằm đảm bảo rằng
04:56
that the particular reason
123
296000
2000
những lý do cụ thể
04:58
why the financial system "almost-collapse"
124
298000
2000
- đã làm hệ thống tài chính gần như sụp đổ -
05:00
can't happen again.
125
300000
2000
sẽ không thể xảy ra một lần nữa.
05:02
It is naive beyond description
126
302000
2000
Thật là một sự ngây thơ
05:04
to think that having blocked
127
304000
2000
khi nghĩ rằng việc ngăn chặn
05:06
this source of financial collapse,
128
306000
2000
nguồn gốc sự sụp đổ của hệ thống tài chính vừa rồi,
05:08
you have blocked all possible sources of financial collapse.
129
308000
3000
bạn đã ngăn chặn hoàn toàn khả năng dẫn tới sự sụp đổ tài chính khác.
05:11
So it's just a question of waiting for the next one
130
311000
3000
Đó là chỉ là câu hỏi cho phần tiếp theo
05:14
and then marveling at how we could have been so stupid
131
314000
3000
và sau đó sẽ ngạc nhiên vì tại sao chúng ta có thể quá ngu ngốc như vậy
05:17
as not to protect ourselves against that.
132
317000
3000
để không thể bảo vệ chúng ta chống lại điều đó.
05:20
What we desperately need,
133
320000
2000
Những gì mà chúng ta rất cần
05:22
beyond, or along with, better rules
134
322000
3000
cũng với những luật lệ tốt
05:25
and reasonably smart incentives,
135
325000
2000
và phần thưởng thông minh hơn,
05:27
is we need virtue.
136
327000
3000
là các giá trị đạo đức,
05:30
We need character.
137
330000
2000
phẩm chất,
05:32
We need people who want to do the right thing.
138
332000
3000
và những người muốn làm điều đúng đắn.
05:35
And in particular,
139
335000
2000
Cụ thể,
05:37
the virtue that we need most of all
140
337000
3000
giá tri đạo đức mà chúng ta cần nhất
05:40
is the virtue that Aristotle called
141
340000
2000
là giá trị mà Aristotle gọi là
05:42
"practical wisdom."
142
342000
3000
sự sáng suốt thực tế.
05:45
Practical wisdom
143
345000
2000
Sự sáng suốt và khôn ngoan thực tiễn
05:47
is the moral will
144
347000
2000
là một ý chí đạo đức
05:49
to do the right thing
145
349000
2000
để thực hiện lẽ phải
05:51
and the moral skill
146
351000
2000
và sự khéo léo
05:53
to figure out what the right thing is.
147
353000
3000
nhằm tìm ra điều gì là lẽ phải.
05:56
So Aristotle was very interested in watching
148
356000
3000
Aristotle cảm thấy rất thú vị khi quan sát
05:59
how the craftsmen around him worked.
149
359000
3000
phương pháp làm việc của các thợ thủ công xung quanh ông ấy.
06:02
And he was impressed
150
362000
2000
Và ông ấy cảm thấy ấn tượng
06:04
at how they would improvise
151
364000
2000
với phương pháp họ ứng biến
06:06
novel solutions to novel problems --
152
366000
2000
những giải pháp mới lạ cho những trở ngại mới lạ -
06:08
problems that they hadn't anticipated.
153
368000
2000
những trở ngại mà họ không hề dự đoán trước.
06:10
So one example is he sees these stonemasons
154
370000
2000
Lấy ví dụ khi Aristotle quan sát những người thợ đá
06:12
working on the Isle of Lesbos,
155
372000
3000
làm việc tại Đảo Lesbos,
06:15
and they need to measure out
156
375000
2000
họ cần đo
06:17
round columns.
157
377000
2000
chu vi cột tròn.
06:19
Well if you think about it,
158
379000
2000
Các bạn thấy đấy,
06:21
it's really hard to measure out round columns using a ruler.
159
381000
3000
sẽ thật khó khăn để đo những cột tròn bằng thước kẻ.
06:24
So what do they do?
160
384000
2000
Vậy hỏ sẽ làm gì?
06:26
They fashion a novel solution to the problem.
161
386000
3000
Họ tìm ra một giải pháp mới cho vấn đề.
06:29
They created a ruler that bends,
162
389000
3000
Họ tạo ra thước đo có thể bẻ cong được,
06:32
what we would call these days a tape measure --
163
392000
3000
vật dụng mà ngày nay chúng ta gọi là thước dây -
06:35
a flexible rule,
164
395000
2000
giống như một luật lệ linh hoạt,
06:37
a rule that bends.
165
397000
2000
một luật lệ có thể bẻ cong.
06:39
And Aristotle said,
166
399000
2000
Và Aristotle nói rằng
06:41
"Hah, they appreciated that sometimes
167
401000
3000
họ nhận ra rằng đôi khi
06:44
to design rounded columns,
168
404000
3000
để thiết kế các cột tròn,
06:47
you need to bend the rule."
169
407000
3000
bạn cần phải bóp méo luật lệ.
06:50
And Aristotle said
170
410000
2000
Và Aristotle nói rằng
06:52
often in dealing with other people,
171
412000
3000
nhiều lúc khi giao tiếp với người khác,
06:55
we need to bend the rules.
172
415000
3000
chúng ta cần phải uốn cong luật lệ.
06:58
Dealing with other people
173
418000
2000
Giao tiếp với người khác
07:00
demands a kind of flexibility
174
420000
3000
đòi hỏi một kiểu linh hoạt
07:03
that no set of rules can encompass.
175
423000
3000
mà không một hệ thống luật lệ nào có thể bao quát.
07:06
Wise people know when and how
176
426000
2000
Một người không ngoan biết khi nào và làm thế nào
07:08
to bend the rules.
177
428000
2000
để uốn cong những luật lệ.
07:10
Wise people know how to improvise.
178
430000
3000
Người không ngoan luôn biết cách ứng biến.
07:13
The way my co-author , Ken, and I talk about it,
179
433000
3000
Như tôi và người đồng tác giả, Ken, bàn về điều này,
07:16
they are kind of like jazz musicians.
