ABOUT THE SPEAKER
Nadine Burke Harris - Pediatrician
Nadine Burke Harris’ healthcare practice focuses on a little-understood, yet very common factor in childhood that can profoundly impact adult-onset disease: trauma.

Why you should listen

Pediatrician Nadine Burke Harris noticed a disturbing trend as she treated children in an underserved neighborhood in San Francisco: that many of the kids who came to see her had experienced childhood trauma. She began studying how childhood exposure to adverse events affects brain development, as well as a person’s health as an adult.

Understanding this powerful correlation, Burke Harris became the founder and CEO of the Center for Youth Wellness, an initiative at the California Pacific Medical Center Bayview Child Health Center that seeks to create a clinical model that recognizes and effectively treats toxic stress in children. Her work pushes the health establishment to reexamine its relationship to social risk factors, and advocates for medical interventions to counteract the damaging impact of stress. Her goal: to change the standard of pediatric practice, across demographics.

More profile about the speaker
Nadine Burke Harris | Speaker | TED.com
TEDMED 2014

Nadine Burke Harris: How childhood trauma affects health across a lifetime

ნედინ ბიურკ ჰერისი: რა გავლენას ახდენს ბავშვობის ტრავმა ადამიანის ჯანმრთელობაზე, მთელი სიცოცხლის მანძილზე.

Filmed:
6,760,359 views

ბავშვობის ტრავმა ზრდასთან ერთად არ ქრება. პედიატრი ნედინ ბიურკ ჰერისი განმარტავს, რომ ძალადობითა და მზრუნველობის ნაკლებობით გამოწვეული განმეორებითი სტრესი, ფსიქიკური პრობლემების და ნითიერებაზე დამოკიდებულების მქონე მშობელთა გარემოცვა, ნამდვილად, საგრძნობ გავლენას ახდენს გონებრივ განვითარებაზე მთელი სიცოცხლის მანძილზე, რომლის შედეგად ტრავმირებულ ადამიანებში, გულის დაავადების და ფილტვის კიბოს რისკი სამჯერ იზრდება. მგზნებარე მოწოდება პედიატრებისთვის, მტკიცედ დაუპირისპირდნენ ტრავმის პრევენციისა და მისი მკურნალობის გამოწვევებს.
- Pediatrician
Nadine Burke Harris’ healthcare practice focuses on a little-understood, yet very common factor in childhood that can profoundly impact adult-onset disease: trauma. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
In the mid-'90s,
0
653
1612
90-იანი წლების შუაში,
00:14
the CDC and Kaiser Permanente
1
2265
2607
დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის
ცენტრმა და კაიზერ პერმანენტემ,
00:17
discovered an exposure
that dramatically increased the risk
2
4872
4120
გამოიკვლიეს ის ფაქტორი,
რომელმაც ამერიკის შეერთებულ შტატებში,
00:21
for seven out of 10 of the leading
causes of death in the United States.
3
8992
5421
სიკვდილის გამომწვევი 10 მიზეზიდან
7-ის რისკი მკვეთრად გაზარდა.
აღნიშნული ფაქტორის მაღალი დოზა,
გავლენას ახდენს გონებრივ განვითარებაზე,
00:27
In high doses, it affects
brain development,
4
14953
3391
იმუნურ და ჰორმონალურ სისტემებზე
00:30
the immune system, hormonal systems,
5
18344
3667
00:34
and even the way our DNA
is read and transcribed.
6
22011
4673
და ასევე დნმ-ის წაკითხვასა და გაშიფვრაზე.
00:38
Folks who are exposed in very high doses
7
26684
3521
ადამიანები, რომლებიც ამ ფაქტორთა
დიდ ზემოქმედებას განიცდიან,
გულის პრობლემების
და ფილტვის კიბოთი დაავადების,
00:42
have triple the lifetime risk
of heart disease and lung cancer
8
30205
4087
3-ჯერ დიდი რისკის მატარებლები არიან.
00:46
and a 20-year difference
in life expectancy.
9
34292
4659
მათი სიცოცხლის ხანგრძლივობა კი,
20 წლით მცირდება.
00:52
And yet, doctors today are not trained
in routine screening or treatment.
10
39911
5682
მიუხედავად ამისა, დღეს ექიმები,
ჯერ კიდევ არ არიან მზად
რუტინული სკრინინგისა და მკურნალობისთვის.
ფაქტორი, რომელზეც ახლა ვსაუბრობ
არაა პესტიციდი, ან ქიმიკატები.
00:58
Now, the exposure I'm talking about is
not a pesticide or a packaging chemical.
11
46203
5355
01:03
It's childhood trauma.
12
51558
2430
ეს ბავშვობის ტრავმაა.
01:07
Okay. What kind of trauma
am I talking about here?
13
54968
2718
მაშ ასე, რა სახის ტრავმაზე ვსაუბრობ?
01:09
I'm not talking about failing a test
or losing a basketball game.
14
57686
4309
მე არ ვსაუბრობ ტესტში ჩაჭრაზე,
ან კალათბურთის მატჩის წაგებაზე.
მე ვსაუბრობ საფრთხეებზე,
რომლებიც იმდენად სერიოზული და მკვეთრია,
01:14
I am talking about threats
that are so severe or pervasive
15
61995
4741
რომ პირდაპირ ჩვენ ორგანიზმში აღწევენ
და ჩვენს ფიზიოლოგიას ცვლიან.
