TED2015
Gary Haugen: The hidden reason for poverty the world needs to address now
Гари Хоген: Ядуурлын далд шалтгааныг дэлхий нийтээр яг одоо шийдвэрлэх хэрэгтэй
Filmed:
Readability: 4.3
1,872,728 views
Хамтын энэрэнгүй сэтгэл бол 1980-аад оноос хойш дэлхийн ядуурлыг багасгасан нэг шалтгаан мөн хэмээн иргэний эрхийн хуульч Гари Хоген үзэж байна. Хэдий дэлхий даяараа санхүүгийн тусламж үзүүлдэг ч ядуурлын далд уг үндэс байсаар. Энэхүү илтгэлдээ Хоген ядуурлын хар бараан үндсийг тайлбарлаж, үүний эсрэг хамтдаа хөдлөхийг уриалж байна.
Gary Haugen - Human rights attorney
As founder of International Justice Mission, Gary Haugen fights the chronically neglected global epidemic of violence against the poor. Full bio
As founder of International Justice Mission, Gary Haugen fights the chronically neglected global epidemic of violence against the poor. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
To be honest, by personality,
0
767
2852
Үнэндээ би зан аашийн хувьд
00:15
I'm just not much of a crier.
1
3619
2617
барагтаа л уйлдаггүй.
00:19
But I think in my career
that's been a good thing.
that's been a good thing.
2
7316
3280
Гэхдээ миний ажлын хувьд
энэ нь сайн зүйл байсан байх.
энэ нь сайн зүйл байсан байх.
00:23
I'm a civil rights lawyer,
3
11246
1384
Би бол иргэний эрхийн хуульч.
00:24
and I've seen some
horrible things in the world.
horrible things in the world.
4
12630
3004
Энэ дэлхий дээрх бусармаг зүйлсийг
бишгүйдээ л харсан.
бишгүйдээ л харсан.
00:29
I began my career working
police abuse cases in the United States.
police abuse cases in the United States.
5
17034
3810
Би АНУ дахь цагдаагийн хүчирхийллийн
хэргүүдээс ажлын гараагаа эхэлсэн.
хэргүүдээс ажлын гараагаа эхэлсэн.
00:32
And then in 1994, I was sent to Rwanda
6
20844
3474
1994 онд Руанда дахь
хоморголон устгах явдлыг судлах
хоморголон устгах явдлыг судлах
00:36
to be the director of the U.N.'s
genocide investigation.
genocide investigation.
7
24318
4930
Нэгдсэн Үндэсний Байгууллагын шалгалт
судалгааны ажлын даргаар томилогдсон.
судалгааны ажлын даргаар томилогдсон.
00:41
It turns out that tears
just aren't much help
just aren't much help
8
29908
3739
Хоморголон устгах явдлыг судлахад
00:45
when you're trying
to investigate a genocide.
to investigate a genocide.
9
33647
3529
нулимс ямар ч тус болдоггүй юм байна лээ.
00:49
The things I had to see,
and feel and touch
and feel and touch
10
37176
4861
Миний харсан, мэдэрсэн, хүрсэн зүйлс
00:54
were pretty unspeakable.
11
42037
2827
үгээр илэрхийлэшгүй.
00:57
What I can tell you is this:
12
45534
3357
Харин миний хэлж чадах зүйл бол
Руанда дахь энэхүү явдал
01:00
that the Rwandan genocide
13
48891
2097
өрөвдөн хайрлах өчүүхэн
сэтгэлийг гаргаж чадаагүй
сэтгэлийг гаргаж чадаагүй
01:02
was one of the world's
greatest failures of simple compassion.
greatest failures of simple compassion.
14
50988
5673
дэлхий дахины хамгийн том
алдаануудын нэг.
алдаануудын нэг.
01:09
That word, compassion, actually
comes from two Latin words:
comes from two Latin words:
15
57711
3409
Өрөвдөж хайрлах гэсэн англи үг латинаар
01:13
cum passio, which simply mean
"to suffer with."
"to suffer with."
16
61120
5522
"хамт зовох" гэдэг утгыг илэрхийлдэг.
01:18
And the things that I saw and experienced
17
66642
3562
Руандад миний үзэж харсан зүйлс
01:22
in Rwanda as I got up close
to human suffering,
to human suffering,
18
70204
2586
тэр дундаа хүмүүний зовлон шаналлыг
тийм ойроос харахад
тийм ойроос харахад
01:24
it did, in moments, move me to tears.
19
72790
3339
үнэхээр нулимс дуслуултал
сэтгэлийг минь хөдөлгөсөн.
сэтгэлийг минь хөдөлгөсөн.
01:28
But I just wish that I,
and the rest of the world,
and the rest of the world,
20
76129
2726
Гэхдээ надаас гадна дэлхий ертөнц
01:30
had been moved earlier.
21
78855
2515
арай эртхэн хөдөлсөн ч болоосой.
01:33
And not just to tears,
22
81370
1664
Зөвхөн нулимс дуслуулах биш
01:35
but to actually stop the genocide.
23
83034
3800
хоморголон устгах явдлыг зогсоосон бол.
01:38
Now by contrast, I've also been involved
24
86834
2458
Үүнтэй харьцуулахад
дэлхийн энэрэнгүй сэтгэлийн
дэлхийн энэрэнгүй сэтгэлийн
01:41
with one of the world's greatest
successes of compassion.
successes of compassion.
25
89292
5833
гайхалтай үр дүнг ч бас би хуваалцсан.
01:47
And that's the fight against
global poverty.
global poverty.
26
95125
2946
Энэ нь дэлхийн ядуурлын эсрэг тэмцэл юм.
01:50
It's a cause that probably
has involved all of us here.
has involved all of us here.
27
98071
2783
Магадгүй энд байгаа хүн бүр
үүнд гар бие оролцсон байх.
үүнд гар бие оролцсон байх.
01:52
I don't know if your first introduction
28
100854
1998
Үүний тухай анх "We Are the World"
дууны хэсгээс мэдэж авсан,
дууны хэсгээс мэдэж авсан,
01:54
might have been choruses of
"We Are the World,"
"We Are the World,"
29
102852
3365
эсвэл сар бүр ивээн тэтгэдэг
хүүхдийн зургаа хөргөгчин дээрээ наах,
хүүхдийн зургаа хөргөгчин дээрээ наах,
01:58
or maybe the picture of a sponsored child
on your refrigerator door,
on your refrigerator door,
30
106217
4063
02:02
or maybe the birthday you
donated for fresh water.
donated for fresh water.
31
110280
4087
эсвэл цэвэр усны төлөө төрсөн өдрөөрөө
хандив өгснөөс эхэлсэн байж магадгүй.
хандив өгснөөс эхэлсэн байж магадгүй.
02:06
I don't really remember what my first
introduction to poverty was
introduction to poverty was
32
114367
3214
Би ядуурлын тухай анх яаж мэдсэнээ
сайн санадаггүй ч
сайн санадаггүй ч
02:09
but I do remember the most jarring.
33
117581
3564
хамгийн сэтгэл сэрт хийлгэм
тохиолдлыг нь санадаг.
тохиолдлыг нь санадаг.
02:13
It was when I met Venus --
34
121145
2162
Тэр бол Венустай анх уулзах үе.
02:15
she's a mom from Zambia.
35
123307
2722
Тэр Замбид амьдардаг эх хүн.
02:18
She's got three kids and she's a widow.
36
126029
3626
Тэр 3 хүүхэдтэй, бэлэвсэн.
02:21
When I met her, she had walked
about 12 miles
about 12 miles
37
129655
3367
Түүнтэй уулзах үед тэрээр
өөрийн түүхийг хуваалцахын тулд
өөрийн түүхийг хуваалцахын тулд
02:25
in the only garments she owned,
38
133022
2673
өөрт байгаа ганц хувцсаа өмсөөд
02:27
to come to the capital city
and to share her story.
and to share her story.
39
135695
4262
нийслэл хотод ирэх гэж
20 км алхсан байсан.
20 км алхсан байсан.
02:31
She sat down with me for hours,
40
139957
3615
Тэр надтай хамт олон цагаар сууж ярилцан
02:35
just ushered me in to
the world of poverty.
the world of poverty.
41
143572
4525
ядуурлын ертөнцийг надад таниулсан.
02:40
She described what it was like
when the coals on the cooking fire
when the coals on the cooking fire
42
148097
3141
Тэр зуухан дахь нүүрс хөрч
бүр мөсөн унтрахад
бүр мөсөн унтрахад
02:43
finally just went completely cold.
43
151238
3729
ямар байдгийг надад дүрсэлсэн.
02:46
When that last drop
of cooking oil finally ran out.
of cooking oil finally ran out.