180
436000
2000
nó giống như một dạng phương pháp của những nghệ sĩ nhạc Jazz;
07:18
The rules are like the notes on the page,
181
438000
2000
những luật lệ giống như những nốt nhạc trên bản nhạc,
07:20
and that gets you started,
182
440000
2000
nó giúp bạn bắt đầu,
07:22
but then you dance around the notes on the page,
183
442000
3000
nhưng rồi sau khi vào guồng với bản nhạc,
07:25
coming up with just the right combination
184
445000
2000
bạn lại tìm thấy những cách phối hợp lý
07:27
for this particular moment
185
447000
2000
cho từng thời điểm cụ thể
07:29
with this particular set of fellow players.
186
449000
3000
với từng nhóm nhạc công.
07:32
So for Aristotle,
187
452000
2000
Do đó với Aristotle,
07:34
the kind
188
454000
3000
việc
07:37
of rule-bending,
189
457000
3000
bẻ cong luật lệ,
07:40
rule exception-finding and improvisation
190
460000
3000
tìm những trường hợp ngoại lệ và tìm cách tự ứng biến
07:43
that you see in skilled craftsmen
191
463000
2000
mà bạn thấy ở những người thợ thủ công lành nghề
07:45
is exactly what you need
192
465000
2000
chính xác là những gì bạn cần
07:47
to be a skilled moral craftsman.
193
467000
3000
để trởi thành một "người thợ lành nghề" trong lĩnh vực đạo đức.
07:50
And in interactions with people,
194
470000
2000
Trong các mối quan hệ với mọi người,
07:52
almost all the time,
195
472000
2000
hầu như tại mọi thời điểm,
07:54
it is this kind of flexibility that is required.
196
474000
2000
sự linh hoạt như thế này là cần thiết.
07:56
A wise person knows when to bend the rules.
197
476000
3000
Một người khôn ngoan biết khi nào phải bẻ cong lụât lệ.
07:59
A wise person knows when to improvise.
198
479000
2000
Một người khôn ngoan biết khi nào phải ứng biến.
08:01
And most important,
199
481000
2000
Và quan trọng nhất,
08:03
a wise person does this improvising and rule-bending
200
483000
3000
một người khôn ngoan phải thực hiện sự bẻ cong và ứng biến này
08:06
in the service of the right aims.
201
486000
3000
nhằm phục vụ mục đích tốt đẹp.
08:10
If you are a rule-bender and an improviser
202
490000
3000
Và nếu bạn là một người bóp méo các luật lệ và tự ứng biến
08:13
mostly to serve yourself,
203
493000
2000
hầu như để phục vụ bản thân,
08:15
what you get is ruthless manipulation of other people.
204
495000
3000
điều bạn nhận được là mánh khóe tàn nhẫn của những người khác.
08:18
So it matters that you do this wise practice
205
498000
2000
Do đó bạn nên thực hiện các hành động này
08:20
in the service of others
206
500000
2000
để phục vụ người khác
08:22
and not in the service of yourself.
207
502000
2000
chứ không phải để phục vụ bản thân.
08:24
And so the will to do the right thing
208
504000
3000
Và như vậy ý chí lẽ phải
08:27
is just as important as the moral skill
209
507000
2000
cũng quan trọng như sự khéo léo về mặc đạo đức
08:29
of improvisation
210
509000
2000
trong ứng biến
08:31
and exception-finding.
211
511000
2000
và tìm kiếm ngoại lệ.
08:33
Together they comprise practical wisdom,
212
513000
3000
Song hành với nhau chúng hình thành Sự sáng suốt thực tế,
08:36
which Aristotle thought
213
516000
2000
điều mà Aristotle nghĩ
08:38
was the master virtue.
214
518000
2000
là sự thống lĩnh của tiêu chuẩn đạo đức.
08:40
So I'll give you an example
215
520000
2000
Tôi sẽ đưa cho các bạn một ví dụ cụ thể
08:42
of wise practice in action.
216
522000
2000
về Sự sáng suốt thực tế.
08:44
It's the case of Michael.
217
524000
3000
Đó là trường hợp của Michael
08:47
Michael's a young guy.
218
527000
2000
Michael là một chàng trai trẻ.
08:49
He had a pretty low-wage job.
219
529000
2000
Anh ta có một việc làm với mức lương khá thấp
08:51
He was supporting his wife and a child,
220
531000
3000
để phụ giúp tiền cho vợ và một đứa con
08:54
and the child was going to parochial school.
221
534000
2000
Đứa con lúc đó đang học ở một trường dòng.
08:56
Then he lost his job.
222
536000
3000
Nhưng sau đó anh ta mất việc,
08:59
He panicked
223
539000
2000
rồi trở nên hoang mang
09:01
about being able to support his family.
224
541000
3000
về khả năng chu cấp cho gia đình.
09:04
One night, he drank a little too much,
225
544000
3000
Một đêm, Micheal uống hơi nhiều
09:07
and he robbed a cab driver --
226
547000
2000
và cướp một tài xế xe taxi
09:09
stole 50 dollars.
227
549000
2000
50 Dollars.
09:11
He robbed him at gunpoint.
228
551000
2000
Vụ cướp được thực hiện bằng súng.
09:13
It was a toy gun.
229
553000
3000
Nhưng lại là một khẩu súng đồ chơi.
09:16
He got caught. He got tried.
230
556000
3000
Sau đó bị bắt, anh ta phải hầu tòa
09:19
He got convicted.
231
559000
2000
và bị kết án.
09:21
The Pennsylvania sentencing guidelines
232
561000
3000
Khung hình phạt của Pennsylvania
09:24
required a minimum sentence for a crime like this
233
564000
3000
yêu cầu án tù tối thiểu cho tội như vậy
09:27
of two years, 24 months.
234
567000
2000
là 2 năm tù giam.
09:29
The judge on the case, Judge Lois Forer
235
569000
3000
Quan tòa vụ án đó - quan tòa Lois Forer -
09:32
thought that this made no sense.
236
572000
3000
cho rằng điều đó không hợp lý.
09:35
He had never committed a crime before.
237
575000
3000
Anh ta chưa hề có tiền án trước đó.
09:38
He was a responsible husband and father.
238
578000
3000
Anh ta là một người chồng và người cha có trách nhiệm.
09:41
He had been faced with desperate circumstances.
239
581000
2000
Anh ta đối mặt với một tình huống cùng quẫn.
09:43
All this would do is wreck a family.