01:18
that they literally get under our skin
and change our physiology:
16
66736
4597
ესენია: ძალადობა,
ან მზრუნველობას მოკლებულობა,
01:23
things like abuse or neglect,
17
71333
2392
ფსიქიკური აშლილობის და
ნივთიერებაზე დამოკიდებულების მქონე
01:25
or growing up with a parent
who struggles with mental illness
18
73725
3770
01:29
or substance dependence.
19
77495
1982
მშობლებთან გაზრდა.
დიდი ხნის განმავლობაში, ამ პრობლემებს
როგორც მასწავლეს ისე ვუყურებდი.
01:32
Now, for a long time,
20
79887
1557
01:33
I viewed these things in the way
I was trained to view them,
21
81444
2997
01:36
either as a social problem --
refer to social services --
22
84441
4092
ან როგორც სოციალურ პრობლემას,
რომელიც სოციალურ მომსახურების საქმეა,
01:40
or as a mental health problem --
refer to mental health services.
23
88533
4583
ან როგორც ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემას
რომელიც ფსიქიკური ჯანდაცვის საკითხია.
შემდეგ კი, მოხდა რაღაც, რამაც ამ
საკითხისადმი ჩემი მიდგომა მთლიანად შეცვალა
01:46
And then something happened
to make me rethink my entire approach.
24
94088
5688
01:51
When I finished my residency,
25
99776
1872
როდესაც რეზიდენტურა დავამთავრე,
მინდოდა იქ წავსულიყავი,
სადაც ძალიან საჭირო ვიქნებოდი,
01:53
I wanted to go someplace
where I felt really needed,
26
101648
3724
იქ, სადაც რაღაცის შეცვლას შევძლებდი.
01:57
someplace where I could make a difference.
27
105372
3158
ამიტომ, "California Pacific"-ის
სამედიცინო ცენტრში მივედი სამუშაოდ,
02:00
So I came to work for
California Pacific Medical Center,
28
108530
3116
02:03
one of the best private hospitals
in Northern California,
29
111646
3826
ჩრდ. კაროლინის ერთ-ერთ
საუკეთესო კერძო საავადმყოფოში
02:07
and together, we opened a clinic
in Bayview-Hunters Point,
30
115472
4528
და ჩვენ ერთად გავხსენით კლინიკა
ბეივიუ-ჰანტერს პოინტში
სან-ფრანცისკოს ერთ-ერთ ყველაზე ღარიბ
და ცუდ პირობებში მყოფ უბანში.
02:12
one of the poorest, most underserved
neighborhoods in San Francisco.
31
120000
3733
02:16
Now, prior to that point,
32
124263
1855
ამ მომენტამდე,
მთელ ბეივიუში, მხოლოდ ერთი პედიატრი
02:18
there had been only
one pediatrician in all of Bayview
33
126118
2862
02:21
to serve more than 10,000 children,
34
128980
3443
10 000-ზე მეტ ბავშვს ემსახურებოდა.
02:24
so we hung a shingle, and we were able
to provide top-quality care
35
132423
4649
ჩვენც საექიმო საქმიანობა წამოვიწყეთ
და მიუხედავად პაციენტების
გადამხდელუნარიანობისა,
02:29
regardless of ability to pay.
36
137072
1985
უმაღლესი ხარისხის
მომსახურება გავუწიეთ მათ.
02:31
It was so cool. We targeted
the typical health disparities:
37
139057
4162
ეს ძალიან მაგარი იყო. მიზნად დავისახეთ
ჯანდაცვის თანაბარი ხელმისაწვდომობა,
02:35
access to care, immunization rates,
asthma hospitalization rates,
38
143219
4807
ვაქცინაციის და ასთმის დროს
ჰოსპიტალიზაციის მაჩვენებელთა გაუმჯობესება
და ჩვენ ყველა პუნქტში
წარმატებას მივაღწიეთ.
02:40
and we hit all of our numbers.
39
148026
2157
02:42
We felt very proud of ourselves.
40
150183
2613
ჩვენ ვამაყობდით საკუთარი თავებით.
02:45
But then I started noticing
a disturbing trend.
41
153446
3181
მაგრამ შემდეგ,
შემაშფოთებელი ტენდენცია შევნიშნე.
02:48
A lot of kids were being
referred to me for ADHD,
42
156627
3890
უამრავი ბავშვი მომმართავდა ADHD-ით,
ანუ ყურადღების დეფიციტისა და
ჰიპერაქტივობის სინდრომით.
02:52
or Attention Deficit
Hyperactivity Disorder,
43
160517
2997
02:55
but when I actually did
a thorough history and physical,
44
163514
4882
მაგრამ როდესაც მათი ჯანმრთელობის
ისტორია საფუძვლიანად გამოვიკვლიე,
03:00
what I found was that
for most of my patients,
45
168396
3199
აღმოვაჩინე, რომ ჩემი პაციენტების
დიდი ნაწილისთვის
შეუძლებელი იყო ADHD-ის დიაგნოზის დასმა.
03:03
I couldn't make a diagnosis of ADHD.
46
171595
3039
03:07
Most of the kids I was seeing
had experienced such severe trauma
47
175264
5570
ამ ბავშვთა უმეტესობას,
ისეთი მძიმე ტრავმა ჰქონდა გადატანილი,
რომ ეს რაღაც სხვა პრობლემის
არსებობაზე მიგვანიშნებდა.
03:13
that it felt like something else
was going on.
48
180834
3390
მე რაღაც მნიშვნელოვანი გამომეპარა.
03:16
Somehow I was missing something important.