44
154967
4762
Тос дуусч хамгийн сүүлийн
дусал шавхагдахад,
дусал шавхагдахад,
02:51
When the last of the food,
despite her best efforts,
despite her best efforts,
45
159729
3856
хэдий хамаг чадлаараа хичээсэн ч
сүүлчийн хоол дуусахад
сүүлчийн хоол дуусахад
02:55
ran out.
46
163585
1108
ямар байдгийг.
02:58
She had to watch her youngest son, Peter,
47
166113
2983
Тэр хамгийн бага хүү Питерийг
03:01
suffer from malnutrition,
48
169096
2782
хоол дутагдлаас болж зовж шаналан
03:03
as his legs just slowly bowed
into uselessness.
into uselessness.
49
171878
4076
хөл нь эцэстээ ажиллахгүй болохыг
харж суухаас өөр аргагүй байсан.
харж суухаас өөр аргагүй байсан.
03:07
As his eyes grew cloudy and dim.
50
175954
3348
Хүүгийнх нь нүүр зэвхий дааж
03:11
And then as Peter finally grew cold.
51
179302
4178
эцэст нь Питерийн бие ч бас
хөрч хүйтэн болсон.
хөрч хүйтэн болсон.
03:18
For over 50 years, stories like this
have been moving us to compassion.
have been moving us to compassion.
52
186130
5681
50 жилийн турш үүнтэй ижил түүхүүд
бидний сэтгэлийг хөдөлгөсөөр ирсэн.
бидний сэтгэлийг хөдөлгөсөөр ирсэн.
03:23
We whose kids have plenty to eat.
53
191811
2850
Хүүхдүүд нь идэх хоолтой
хүмүүсийг хөдөлгөж чадсан.
хүмүүсийг хөдөлгөж чадсан.
03:26
And we're moved not only
to care about global poverty,
to care about global poverty,
54
194661
2669
Биднийг зөвхөн дэлхийн ядууралд
санаа зовнихоос гадна
санаа зовнихоос гадна
03:29
but to actually try to do our part
to stop the suffering.
to stop the suffering.
55
197330
4690
энэ зовлон шаналлыг зогсооход
гар бие оролцтол биднийг хөдөлгөсөн.
гар бие оролцтол биднийг хөдөлгөсөн.
03:34
Now there's plenty of room for critique
that we haven't done enough,
that we haven't done enough,
56
202020
3473
Мэдээж биднийг хангалттай ихийг
хийж чадаагүй, хийсэн зүйлс нь
хийж чадаагүй, хийсэн зүйлс нь
03:37
and what it is that we've done
hasn't been effective enough,
hasn't been effective enough,
57
205493
4222
хангалттай үр дүнтэй байж чадаагүй гэж
шүүмжлэх нь олонтаа ч
шүүмжлэх нь олонтаа ч
03:41
but the truth is this:
58
209715
3130
яг үнэн бодит байдал ийм байна:
03:44
The fight against global poverty
is probably the broadest,
is probably the broadest,
59
212845
3551
дэлхийн ядуурлын эсрэг тэмцэл нь
03:48
longest running manifestation of the
human phenomenon of compassion
human phenomenon of compassion
60
216396
5135
хүн төрөлхтний түүхийн туршид
хайр энэрлийг харуулж чадсан
хайр энэрлийг харуулж чадсан
03:53
in the history of our species.
61
221531
3142
хамгийн өргөн хүрээтэй,
удаан хугацааны илрэл болов уу.
удаан хугацааны илрэл болов уу.
03:56
And so I'd like to share
a pretty shattering insight
a pretty shattering insight
62
224673
3649
Ингээд би та бүхэнд
энэхүү асуудлын тухай
энэхүү асуудлын тухай
04:00
that might forever change the way
you think about that struggle.
you think about that struggle.
63
228322
4293
таны бодлыг орвонгоор нь өөрчлөх
хэдэн баримтыг танилцуулмаар байна.
хэдэн баримтыг танилцуулмаар байна.
04:04
But first, let me begin with what
you probably already know.
you probably already know.
64
232615
2823
Гэхдээ юун түрүүнд таны
мэддэг зүйлээс эхэлье.
мэддэг зүйлээс эхэлье.
04:07
Thirty-five years ago, when I would have
been graduating from high school,
been graduating from high school,
65
235438
3482
30 жилийн өмнө намайг
ахлах сургуулиа төгсөж байхад
ахлах сургуулиа төгсөж байхад
04:10
they told us that 40,000 kids every day
died because of poverty.
died because of poverty.
66
238920
6377
өдөр бүр 40 мянган хүүхэд ядуурлаас болж
үхдэг гэж бидэнд хэлж байсан.
үхдэг гэж бидэнд хэлж байсан.
04:17
That number, today, is now
down to 17,000.
down to 17,000.
67
245297
4372
Өнөөдөр энэ тоо 17 мянга хүртэл буурчээ.
04:21
Way too many, of course,
68
249669
2006
Бас л их тоо хэдий ч
04:23
but it does mean that every year,
69
251675
2677
энэ нь жил бүр 8 сая хүүхэд
04:26
there's eight million kids who
don't have to die from poverty.
don't have to die from poverty.
70
254352
4548
ядуурлаас болж үхдэггүй гэсэн үг.
04:31
Moreover, the number of
people in our world
people in our world
71
259650
2417
Үүнээс гадна дэлхий дээр
амьдардаг хүмүүсийн дунд
амьдардаг хүмүүсийн дунд
04:34
who are living in extreme poverty,
72
262067
2163
өдөрт 1.25 доллараар
амь зуудаг буюу
амь зуудаг буюу
04:36
which is defined as living off
about a dollar and a quarter a day,
about a dollar and a quarter a day,
73
264230
3337
хэт ядууралд амьдардаг хүмүүсийн тоо
04:39
that has fallen from 50 percent,
74
267567
3612
50 хувь байсан бол
04:43
to only 15 percent.
75
271179
3234
одоо 15 хувь хүртэл буурсан.
04:47
This is massive progress,
76
275403
1450
Энэ бол маш том дэвшил,
04:48
and this exceeds everybody's
expectations about what is possible.
expectations about what is possible.
77
276853
4825
хүн болгоны юунд хүрч болох тухай
төсөөллийг давсан үзүүлэлт.
төсөөллийг давсан үзүүлэлт.
04:54
And I think you and I,
78
282258
2865
Миний бодлоор бид бүгдээрээ
04:57
I think, honestly, that we can
feel proud and encouraged
feel proud and encouraged
79
285123
4276
үнэнийг хэлэхэд өөрсдөөрөө бахархаж,
05:01
to see the way that compassion
actually has the power
actually has the power
80
289399
3885
энэрэнгүй сэтгэл сая сая хүмүүний
зовлон шаналлыг зогсоох
зовлон шаналлыг зогсоох
05:05
to succeed in stopping
the suffering of millions.
the suffering of millions.
81
293284
5192
ямар их агуу хүчтэйг харж урамших ёстой.
05:10
But here's the part that you
might not hear very much about.
might not hear very much about.
82
298476
4376
Гэхдээ танд төдийлөн сонсогддоггүй
зүйлийн талаар одоо ярья.
зүйлийн талаар одоо ярья.
05:14
If you move that poverty mark just
up to two dollars a day,
up to two dollars a day,
83
302852
4734
Гэхдээ ядуурлын тэр түвшинг
өдөрт 2 доллар болгож өөрчилбөл
өдөрт 2 доллар болгож өөрчилбөл
05:19
it turns out that virtually
the same two billion people
the same two billion people
84
307586
2999
намайг ахлах сургуульд байхад ядуу байсан
05:22
who were stuck in that harsh poverty
when I was in high school,
when I was in high school,
85
310585
3812
тэдгээр 2 тэрбум хүн
35 жилийн дараа ч
05:26
are still stuck there,
86
314397
1881
бараг л нэн ядуу гэсэн түвшиндээ
байсаар л байх болно.
байсаар л байх болно.
05:28
35 years later.
87
316278
2389
05:30
So why, why are so many billions
still stuck in such harsh poverty?
still stuck in such harsh poverty?
88
318667
5019
Тэгэхээр яагаад ийм олон тэрбум хүн
нэн ядууралд байсаар байна вэ?
нэн ядууралд байсаар байна вэ?
05:36
Well, let's think about
Venus for a moment.
Venus for a moment.
89
324396
2955
Бүгдээрээ Венусын тухай дахиад нэг бодъё.
05:39
Now for decades, my wife and I have been
moved by common compassion
moved by common compassion
90
327351
3772
Эхнэр бид хоёр олон жилийн турш
аливаад энэрэнгүй сэтгэлээр хандаж
аливаад энэрэнгүй сэтгэлээр хандаж
05:43
to sponsor kids, to fund microloans,
91
331123
2829
хүүхэд ивээн тэтгэж,
багахан хэмжээний зээл олгож,
багахан хэмжээний зээл олгож,
05:45
to support generous levels of foreign aid.