240
583000
3000
Bản án đó có thể phá hỏng một gia đình.
09:46
And so she improvised a sentence -- 11 months,
241
586000
3000
Do đó, bà đã nghĩ ra hình phạt chỉ 11 tháng.
09:49
and not only that,
242
589000
2000
Và không chỉ vậy,
09:51
but release every day to go to work.
243
591000
2000
còn được thả mỗi ngày để đi làm.
09:53
Spend your night in jail, spend your day holding down a job.
244
593000
3000
Tối phải ở trong tù trong khi ban ngày có thể làm việc.
09:56
He did. He served out his sentence.
245
596000
3000
Anh ta đã làm được và mãn hạn tù.
09:59
He made restitution
246
599000
2000
Con người đó đã trở lại
10:01
and found himself a new job.
247
601000
2000
và tìm được việc làm mới.
10:03
And the family was united.
248
603000
3000
Gia đình được đoàn tụ.
10:06
And it seemed on the road
249
606000
2000
Nó dường như tạo ra con đường
10:08
to some sort of a decent life --
250
608000
3000
cho cuộc sống tử tể -
10:11
a happy ending to a story
251
611000
3000
một kết thúc có hậu
10:14
involving wise improvisation
252
614000
2000
cho sự ứng biến thông minh
10:16
from a wise judge.
253
616000
3000
từ vị quan toà khôn ngoan.
10:19
But it turned out
254
619000
3000
Nhưng rồi sự việc đổi khác,
10:22
the prosecutor was not happy
255
622000
3000
công tố viên không hài lòng với việc
10:25
that Judge Forer ignored the sentencing guidelines
256
625000
3000
quan toàn Forer bỏ qua khung hình phạt
10:28
and sort of invented her own,
257
628000
2000
và tự giải quyết theo cách riêng của mình,
10:30
and so he appealed.
258
630000
3000
nên anh ta kháng án,
10:33
And he asked for the mandatory minimum sentence
259
633000
3000
và yêu cầu khung hình phạt tối thiểu
10:36
for armed robbery.
260
636000
2000
cho tội cướp có vũ trang.
10:38
He did after all have a toy gun.
261
638000
3000
Anh chàng ở trên làm mọi việc chỉ bằng một khẩu súng đồ chơi.
10:41
The mandatory minimum sentence for armed robbery
262
641000
2000
Trong khi án tù tối thiểu cho tội cướp có vũ trang
10:43
is five years.
263
643000
3000
là 5 năm.
10:46
He won the appeal.
264
646000
2000
Công tố viên đã thắng phiên tòa,
10:48
Michael was sentenced to five years in prison.
265
648000
3000
và Michael bị kết án 5 năm tù
10:52
Judge Forer had to follow the law.
266
652000
3000
Quan toàn Forer phải làm theo luật.
10:56
And by the way, this appeal went through
267
656000
2000
Và cũng nói thêm, án phúc thẩm được thông qua
10:58
after he had finished serving his sentence,
268
658000
2000
sau khi anh ta đã hoàn thành án phạt
11:00
so he was out and working at a job
269
660000
3000
và được thả sau đó đi làm lại
11:03
and taking care of his family
270
663000
2000
và đang phụ giúp gia đình
11:05
and he had to go back into jail.
271
665000
2000
và rồi anh ấy phải quay lại nhà giam.
11:07
Judge Forer did what she was required to do,
272
667000
3000
Quan toà Forer làm những việc bị bắt buộc phải làm
11:10
and then she quit the bench.
273
670000
3000
nên sau đó bà quyết định nghỉ việc.
11:14
And Michael disappeared.
274
674000
3000
Còn Michael thì đã trốn mất.
11:18
So that is an example,
275
678000
2000
Đó là một ví dụ về
11:20
both of wisdom in practice
276
680000
2000
cả sự khôn ngoan và sáng suốt thực tiễn
11:22
and the subversion of wisdom
277
682000
2000
và sự phá hủy kết quả của điều trên
11:24
by rules that are meant, of course, to make things better.
278
684000
3000
bằng những luật lệ mà, dĩ nhiên, được dùng để làm mọi việc tốt đẹp hơn.
11:27
Now consider Ms. Dewey.
279
687000
2000
Bây giờ ta sẽ xem xét trường hợp của Dewey.
11:29
Ms. Dewey's a teacher in a Texas elementary school.
280
689000
3000
Dewey là một giáo viên tiểu học ở Texas
11:32
She found herself listening to a consultant one day
281
692000
3000
Một ngày nọ, cô ấy được huấn luyện bởi một chuyên viên tư vấn
11:35
who was trying to help teachers
282
695000
2000
- người giúp các giáo viên
11:37
boost the test scores of the kids,
283
697000
2000
nâng cao điểm số của học sinh
11:39
so that the school
284
699000
2000
để trường
11:41
would reach the elite category
285
701000
3000
có thể vươn tới thứ bậc của những trường uy tín
11:44
in percentage of kids passing big tests.
286
704000
2000
về tỷ lệ phân trăm học sinh vượt qua những kì thi lớn.
11:46
All these schools in Texas compete with one another
287
706000
2000
Tất cả cá trường ở Texas cạnh tranh với nhau
11:48
to achieve these milestones,
288
708000
2000
để đạt được thành tích đó,
11:50
and there are bonuses and various other treats
289
710000
3000
và phải đưa ra các phần thưởng và nhiều đối sách
11:53
that come if you beat the other schools.
290
713000
3000
để đánh bại các trường khác.
11:56
So here was the consultant's advice:
291
716000
3000
Và do đó, các chuyên viên tư vấn khuyên rằng
11:59
first, don't waste your time on kids
292
719000
3000
đầu tiên, đừng phí thời gian cho những học sinh
12:02
who are going to pass the test no matter what you do.
293
722000
3000
sẽ vượt qua bài thi mà bạn không cần phải làm gì.
12:06
Second, don't waste your time
294
726000
2000
Thứ hai, đừng phí thời gian
12:08
on kids who can't pass the test
295
728000
3000
cho những đứa trẻ không thể vượt qua kì thi
12:11
no matter what you do.
296
731000
2000
cho dù bạn có làm mọi cách.