49
184224
3982
რეზიდენტურის დაწყებამდე, მე მაგისტრის
ხარისხი დავიცავი საზოგადოებრივ ჯანდაცვაში
03:21
Now, before I did my residency,
I did a master's degree in public health,
50
189516
3801
და ერთ-ერთი, რასაც საზოგადოებრივი
ჯანდაცვის სკოლაში გასწავლიან ისაა,
03:25
and one of the things that they teach you
in public health school
51
193317
3093
03:28
is that if you're a doctor
52
196410
1885
რომ თუ შენ ექიმი ხარ
და ხედავ, რომ 100 ბავშვიდან,
რომელიც ერთიდაიგივე ჭიდან სვამს წყალს
03:30
and you see 100 kids
that all drink from the same well,
53
198295
3784
98-ს დიარეა განუვითარდა,
03:34
and 98 of them develop diarrhea,
54
202079
3398
03:37
you can go ahead
and write that prescription
55
205477
2286
შეგიძლია მათ ანტიბიოტიკები
03:39
for dose after dose
after dose of antibiotics,
56
207763
4329
ერთი მეორის მიყოლებით გამოუწერო,
03:44
or you can walk over and say,
"What the hell is in this well?"
57
212092
5823
ან შეგიძლია მიხვიდე და იკითხო:
„რა ჯანდაბა ხდება ამ ჭაში?“
ასე რომ, დავიწყე ყველაფრის კითხვა,
რაც ხელთ ვიგდე,
03:50
So I began reading everything that
I could get my hands on
58
217915
3793
03:53
about how exposure to adversity
59
221708
2554
იმის შესახებ, თუ რა ფაქტორები
ახდენს უარყოფით გავლენას
03:56
affects the developing brains
and bodies of children.
60
224262
3479
ბავშვთა ფიზიკურ და გონებრივ განვითარებაზე.
03:59
And then one day,
my colleague walked into my office,
61
227741
3905
ერთ დღესაც, ჩემი კოლეგა შემოვიდა ოფისში
04:03
and he said, "Dr. Burke,
have you seen this?"
62
231646
4414
და თქვა: „დოქტორო ბიურკ, ეს ნახეთ?“
ხელში კვლევის ასლი ეჭირა, სახელწოდებით:
04:09
In his hand was a copy
of a research study
63
236900
4002
04:13
called the Adverse Childhood
Experiences Study.
64
240902
3217
"ბავშვობის უარყოფითი
გამოცდილებების გამოკვლევა“.
ამ დღემ არამარტო ჩემი კლინიკური პრაქტიკა,
არამედ მთლიანად ჩემი კარიერა შეცვალა.
04:16
That day changed my clinical practice
and ultimately my career.
65
244569
7123
„ბავშვობის უარყოფითი გამოცდილებების
გამოკვლევა“ ისაა,
04:24
The Adverse Childhood Experiences Study
66
252465
2108
04:26
is something that everybody
needs to know about.
67
254573
3232
რის შესახებაც ყველამ უნდა ვიცოდეთ.
კვლევა ჩატარდა კაიზერის საავადმყოფოსა
04:30
It was done by Dr. Vince Felitti at Kaiser
and Dr. Bob Anda at the CDC,
68
257805
5331
და დაავადებათა კონტროლისა
და პრევენციის ცენტრის ექიმების:
ვინს ფელიტის და ბობ ანდას მიერ.
04:35
and together, they asked 17,500 adults
about their history of exposure
69
263136
8198
მათ 17 500 ზრდასრული გამოჰკითხეს, წარსულში
გადატანილი უარყოფითი მოვლენების თაობაზე.
იმაზე, რასაც ბავშვობის უარყოფით
გამოცდილებას(Adverse Childhood Experiences)
04:43
to what they called "adverse
childhood experiences," or ACEs.
70
271334
4717
ანუ ACE-ს ეძახიან.
ესენია: ფიზიკური, ემოციური
და სექსუალური ძალადობა,
04:49
Those include physical, emotional,
or sexual abuse;
71
276911
3927
ფიზიკურ ან ემოციურ
მზურველობას მოკლებულობა.
04:53
physical or emotional neglect;
72
280838
3926
მშობელთა ფსიქიკური ავადმყოფობა,
ნივთიერებაზე დამოკიდებულება,
04:56
parental mental illness,
substance dependence, incarceration;
73
284764
3094
პატიმრობა, გაყრა ან განქორწინება,
ან ოჯახური ძალადობა.
05:00
parental separation or divorce;
74
287858
2779
05:02
or domestic violence.
75
290637
2535
ყოველ ჩამოთვლილ ფაქტორზე თანხმობისას
ერთი ACE ქულა გეწერებათ.
05:05
For every yes, you would get
a point on your ACE score.
76
293172
4436
05:09
And then what they did
77
297608
1508
შემდეგ კი, ACE ქულები ჯანმრთელობის
მდგომარეობებს მიუთანადეს.
05:11
was they correlated these ACE scores
against health outcomes.
78
299116
5250
მათი შედეგები გამაოგნებელი იყო.
05:17
What they found was striking.
79
304836
2837
05:19
Two things:
80
307673
1295
ორი რამ:
05:21
Number one, ACEs are incredibly common.
81
308968
4262
პირველი, ბავშობაში უარყოფითი გამოცდილება
ძალიან ჩვეული რამაა.
05:25
Sixty-seven percent of the population
had at least one ACE,
82
313230
6804
მოსახლეობის 67%-ს ერთი
უარყოფითი გამოცდილება მაინც ჰქონია
05:32
and 12.6 percent, one in eight,
had four or more ACEs.