92
333952
3519
гадаадын тусламжид
дэмжлэг үзүүлсээр ирсэн.
дэмжлэг үзүүлсээр ирсэн.
05:49
But until I had actually talked to Venus,
93
337471
3092
Гэхдээ Венустай уулзахаас өмнө
05:52
I would have had no idea that
none of those approaches
none of those approaches
94
340563
2637
эдгээр аргууд түүний хүүгээ алдах болсон
шалтгааныг нь
шалтгааныг нь
05:55
actually addressed why she had
to watch her son die.
to watch her son die.
95
343200
5496
ерөөсөө авч хэлэлцдэггүй гэдгийг
огт мэддэггүй байлаа.
огт мэддэггүй байлаа.
06:01
"We were doing fine," Venus told me,
96
349806
4437
"Бид уг нь болж байсан юм"
гэж Венус хэллээ.
гэж Венус хэллээ.
06:06
"until Brutus started to cause trouble."
97
354243
4542
"Тэгээд Брутс гай тарьж эхэлсэн."
06:10
Now, Brutus is Venus' neighbor
and "cause trouble"
and "cause trouble"
98
358785
2970
Брутс бол Венусын хөрш,
"гай тарьсан" гэдэг нь
"гай тарьсан" гэдэг нь
06:13
is what happened the day after
Venus' husband died,
Venus' husband died,
99
361755
3526
Венусын нөхөр өөд болсны дараах
явдлыг хэлж байгаа юм.
явдлыг хэлж байгаа юм.
06:17
when Brutus just came and threw
Venus and the kids out of the house,
Venus and the kids out of the house,
100
365281
3932
Брутс зүгээр орж ирээд л
Венусыг хүүхдүүдтэй нь хөөж гаргаад,
Венусыг хүүхдүүдтэй нь хөөж гаргаад,
06:21
stole all their land, and robbed
their market stall.
their market stall.
101
369213
3752
газрыг нь булааж, зах дээрх
лангууг нь дээрэмдсэн.
лангууг нь дээрэмдсэн.
06:26
You see, Venus was thrown
into destitution by violence.
into destitution by violence.
102
374385
4957
Хар даа, Венус хүчирхийллээс болж
нэн ядуу болсон байгаа биз.
нэн ядуу болсон байгаа биз.
06:32
And then it occurred to me, of course,
103
380882
2009
Тэгээд надад ийм бодол төрсөн:
06:34
that none of my child sponsorships,
none of the microloans,
none of the microloans,
104
382891
3799
мэдээж хэрэг хүүхэд ивээн тэтгэх хөтөлбөр,
жижиг дунд зээл,
жижиг дунд зээл,
06:38
none of the traditional
anti-poverty programs
anti-poverty programs
105
386690
3862
ядуурлын эсрэг уламжлалт
хөтөлбөрүүдийн аль нь ч
хөтөлбөрүүдийн аль нь ч
06:42
were going to stop Brutus,
106
390552
3966
Брутсыг зогсоохгүй шүү дээ.
06:46
because they weren't meant to.
107
394518
3354
Учир нь тэдгээр арга нь
үүнд зориулагдаагүй.
үүнд зориулагдаагүй.
06:49
This became even more clear
to me when I met Griselda.
to me when I met Griselda.
108
397872
5006
Гризелдатай уулзахад
энэ бодол улам батжсан.
энэ бодол улам батжсан.
06:54
She's a marvelous young girl
living in a very poor community
living in a very poor community
109
402878
4219
Тэр бол Гуатэмалагийн
маш ядуу хэсэгт амьдардаг
маш ядуу хэсэгт амьдардаг
06:59
in Guatemala.
110
407097
1816
цовоо сэргэлэн охин.
07:00
And one of the things
we've learned over the years
we've learned over the years
111
408913
2397
Олон жилийн туршлагаас харахад
07:03
is that perhaps the most powerful thing
112
411310
2571
Гризелда болон түүний гэр бүлийг
07:05
that Griselda and her family can do
113
413881
2844
нэн ядуурлаас салгахад тэдний хийж чадах
07:08
to get Griselda and her family
out of poverty
out of poverty
114
416725
2665
магадгүй цорын ганц хүчтэй зэвсэг бол
07:11
is to make sure that she goes to school.
115
419390
3124
Гризелдаг сургуульд явуулах.
07:14
The experts call this the Girl Effect.
116
422514
4725
Мэргэжилтнүүд үүнийг
"охин хүүхдийн нөлөө" гэдэг.
"охин хүүхдийн нөлөө" гэдэг.
07:19
But when we met Griselda,
she wasn't going to school.
she wasn't going to school.
117
427239
4082
Гэхдээ анх түүнтэй танилцахад
Гризелда сургуульд явдаггүй байсан.
Гризелда сургуульд явдаггүй байсан.
07:23
In fact, she was rarely ever
leaving her home.
leaving her home.
118
431321
3557
Тэр бүү хэл гэрээсээ гарах нь ч ховор.
07:28
Days before we met her,
119
436388
1785
Бидэнтэй уулзахаас хэдэн өдрийн өмнө
07:30
while she was walking home
from church with her family,
from church with her family,
120
438173
2645
сүмээс гараад харих гээд
гэрийнхэнтэйгээ алхаж байхад нь
гэрийнхэнтэйгээ алхаж байхад нь
07:32
in broad daylight,
121
440818
2315
гэгээн цагаан өдрөөр гудамжинд
07:35
men from her community
just snatched her off the street,
just snatched her off the street,
122
443133
3477
орон нутгийнх нь хэдэн залуус
гэрийнхнээс нь булаагаад
гэрийнхнээс нь булаагаад
07:38
and violently raped her.
123
446610
3098
хэрцгийгээр хүчирхийлсэн байсан.
07:41
See, Griselda had every
opportunity to go to school,
opportunity to go to school,
124
449708
4497
Уг нь Гризелда сургуульд явах
бүрэн бололцоотой,
бүрэн бололцоотой,
07:46
it just wasn't safe for her to get there.
125
454205
3421
харин тийшээ очих зам нь аюултай байсан.
07:49
And Griselda's not the only one.
126
457626
2840
Гризелда бол цор ганц жишээ биш.
07:52
Around the world, poor women and girls
127
460466
2724
Дэлхий даяар өдөр тутамд
07:55
between the ages of 15 and 44,
128
463190
5111
15-44 насны охид, эмэгтэйчүүд
08:00
they are -- when victims of
the everyday violence
the everyday violence
129
468301
4085
гэр бүлийн болон бэлгийн
хүчирхийлэлд өртдөг бөгөөд
хүчирхийлэлд өртдөг бөгөөд
08:04
of domestic abuse and sexual violence --
130
472386
3486
энэ 2 төрлийн хүчирхийлэл нь
08:07
those two forms of violence account
for more death and disability
for more death and disability
131
475872
4812
малари, авто машины осол, дайн гурвын
нийт эндэгдлийн тоотой харьцуулахад
нийт эндэгдлийн тоотой харьцуулахад
08:12
than malaria, than car accidents,
than war combined.
than war combined.
132
480684
7004
илүү олон үхэл бас
хөгжлийн бэрхшээлд хүргэдэг.
хөгжлийн бэрхшээлд хүргэдэг.
08:23
The truth is, the poor of our world
are trapped in whole systems of violence.
are trapped in whole systems of violence.
133
491298
4777
Яг үнэндээ дэлхийн ядуучууд
хүчирхийллийн системд гацчихаад байна.
хүчирхийллийн системд гацчихаад байна.
08:28
In South Asia, for instance,
I could drive past this rice mill
I could drive past this rice mill
134
496075
4033
Жишээ нь, Өмнөд Азид будааны тээрмийн
хажуугаар давхиж гарахдаа
хажуугаар давхиж гарахдаа
08:32
and see this man hoisting
these 100-pound sacks
these 100-pound sacks
135
500108
2937
турж эцсэн нуруун дээрээ
45 кг жинтэй шуудай гурилыг олноор нь
үүрээд явж байгаа залууг харж болно.
үүрээд явж байгаа залууг харж болно.
08:35
of rice upon his thin back.
136
503045
2044
08:37
But I would have no idea, until later,
137
505089
1818
Гэтэл би бүр сүүлд л
08:38
that he was actually a slave,
138
506907
2442
түүнийг боол гэдгийг нь мэдэх болно.
08:41
held by violence in that rice mill
since I was in high school.
since I was in high school.
139
509349
4389
Намайг ахлах сургуульд байхаас л
түүнийг хүчээр тээрэмд боолчилсон.
түүнийг хүчээр тээрэмд боолчилсон.