12:13
Third, don't waste your time
297
733000
2000
Thứ ba, đừng phí thời gian
12:15
on kids who moved into the district
298
735000
3000
cho những đứa trẻ chuyển đến trường
12:18
too late for their scores to be counted.
299
738000
3000
chưa đủ lâu để được tính điểm.
12:21
Focus all of your time and attention
300
741000
3000
Tập trung thời gian và tâm trí
12:24
on the kids who are on the bubble,
301
744000
3000
vào những đứa trẻ đang nằm giữa khả năng đậu và rớt
12:27
the so-called "bubble kids" --
302
747000
2000
những học sinh này
12:29
kids where your intervention
303
749000
2000
khi có sự tác động của bạn
12:31
can get them just maybe over the line
304
751000
2000
thì có thể bước từ lằn ranh
12:33
from failing to passing.
305
753000
2000
từ rớt sang đậu.
12:35
So Ms. Dewey heard this,
306
755000
2000
Sau khi nghe chuyện này,
12:37
and she shook her head in despair
307
757000
3000
Dewey cảm thấy shock cùng cực
12:40
while fellow teachers were sort of cheering each other on
308
760000
3000
trong khi các đồng nghiệp thì vui mừng với nhau
12:43
and nodding approvingly.
309
763000
2000
và chấp nhận thực hiện
12:45
It's like they were about to go play a football game.
310
765000
2000
như thể là họ sắp được chơi một trận bóng đá.
12:47
For Ms. Dewey,
311
767000
2000
Đối với Dewey
12:49
this isn't why she became a teacher.
312
769000
3000
đây không phải là lý do mà cô trở thành giáo viên.
12:52
Now Ken and I are not naive,
313
772000
2000
Bây giờ Ken và tôi không hề ngờ ngệch,
12:54
and we understand that you need to have rules.
314
774000
3000
và chúng tôi hiểu rằng các bạn cần những luật lệ
12:57
You need to have incentives.
315
777000
2000
và các động cơ khích lệ.
12:59
People have to make a living.
316
779000
2000
Mọi người cần trang trải cuộc sống.
13:01
But the problem
317
781000
2000
Nhưng vấn đề
13:03
with relying on rules and incentives
318
783000
2000
khi phụ thuộc vào luật lệ và phần thưởng
13:05
is that they demoralize
319
785000
3000
là nó sẽ phá hoại đạo đức
13:08
professional activity,
320
788000
2000
của hoạt động nghề nghiệp.
13:10
and they demoralize professional activity
321
790000
2000
Và nó sẽ phá hoại đạo đức nghề nghiệp
13:12
in two senses.
322
792000
2000
theo 2 cách.
13:14
First, they demoralize the people
323
794000
2000
Đầu tiên, nó làm nản lòng
13:16
who are engaged in the activity.
324
796000
2000
những người tham gia vào công việc.
13:18
Judge Forer quits,
325
798000
2000
Như quan toà Forer nghỉ việc
13:20
and Ms. Dewey in completely disheartened.
326
800000
2000
và giáo viên Dewey thì hoàn toàn thất vọng.
13:22
And second,
327
802000
2000
Và thứ hai,
13:24
they demoralize the activity itself.
328
804000
2000
nó phá hoại đạo đức của chính công việc.
13:26
The very practice is demoralized,
329
806000
3000
Thực tế công việc bị phá hoại,
13:29
and the practitioners are demoralized.
330
809000
2000
và những người làm việc đó cũng vậy.
13:31
It creates people --
331
811000
2000
Điều đó tạo ra kiểu người -
13:33
when you manipulate incentives to get people to do the right thing --
332
813000
3000
khi bạn tạo ra lụât lệ -
13:36
it creates people
333
816000
2000
nó tạo ra kiểu người
13:38
who are addicted to incentives.
334
818000
2000
lệ thuộc vào các phần thưởng khích lệ.
13:40
That is to say, it creates people
335
820000
2000
Vậy đó, nó tạo ra kiểu người
13:42
who only do things for incentives.
336
822000
2000
chỉ làm việc vì phần thưởng
13:44
Now the striking thing about this
337
824000
2000
Hiện tại, vấn đề đáng chú ý
13:46
is that psychologists have known this
338
826000
2000
là các nhà tâm lý học đã biết được điều này
13:48
for 30 years.
339
828000
2000
từ hơn 30 năm qua.
13:50
Psychologists have known
340
830000
2000
Các nhà tâm lý đã biết về
13:52
about the negative consequences of incentivizing everything
341
832000
3000
hậu quả xấu của thưởng công mọi việc
13:55
for 30 years.
342
835000
2000
trong hơn 30 năm.
13:57
We know that if you reward kids for drawing pictures,
343
837000
3000
Chúng ta biết rằng nếu chúng ta thưởng trẻ khi chúng vẽ,
14:00
they stop caring about the drawing
344
840000
2000
chúng sẽ ngừng quan tâm đến việc vẽ
14:02
and care only about the reward.
345
842000
2000
và chỉ quan tâm đến phần thưởng.
14:04
If you reward kids for reading books,
346
844000
2000
Nếu chúng ta thưởng cho trẻ khi chúng đọc sách,
14:06
they stop caring about what's in the books
347
846000
3000
chúng sẽ ngừng quan tâm đến nội dung cuốn sách
14:09
and only care about how long they are.
348
849000
2000
và chỉ quan tâm là quyển sách dài bao nhiêu trang.
14:11
If you reward teachers for kids' test scores,
349
851000
3000
Nếu chúng ta thưởng cho giáo viên khi trẻ đạt điểm cao,
14:14
they stop caring about educating
350
854000
2000
họ sẽ ngừng quan tâm đến việc dạy học
14:16
and only care about test preparation.
351
856000
2000
và chỉ quan tâm đến việc chuẩn bị cho các kì thi.
14:18
If you were to reward doctors
352
858000
2000
Và nếu chúng ta thưởng cho bác sĩ
14:20
for doing more procedures --
353
860000
2000
để hoàn thành thêm các quy trình y tế -
14:22
which is the current system -- they would do more.
354
862000
2000
cái mà chúng ta vẫn đang làm - thì họ sẽ tạo thêm các quy trình.
14:24
If instead you reward doctors for doing fewer procedures,
355
864000
3000
Nhưng nếu chúng ta thưởng cho các bác sĩ để giảm bớt các quy trình,
14:27
they will do fewer.