83
320034
5839
და 12,6 %-ს, ანუ 8-დან ერთს მაინც
ჰქონია მსგავსი 4, ან უფრო მეტი შემთხვევა.
05:38
The second thing that they found
84
326692
2279
მეორე, რაც აღმოაჩინეს,
იყო დოზის შედეგზე დამოკიდებულება,
05:41
was that there was
a dose-response relationship
85
328971
3462
05:44
between ACEs and health outcomes:
86
332433
4600
ბავშვობის უარყოფით გამოცდილებასა
და ჯანმრთელობის მგდომარეობას შორის.
05:49
the higher your ACE score,
the worse your health outcomes.
87
337033
3919
რაც უფრო მაღალი იყო ACE ქულა, მით
უფრო მძიმე იყო ჯანმრთელობის მდგომარეობა.
05:53
For a person with an ACE score
of four or more,
88
340952
3251
ადამიანს, რომლის ACE ქულა 4 ან მეტი იყო,
ფილტვის ქრონიკული დაავადების განვითარების
2,5 ჯერ დიდი რისკი ჰქონდა,
05:56
their relative risk of chronic
obstructive pulmonary disease
89
344203
3692
06:00
was two and a half times that
of someone with an ACE score of zero.
90
347895
4551
ვიდრე იმას, ვისი ACE ქულა 0 იყო.
06:05
For hepatitis, it was also
two and a half times.
91
353096
3274
ასევე 2,5-ჯერ იყო გაზრდილი
ჰეპატიტით დაავადების,
06:08
For depression, it was
four and a half times.
92
356370
3320
4,5-ჯერ დეპრესიის
და 12-ჯერ კი სუიციდის რისკი.
06:11
For suicidality, it was 12 times.
93
359690
3433
მას, ვისაც 7,
ან უფრო მეტი ACE ქულა ჰქონდა,
06:15
A person with an ACE score
of seven or more
94
363123
3165
06:18
had triple the lifetime risk
of lung cancer
95
366288
4570
ფილტვის კიბოთი დაავადების
3-ჯერ დიდი შანსი ჰქონდა,
ხოლო გულის იშემიური დაავადებების
განვითარების 3,5-ჯერ დიდი რისკი.
06:23
and three and a half times the risk
of ischemic heart disease,
96
370858
3971
ეს უკანასკნელი, ნომერ პირველი
მკვლელი დაავადებაა აშშ-ში.
06:27
the number one killer
in the United States of America.
97
374829
3145
06:31
Well, of course this makes sense.
98
379124
2763
რა თქმა უნდა, ეს ლოგიკურია.
ზოგიერთმა ადამიანმა შეხედა
ამ მონაცემებს და თქვა:
06:34
Some people looked at this data
and they said, "Come on.
99
381887
4667
"კარგით ახლა, როცა რთული ბავშვობა გაქვთ,
უფრო მეტს სვამთ, ეწევით
06:38
You have a rough childhood,
you're more likely to drink and smoke
100
386554
4822
და აკეთებთ ისეთ რაღაცეებს,
რაც ვნებს თქვენს ჯანმრთელობას,
06:43
and do all these things
that are going to ruin your health.
101
391376
2815
06:46
This isn't science.
This is just bad behavior."
102
394191
3795
მაგრამ რა კავშირშია ეს მეცნიერებასთან?!,
ეს მხოლოდ ცუდი ყოფაქცევაა."
06:50
It turns out this is exactly
where the science comes in.
103
398486
5239
და აღმოჩნდა, რომ ზუსტად აქ
ერთვება მეცნიერება.
ახლა, ყველაზე უკეთ ვხვდებით,
06:55
We now understand
better than we ever have before
104
403725
4654
07:00
how exposure to early adversity
105
408379
3252
თუ როგორ ზემოქმედებას ახდენს
ადრეული უარყოფითი გამოცდილებები,
ბავშვთა ფიზიკურ და გონებრივ განვითარებაზე.
07:03
affects the developing brains
and bodies of children.
106
411631
3088
ისინი გავლენას ახდენენ
ე.წ მიმდებარე ბირთვზე,
07:06
It affects areas like
the nucleus accumbens,
107
414719
2786
ტვინის სიამოვნებისა
და დაჯილდოების ცენტრებზე,
07:09
the pleasure and reward
center of the brain
108
417505
2531
07:12
that is implicated
in substance dependence.
109
420036
2646
რომლებიც ნივთიერებებზე
დამოკიდებულებას აკონტროლებს.
07:14
It inhibits the prefrontal cortex,
110
422682
2722
ეს აფერხებს შუბლის წილის ქერქს,
07:17
which is necessary for impulse control
and executive function,
111
425404
4057
რომელიც იმპულსების მართვის
და აღმასრულებელი ფუნქციისთვისაა საჭირო,
რაც საკვანძოა სწავლისთვის.
07:21
a critical area for learning.
112
429461
2067
07:23
And on MRI scans,
113
431528
1688
მაგნიტურ რეზონანსულ სურათებზე,
07:25
we see measurable differences
in the amygdala,
114
433216
3988
მნიშვნელოვანი განსხვავებები
შეიმჩნევა ამიგდალაში.
07:29
the brain's fear response center.
115
437204
2642
რაც ტვინის შიშებზე რეაქციის ცენტრია.
მაშასადამე, არსებობს რეალური
ნევროლოგიური მიზეზები,
07:32
So there are real neurologic reasons
116
440246
3520
თუ რატომ არიან, ბევრი უარყოფითი
გამოცდილების მქონე ადამიანები,
07:35
why folks exposed
to high doses of adversity
117
443766
3530
07:39
are more likely to engage
in high-risk behavior,
118
447296
3297
მეტად მიდრეკილნი მაღალი რისკის
მქონე ქცევისკენ
და მნიშვნელოვანია, რომ ეს ვიცოდეთ.