08:46
Decades of anti-poverty programs
right in his community
right in his community
140
514828
3411
Яг энэ орон нутагт ядуурлын эсрэг
хэдэн арван жил хэрэгжүүлсэн хөтөлбөр
хэдэн арван жил хэрэгжүүлсэн хөтөлбөр
08:50
were never able to rescue him
or any of the hundred other slaves
or any of the hundred other slaves
141
518239
4082
будааны тээрэмд болж буй зодож, хүчиндэж,
08:54
from the beatings and the rapes
and the torture
and the torture
142
522321
3636
тамлан зовоох хүчирхийллээс
тэр залуу болон түүн шиг
тэр залуу болон түүн шиг
08:57
of violence inside the rice mill.
143
525957
3695
хэдэн зуун хүнийг аварч чадаагүй.
09:01
In fact, half a century of
anti-poverty programs
anti-poverty programs
144
529652
4380
Тэр байтугай ядуурлын эсрэг
хагас зууны турш хэрэгжүүлсэн хөтөлбөр
хагас зууны турш хэрэгжүүлсэн хөтөлбөр
09:06
have left more poor people in slavery
145
534032
3674
хүмүүний түүхийн явцад хамгийн их хүнийг
09:09
than in any other time in human history.
146
537706
3365
ядууралд үлдээсэн тохиолдол юм.
09:13
Experts tell us that there's about
35 million people in slavery today.
35 million people in slavery today.
147
541071
5979
Мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар өнөөдөр
дэлхий дээр 35 сая хүн ядуурал дунд байна.
дэлхий дээр 35 сая хүн ядуурал дунд байна.
09:19
That's about the population
of the entire nation of Canada,
of the entire nation of Canada,
148
547050
3661
Энэ нь өнөөдрийн бидний сууж байгаа
09:22
where we're sitting today.
149
550711
3468
Kанадын хүн амтай тэнцүү гэсэн үг.
09:26
This is why, over time, I have come
to call this epidemic of violence
to call this epidemic of violence
150
554179
3304
Ийм учраас цаг хугацааны эрхээр
би ядуурлын энэхүү тархалтыг
би ядуурлын энэхүү тархалтыг
09:29
the Locust Effect.
151
557483
2289
"Царцааны Нөлөө" гэж нэрлэх болсон.
09:31
Because in the lives of the poor,
it just descends like a plague
it just descends like a plague
152
559772
3011
Учир нь ядуучуудын хувьд энэ нь
яг л тархалт шиг нүргэлж
яг л тархалт шиг нүргэлж
09:34
and it destroys everything.
153
562783
2788
бүгдийг устган сүйтгэдэг.
09:37
In fact, now when you survey
very, very poor communities,
very, very poor communities,
154
565571
4383
Нэн ядуу орон нутгийнхныг
одоо судлаад үзэх юм бол
одоо судлаад үзэх юм бол
09:41
residents will tell you that their
greatest fear is violence.
greatest fear is violence.
155
569954
4084
оршин суугчдын хамгийн их айдаг зүйл бол
хүчирхийлэл гэж хариулна.
хүчирхийлэл гэж хариулна.
09:46
But notice the violence that they fear
156
574038
2569
Гэхдээ тэдний айдаг хүчирхийлэл бол
09:48
is not the violence of
genocide or the wars,
genocide or the wars,
157
576607
3178
хомроглон устгах эсвэл дайн биш,
09:51
it's everyday violence.
158
579785
2355
харин өдөр тутмын хүчирхийлэл.
09:54
So for me, as a lawyer, of course,
my first reaction was to think,
my first reaction was to think,
159
582140
3213
Тэгээд хуульч хүнийхээ хувьд нэн түрүүнд
09:57
well, of course we've
got to change all the laws.
got to change all the laws.
160
585353
2314
хуулийг нь өөрчилье гэсэн бодол төрсөн.
09:59
We've got to make all this violence
against the poor illegal.
against the poor illegal.
161
587667
3500
Ядуучуудын эсрэг хүчирхийллийн
бүх хэлбэрийг хууль бус болгоё.
бүх хэлбэрийг хууль бус болгоё.
10:03
But then I found out, it already is.
162
591167
3735
Гэтэл дараа нь аль хэдийн
ийм хууль байгааг мэдсэн.
ийм хууль байгааг мэдсэн.
10:06
The problem is not that
the poor don't get laws,
the poor don't get laws,
163
594902
2840
Асуудал нь ядууст зориулсан
хууль байхгүйд биш,
хууль байхгүйд биш,
10:09
it's that they don't get law enforcement.
164
597742
3700
харин хууль хэрэгжүүлэлт байдаггүй.
10:14
In the developing world,
165
602542
1643
Хөгжиж буй оронд
10:16
basic law enforcement systems
are so broken
are so broken
166
604185
3065
хамгийн наад захын хууль ч хэрэгждэггүй ба
10:19
that recently the U.N. issued
a report that found
a report that found
167
607250
3166
НҮБ-аас саяхан гаргасан тайланд
10:22
that "most poor people live
outside the protection of the law."
outside the protection of the law."
168
610416
5604
"ихэнх ядуу хүмүүс хуулийн хамгаалалтаас
ангид амьдардаг" гэдгийг тогтоосон.
ангид амьдардаг" гэдгийг тогтоосон.
Үнэндээ та бид нар энэ яг
юу гэсэн үг болохыг сайн мэдэхгүй.
юу гэсэн үг болохыг сайн мэдэхгүй.
10:28
Now honestly, you and I have
just about no idea
just about no idea
169
616020
2392
10:30
of what that would mean
170
618412
1597
Учир нь бид үүнийг
10:32
because we have no
first-hand experience of it.
first-hand experience of it.
171
620009
3679
биеэрээ мэдэрч туулаагүй.
10:35
Functioning law enforcement for us
is just a total assumption.
is just a total assumption.
172
623688
3077
Бүрэн хэрэгждэг хууль гэдэг бидний хувьд
зүгээр л төсөөлөл төдий.
зүгээр л төсөөлөл төдий.
10:38
In fact, nothing expresses that assumption
more clearly than three simple numbers:
more clearly than three simple numbers:
173
626765
4372
Үнэндээ энэхүү төсөөллийг
эдгээр тоо бүрэн илэрхийлнэ:
эдгээр тоо бүрэн илэрхийлнэ:
10:43
9-1-1,
174
631137
2461
9-1-1.
10:45
which, of course, is the number
for the emergency police operator
for the emergency police operator
175
633598
3167
Энэ бол мэдээж Kанад болон АНУ-д
10:48
here in Canada and in the United States,
176
636765
3301
яаралтай тусламж дуудах утасны дугаар.
10:52
where the average response time
to a police 911 emergency call
to a police 911 emergency call
177
640066
4081
Цагдаад ирүүлэх энэхүү дуудлаганд
хариу арга хэмжээ авах хугацаа
хариу арга хэмжээ авах хугацаа
10:56
is about 10 minutes.
178
644147
1663
дунджаар 10 минут байдаг.
10:57
So we take this just
completely for granted.
completely for granted.
179
645810
3185
Бид үүнийг үргэлж байх ёстой
мэтээр л хүлээж авдаг.
мэтээр л хүлээж авдаг.
11:00
But what if there was no
law enforcement to protect you?
law enforcement to protect you?
180
648995
4517
Тэгвэл таныг хамгаалах
хууль хэрэгжүүлэлт байхгүй бол яах вэ?
хууль хэрэгжүүлэлт байхгүй бол яах вэ?
11:06
A woman in Oregon recently
experienced what this would be like.
experienced what this would be like.
181
654582
4622
Саяхан Орегон дахь нэгэн эмэгтэй
энэ ямар байхыг мэдэрсэн.
энэ ямар байхыг мэдэрсэн.
11:11
She was home alone in her
dark house on a Saturday night,
dark house on a Saturday night,
182
659204
4341
Амралтын өдрийн орой
харанхуй гэртээ ганцаараа байхад нь
харанхуй гэртээ ганцаараа байхад нь
11:15
when a man started to tear
his way into her home.
his way into her home.
183
663545
2965
нэгэн эр гэр лүү нь дайрч орсон.
Түүний хувьд энэ яг
хар дарсан зүүд шиг л байлаа.
хар дарсан зүүд шиг л байлаа.
11:18
This was her worst nightmare,
184
666510
1957
11:20
because this man had actually put her
in the hospital from an assault
in the hospital from an assault
185
668467
4608
Учир нь тэр эр 2 долоо хоногийн өмнө
түүн рүү дайрснаас болж эмнэлэгт
хэвтэхэд нь хүргэсэн.
хэвтэхэд нь хүргэсэн.
11:25
just two weeks before.