356
867000
2000
họ sẽ làm ít đi.
14:29
What we want, of course,
357
869000
2000
Cái chúng ta cần, dĩ nhiên
14:31
is doctors who do just the right amount of procedures
358
871000
2000
là những bác sĩ làm đúng số lượng các quy trình
14:33
and do the right amount for the right reason --
359
873000
3000
và làm đúng số lượng vì những nguyên nhân hợp lý -
14:36
namely, to serve the welfare of their patients.
360
876000
3000
cụ thể là phục vụ lợi ích người bệnh.
14:39
Psychologists have known this for decades,
361
879000
2000
Các nhà tâm lý đã biết điều này trong nhiều thập niên,
14:41
and it's time for policymakers
362
881000
3000
và giờ là lúc các nhà lập pháp
14:44
to start paying attention
363
884000
2000
phải bắt đầu chú ý
14:46
and listen to psychologists a little bit,
364
886000
3000
và lắng nghe theo các nhà tâm lý thêm 1 ít,
14:49
instead of economists.
365
889000
3000
hơn là theo các nhà kinh tế học.
14:52
And it doesn't have to be this way.
366
892000
2000
Và mọi việc sẽ không còn xảy ra như cách ở trên nữa.
14:54
We think, Ken and I, that there are real sources of hope.
367
894000
3000
Ken và tôi cho rằng chúng ta có thể lạc quan.
14:57
We identify one set of people
368
897000
2000
Chúng tôi nghiên cứu 1 nhóm người
14:59
in all of these practices
369
899000
2000
mà trong tất cả các trường hợp
15:01
who we call canny outlaws.
370
901000
2000
là những người phá luật khôn ngoan.
15:03
These are people
371
903000
2000
Những người đó
15:05
who, being forced to operate
372
905000
3000
khi bị bắt buộc phải làm việc
15:08
in a system that demands rule-following
373
908000
2000
trong một hệ thống vừa đòi hỏi tuân theo luật lệ
15:10
and creates incentives,
374
910000
2000
và tạo ra những phần thưởng,
15:12
find away around the rules,
375
912000
2000
sẽ tìm cách lách
15:14
find a way to subvert the rules.
376
914000
3000
và thao túng các luật lệ.
15:17
So there are teachers who have these scripts to follow,
377
917000
2000
Vậy là sẽ có những giáo viên khi cần phải tuân theo giáo án,
15:19
and they know that if they follow these scripts, the kids will learn nothing.
378
919000
3000
và biết rằng nếu dạy theo giáo án đó, học sinh sẽ không học được gì.
15:22
And so what they do is they follow the scripts,
379
922000
3000
Do đó những gì họ làm là tuân thủ giáo án,
15:25
but they follow the scripts at double-time
380
925000
3000
những sẽ dạy gấp đôi thời gian
15:28
and squirrel away little bits of extra time
381
928000
3000
và dùng thêm 1 ít thời gian đó
15:31
during which they teach in the way
382
931000
2000
để dạy theo cách
15:33
that they actually know is effective.
383
933000
3000
mà họ cảm thấy sẽ mang lại hiệu quả.
15:36
So these are little ordinary, everyday heroes,
384
936000
3000
Vậy đây chính là những người anh hùng thầm lặng thường ngày,
15:39
and they're incredibly admirable,
385
939000
2000
và họ thật đáng ngưỡng mộ,
15:41
but there's no way that they can sustain this kind of activity
386
941000
3000
nhưng không có một cách nào để họ có thể duy trì kiểu làm việc này
15:44
in the face of a system
387
944000
2000
khi phải đối mặt với một hệ thống
15:46
that either roots them out
388
946000
2000
vừa tìm cách loại bỏ họ
15:48
or grinds them down.
389
948000
2000
vừa đối xử bạc bẽo với họ.
15:50
So canny outlaws are better than nothing,
390
950000
2000
Nhưng phá luật một cách khôn ngoan còn tốt hơn không làm gì,
15:52
but it's hard to imagine any canny outlaw
391
952000
2000
và thật quá khó khăn để hình dung sự phá luật
15:54
sustaining that for an indefinite period of time.
392
954000
3000
có thể kéo dài mãi mãi.
15:57
More hopeful
393
957000
2000
Nhiều hi vọng được tạo ra
15:59
are people we call system-changers.
394
959000
2000
bởi những người mà chúng tôi gọi là người-thay-đổi-hệ-thống.
16:01
These are people who are looking
395
961000
2000
Họ đang tìm cách
16:03
not to dodge the system's rules and regulations,
396
963000
3000
không phải là né tránh các luật lệ
16:06
but to transform the system,
397
966000
2000
mà là biến đổi hệ thống,
16:08
and we talk about several.
398
968000
2000
và chúng tôi được trò chuyện với một vài người như vậy.
16:10
One in particular
399
970000
2000
ví dụ như
16:12
is a judge named Robert Russell.
400
972000
3000
vị quan toà tên là Robert Russell.
16:15
And one day he was faced
401
975000
2000
Vào một ngày ông ấy phải đối mặt
16:17
with the case of Gary Pettengill.
402
977000
3000
với vụ kiện của Gary Pettengill.
16:20
Pettengill was a 23-year-old vet
403
980000
3000
Pettengill là một cựu chiến binh 23 tuổi
16:23
who had planned to make the army a career,
404
983000
2000
từng xem quân nhân là một nghề nghiệp lâu dài,
16:25
but then he got a severe back injury in Iraq,
405
985000
2000
nhưng rồi anh ta gặp một thương tật nghiêm trọng ở lưng khi ở Iraq,
16:27
and that forced him to take a medical discharge.
406
987000
3000
và bị bắt phải giải ngũ.
16:30
He was married, he had a third kid on the way,
407
990000
3000
Anh ta đã lấy vợ và sắp có đứa con thứ ba.
16:33
he suffered from PTSD, in addition to the bad back,
408
993000
3000
Ngoài thương tật ở lưng, anh ta còn mắc Hội chứng chiến tranh
16:36
and recurrent nightmares,
409
996000
2000
và những cơn ác mộng thường xuyên
16:38
and he had started using marijuana
410
998000
2000
và do đó anh bắt đầu sử dụng cần sa
16:40
to ease some of the symptoms.