07:42
and that's important to know.
119
450593
1904
აღმონჩდა, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, თუ თქვენ
არ ახორიცელებთ რისკიან აქტივობებს,
07:44
But it turns out that even if you don't
engage in any high-risk behavior,
120
452497
5619
გულის დაავადებათა და კიბოს განვითარების
რისკი მაინც არსებობს.
07:50
you're still more likely
to develop heart disease or cancer.
121
458116
5141
07:56
The reason for this has to do with
the hypothalamic–pituitary–adrenal axis,
122
464101
5925
ამის მიზეზია, ჰიპოთალამო-ჰიპოფიზ-
თირკმელზედა ღერძი,
ტვინისა და სხეულის სტრესზე
პასუხისმგებელი სისტემა,
08:02
the brain's and body's
stress response system
123
470027
3669
08:05
that governs our fight-or-flight response.
124
473696
3780
რომელიც ჩვენს ე.წ
"შეებრძოლე ან გაიქეცის" რეაქციას მართავს.
08:09
How does it work?
125
477476
1955
როგორ მუშაობს ის?
წარმოიდგინეთ, რომ ტყეში სეირნობთ
და დაინახეთ დათვი.
08:11
Well, imagine you're walking
in the forest and you see a bear.
126
479431
3738
თქვენი ჰიპოთალამუსი დაუყოვნებლივ უგზავნის
სიგნალს თქვენს ჰიპოფიზს,
08:15
Immediately, your hypothalamus
sends a signal to your pituitary,
127
483169
4157
რომელიც თავის მხრივ სიგნალს უგზავნის
თქვენს თირკმელზედა ჯირკვალს,
08:19
which sends a signal
to your adrenal gland that says,
128
487326
2601
08:22
"Release stress hormones!
Adrenaline! Cortisol!"
129
489927
3551
რომელიც ამბობს: „ვუშვებთ სტრესის
ჰორმონებს! ადრენალინს, კორტიზოლს!“
08:25
And so your heart starts to pound,
130
493478
2621
და თქვენი გული იწყებს ძლიერ პულსირებას,
თქვენი თვალის გუგები ფართოვდება,
სასუნთქი გზები იხსნება
08:28
Your pupils dilate, your airways open up,
131
496099
2134
08:30
and you are ready to either
fight that bear or run from the bear.
132
498234
6248
და თქვენ მზად ხართ, ან დათვთან
შესაბრძოლებლად, ან მისგან გასაქცევად.
08:36
And that is wonderful
133
504482
2316
და ეს მშვენიერია,
08:38
if you're in a forest
and there's a bear.
134
506798
3491
როცა ტყეში ხართ და იქ დათვია.
08:42
(Laughter)
135
510289
2554
(სიცილი)
მაგრამ პრობლემა ჩნდება მაშინ, როდესაც
დათვი ყოველ ღამით მოდის სახლში
08:45
But the problem is what happens
when the bear comes home every night,
136
512843
5413
და ეს სისტემა ისევ და ისევ აქტიურდება
08:50
and this system is activated
over and over and over again,
137
518256
5648
და იგი ადაპტაციური,
სიცოცხლის გადამრჩენი სისტემიდან,
08:56
and it goes from being
adaptive, or life-saving,
138
523904
4504
09:00
to maladaptive, or health-damaging.
139
528408
4125
ფუნქცია-დაქვეითებულ, ჯანმრთელობისთვის
საზიანო სისტემად გადაიქცევა.
ბავშვები განსაკუთრებით მგრძნობიარენი
არიან, ამ განმეორებადი სტრესის მიმართ,
09:04
Children are especially sensitive
to this repeated stress activation,
140
532533
5503
რადგან მათი გონება და სხეული ჯერ
კიდევ ჩამოყალიბების პროცესშია.
09:10
because their brains and bodies
are just developing.
141
538036
3234
დიდი რაოდენობით უარყოფითი მოვლენები
გავლენას ახდენს,
09:14
High doses of adversity not only affect
brain structure and function,
142
542000
6075
არა მხოლოდ ტვინის სტრუქტურასა
და ფუნქციაზე, არამედ ასევე იმუნური
09:20
they affect the developing immune system,
143
548075
3226
და ჰორმონალური სისტემის განვითარებაზე
09:23
developing hormonal systems,
144
551301
2843
და ასევე დნმ-ის წაკითხვასა და გაშიფვრაზეც.
09:26
and even the way our DNA
is read and transcribed.
145
554144
4689
ამ ინფორმაციამ, ჩემს მიერ
ადრე მიღებულ ცოდნას ხაზი გადაუსვა,
09:32
So for me, this information
threw my old training out the window,
146
560413
4458
რადგან როცა ავადმყოფობის
მექანიზმი გვესმის,
09:37
because when we understand
the mechanism of a disease,
147
564871
3947
როდესაც ვიცით არა მხოლოდ ის, თუ სადაა
პრობლემა, არამედ რაშია ის,
09:41
when we know not only
which pathways are disrupted, but how,
148
568818
4737
მაშინ ჩვენი, როგორც ექიმების
მოვალეობაა მეცნიერება,
09:45
then as doctors, it is our job
to use this science
149
573555
4661
09:50
for prevention and treatment.
150
578216
2629
პრევენციისა და მკურნალობისთვის
გამოვიყენოთ.
