TED2010
Carter Emmart: A 3D atlas of the universe
Картер Эммарт Гурван-Хэмжээст Огторгуйн Атласыг танилцуулна.
Filmed:
Readability: 4.6
1,985,018 views
Өнгөрсөн 12 жилийн хугацаанд, Картер Эммарт эрдэмтэд, уран бүтээлчид, программистуудыг удирдан бидний мэдэх огторгуйг гурван-хэмжээсээр зураглахаар ажилласан. Энэхүү гайхамшигт аялалыг тэрээр танилцуулах ба дэлхийн эргэн тойронд энэ хэрхэн ашиглагдсаныг ярина.
Carter Emmart - Scientist, Artist
Carter Emmart uses astronomy and computational modeling to create scientifically accurate, three-dimensional tours of our universe. Full bio
Carter Emmart uses astronomy and computational modeling to create scientifically accurate, three-dimensional tours of our universe. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
It's a great honor today
0
0
2000
Хүн төрөлхтөн
00:17
to share with you
1
2000
2000
огторгуйд яг ямар байр суурь
00:19
The Digital Universe,
2
4000
2000
эзэлдгийг харуулахаар бүтээгдсэн
00:21
which was created for humanity
3
6000
2000
энэхүү "Дижитал Огторгуй"-г
00:23
to really see where we are
4
8000
2000
өнөөдөр та бүхэнд танилцуулж байгаа нь
00:25
in the universe.
5
10000
3000
үнэхээр хүндэтгэлийн хэрэг.
00:28
And so I think we can roll the video that we have.
6
13000
2000
Тэхээр одоо видеогоо эхлүүлж болно гэж бодож байна.
00:30
[The Himalayas.]
7
15000
3000
Гималайн нуруу.
00:33
(Music)
8
18000
2000
(Хөгжим ♫)
00:35
The flat horizon that we've evolved with
9
20000
3000
Эволюцийн явцдаа бидний харж дассан
00:38
has been a metaphor for the
10
23000
2000
хавтгай гадаргуу нь үргэлж
00:40
infinite: unbounded resources
11
25000
2000
хил хязгааргүй их нөөц баялаг,
00:42
and unlimited capacity
12
27000
2000
хаягдлыг шингээх ёроолгүй
00:44
for disposal of waste.
13
29000
3000
багтаамжаар төсөөлөгдсөөр ирсэн.
00:47
It wasn't until we really
14
32000
2000
Бид дэлхийгээс тасарч,
00:49
left Earth,
15
34000
2000
агаар мандалд гаран,
00:51
got above the atmosphere
16
36000
2000
доош тонгойн,
00:53
and had seen the horizon
17
38000
2000
гадаргыг харах хүртэл
00:55
bend back on itself,
18
40000
3000
манай гариг үнэхээр
00:58
that we could understand our planet
19
43000
2000
хязгаартай нөхцөл
01:00
as a limited condition.
20
45000
3000
байдалд байдгийг ойлгодоггүй байсан.
01:04
The Digital Universe Atlas
21
49000
3000
Огторгуйн Дижитал Атлас нь
01:09
has been built
22
54000
2000
өнгөрсөн 12 жилийн хугацаанд
01:11
at the American Museum of Natural History
23
56000
3000
Америкийн Байгалийн Түүхийн Музейд
01:14
over the past 12 years.
24
59000
3000
бүтээгдсэн.
01:17
We maintain that,
25
62000
2000
Бид бүгдийг нэгтгэн,
01:19
put that together
26
64000
2000
нэг бүтэн төсөл болгоод,
01:21
as a project
27
66000
2000
бүх түвшинд нь
01:23
to really chart the universe
28
68000
2000
огторгуйг тэмдэглэж
01:25
across all scales.
29
70000
2000
харуулахыг зорисон. Энэ харж байгаа бол
01:29
What we see here are satellites around the Earth
30
74000
3000
дэлхийг тойрох хиймэл дагуулууд
01:32
and the Earth in proper registration
31
77000
3000
ба Дэлхий огторгуйн дунд бодит
01:35
against the universe, as we see.
32
80000
3000
байдлаараа харагдаж байгаа нь.
01:42
NASA supported this work
33
87000
2000
NASA энэ ажлыг 12 жилийн өмнө
01:44
12 years ago
34
89000
3000
Hayden Planetarium-ын сэргээн
01:47
as part of the rebuilding
35
92000
2000
босголтын нэг хэсэг болгон
01:49
of the Hayden Planetarium
36
94000
2000
ивээн тэтгэж эхэлсэн,
01:51
so that we would share this with the world.