411
1000000
3000
để làm giảm nhẹ các triệu chứng.
16:43
He was only able to get part-time work because of his back,
412
1003000
3000
Pettengill cũng chỉ có thể làm việc bán thời gian do lưng đau
16:46
and so he was unable to earn enough to put food on the table
413
1006000
3000
và không thể kiếm đủ tiền để mua thức ăn
16:49
and take care of his family.
414
1009000
2000
và chăm sóc gia đình
16:51
So he started selling marijuana.
415
1011000
2000
Do đó, anh bắt đầu bán cần sa
16:53
He was busted in a drug sweep.
416
1013000
3000
và bị bắt trong một cuộc càn quét ma túy.
16:56
His family was kicked out of their apartment,
417
1016000
2000
Gia đình anh bị đuổi khỏi căn hộ,
16:58
and the welfare system
418
1018000
2000
và Hệ thống phúc lợi xã hội
17:00
was threatening to take away his kids.
419
1020000
2000
đang đe doạ giành quyền nuôi dưỡng các đứa trẻ.
17:02
Under normal sentencing procedures,
420
1022000
2000
Theo khung hình phạt thông thường,
17:04
Judge Russell would have had little choice
421
1024000
3000
quan tòa Russell không có lựa chọn nào khác
17:07
but to sentence Pettengill to serious jail-time
422
1027000
2000
ngoài cách kết án giam giữ Pettengill thời gian dài
17:09
as a drug felon.
423
1029000
3000
do tội buôn bán ma túy.
17:12
But Judge Russell did have an alternative.
424
1032000
3000
Nhưng quan tòa Russell đã chọn một cách khác
17:15
And that's because he was in a special court.
425
1035000
3000
vì ông xét xử trong 1 phiên toà đặc biệt,
17:18
He was in a court called the Veterans' Court.
426
1038000
3000
gọi là "Phiên toà cho các cựu chiến binh"
17:21
In the Veterans' Court --
427
1041000
2000
Đó là lần đầu tiên phiên toà
17:23
this was the first of its kind in the United States.
428
1043000
3000
cho các cựu chiến binh xuất hiện ở Mỹ
17:26
Judge Russell created the Veterans' Court.
429
1046000
2000
và cũng do chính Russell lập nên.
17:28
It was a court only for veterans
430
1048000
2000
Đây là phiên toà dành riêng cho các cựu chiến binh
17:30
who had broken the law.
431
1050000
3000
đã vi phạm pháp luật.
17:33
And he had created it exactly because
432
1053000
2000
Ông ta làm điều này chính xác
17:35
mandatory sentencing laws
433
1055000
2000
vì yêu cầu bắt buộc của luật kết án
17:37
were taking the judgment out of judging.
434
1057000
3000
đã không cho quan toà có quyền xét xử.
17:40
No one wanted non-violent offenders --
435
1060000
3000
Và không ai muốn một phạm nhân khong có hành vi bạo lực,
17:43
and especially non-violent offenders who were veterans to boot --
436
1063000
3000
đặc biêt đó lại là một cựu chiến binh
17:46
to be thrown into prison.
437
1066000
2000
bị tống vào tù.
17:48
They wanted to do something about what we all know,
438
1068000
3000
Họ muốn làm một điều gì đó, mà như tất cả chúng ta đều biết,
17:51
namely the revolving door of the criminal justice system.
439
1071000
3000
đó là xem xét hệ thống công lý.
17:54
And what the Veterans' Court did,
440
1074000
2000
Những gì Phiên tòa cho các cựu chiến bình đã làm
17:56
was it treated each criminal as an individual,
441
1076000
3000
là xét xử mỗi phạm nhân như một cá nhân,
17:59
tried to get inside their problems,
442
1079000
3000
cố gắng tìm hiểu vấn đề của họ,
18:02
tried to fashion responses to their crimes
443
1082000
3000
tìm ra các bản án
18:05
that helped them to rehabilitate themselves,
444
1085000
2000
để giúp họ phục hồi bản thân,
18:07
and didn't forget about them once the judgment was made.
445
1087000
3000
và không lãng quên họ khi bản án được thực thi.
18:10
Stayed with them, followed up on them,
446
1090000
3000
Ở bên họ, đi cùng với họ,
18:13
made sure that they were sticking to whatever plan
447
1093000
2000
đảm bảo rằng họ sẽ tuân theo với bất cứ bản án nào
18:15
had been jointly developed
448
1095000
2000
đã được tạo ra
18:17
to get them over the hump.
449
1097000
2000
để giúp họ vượt qua được thử thách.
18:19
There are now 22 cities
450
1099000
2000
Hiện nay có 22 thành phố
18:21
that have Veterans' Courts like this.
451
1101000
2000
có những Phiên tòa cho cựu chiến bình như vậy.
18:23
Why has the idea spread?
452
1103000
3000
Tạo sao ý tưởng này có thể lan truyền như vậy?
18:26
Well, one reason is
453
1106000
2000
Lý do đầu tiên là
18:28
that Judge Russell
454
1108000
2000
quan tòa Russell
18:30
has now seen 108 vets
455
1110000
2000
đã chứng kiến 108 cựu chiến binh
18:32
in his Veterans' Court
456
1112000
2000
ở phiên tòa dành cho họ
18:34
as of February of this year,
457
1114000
2000
tính đến tháng 2 năm nay.
18:36
and out of 108,
458
1116000
2000
và trong số 108 người đó,
18:38
guess how many have gone back through
459
1118000
2000
thử đoán xem bao nhiêu người
18:40
the revolving door of justice
460
1120000
2000
đối mặt với cánh cửa công lý
18:42
into prison.
461
1122000
2000
trong tù?
18:44
None. None.
462
1124000
2000
Không. Không người nào.
18:46
Anyone would glom onto
463
1126000
3000
Bất cứ ai cũng đều muốn có
18:49
a criminal justice system
464
1129000
2000
1 hệ thống công lý chống tội phạm
18:51
that has this kind of a record.
465
1131000
2000
như thế này.
18:53
So here's is a system-changer, and it seems to be catching.
466
1133000
3000
Vậy ông ấy chính là một-người-thay-đổi-hệ-thống.