09:53
That's what we do.
151
580845
1693
ესაა რასაც ვაკეთებთ.
09:54
So in San Francisco, we created
the Center for Youth Wellness
152
582728
4063
ასე რომ, სან ფრანცისკოში ახალგაზრდობის
გამაჯანსაღებელი ცენტრი შევქმენით,
რათა თავიდან აგვეცილებინა,
დიაგნოსტიკა გაგვეკეთებინა და გვემკურნალა
09:58
to prevent, screen and heal the impacts
of ACEs and toxic stress.
153
586791
5433
უარყოფითი გამოცდილების
და ტოქსიკური სტრესის შედეგებისთვის.
10:04
We started simply with routine screening
of every one of our kids
154
592224
4583
დავიწყეთ თითოეული ბავშვის რეგულარული
გამოკვლევის დროს,
10:09
at their regular physical,
155
596807
1527
მათი რუტინული დიაგნოსტიკით,
10:10
because I know that if my patient
has an ACE score of 4,
156
598334
4704
რადგან ვიცი, რომ თუ ჩემს პაციენტს
4 ACE ქულა აქვს,
მას ჰეპატიტის და ფილტვების ქრონიკული
დაავადების გავითარების 2,5-ჯერ,
10:15
she's two and a half times as likely
to develop hepatitis or COPD,
157
603038
4557
დეპრესიის 4,5-ჯერ,
და სუიციდის 12-ჯერ გაზრდილი რისკი აქვს,
10:19
she's four and half times as likely
to become depressed,
158
607595
2902
10:22
and she's 12 times as likely
to attempt to take her own life
159
610497
4063
ვიდრე ACE-ს 0 ქულიან პაციენტს.
10:26
as my patient with zero ACEs.
160
614560
2300
მე ეს ვიცი, როცა ის
ჩემ გამოსაკვლევ ოთახშია.
10:29
I know that when she's in my exam room.
161
616860
2659
პაციენტებისთვის, რომელთაც დიაგნოსტიკისას
დადებითი ACE ქულა გამოუვლინდათ,
10:32
For our patients who do screen positive,
162
620249
2764
10:35
we have a multidisciplinary treatment team
that works to reduce the dose of adversity
163
623013
5222
გვყავს მულტიდისციპლინარულ მკურნალთა გუნდი,
რომელიც უარყოფითი გამოცდილების
10:40
and treat symptoms using best practices,
including home visits, care coordination,
164
628235
5883
გავლენის და სიმპტომების შემცირებაზე
საუკეთესო პრაქტიკის გამოყენებით მუშაობს.
რაც სახლში ვიზიტს,
მკურნალობის კოორდინაციას,
10:46
mental health care, nutrition,
165
634118
3914
ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე ზრუნვას, კვებას,
კომპლექსურ ჩარევას
და მედიკამენტებსაც მოიცავს, როცა საჭიროა.
10:50
holistic interventions, and yes,
medication when necessary.
166
638032
4715
მაგრამ ამავდროულად
მშობელთა ინფორმირებას ვახდენთ,
10:54
But we also educate parents
about the impacts of ACEs and toxic stress
167
642747
4689
უარყოფითი გამოცდილების და
ტოქსიკური სტრესის შედეგების შესახებ.
10:59
the same way you would for covering
electrical outlets, or lead poisoning,
168
647436
5510
ისე როგორც
ელექტრო გაყვანილობის,
ან ტყვიით მოწამვლის დროს ინსტრუქტაჟისას.
11:05
and we tailor the care
of our asthmatics and our diabetics
169
652946
3940
მკურნალობა ასთმით და დიაბეტით
დაავადებულებზე ისეთნაირადაა მორგებული,
რომ ის ავლენს უფრო
ინტენსიური მკურნალობის საჭიროებას.
11:09
in a way that recognizes that they may
need more aggressive treatment,
170
656886
4458
11:13
given the changes to their hormonal
and immune systems.
171
661344
4427
მათ იმუნურ და ჰორმონალურ სისტემაში
მომხდარი ცვლილების გათვალისწინებით.
11:17
So the other thing that happens
when you understand this science
172
665771
4092
როდესაც ეს მეცნიერება გესმით,
გინდათ, რომ ამის შესახებ
ყველას გასაგონად იყვიროთ.
11:22
is that you want to shout it
from the rooftops,
173
669863
2998
იმიტომ რომ ეს მხოლოდ ბეივიუში
მცხოვრები ბავშვების პრობლემა არაა.
11:25
because this isn't just an issue
for kids in Bayview.
174
672861
4330
11:29
I figured the minute
that everybody else heard about this,
175
677191
3634
ვიფიქრე, როცა ყველა გაიგებდა ამის შესახებ
ჩაიტარებდნენ რუტინულ სკრინინგს,
11:33
it would be routine screening,
multi-disciplinary treatment teams,
176
680825
3483
მულტიდისციპლინარული მკურნალობის
ჯგუფები აქტიურად იმუშავებდნენ
11:36
and it would be a race to the most
effective clinical treatment protocols.
177
684308
4797
და ყველაზე ეფექტური კლინიკური
მკურნალობისთვის შეჯიბრიც კი დაიწყებოდა.
11:41
Yeah. That did not happen.
178
689105
4120
ასე არ მოხდა.
ეს უდიდესი გაკვეთილი იყო ჩემთვის.
11:45
And that was a huge learning for me.
179
693225
2855
ის, რაც მხოლოდ საუკეთესო
კლინიკური პრაქტიკა მეგონა,
11:48
What I had thought of as simply
best clinical practice
180
696080
4807
ახლა მოძრაობად მიმაჩნია.