37
96000
3000
тиймээс ч бид одоо үүнийг дэлхийтэй хуваалцаж байна.
01:54
The Digital Universe is the basis
38
99000
2000
Дижитал Огторгуй нь бидний хийдэг сансрын
01:56
of our space show productions that we do --
39
101000
2000
шоуны үндсэн суурь нь,
01:58
our main space shows in the dome.
40
103000
3000
манай гол сансрын шоу.
02:01
But what you see here
41
106000
2000
Гэхдээ таны энд харж буй бол
02:03
is the result of, actually, internships
42
108000
2000
Шведийн Линкопинь Их Сургуульд
02:05
that we hosted with Linkoping University
43
110000
3000
бидний зохиосон
02:08
in Sweden.
44
113000
2000
дадлагын ажлын үр дүн юм.
02:10
I've had 12 students work on this
45
115000
3000
Магистр, Докторт сурч байсан 12
02:13
for their graduate work,
46
118000
2000
оюутан үүнийг хийсэн юм.
02:15
and the result has been this software called Uniview
47
120000
3000
Үр дүн нь энэ програм-"Uniview" ба
02:18
and a company called SCISS in Sweden.
48
123000
3000
Шведийн "SCISS" компани болсон юм.
02:22
This software
49
127000
2000
Энэхүү програм нь
02:24
allows interactive use,
50
129000
3000
их олон талын ашигтай.
02:27
so this actual flight path
51
132000
2000
Энэ нисэх зам,
02:29
and movie that we see here
52
134000
2000
киног тэр үед үнэндээ
02:31
was actually flown live.
53
136000
2000
шууд нэвтрүүлсэн юм.
02:33
I captured this live from my laptop
54
138000
3000
Миний амьдардаг Манхетаны зүүн доод
02:36
in a cafe called Earth Matters
55
141000
3000
дүүргийн "Earth Matters" гэдэг
02:39
on the Lower East Side of Manhattan, where I live,
56
144000
3000
кафед сууж байхдаа энэ шууд нэвтрүүлгийг
02:42
and it was done
57
147000
2000
татаж авч байсан. Энэ ажил нь
02:44
as a collaborative project
58
149000
2000
Гималайн Урлагийн Рубин Музейн
02:46
with the Rubin Museum of Himalayan Art
59
151000
3000
жишил огторгуй үзмэртэй
02:49
for an exhibit
60
154000
3000
хамтарсаны үндсэн дээр
02:52
on comparative cosmology.
61
157000
3000
хийгдсэн юм.
02:56
And so as we move out,
62
161000
2000
Дэлхийгээс цааш галактиктикуудаас тасран
02:58
we see continuously from our planet
63
163000
3000
гэрлийн жилүүдийн зайд
03:01
all the way out into the realm of galaxies, as we see here,
64
166000
3000
таны харж байгаачилан бид
03:04
light-travel time, giving you a sense of how far away we are.
65
169000
3000
энэ хэр холоос харж буйг ухуулна.
03:09
As we move out,
66
174000
2000
Эндээс улам цаашлаад
03:11
the light from these distant galaxies
67
176000
2000
алсын эдгээр галактикийн гэрэл
03:13
have taken so long,
68
178000
2000
маш удаан явсан,
03:15
we're essentially backing up into the past.
69
180000
3000
тиймээс үнэндээ бид өнгөрснийг харж байгаа юм.
03:18
We back so far up
70
183000
2000
Бид их хол ухраад
03:20
we're finally seeing a containment around us --
71
185000
3000
бид өөрсдийн бөмбөлөг огторгуйг харвал
03:23
the afterglow of the Big Bang.
72
188000
2000
энэ нь Биг Баний яг дараах цацрал юм.
03:25
This is the WMAP
73
190000
2000
Энэ бол WMAP-
03:27
microwave background
74
192000
2000
бидний харж буй бичил долгионон
03:29
that we see.
75
194000
2000
орчин юм. Бөмбөлөгийг бүтнээр нь
03:31
We'll fly outside it here, just to see this sort of containment.
76
196000
3000
харахын тулд бид энэ дотроос гарах хэрэгтэй болно.
03:34
If we were outside this,
77
199000
2000
Хэрвээ бид эндээс гарах юм бол
03:36
it would almost be meaningless, in the sense as before time.
78
201000
3000
цаг хугацаа эхлэхээс өмнө үед очих ба энэ нь бараг л
03:39
But this our containment of the visible universe.
79
204000
3000
утгагүй зүйл болох юм. Тэхээр энэ бол бидний
03:42
We know the universe is bigger than that which we can see.
80
207000
2000
үзэгдэх огторгуйн бөмбөлөг. Огторгуй
03:44
Coming back quickly,
81
209000
2000
бидний харж чадах хязгаараас илүү том
03:46
we see here the radio sphere that we jumped out of in the beginning,
82
211000
3000
байх ёстой гэдгийг бид мэднэ. Эргээд,
03:49
but these are positions,
83
214000
2000
энэ бол бид өмнө нь алгассан радиосфер.
03:51
the latest positions of exoplanets
84
216000
3000
Харин эдгээр нь дөнгөж байршлыг нь
03:54
that we've mapped,
85
219000
2000
тогтоогоод байгаа "экзо-гаригууд" юм.
03:56
and our sun here, obviously, with our own solar system.
86
221000
3000
Харин энд манай нар өөрийн аймагтайгаа байна.
04:01
What you're going to see -- we're going to have to jump in here pretty quickly
87
226000
3000
Бидний нарны аймгийг харж байгаа энэ газарт
04:04
between several orders of magnitude
88
229000
2000
ирэхийн тулд та бүхэн маш хурднаар хэд хэдэн магнитудын
04:06
to get down to where we see the solar system --
89
231000
2000
хоорондуур өнгөрөх хэрэгтэй болно.
04:08
these are the paths of
90
233000
2000
Эдгээр бол нарны аймгаас гарсан анхны
04:10
Voyager 1, Voyager 2, Pioneer 11 and Pioneer 10,
91
235000
3000
сансрын хөлгүүд болох Voyager 1, Voyager 2,
04:13
the first four spacecraft to have left the solar system.
92
238000
3000
Pioneer 11, Pioneer 10-ын явсан замууд.
04:18
Coming in closer,
93
243000
2000
Илүү ойртоод
04:20
picking up Earth,
94
245000
3000
дэлхийг тодруулж байна.
04:24
orbit of the Moon, and we see the Earth.
95
249000
3000
Сарны орбит ба мөн дэлхийг харж байна.
04:30
This map can be updated,
96
255000
3000
Энэхүү газрын зураг нь засагдаж, шинэчлэгдэж болно.
04:33
and we can add in new data.
97
258000
2000
Бид шинэ мэдээлэл оруулж болно.
04:35
I know Dr. Carolyn Porco is the camera P.I.
98
260000
2000
Кассини даалгаврын зураглаач нь
04:37
for the Cassini mission.
99
262000
2000
Др.Каролин Порко.
04:39
But here we see the complex trajectory
100
264000
2000
Харин энд бид Кассинигийн
04:41
of the Cassini mission
101
266000
2000
ээдрээт замыг харж байна.
04:43
color coded for different mission phases,
102
268000
2000
Өөр өөр даалгаврыг нь өөр өнгүүдээр
04:45
ingeniously developed so that
103
270000
2000
харуулсан ба 45 удаа Титантай тулгарсан нь.
04:47
45 encounters with the largest moon, Titan,
104
272000
2000
Титан бол мэдэгдсэн хамгийн том дагуул,
04:49
which is larger that the planet Mercury,
105
274000
2000
Буд гаригаас ч том ба үүнд ойртоход
04:51
diverts the orbit into different parts of mission phase.
106
276000
3000
татах хүчээрээ Кассинигийн замыг дандаа гуйвуулдаг.
04:56
This software allows us to come close
107
281000
2000
Програм биднийг илүү ойртож
04:58
and look at parts of this.
108
283000
3000
хэсэг бүрийг нь харах боломжийг олгоно.
05:01
This software can also be networked between domes.
109
286000
3000
Өөр хэсгүүдтэй харилцаж ч болно.
05:04
We have a growing user base of this,
110
289000
2000
Үүнийг хэрэглэгчдийн тоо өссөөр байгаа.
05:06
and we network domes.
111
291000
2000
Харин бид хэсгүүдийг хооронд нь холбодог.
05:08
And we can network between domes and classrooms.
112
293000
3000
Бид үнэндээ хэсгүүдийг хичээлийн
05:12
We're actually sharing tours of the universe
113
297000
3000
танхимуудтай холбож болно.
05:15
with the first sub-Saharan
114
300000
2000
Бид огторгуйн аялалаа
05:17
planetarium in Ghana
115
302000
2000
Гана дахь Саб-Сахаран Планитариум
05:19
as well as
116
304000
2000
болон Колумбын ядуу
05:21
new libraries that have been built
117
306000
2000
хороололд байгуулагдсан номын сан,
05:23
in the ghettos in Columbia
118
308000
2000
мөн Камбожийн нэг ахлах сургуульд
05:25
and a high school
119
310000
2000
хэрэглүүлж байгаа.
05:27
in Cambodia.
120
312000
2000
Камбожууд Hayden Planetarium-ыг
05:29
And the Cambodians have
121
314000
2000
ахлах сургуулиасаа жолоодож байсан.
05:31
actually controlled the Hayden Planetarium from their high school.
122
316000
3000
Энэ бол нэгэн хагас-сайн өдөр
05:35
This is an image from Saturday,
123
320000
2000
Uniview програмын тусламжтайгаар
05:37
photographed by the Aqua satellite, but through the Uniview software.
124
322000
3000
Aqua хиймэл дагуулаар авсан зураг.
05:40
So you're seeing the edge of the Earth.
125
325000
2000
Эндээс дэлхийн хэсгийг харж байна.
05:42
This is Nepal.
126
327000
2000
Энэ бол Балба.
05:44
This is, in fact, right here is the valley of Lhasa,
127
329000
3000
Тэр дээр Лхасын хөндий харагдаж байна.
05:47
right here in Tibet.
128
332000
3000
Түвдэд.
05:50
But we can see the haze
129
335000
2000
Бид түймрээс гарсан утаат мананцарыг
05:52
from fires and so forth in the Ganges valley
130
337000
2000
цаашлаад Энэтхэг дэх
05:54
down below in India.
131
339000
2000
Ганга мөрний хөндийг ч харж болно.
05:56
This is Nepal and Tibet.
132
341000
3000
Энэ бол Балба ба Түвд.
06:00
And just in closing,
133
345000
3000
Төгсгөхөөсөө өмнө би
06:03
I'd just like to say this beautiful world that we live on --
134
348000
3000
бидний амьдардаг энэ үзэсгэлэнт дэлхий бол....
06:08
here we see a bit of the snow
135
353000
2000
Зарим хүмүүс зориглон гарах
06:10
that some of you may have had to brave in coming out --
136
355000
3000
их цас мөсийг харж байна.
06:15
so I'd like to just say
137
360000
2000
Миний хэлэх гэсэн зүйл бол
06:17
that what the world needs now
138
362000
2000
дэлхийд одоо юу хэрэгтэй вэ
06:19
is a sense of being able to
139
364000
2000
гэвэл өөрсдийгөө илүү том хүрээнд харах
06:21
look at ourselves in this much larger condition now
140
366000
3000
гэр гэж юу болохыг илүү томоор
06:24
and a much larger sense of what home is.
141
369000
3000
харж ойлгох чадвар юм.
06:27
Because our home is the universe,
142
372000
2000
Огторгуй бол бидний гэр,
06:29
and we are the universe, essentially.
143
374000
2000
тиймээс бид өөрсдөө огторгуй юм.
06:31
We carry that in us.
144
376000
2000
Огторгуй бидний дотор оршино.
06:33
And to be able to see our context
145
378000
3000
Өөрсдийн байр сууриа энэ
06:36
in this larger sense at all scales
146
381000
3000
өргөн хүрээнд харах боломж нь
06:39
helps us all, I think, in understanding
147
384000
2000
миний бодлоор, огторгуйд бид
06:41
where we are and who we are in the universe.
148
386000
2000
хаана орших, хэн болохыг ойлгоход тусална.
06:43
Thank you.
149
388000
2000
Баярлалаа.
06:45
(Applause)
150
390000
4000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Carter Emmart - Scientist, ArtistCarter Emmart uses astronomy and computational modeling to create scientifically accurate, three-dimensional tours of our universe.
Why you should listen
As the Director of Astrovisualization at the American Museum of Natural History, Carter Emmart directs their groundbreaking space shows and heads up development of an interactive 3D atlas called The Digital Universe. He coordinates scientists, programmers and artists to produce scientifically accurate yet visually stunning and immersive space experiences in the AMNH’s Hayden Planetarium. Over the last decade, he has directed four shows: Passport to the Universe, The Search for Life: Are we Alone?, Cosmic Collisions and Journey to the Stars.
Emmart’s interest in space began early, and at ten he was taking astronomy courses in the old Hayden. As a child born into a family of artists, he naturally combined his love of science with his tendency for visualization. His first work was in architectural modeling, soon moving on to do scientific visualization for NASA and the National Center for Atmospheric Research, before joining the AMNH.
Carter Emmart | Speaker | TED.com