186
673075
2118
11:27
So terrified, she picks up that phone
and does what any of us would do:
and does what any of us would do:
187
675193
3358
Айж сандраад, утсаа аван
хийх ёстойгоо хийлээ:
хийх ёстойгоо хийлээ:
11:30
She calls 911 --
188
678551
2645
911 рүү залгатал
11:33
but only to learn that because
of budget cuts in her county,
of budget cuts in her county,
189
681196
4832
мужийн төсөв татагдсанаас болоод
11:38
law enforcement wasn't available
on the weekends.
on the weekends.
190
686028
3369
амралтын өдрүүдээр хууль сахиулагч
дуудах боломжгүйг олж мэдсэн.
дуудах боломжгүйг олж мэдсэн.
11:41
Listen.
191
689397
790
Сонс доо.
11:42
Dispatcher: I don't have anybody
to send out there.
to send out there.
192
690187
2819
Диспетчер: Надад тан руу
явуулах хүн алга аа.
явуулах хүн алга аа.
11:45
Woman: OK
193
693006
1017
Эмэгтэй: За.
11:46
Dispatcher: Um, obviously if he comes
inside the residence and assaults you,
inside the residence and assaults you,
194
694023
4103
Диспетчер: Тэр дотор орж ирээд
тан руу дайрвал
тан руу дайрвал
түүнийг яваач гэж асууж болох уу?
11:50
can you ask him to go away?
195
698126
1673
Эсвэл тэр ямар нэгэн бодис
хэрэглэсэн эсэхийг та мэдэх үү?
хэрэглэсэн эсэхийг та мэдэх үү?
11:51
Or do you know if
he is intoxicated or anything?
he is intoxicated or anything?
196
699799
2243
11:54
Woman: I've already asked him.
I've already told him I was calling you.
I've already told him I was calling you.
197
702042
3373
Эмэгтэй: Би аль хэдийн асуусан.
Түүнд 911 рүү залгаснаа ч хэлсэн.
Түүнд 911 рүү залгаснаа ч хэлсэн.
11:57
He's broken in before,
busted down my door, assaulted me.
busted down my door, assaulted me.
198
705415
2673
Өмнө хаалга эвдлээд орж ирээд
над руу дайрч байсан.
над руу дайрч байсан.
12:00
Dispatcher: Uh-huh.
199
708088
945
Диспетчер: Аанхаа.
12:01
Woman: Um, yeah, so ...
200
709033
1153
Эмэгтэй: Харин тэгээд...
12:02
Dispatcher: Is there any way you could
safely leave the residence?
safely leave the residence?
201
710186
3219
Диспетчер: Танд гэрээсээ аюулгүйхэн
гараад явах боломж байгаа юу?
гараад явах боломж байгаа юу?
12:05
Woman: No, I can't, because he's blocking
pretty much my only way out.
pretty much my only way out.
202
713405
3417
Эмэгтэй: Байхгүй. Тэр миний гарч болох
ганц замыг минь хаачихсан байна.
ганц замыг минь хаачихсан байна.
12:08
Dispatcher: Well, the only thing I can do
is give you some advice,
is give you some advice,
203
716822
3146
Диспетчер: Тэгэхээр миний хийж чадах
зүйл бол танд зөвлөгөө өгч
зүйл бол танд зөвлөгөө өгч
12:11
and call the sheriff's office tomorrow.
204
719968
2716
цагдаагийн хэлтэст
маргааш мэдэгдэх л байна.
маргааш мэдэгдэх л байна.
12:14
Obviously, if he comes in and
unfortunately has a weapon
unfortunately has a weapon
205
722684
4812
Тэр орж ирээд ямар нэгэн зэвсэгтэй
12:19
or is trying to cause you physical harm,
that's a different story.
that's a different story.
206
727496
3326
эсвэл бие махбодийн гэмтэл
учруулах гэвэл мэдээж өөр хэрэг.
учруулах гэвэл мэдээж өөр хэрэг.
12:22
You know, the sheriff's office
doesn't work up there.
doesn't work up there.
207
730822
2667
Цагдаагийн хэлтэс энд ажилладаггүйг
мэдэж байгаа байх.
мэдэж байгаа байх.
12:25
I don't have anybody to send."
208
733489
2656
Надад тан руу явуулах хүн байдаггүй ээ.
12:29
Gary Haugen: Tragically, the woman
inside that house
inside that house
209
737735
2653
Гари Хоген: Харамсалтай нь,
гэртээ байсан тэр эмэгтэй
гэртээ байсан тэр эмэгтэй
12:32
was violently assaulted, choked and raped
210
740388
5939
харгис хэрцгийгээр зодуулж,
боймлуулж, бас хүчиндүүлсэн.
боймлуулж, бас хүчиндүүлсэн.
12:38
because this is what it means to live
outside the rule of law.
outside the rule of law.
211
746327
6044
Учир нь хуулийн гадуур
амьдарна гэдэг ийм л хэрэг.
амьдарна гэдэг ийм л хэрэг.
12:45
And this is where billions
of our poorest live.
of our poorest live.
212
753841
4014
Энд л хэдэн тэрбум ядуус амьдарч байна.
12:52
What does that look like?
213
760015
2428
Энэ хэрхэн харагддаг вэ гэж үү?
12:54
In Bolivia, for example, if a man
sexually assaults a poor child,
sexually assaults a poor child,
214
762443
4428
Боливт, жишээлбэл, эрэгтэй хүн
ядуу хүүхдийг хүчиндвэл
ядуу хүүхдийг хүчиндвэл
12:58
statistically, he's at greater risk
of slipping in the shower and dying
of slipping in the shower and dying
215
766871
4673
тэр эр угаалгын өрөөндөө
хальтирч үхэх магадлал нь
хальтирч үхэх магадлал нь
13:03
than he is of ever going
to jail for that crime.
to jail for that crime.
216
771544
3398
үйлдсэн гэмт хэргийнхээ төлөө
шоронд явахаас их.
шоронд явахаас их.
13:08
In South Asia, if you
enslave a poor person,
enslave a poor person,
217
776002
4685
Өмнөд Азид хэрвээ чи хэн нэгнийг
боолчлох юм бол
боолчлох юм бол
13:12
you're at greater risk of being
struck by lightning
struck by lightning
218
780687
2923
аянганд цохиулж нас барах магадлал чинь
13:15
than ever being sent
to jail for that crime.
to jail for that crime.
219
783610
3050
хийсэн гэмт хэргийнхээ төлөө
шоронд суухаас их.
шоронд суухаас их.
13:18
And so the epidemic of everyday
violence, it just rages on.
violence, it just rages on.
220
786660
4979
Ингээд л өдөр тутмын хүчирхийллийн
тархалт даамжирсаар байдаг.
тархалт даамжирсаар байдаг.
13:23
And it devastates our efforts to try
to help billions of people
to help billions of people
221
791639
4099
Энэ нь бас өдөрт 2 доллараар амь зууж буй
хэдэн тэрбум хүмүүст
хэдэн тэрбум хүмүүст
13:27
out of their two-dollar-a-day hell.
222
795738
3577
туслах гэсэн бидний оролдлогыг
нурааж байдаг.
нурааж байдаг.
13:31
Because the data just doesn't lie.
223
799315
2502
Учир нь тоо баримт худлаа ярьдаггүй.
13:33
It turns out that you can give
all manner of goods and services
all manner of goods and services
224
801817
3059
Хэдий ядууст бүхий л төрлийн үйлчилгээ,
эд хөрөнгө тарааж өгсөн ч
эд хөрөнгө тарааж өгсөн ч
13:36
to the poor,
225
804876
1153
үүнийг нь булаагаад байгаа
13:38
but if you don't restrain the hands
of the violent bullies
of the violent bullies
226
806029
3126
дээрэлхүү нөхдүүдэд арга хэмжээ авч
гарыг нь хүлэхгүй л бол
гарыг нь хүлэхгүй л бол
13:41
from taking it all away,
227
809155
1835
гаргасан хүч хөдөлмөрийнхөө
13:42
you're going to be very disappointed
in the long-term impact of your efforts.
in the long-term impact of your efforts.
228
810990
4359
урт хугацааны нөлөөг хараад
таны урам хугарна.
таны урам хугарна.
13:47
So you would think that the disintegration
of basic law enforcement
of basic law enforcement
229
815889
3771
Уг нь буурай хөгжилтэй орнуудын
хуулийн сул хэрэгжилт
хуулийн сул хэрэгжилт
13:51
in the developing world
would be a huge priority
would be a huge priority
230
819660
3015
олон улс даяарх ядуурлын эсрэг тэмцлийн
13:54
for the global fight against poverty.
231
822675
3240
чухал асуудлуудын нэг баймаарсан.
13:57
But it's not.
232
825915
2133
Гэтэл тийм биш.
14:01
Auditors of international assistance
recently couldn't find
recently couldn't find
233
829028
3797
Олон улсын тусламжийн
хянан шалгагчид
хянан шалгагчид
хууль үйлчилдэггүй өдөр тутмын
хүчирхийллээс ядуусыг хамгаалахад
хүчирхийллээс ядуусыг хамгаалахад
14:04
even one percent of aid going
to protect the poor
to protect the poor
234
832825
3834
14:08
from the lawless chaos
of everyday violence.
of everyday violence.
235
836659
4331
ганц ч хувь тусламж үйлчилгээ
чиглэдэггүй гэдгийг тогтоосон.
чиглэдэггүй гэдгийг тогтоосон.
14:12
And honestly, when we do talk about
violence against the poor,
violence against the poor,
236
840990
3306
Үнэндээ ядуусын эсрэг хүчирхийллийг
ярьж эхлэхдээ
ярьж эхлэхдээ
14:16
sometimes it's in the weirdest of ways.
237
844296
3509
бид байж болох хамгийн буруу
талаас нь ярьдаг.
талаас нь ярьдаг.
14:19
A fresh water organization tells
a heart-wrenching story
a heart-wrenching story
238
847805
3083
Цэвэр усны нэгэн байгууллага
охид ус авах гэж яваад
охид ус авах гэж яваад
14:22
of girls who are raped on the way
to fetching water,
to fetching water,
239
850888
3592
замдаа хүчиндүүлдэг тухай
сэтгэл өвтгөм түүх ярьснаа
сэтгэл өвтгөм түүх ярьснаа
14:26
and then celebrates
the solution of a new well
the solution of a new well
240
854480
3810
тэр худгийг нь ойртуулж
охидын явах замыг нь
охидын явах замыг нь
14:30
that drastically shortens their walk.
241
858290
3455
богиносгох шийдлээ
магтан сайшаасан.
магтан сайшаасан.
14:33
End of story.
242
861745
2208
Ингээд л болоо.
14:36
But not a word about the rapists who
are still right there in the community.
are still right there in the community.
243
864863
5490
Тэр орон нутагт байсаар байгаа
гэмт хэрэг үйлдсэн этгээдийн тухай
нэг ч үг байхгүй шүү.
нэг ч үг байхгүй шүү.
14:43
If a young woman on one
of our college campuses
of our college campuses
244
871813
2314
Хэрэв манай сургуулийн нэг охин
14:46
was raped on her walk to the library,
245
874127
3146
сургуулийн номын сан явах замдаа
хүчиндүүлсэн бол
хүчиндүүлсэн бол
14:49
we would never celebrate the solution
of moving the library closer to the dorm.
of moving the library closer to the dorm.
246
877273
5848
бид хэзээ ч номын санг нь ойртуулснаа
бахархаж тэмдэглэхгүйдэг.
бахархаж тэмдэглэхгүйдэг.
14:55
And yet, for some reason,
this is okay for poor people.
this is okay for poor people.
247
883121
3991
Ингэсэн атлаа яагаад ч юм
ядуусын хувьд энэ нь зүгээр хэрэг үү?
ядуусын хувьд энэ нь зүгээр хэрэг үү?
15:00
Now the truth is, the traditional experts
248
888915
2554
Яг үнэндээ эдийн засгийн хөгжлийн болон
15:03
in economic development
and poverty alleviation,
and poverty alleviation,
249
891469
2306
ядуурлын бууралтын
уламжлалт мэргэжилтнүүд
уламжлалт мэргэжилтнүүд
15:05
they don't know how to fix this problem.
250
893775
2260
үүнийг яаж шийдвэрлэхээ мэддэггүй.
15:08
And so what happens?
251
896035
1821
Тэгээд яадаг гээч?
15:09
They don't talk about it.
252
897856
2091
Тэд зүгээр л энэ тухай ярьдаггүй.
15:13
But the more fundamental reason
253
901237
4171
Хөгжиж буй орны ядууст
15:17
that law enforcement for the poor
in the developing world
in the developing world
254
905408
2780
хууль үйлчилдэггүй асуудал
15:20
is so neglected,
255
908188
1884
яагаад ийм орхигдмол вэ гэвэл
15:22
is because the people inside
the developing world, with money,
the developing world, with money,
256
910072
3885
суурь шалтгаан нь тухайн оронд байгаа
мөнгөтэй хүмүүст
мөнгөтэй хүмүүст
15:25
don't need it.
257
913957
2118
энэ нь тийм ч хэрэгтэй зүйл биш.
15:29
I was at the World Economic
Forum not long ago
Forum not long ago
258
917165
2580
Би саяхан Дэлхийн Эдийн Засгийн
Форумд оролцохдоо
Форумд оролцохдоо
15:31
talking to corporate executives who have
massive businesses in the developing world
massive businesses in the developing world
259
919745
3944
хөгжиж буй оронд маш том бизнес
эрхэлдэг захирлуудтай ярилцахдаа
эрхэлдэг захирлуудтай ярилцахдаа
15:35
and I was just asking them,
260
923689
2082
тэднээс ингэж асуулаа:
15:37
"How do you guys protect all your people
and property from all the violence?"
and property from all the violence?"
261
925771
5554
"Та нар өөрсдийн хүмүүс болон өмч хөрөнгөө
хүчирхийллээс яаж хамгаалдаг юм бэ?"
хүчирхийллээс яаж хамгаалдаг юм бэ?"
15:43
And they looked at each other,
and they said, practically in unison,
and they said, practically in unison,
262
931325
4822
Тэд бие бие рүүгээ харснаа
бараг л нэгэн дуугаар ингэж хэлсэн:
бараг л нэгэн дуугаар ингэж хэлсэн:
15:48
"We buy it."
263
936147
2027
"Худалдаад л авчихдаг."
15:51
Indeed, private security forces
in the developing world
in the developing world
264
939474
3862
Чухамхүү хөгжиж буй оронд
хувийн хамгаалалтын алба
хувийн хамгаалалтын алба
15:55
are now, four, five and seven times
larger than the public police force.
larger than the public police force.
265
943336
6810
төрийн цагдаагийн албанаас
4, 5, 7 дахин их байдаг.
4, 5, 7 дахин их байдаг.
16:02
In Africa, the largest employer
on the continent now is private security.
on the continent now is private security.
266
950146
7462
Африкт тус тивийн хамгийн том
ажил олгогч бол хувийн хамгаалалт.
ажил олгогч бол хувийн хамгаалалт.
16:10
But see, the rich can pay for safety
and can keep getting richer,
and can keep getting richer,
267
958884
3818
Баячууд нь аюулгүй байдалдаа
мөнгө төлөөд баяжсаар байна шүү дээ.
мөнгө төлөөд баяжсаар байна шүү дээ.
16:14
but the poor can't pay for it
and they're left totally unprotected
and they're left totally unprotected
268
962702
3802
Харин ядуус үүнд мөнгө төлж
чадахгүй юм чинь
чадахгүй юм чинь
16:18
and they keep getting thrown
to the ground.
to the ground.
269
966504
2570
ямар ч хамгаалалтгүй
газарт чирэгдсээр байна.
газарт чирэгдсээр байна.
16:22
This is a massive and scandalous outrage.
270
970464
4432
Энэ бол маш олныг хамарсан,
маргаантай шившигт явдал.
маргаантай шившигт явдал.
16:26
And it doesn't have to be this way.
271
974896
2953
Энэ заавал ийм байх албагүй.
16:29
Broken law enforcement can be fixed.
272
977849
2567
Хэрэгждэггүй хуулийг засаж болно.
16:32
Violence can be stopped.
273
980416
2080
Хүчирхийллийг зогсоож болно.
16:34
Almost all criminal justice systems,
274
982496
2392
Эрүүгийн эрх зүйн бараг бүх л систем
16:36
they start out broken and corrupt,
275
984888
2529
анхандаа авилгад идэгдсэн,
ажиллагаагүй байдаг ч
ажиллагаагүй байдаг ч
16:39
but they can be transformed
by fierce effort and commitment.
by fierce effort and commitment.
276
987417
4270
үүнийг тасралтгүй хүчин чармайлтаар болон
бууж өгөлгүйгээр залруулж болно.
бууж өгөлгүйгээр залруулж болно.
16:43
The path forward is really pretty clear.
277
991687
2243
Урагш явах зам их энгийн.
16:45
Number one: We have to start making
278
993930
3447
Нэгт, ядуурлын эсрэг тэмцэхдээ
16:49
stopping violence indispensable
to the fight against poverty.
to the fight against poverty.
279
997377
3767
хүчирхийллийг зогсоох оролдлогод
ач холбогдол өгч эхлэх хэрэгтэй.
ач холбогдол өгч эхлэх хэрэгтэй.
16:53
In fact, any conversation
about global poverty
about global poverty
280
1001144
2434
Дэлхий нийтийн ядуурлын эсрэг
тэмцлийн тухай ярихдаа
тэмцлийн тухай ярихдаа
16:55
that doesn't include the problem
of violence must be deemed not serious.
of violence must be deemed not serious.
281
1003578
4594
хүчирхийллийн асуудлыг дурдахгүй бол
тэр яриаг сонсоод ч хэрэггүй.
тэр яриаг сонсоод ч хэрэггүй.
17:01
And secondly, we have to begin
to seriously invest resources
to seriously invest resources
282
1009416
4376
Хоёрт, хөгжиж буй орнуудад
хувийн хамгаалалт биш,
хувийн хамгаалалт биш,
17:05
and share expertise to support
the developing world
the developing world
283
1013792
3937
хүн бүхэнд аюулгүй байдлыг олгодог
17:09
as they fashion new,
public systems of justice,
public systems of justice,
284
1017729
3357
нийгмийн эрх зүйн системийг
шинээр бүтээхэд нь
шинээр бүтээхэд нь
17:13
not private security,
285
1021086
1566
мэдлэгээсээ хуваалцаж
17:14
that give everybody a chance to be safe.
286
1022652
2647
хөрөнгө оруулалт хийж эхэлье.
17:18
These transformations
are actually possible
are actually possible
287
1026349
2682
Эдгээр өөрчлөлт нь
бүрэн боломжтой төдийгүй
бүрэн боломжтой төдийгүй
17:21
and they're happening today.
288
1029031
2609
өнөөдөр ч хэрэгжиж байна.
17:23
Recently, the Gates Foundation
funded a project
funded a project
289
1031640
3138
Саяхан Филлипиний хоёр дахь том хотод
17:26
in the second largest city
of the Philippines,
of the Philippines,
290
1034778
2476
орон нутгийн өмгөөлөгчид болон
17:29
where local advocates
and local law enforcement
and local law enforcement
291
1037254
3006
хууль сахиулах ажилтнууд хамтран
17:32
were able to transform corrupt police
and broken courts so drastically,
and broken courts so drastically,
292
1040260
6858
авилгад идэгдсэн цагдаагийн алба,
шүүхийг өөрчилж
шүүхийг өөрчилж
17:39
that in just four short years,
293
1047118
2587
дөрөвхөн жилийн хугацаанд
ядуу хүүхдийн эсрэг арилжааны зорилготой
бэлгийн хүчирхийллийг
бэлгийн хүчирхийллийг
17:41
they were able to measurably reduce
294
1049705
2472
17:44
the commercial sexual violence
against poor kids by 79 percent.
against poor kids by 79 percent.
295
1052177
5494
79 хувиар багасгасан төслийг
Гэйтс Сангаас санхүүжүүлсэн.
Гэйтс Сангаас санхүүжүүлсэн.
17:51
You know, from the hindsight of history,
296
1059758
3544
Түүхээс харахад,
17:55
what's always most inexplicable
and inexcusable
and inexcusable
297
1063302
5557
тайлбарлаж бас уучилж боломгүй тохиолдлууд
18:00
are the simple failures of compassion.
298
1068859
3221
ихэвчлэн илүү энэрэнгүй
байж чадаагүй явдлууд байдаг.
байж чадаагүй явдлууд байдаг.
18:05
Because I think history convenes
a tribunal of our grandchildren
a tribunal of our grandchildren
299
1073480
4728
Учир нь миний бодлоор түүх биднийг
ач, зээ нарын минь өмнө шүүхэд дуудаж
ач, зээ нарын минь өмнө шүүхэд дуудаж
18:10
and they just ask us,
300
1078208
1761
тэд ингэж асууна:
18:11
"Grandma, Grandpa, where were you?
301
1079969
3242
"Өвөө, эмээ, та хаана байсан бэ?
18:16
Where were you, Grandpa, when
the Jews were fleeing Nazi Germany
the Jews were fleeing Nazi Germany
302
1084211
3555
Eврейчүүд нацистуудаас зугтаж
манай эрэгт иртэл
манай эрэгт иртэл
18:19
and were being rejected from our shores?
303
1087766
1929
оруулахгүй гэхэд нь өвөө та хаана байв?
18:21
Where were you?
304
1089695
2128
Та хаана байсан юм бэ?
18:23
And Grandma, where were you
when they were marching
when they were marching
305
1091823
2400
Эмээ, манай япон-америк хөршийг
18:26
our Japanese-American neighbors
off to internment camps?
off to internment camps?
306
1094223
4053
дайны хорих бааз руу алхуулж байхад
та хаана байв?
та хаана байв?
18:30
And Grandpa, where were you
when they were beating
when they were beating
307
1098276
2389
Харин та, өвөө, манай африк-америк хөршийг
18:32
our African-American neighbors
308
1100665
2273
сонгууль өгөх гэсний төлөө
18:34
just because they were trying
to register to vote?"
to register to vote?"
309
1102938
3520
балбаж байхад хаана байв?"
18:38
Likewise, when our grandchildren ask us,
310
1106458
4244
Үүнтэй адилаар үр хүүхдүүд минь
ингэж асууна:
ингэж асууна:
18:42
"Grandma, Grandpa, where were you
311
1110702
2441
"Өвөө, эмээ, дэлхийн 2 тэрбум ядуус
18:45
when two billion of the world's poorest
were drowning in a lawless chaos
were drowning in a lawless chaos
312
1113143
4493
өдөр тутамдаа хүчирхийлэлд өртөж
хуульгүй нийгэмд живж байхад
хуульгүй нийгэмд живж байхад
18:49
of everyday violence?"
313
1117636
2701
та хаана байсан юм бэ?"
18:53
I hope we can say that we had compassion,
that we raised our voice,
that we raised our voice,
314
1121287
6565
Хариуд нь бид энэрэнгүй сэтгэлээр хандаж,
дуу хоолойгоо нэгтгэн
дуу хоолойгоо нэгтгэн
18:59
and as a generation, we were moved
to make the violence stop.
to make the violence stop.
315
1127852
7832
хүчирхийллийг зогсооход бүгд хөдөлж чадсан
гэж хэлнэ гэдэгт найдаж байна.
гэж хэлнэ гэдэгт найдаж байна.
19:07
Thank you very much.
316
1135684
2457
Маш их баярлалаа.
19:10
(Applause)
317
1138141
3689
(Алга ташилт)
19:25
Chris Anderson: Really powerfully argued.
318
1153890
2895
Kрис Андерсон:
Учир утга бүхий илтгэл байлаа.
Учир утга бүхий илтгэл байлаа.
19:28
Talk to us a bit about
some of the things
some of the things
319
1156785
2279
Цагдаагийн сургуулилтыг сайжруулахад
19:31
that have actually been happening to,
for example, boost police training.
for example, boost police training.
320
1159064
6524
яг юу хийгдсэн тухай
зарим зүйлсээс хуваалцаач.
зарим зүйлсээс хуваалцаач.
19:37
How hard a process is that?
321
1165588
1839
Энэ хэр хэцүү вэ?
19:39
GH: Well, one of the glorious
things that's starting to happen now
things that's starting to happen now
322
1167427
3582
ГХ: Яг одоо хийгдэж байгаа
сайшаалтай зүйлсийн нэг бол
сайшаалтай зүйлсийн нэг бол
19:43
is that the collapse of these systems
and the consequences are becoming obvious.
and the consequences are becoming obvious.
323
1171009
4610
эдгээр систем нуран унахад ямар үр дүн
гарч болох нь илт харагдаж эхэлсэн.
гарч болох нь илт харагдаж эхэлсэн.
19:47
There's actually, now,
political will to do that.
political will to do that.
324
1175619
3362
Тэр бүү хэл төрөөс ч
үүнийг хийе гэж санаачлага гарсан.
үүнийг хийе гэж санаачлага гарсан.
19:50
But it just requires now an investment
of resources and transfer of expertise.
of resources and transfer of expertise.
325
1178981
4125
Одоо мэдлэгээ шилжүүлэх, нөөцөөр хангах
санхүүжилт л дутаад байна.
санхүүжилт л дутаад байна.
19:55
There's a political will struggle
that's going to take place as well,
that's going to take place as well,
326
1183106
3403
Улс төрийн эрх ашгийн
зөрчил гарах нь ойлгомжтой ч
зөрчил гарах нь ойлгомжтой ч
19:58
but those are winnable fights,
327
1186509
1815
энэ бол ялж болохуйц тэмцэл.
20:00
because we've done some examples
around the world
around the world
328
1188324
2299
Учир нь манай Олон Улсын
Эрх Зүйн Төлөөлөгчийн Газраас
Эрх Зүйн Төлөөлөгчийн Газраас
20:02
at International Justice Mission
that are very encouraging.
that are very encouraging.
329
1190623
3109
олон оронд хийсэн судалгаа
их нааштай үр дүн үзүүлсэн.
их нааштай үр дүн үзүүлсэн.
20:05
CA: So just tell us in one country,
how much it costs
how much it costs
330
1193732
3501
KА: Тэгвэл нэг оронд цагдаагийн албанд
20:09
to make a material difference
to police, for example --
to police, for example --
331
1197233
3515
өөрчлөлт хийхэд хэр өртөгтэй байдаг вэ?
Мэдээж энэ бол зөвхөн
ганцхан хэсэг нь л дээ.
ганцхан хэсэг нь л дээ.
20:12
I know that's only one piece of it.
332
1200748
1790
20:14
GH: In Guatemala, for instance,
we've started a project there
we've started a project there
333
1202538
3216
ГХ: Гуатэмалад орон нутгийн цагдаа,
шүүхийн систем, прокурортой хамтран
шүүхийн систем, прокурортой хамтран
20:17
with the local police
and court system, prosecutors,
and court system, prosecutors,
334
1205754
3252
эдгээр хэргүүдийг илүү
үр дүнтэй шийдвэрлэхэд
үр дүнтэй шийдвэрлэхэд
20:21
to retrain them so that they can
actually effectively bring these cases.
actually effectively bring these cases.
335
1209006
3813
тэднийг давтан сургах төсөл эхлүүлсэн.
20:24
And we've seen prosecutions against
perpetrators of sexual violence
perpetrators of sexual violence
336
1212819
4312
Бэлгийн хүчирхийллийн
гэмт хэрэгтэнг яллах явдал
гэмт хэрэгтэнг яллах явдал
20:29
increase by more than 1,000 percent.
337
1217131
2836
1000%-иар нэмэгдэхийг харсан.
20:31
This project has been very modestly funded
at about a million dollars a year,
at about a million dollars a year,
338
1219967
4389
Энэхүү төсөл нь жилдээ
1 сая доллараар санхүүждэг ба
1 сая доллараар санхүүждэг ба
20:36
and the kind of bang
you can get for your buck
you can get for your buck
339
1224356
2306
бэлтгэгдэж, удирдуулбал зөв ажилладаг
20:38
in terms of leveraging
a criminal justice system
a criminal justice system
340
1226662
4176
эрүүгийн эрх зүйн
хөдөлгөгч хүч болохынхоо хувьд
хөдөлгөгч хүч болохынхоо хувьд
20:42
that could function if it were properly
trained and motivated and led,
trained and motivated and led,
341
1230838
4757
оруулсан санхүүжилтийнхээ түвшинд
чамлалтгүй үр дүн үзүүлсэн.
чамлалтгүй үр дүн үзүүлсэн.
Тэгээд эдгээр улс орнууд,
ялангуяа дундаж давхаргынхан
ялангуяа дундаж давхаргынхан
20:47
and these countries,
especially a middle class
especially a middle class
342
1235595
2543
20:50
that is seeing that there's
really no future
really no future
343
1238138
3144
эдгээр тогтворгүй байдал,
аюулгүй байдлын хувьчлалыг хараад
аюулгүй байдлын хувьчлалыг хараад
20:53
with this total instability and
total privatization of security
total privatization of security
344
1241282
3868
ирээдүйдээ огт итгэлгүй болчихсон хүмүүст
20:57
I think there's an opportunity,
a window for change.
a window for change.
345
1245150
3191
боломж байгаа, өөрчлөлтөд хүрэх
зам байгаа гэж бодож байна.
зам байгаа гэж бодож байна.
21:00
CA: But to make this happen, you have
to look at each part in the chain --
to look at each part in the chain --
346
1248341
5077
KA: Үүнийг бий болгохын тулд гинжний
бүх хэсгийг харах хэрэгтэй байх.
бүх хэсгийг харах хэрэгтэй байх.
21:05
the police, who else?
347
1253421
2255
Цагдаа, тэгээд өөр хэн байдаг вэ?
21:07
GH: So that's the thing
about law enforcement,
about law enforcement,
348
1255676
2281
ГХ: Хууль сахиулах нь мэдээж
21:09
it starts out with the police,
349
1257957
1443
цагдаагаас эхэлнэ.
21:11
they're the front end
of the pipeline of justice,
of the pipeline of justice,
350
1259400
2683
Тэд бол эрх зүйн гол зангидагч хүч.
21:14
but they hand if off to the prosecutors,
351
1262083
1947
Гэвч тэд зүгээр прокурорт,
21:16
and the prosecutors
hand it off to the courts,
hand it off to the courts,
352
1264030
2235
прокурор нь цааш шүүхэд
дамжуулаад л орхичихдог.
дамжуулаад л орхичихдог.
21:18
and the survivors of violence
have to be supported by social services
have to be supported by social services
353
1266265
3292
Эдгээр үе шатуудад хүчирхийллийг
даван туулагчийг
даван туулагчийг
нийгмийн үйлчилгээ
дэмжих хэрэгтэй болдог.
дэмжих хэрэгтэй болдог.
21:21
all the way through that.
354
1269557
1306
21:22
So you have to do an approach
that pulls that all together.
that pulls that all together.
355
1270863
2812
Тийм учраас эдгээрийг бүгдийг нь
нэгтсэн аргачлал хэрэгтэй.
нэгтсэн аргачлал хэрэгтэй.
21:25
In the past, there's been a little bit
of training of the courts,
of training of the courts,
356
1273675
3051
Өмнө нь шүүхийг сургасан ч
энгийн ард иргэдийг маш сайн
хуулийн хэрэгжилтээр хамгаалахын оронд
хуулийн хэрэгжилтээр хамгаалахын оронд
21:28
but they get crappy evidence
from the police,
from the police,
357
1276726
2174
21:30
or a little police intervention
that has to do with narcotics or terrorism
that has to do with narcotics or terrorism
358
1278900
3637
цагдаагаас хангалтгүй
баримт нотолгоо ирэх эсвэл
баримт нотолгоо ирэх эсвэл
мансууруулах бодис ба
алан хядах үйл ажиллагаанаас болж
алан хядах үйл ажиллагаанаас болж
21:34
but nothing to do with treating
the common poor person
the common poor person
359
1282537
2868
цагдаагийн оролцоо бага байх
тохиолдлууд байсан.
тохиолдлууд байсан.
21:37
with excellent law enforcement,
360
1285405
1519
21:38
so it's about pulling that all together,
361
1286924
2025
Eр нь бүгдийг оролцуулах нь нэн чухал.
21:40
and you can actually have people
in very poor communities
in very poor communities
362
1288949
3142
Нэн ядуу орчинд хуулийн хэрэгжилтийг
21:44
experience law enforcement like us,
363
1292091
2183
биднийх шиг хэмжээнд байлгаж болно.
21:46
which is imperfect in our
own experience, for sure,
own experience, for sure,
364
1294274
2822
Манайд хүртэл төгс биш ч гэлээ
21:49
but boy, is it a great thing to sense
that you can call 911
that you can call 911
365
1297096
3132
911 рүү залгахад хэн нэгэн танд
21:52
and maybe someone will protect you.
366
1300228
3036
тусалж магадгүй гэдгийг
мэдэх сайхан хэрэг шүү.
мэдэх сайхан хэрэг шүү.
21:55
CA: Gary, I think you've done
a spectacular job
a spectacular job
367
1303264
2273
KA: Гари, та өөрийн ном болон
өнөөдрийн энэхүү илтгэлээрээ
өнөөдрийн энэхүү илтгэлээрээ
21:57
of bringing this to the world's attention
368
1305537
2127
үүнийг дэлхий нийтийн анхааралд
аваачиж чадсан гэж би бодож байна.
аваачиж чадсан гэж би бодож байна.
21:59
in your book and right here today.
369
1307664
1747
22:01
Thanks so much.
370
1309411
1094
Маш их баярлалаа.
22:02
Gary Haugen.
371
1310505
776
Гари Хоген.
22:03
(Applause)
372
1311281
1833
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Gary Haugen - Human rights attorneyAs founder of International Justice Mission, Gary Haugen fights the chronically neglected global epidemic of violence against the poor.
Why you should listen
While a member of the 1994 United Nations team investigating war crimes in Rwanda, Gary Haugen’s eyes were opened to the appalling extent of violence in the developing world. Upon his return to the US, he founded International Justice Mission, an organization devoted to rescuing victims of global violence including trafficking and slavery.
In The Locust Effect, Haugen outlines the catastrophic effect of everyday violence on the lives of the impoverished, and shows how rampant violence is undermining efforts to alleviate poverty.
Gary Haugen | Speaker | TED.com