11:53
I now understand to be a movement.
181
700887
3558
ამერიკის პედიატრთა აკადემიის
ყოფილი პრეზიდენტის,
11:57
In the words of Dr. Robert Block,
182
705125
2350
11:59
the former President
of the American Academy of Pediatrics,
183
707475
3701
დოქტორ რობერტ ბლოკის სიტყვებით
12:03
"Adverse childhood experiences
184
711176
2952
„ბავშვობის უარყოფითი გამოცდილება,
ჩვენი ერის წინაშე არსებული,
ის ერთადერთი უდიდესი საფრთხეა
12:06
are the single greatest
unaddressed public health threat
185
714128
5010
საზოგადოებრივი ჯანდაცვისთვის,
რომელიც უგულებელყოფილია"
12:11
facing our nation today."
186
719138
2249
12:13
And for a lot of people,
that's a terrifying prospect.
187
721387
4646
უამრავი ადამიანისთვის,
ეს საშიში პერსპექტივაა.
პრობლემა იმდენად ფართე და მასშატაბურია,
რომ რთულია იმაზე ფიქრი,
12:18
The scope and scale of the problem
seems so large that it feels overwhelming
188
726033
5805
თუ როგორ შეიძლება მივუდგეთ მას.
12:24
to think about how we might approach it.
189
731838
2624
მაგრამ მე სწორედ ამიტომ ვარ იმედიანად,
12:26
But for me, that's actually
where the hopes lies,
190
734462
4407
12:31
because when we have the right framework,
191
738869
2664
რადგან როცა გვაქვს სწორი სტრუქტურა,
12:33
when we recognize this to be
a public health crisis,
192
741533
5257
როცა ვაცნობიერებთ, რომ ეს
საზოგადოებრივი ჯანდაცვის კრიზისია,
მაშინ შესაძლებელია სწორი საშუალებების
გამოყენება, ამ პრობლემის გადასაწყვეტად.
12:38
then we can begin to use the right
tool kit to come up with solutions.
193
746790
5004
12:43
From tobacco to lead poisoning
to HIV/AIDS,
194
751794
3728
თამბაქოს მოხმარებით დაწყებული, ტყვიით
მოწამვლით და აივ/შიდსით დამთავრებული,
12:47
the United States actually has
quite a strong track record
195
755522
5013
აშშ-ს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის
კუთხით დიდი პოზიტიური გამოცდილება აქვს.
12:52
with addressing public health problems,
196
760535
2904
თუმცა, ამ წარმატების გავრცობა
ბავშვობის უარყოფით გამოცდილებასა
12:55
but replicating those successes
with ACEs and toxic stress
197
763439
5503
და ტოქსიკურ სტრესზე,
შეუპოვრობას და თავდადებას მოითხოვს
13:01
is going to take determination
and commitment,
198
768942
4597
13:05
and when I look at what
our nation's response has been so far,
199
773539
3972
და როცა ვხედავ,
თუ როგორ რეაგირებს ამერიკა ამაზე,
13:09
I wonder,
200
777511
1844
გაოცებული ვარ,
13:11
why haven't we taken this more seriously?
201
779355
3799
რატომ არ ვუდგებით ამ საკითხს
უფრო სერიოზულად?
13:15
You know, at first I thought
that we marginalized the issue
202
783154
3822
იცით, თავდაპირველად ვფიქრობდი,
რომ ჩვენ ამ პრობლემას ზურგი ვაქციეთ,
რადგან ის ჩვენ არ გვეხება.
13:19
because it doesn't apply to us.
203
786976
1924
13:21
That's an issue for those kids
in those neighborhoods.
204
788900
3298
ეს, იმ უბანში მაცხოვრებელი,
იმ ბავშვების პრობლემაა.
13:24
Which is weird, because the data
doesn't bear that out.
205
792198
4189
რაც უცნაურია, ვინაიდან მონაცემები
სხვა რამეს ცხადყოფენ.
ბავშვობის უარყოფითი გამოცდილების შესახებ
თავდაპირველი კვლევა ჩატარდა მოსახლეობაში,
13:28
The original ACEs study
was done in a population
206
796387
4133
რომლის 70% თეთრკანიანი იყო,
13:32
that was 70 percent Caucasian,
207
800520
2787
70% უმაღლესი განათლებით.
13:35
70 percent college-educated.
208
803307
3158
შემდგომში კი,
რაც უფრო მეტს ვესაუბრებოდი ადამიანებს
13:38
But then, the more I talked to folks,
209
806465
3482
ვიფიქრე, რომ შესაძლოა
ყველაფერი არასწორად გავიგე.
13:42
I'm beginning to think that maybe
I had it completely backwards.
210
809947
4507
თქვენთვის რომ მეკითხა,
ამ აუდიტორიაში რამდენი გაიზარდეთ
13:47
If I were to ask
how many people in this room
211
815334
5944
ფსიქიკური პრობლემების მქონე
ოჯახის წევრთან,
13:53
grew up with a family member
who suffered from mental illness,
212
821278
3679
დარწმუნებული ვარ,
რამდენიმე აწევდით ხელს.
13:57
I bet a few hands would go up.
213
825587
2466
14:00
And then if I were to ask how many folks
had a parent who maybe drank too much,
214
828053
5701
თუ გკითხავდით, რამდენ თქვენგანს გყავდათ
მშობელი, რომელიც ბევრს სვამდა
ან თვლიდა რომ: "ვისაც შვილი გასაჯოხად
არ ემეტება, სძულს იგი"
14:05
or who really believed that
if you spare the rod, you spoil the child,
215
833754
4513
ასევე ვარ დარწმუნებული,
კიდევ რამდენიმე თქვენგანი აწევდა ხელს.