18:56
There's a banker
467
1136000
2000
Có một chủ ngân hàng,
18:58
who created a for-profit community bank
468
1138000
2000
người tạo ra Ngân hàng cộng đồng vì lợi nhuận
19:00
that encouraged bankers -- I know this is hard to believe --
469
1140000
3000
khuyến khích nhân viên - một điều tôi biết là rất khó để tin -
19:03
encouraged bankers who worked there to do well
470
1143000
3000
khuyến khích nhân viên làm việc hiệu quả
19:06
by doing good for their low-income clients.
471
1146000
3000
bằng cách phục vụ tốt các khách hàng có thu nhập thấp.
19:09
The bank helped finance the rebuilding
472
1149000
3000
Ngân hàng đã tài trợ để xây dựng lại
19:12
of what was otherwise a dying community.
473
1152000
3000
một công đồng có lẽ đã lụi tàn.
19:15
Though their loan recipients were high-risk by ordinary standards,
474
1155000
3000
Mặc dù các khoản vay của họ theo tiêu chuẩn thông thường là rất rủi ro,
19:18
the default rate was extremely low.
475
1158000
3000
nhưng tỷ lệ khách hàng phá sản là cực kì thấp.
19:21
The bank was profitable.
476
1161000
3000
Ngân hàng thu được nhiều lợi nhuận
19:24
The bankers stayed with their loan recipients.
477
1164000
2000
và tiếp tục giữ các khoản vay.
19:26
They didn't make loans and then sell the loans.
478
1166000
2000
Họ không dùng cách tạo ra khoản vay rồi bán chúng đi.
19:28
They serviced the loans.
479
1168000
2000
Mà họ hỗ trợ các khoản vay đó
19:30
They made sure that their loan recipients
480
1170000
2000
để đảm bảo các khách hàng
19:32
were staying up with their payments.
481
1172000
3000
có thể trả các khoản nợ.
19:35
Banking hasn't always been
482
1175000
3000
Hoạt đông ngân hàng không phải lúc nào cũng giống như
19:38
the way we read about it now in the newspapers.
483
1178000
4000
những gì chúng ta đọc được trên báo ngày nay.
19:42
Even Goldman Sachs
484
1182000
2000
Thậm chí Goldman Sachs
19:44
once used to serve clients,
485
1184000
3000
cũng đã từng phục vụ khác hàng,
19:47
before it turned into an institution
486
1187000
3000
trước khi biến thành 1 thể chế
19:50
that serves only itself.
487
1190000
2000
chỉ phục vụ lợi ích bản thân.
19:52
Banking wasn't always this way,
488
1192000
2000
Hoạt động ngân hàng ban đầu đã không giống như ngày nay
19:54
and it doesn't have to be this way.
489
1194000
3000
và nó cũng không cần phải giống như ngày nay.
19:59
So there are examples like this in medicine --
490
1199000
3000
Lấy ví dụ giống như trên trong ngành dược phẩm.
20:02
doctors at Harvard
491
1202000
2000
Các bác sĩ ở Harvard
20:04
who are trying to transform medical education,
492
1204000
2000
những người luôn cố thay đổi giáo dục y khoa
20:06
so that you don't get a kind of ethical erosion
493
1206000
2000
để bạn không gặp phải xói mòn đạo đức
20:08
and loss of empathy,
494
1208000
2000
và mất cảm thông,
20:10
which characterizes most medical students
495
1210000
2000
đã tình cách hoá hầu hết các sinh viên y khoa
20:12
in the course of their medical training.
496
1212000
2000
trong các khoa học đào tạo của họ.
20:14
And the way they do it is to give third-year medical students
497
1214000
3000
Cách mà họ làm là trao cho các sinh viên y khoa năm thứ 3
20:17
patients who they follow for an entire year.
498
1217000
2000
các bệnh nhân để theo dõi trong suốt 1 năm
20:19
So the patients are not organ systems,
499
1219000
2000
Vậy đó là các bệnh nhân, không phải là các cơ quan nội tạng
20:21
and they're not diseases;
500
1221000
2000
và cũng không phải các bệnh tật,
20:23
they're people, people with lives.
501
1223000
2000
mà là những con người, với cuộc sống riêng.
20:25
And in order to be an effective doctor,
502
1225000
2000
Và để trở thành một lương y giỏi,
20:27
you need to treat people who have lives and not just disease.
503
1227000
3000
bạn cần phải điều trị với con người có cuộc sống chứ không chỉ có bệnh tật.
20:30
In addition to which there's an enormous amount of back and forth,
504
1230000
3000
Thêm vào đó, cũng còn rất nhiều việc phải làm:
20:33
mentoring of one student by another,
505
1233000
2000
giảng dạy cho sinh viên từng người một
20:35
of all the students by the doctors,
506
1235000
3000
trong số tất cả các sinh viên
20:38
and the result is a generation -- we hope -- of doctors
507
1238000
3000
và tôi hi vọng kết quả là một thế hệ những bác sĩ
20:41
who do have time for the people they treat.
508
1241000
2000
có thời gian cho mọi người bênh.
20:43
We'll see.
509
1243000
2000
Chúng ta hãy chờ xem.
20:45
So there are lots of examples like this that we talk about.
510
1245000
3000
Chúng ta đã nói về rất nhiều ví dụ như vậy,
20:48
Each of them shows that it is possible
511
1248000
2000
và tất cả đều chỉ ra rằng, hoàn toàn có thể
20:50
to build on and nurture character
512
1250000
3000
xây dựng, phát triển tính cách
20:53
and keep a profession
513
1253000
2000
và giữ được công việc
20:55
true to its proper mission --
514
1255000
2000
đúng với nhiệm vụ của nó,
20:57
what Aristotle would have called its proper telos.
515
1257000
3000
như Aristotle từng gọi là giá trị đích thực.
21:01
And Ken and I believe
516
1261000
2000
Ken và tôi tin tưởng
21:03
that this is what practitioners actually want.
517
1263000
3000
đó là những gì mà người làm việc thực sự cần.
21:06
People want to be allowed
518
1266000
2000
Mọi người mong muốn được chấp nhận
21:08
to be virtuous.
519
1268000
2000
sống có đạo đức.
21:10
They want to have permission to do the right thing.
520
1270000
3000
Họ muốn được phép làm điều đúng đắn.
21:13
They don't want to feel
521
1273000
2000
Họ không muốn cảm thấy
21:15
like they need to take a shower
522
1275000
2000
phải tắm rửa để gột hết bụi bẩn
21:17
to get the moral grime off their bodies everyday
523
1277000
3000
của sự phi đạo đức ra khỏi cơ thể
21:20
when they come home from work.
524
1280000
3000
mỗi khi đi làm về nhà.
21:23
Aristotle thought that practical wisdom
525
1283000
2000
Aristotle cho rằng Sự khôn ngoan sáng suốt thực tiễn
21:25
was the key to happiness,
526
1285000
2000
là chìa khóa mang đến hạnh phúc,
21:27
and he was right.
527
1287000
3000
và ông ấy đã đúng.
21:30
There's now a lot of research being done in psychology
528
1290000
3000
Hiện nay có nhiều nghiên cứu trong ngành tâm lý được thực hiện
21:33
on what makes people happy,
529
1293000
2000
để biết điều gì làm con người cảm thấy hạnh phúc
21:35
and the two things that jump out in study after study --
530
1295000
3000
và có hai điều xuất hiện sau hết nghiên cứu này đến nghiên cứu khác
21:38
I know this will come as a shock to all of you --
531
1298000
2000
- tôi biết điều này sẽ là khá shock với tất cả các bạn
21:40
the two things that matter most to happiness
532
1300000
3000
hai điều mà quan trọng nhất tới sự hạnh phúc
21:43
are love and work.
533
1303000
3000
là tình thương và công việc.
21:46
Love: managing successfully
534
1306000
3000
Tình thương: là quản lý thành công
21:49
relations with the people who are close to you
535
1309000
2000
các mối quan hệ với những người gần gũi với bạn
21:51
and with the communities of which you are a part.
536
1311000
3000
và với cộng đồng nơi bạn là một thành viên.
21:54
Work: engaging in activities
537
1314000
3000
Công viêc là tham gia các hoạt động
21:57
that are meaningful and satisfying.
538
1317000
3000
có ý nghĩa và tạo ra sự thỏa mãn.
22:00
If you have that, good close relations with other people,
539
1320000
3000
Và nếu bạn có những mối quan hệ gần gũi với mọi người,
22:03
work that's meaningful and fulfilling,
540
1323000
3000
và 1 công việc thoả mãn có ý nghĩa,
22:06
you don't much need anything else.
541
1326000
3000
bạn sẽ không cần những thứ gì khác nữa.
22:09
Well, to love well and to work well,
542
1329000
3000
Để mà yêu và làm việc tốt
22:12
you need wisdom.
543
1332000
2000
bạn cần phải sáng suốt và khôn ngoan.
22:14
Rules and incentives don't tell you
544
1334000
2000
Luật lệ và các phần thưởng khích lệ không giúp bạn
22:16
how to be a good friend, how to be a good parent,
545
1336000
3000
làm thể nào để trở thành một người bạn tốt, người cha tốt
22:19
how to be a good spouse,
546
1339000
2000
làm thế nào để trở thành một người bạn đời tốt
22:21
or how to be a good doctor or a good lawyer
547
1341000
2000
hoặc làm thế nào để trở thành một bác sĩ, một luật sư
22:23
or a good teacher.
548
1343000
2000
hoặc một giáo viên giỏi.
22:25
Rules and incentives
549
1345000
2000
Những luật lệ và những phần thưởng
22:27
are no substitutes for wisdom.
550
1347000
2000
không thể thay thế cho sự khôn ngoan và sáng suốt.
22:29
Indeed, we argue,
551
1349000
2000
Thực vậy, chúng tôi chứng tỏ
22:31
there is no substitute for wisdom.
552
1351000
3000
rằng không có gì thay thế được cho sự khôn ngoan và sáng suốt.
22:34
And so practical wisdom
553
1354000
2000
Và cũng như sự khôn ngoan sáng suốt thực tiễn
22:36
does not require
554
1356000
2000
không đòi hỏi
22:38
heroic acts of self-sacrifice
555
1358000
3000
hành động hy sinh
22:41
on the part of practitioners.
556
1361000
3000
như 1 phần của việc thực hiện,
22:44
In giving us the will and the skill
557
1364000
2000
Không chỉ giúp chúng ta có ý chí và sự khéo léo
22:46
to do the right thing -- to do right by others --
558
1366000
3000
để thực hiện lẽ phải cho mọi người,
22:49
practical wisdom also gives us
559
1369000
2000
sự khôn ngoan sáng suốt thực tiễn còn cho chúng ta
22:51
the will and the skill
560
1371000
2000
ý chí và sự khéo léo
22:53
to do right by ourselves.
561
1373000
3000
để thực hiện lẽ phải cho chính bản thân chúng ta.
22:56
Thanks.
562
1376000
2000
Xin cảm ơn.
22:58
(Applause)
563
1378000
3000
(Tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Barry Schwartz - PsychologistBarry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom.
Why you should listen
In his 2004 book The Paradox of Choice, Barry Schwartz tackles one of the great mysteries of modern life: Why is it that societies of great abundance — where individuals are offered more freedom and choice (personal, professional, material) than ever before — are now witnessing a near-epidemic of depression? Conventional wisdom tells us that greater choice is for the greater good, but Schwartz argues the opposite: He makes a compelling case that the abundance of choice in today's western world is actually making us miserable.
Infinite choice is paralyzing, Schwartz argues, and exhausting to the human psyche. It leads us to set unreasonably high expectations, question our choices before we even make them and blame our failures entirely on ourselves. His relatable examples, from consumer products (jeans, TVs, salad dressings) to lifestyle choices (where to live, what job to take, who and when to marry), underscore this central point: Too much choice undermines happiness.
Schwartz's previous research has addressed morality, decision-making and the varied inter-relationships between science and society. Before Paradox he published The Costs of Living, which traces the impact of free-market thinking on the explosion of consumerism -- and the effect of the new capitalism on social and cultural institutions that once operated above the market, such as medicine, sports, and the law.
Both books level serious criticism of modern western society, illuminating the under-reported psychological plagues of our time. But they also offer concrete ideas on addressing the problems, from a personal and societal level.
Schwartz is the author of the TED Book, Why We Work.
Barry Schwartz | Speaker | TED.com