14:11
I bet a few more hands would go up.
216
839077
3118
14:14
Even in this room, this is an issue
that touches many of us,
217
842195
5081
ეს არის საკითხი, რომელიც ამ ოთახშიც კი
ბევრ ჩვენგანს ეხება.
და ეს მაფიქრებინებს,
რომ ჩვენ უარვყოფთ პრობლემას,
14:19
and I am beginning to believe
that we marginalize the issue
218
847276
3389
14:22
because it does apply to us.
219
850665
2596
რადგან ის სწორედ ჩვენ გვეხება.
14:25
Maybe it's easier to see
in other zip codes
220
853261
2860
ალბათ უფრო ადვილია
სხვა მიმართულებით ცქერა,
14:28
because we don't want to look at it.
221
856121
2903
რადგან არ გვსურს პრობლემის დანახვა.
ჩვენ გვირჩევნია ავად ვიყოთ.
14:31
We'd rather be sick.
222
859024
2078
საბედნიეროდ, სამეცნიერო მიღწევები და
გულწრფელად რომ ვთქვათ ეკონომიკური რეალობაც
14:34
Fortunately, scientific advances
and, frankly, economic realities
223
862112
6328
14:40
make that option less viable every day.
224
868440
4044
ამ არჩევანს, დღითი დღე ნაკლებად
სიცოცხლისუნარიანს ხდის.
მეცნიერებისთვის ნათელია ის ფაქტი,
რომ ადრეული უარყოფითი გამოცდილება,
14:45
The science is clear:
225
873524
1587
14:48
Early adversity dramatically affects
health across a lifetime.
226
875991
4949
მკვეთრად აისახება ჯანმრთელობაზე
მთელი სიცოცხლის მანძილზე.
დღესდღეობით, ნელ-ნელა ვაცნობიერებთ,
თუ როგორ შევუშალოთ ხელი
14:54
Today, we are beginning to understand
how to interrupt the progression
227
881870
4762
ადრეულ ასაკში გამოცდილი
სირთულეების გადაზრდას,
14:58
from early adversity
to disease and early death,
228
886632
4301
დაავადებასა და ნაადრევ სიკვდილში.
15:03
and 30 years from now,
229
890933
2525
30 წლის შემდეგ,
მაღალი ACE ქულის მქონე ბავშვი,
15:05
the child who has a high ACE score
230
893458
2508
შეუმჩნეველი ქცევითი სიმპტომებით,
15:08
and whose behavioral symptoms
go unrecognized,
231
895966
3105
15:11
whose asthma management
is not connected,
232
899071
2700
რომლის ასთმის მართვაც,
არაფერთანაა დაკავშრებული,
15:13
and who goes on to develop
high blood pressure
233
901771
3204
მაღალი წნევის განვითარებით,
15:17
and early heart disease or cancer
234
904975
2844
ადრეული გულის დაავადებებით, ან კიბოთი,
ისეთივე უჩვეულო იქნება,
15:20
will be just as anomalous
as a six-month mortality from HIV/AIDS.
235
907819
5144
როგორც აივ ინფექციებისგან/შიდსისგან
6 თვის თავზე სიკვდილიანობა.
15:25
People will look at that situation
and say, "What the heck happened there?"
236
912963
4485
ხალხი შეხედავს ამ სიტუაციას და იტყვის
"აქ რა ჯანდაბა მოხდა?"
ეს განკურნებადია.
15:30
This is treatable.
237
918468
2287
ეს დამარცხებადია.
15:32
This is beatable.
238
920755
2772
ერთადერთი და ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ,
რაც დღეს გვჭრდება,
15:35
The single most important thing
that we need today
239
923527
4163
15:39
is the courage to look
this problem in the face
240
927690
3327
არის გამბედაობა, რომ თვალი გავუსწოროთ
ამ პრობლემას და ვთქვათ
15:43
and say, this is real
and this is all of us.
241
931017
5072
ის რეალურია და ის ყველას გვეხება.
მე მჯერა, რომ ჩვენ მოძრაობა ვართ.
15:48
I believe that we are the movement.
242
936089
4737
გმადლობთ.
15:53
Thank you.
243
940826
1378
(აპლოდისმენტები)
15:54
(Applause)
244
942204
3463
Translated by natia mghebrishvili
Reviewed by Levan Lashauri

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Nadine Burke Harris - Pediatrician
Nadine Burke Harris’ healthcare practice focuses on a little-understood, yet very common factor in childhood that can profoundly impact adult-onset disease: trauma.

Why you should listen

Pediatrician Nadine Burke Harris noticed a disturbing trend as she treated children in an underserved neighborhood in San Francisco: that many of the kids who came to see her had experienced childhood trauma. She began studying how childhood exposure to adverse events affects brain development, as well as a person’s health as an adult.

Understanding this powerful correlation, Burke Harris became the founder and CEO of the Center for Youth Wellness, an initiative at the California Pacific Medical Center Bayview Child Health Center that seeks to create a clinical model that recognizes and effectively treats toxic stress in children. Her work pushes the health establishment to reexamine its relationship to social risk factors, and advocates for medical interventions to counteract the damaging impact of stress. Her goal: to change the standard of pediatric practice, across demographics.

More profile about the speaker
Nadine Burke Harris | Speaker | TED.com
THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM