TEDGlobal 2013
Holly Morris: Why stay in Chernobyl? Because it's home.
Holly Morris: Waarom in Tsjernobyl blijven? Omdat het thuis is.
Filmed:
Readability: 4.7
1,157,051 views
Tsjernobyl was het gebied van van 's werelds ernstigste kernramp, en in de afgelopen 27 jaar stond het gebied rond het complex bekend als de Verboden Zone. Toch leeft er een gemeenschap van ongeveer 200 mensen -- bijna allemaal oudere vrouwen. Deze trotse oma's trotseerden de bevelen om te verhuizen, omdat hun banden met hun moederland en met hun gemeenschap "krachten zijn die zelfs straling het hoofd kunnen bieden".
Holly Morris - Explorer and filmmaker
Holly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web. Full bio
Holly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Three years ago, I was standing about a hundred yards
0
400
3089
Drie jaar geleden stond ik zowat 90 meter af
00:15
from Chernobyl nuclear reactor number four.
1
3489
3626
van Tsjernobyl-kernreactor nummer vier.
00:19
My Geiger counter dosimeter, which measures radiation,
2
7115
3147
M'n geigerteller-dosimeter, die straling meet,
00:22
was going berserk,
3
10262
1588
sloeg op hol.
00:23
and the closer I got, the more frenetic it became,
4
11850
3447
Hoe dichterbij ik kwam, hoe meer het tekeer ging.
00:27
and frantic. My God.
5
15297
2796
Krankzinnig, mijn God.
00:30
I was there covering the 25th anniversary
6
18093
2750
Ik deed daar verslag van de 25e verjaardag
00:32
of the world's worst nuclear accident,
7
20843
3150
van 's werelds ernstigste kernramp.
00:35
as you can see by the look on my face,
8
23993
1949
Zoals je kunt zien aan m'n gezicht
00:37
reluctantly so, but with good reason,
9
25942
2891
met tegenzin, maar wel met een goede reden,
00:40
because the nuclear fire that burned for 11 days
10
28833
3463
want bij de nucleaire brand die 11 dagen woedde
00:44
back in 1986 released 400 times as much radiation
11
32296
4416
in 1986, kwam er 400 keer zoveel straling vrij
00:48
as the bomb dropped on Hiroshima,
12
36712
2216
als bij de bom op Hiroshima.
00:50
and the sarcophagus, which is the covering
13
38928
2474
De sarcofaag, dat is de bedekking
00:53
over reactor number four,
14
41402
1577
over reactor nummer vier
00:54
which was hastily built 27 years ago,
15
42979
2882
die haastig werd gebouwd, 27 jaar geleden,
00:57
now sits cracked and rusted
16
45861
1918
is nu gebarsten en verroest, en het lekt straling.
00:59
and leaking radiation.
17
47779
1716
is nu gebarsten en verroest, en het lekt straling.
01:01
So I was filming.
18
49495
1678
Ik was aan het filmen.
01:03
I just wanted to get the job done
19
51173
1306
Ik wilde de klus klaren en daar snel wegkomen.
01:04
and get out of there fast.
20
52479
2587
Ik wilde de klus klaren en daar snel wegkomen.
01:07
But then, I looked into the distance,
21
55066
2284
Maar toen keek ik in de verte,
01:09
and I saw some smoke coming from a farmhouse,
22
57350
3277
en zag ik wat rook bij een boerderij.
01:12
and I'm thinking, who could be living here?
23
60627
2543
Ik dacht: wie zou daar kunnen leven?
01:15
I mean, after all, Chernobyl's soil, water and air,
24
63170
3592
Immers, Tsjernobyls grond, water en lucht
01:18
are among the most highly contaminated on Earth,
25
66762
2710
zijn de meest besmette op Aarde,
01:21
and the reactor sits at the the center of
26
69472
1618
en de reactor zit in het midden van
01:23
a tightly regulated exclusion zone, or dead zone,
27
71090
3646
een sterk gereguleerde verboden zone.
01:26
and it's a nuclear police state, complete with border guards.
28
74736
3345
Het is een nucleaire politiestaat,
met grensbewakers en al.
met grensbewakers en al.
01:30
You have to have dosimeter at all times, clicking away,
29
78081
2547
Je hebt te allen tijde een dosimeter nodig.
01:32
you have to have a government minder,
30
80628
1921
Je hebt een bewaker nodig.
01:34
and there's draconian radiation rules
31
82549
2636
Er is strenge stralingsbescherming
01:37
and constant contamination monitoring.
32
85185
4705
en er zijn voortdurend stralingscontroles.
01:41
The point being, no human being
33
89890
2152
Het punt is, geen enkel mens
01:44
should be living anywhere near the dead zone.
34
92042
2886
moet in de buurt leven van die verboden zone.
01:46
But they are.
35
94928
1593
Maar toch gebeurt het.
01:48
It turns out an unlikely community
36
96521
2653
Het blijkt dat er een gemeenschap
01:51
of some 200 people are living inside the zone.
37
99174
3453
van 200 mensen leeft in die zone.
01:54
They're called self-settlers.
38
102627
1858
Ze heten zelf-kolonisten.
01:56
And almost all of them are women,
39
104485
2640
Het zijn bijna allemaal vrouwen.
01:59
the men having shorter lifespans
40
107125
1868
De mannen hebben een kortere levensduur,
02:00
in part due to overuse of alcohol, cigarettes,
41
108993
2317
deels door alcohol, sigaretten, of straling.
02:03
if not radiation.
42
111310
1988
deels door alcohol, sigaretten, of straling.
02:05
Hundreds of thousands of people were evacuated
43
113298
2238
Honderdduizenden mensen werden geëvacueerd
02:07
at the time of the accident,
44
115536
1620
ten tijde van het ongeval,
02:09
but not everybody accepted that fate.
45
117156
2461
maar niet iedereen accepteerde dat lot.
02:11
The women in the zone, now in their 70s and 80s,
46
119617
2793
De vrouwen in de zone, inmiddels 70 en 80,
02:14
are the last survivors of a group who defied authorities
47
122410
2995
zijn de laatsten van een groep
die de autoriteiten trotseerde,
die de autoriteiten trotseerde,
02:17
and, it would seem, common sense,
48
125405
1950
en het gezonde verstand,
02:19
and returned to their ancestral homes inside the zone.
49
127355
3690
en terugkeerden naar hun ouderlijke huizen.
02:23
They did so illegally.
50
131045
2484
Dat was illegaal.
02:25
As one woman put it to a soldier
51
133529
1917
Zoals een vrouw zei tegen een soldaat
02:27
who was trying to evacuate her for a second time,
52
135446
2814
die haar weer probeerde te evacueren:
02:30
"Shoot me and dig the grave.
53
138260
1823
"Schiet me neer en graaf het graf.
02:32
Otherwise, I'm going home."
54
140083
2578
Anders ga ik naar huis."
02:34
Now why would they return to such deadly soil?
55
142661
2535
Waarom zouden ze teruggaan naar zo'n gebied?
02:37
I mean, were they unaware of the risks
56
145196
1908
Waren ze zich niet bewust van de risico's,
02:39
or crazy enough to ignore them, or both?
57
147104
3011
gek genoeg om ze te negeren, of beide?
02:42
The thing is, they see their lives
58
150115
1472
Zij zien hun levens en de risico's beslist anders.
02:43
and the risks they run decidedly differently.
59
151587
3532
Zij zien hun levens en de risico's beslist anders.
02:47
Now around Chernobyl, there are scattered ghost villages,
60
155119
3253
Rondom Tsjernobyl zijn er spookdorpen;
02:50
eerily silent, strangely charming, bucolic,
61
158372
4331
griezelig stil, akelig charmant, herderlijk,
02:54
totally contaminated.
62
162703
1923
totaal vervuild.
02:56
Many were bulldozed under at the time of the accident,
63
164626
3139
Vele zijn platgewalst bij het ongeluk,
02:59
but a few are left like this,
64
167765
2033
maar een paar zien er zo uit,
03:01
kind of silent vestiges to the tragedy.
65
169798
3553
als stille overblijfselen van de tragedie.
03:05
Others have a few residents in them,
66
173351
2311
Andere hebben een paar bewoners,
03:07
one or two "babushkas," or "babas,"
67
175662
2465
een of twee 'babushka's', of 'baba's',
03:10
which are the Russian and Ukrainian words for grandmother.
68
178127
3189
de Russische en Oekraïense woorden voor oma.
03:13
Another village might have six or seven residents.
69
181316
3083
Een ander dorp heeft zes of zeven bewoners.
03:16
So this is the strange demographic of the zone --
70
184399
2730
Dit is de vreemde demografie van de zone --
03:19
isolated alone together.
71
187129
2869
gezamenlijk geïsoleerd.
03:21
And when I made my way to that piping chimney
72
189998
2203
Op weg naar die rokende schoorsteen in de verte,
03:24
I'd seen in the distance,
73
192201
1671
Op weg naar die rokende schoorsteen in de verte,
03:25
I saw Hanna Zavorotnya, and I met her.
74
193872
3246
ontmoette ik Hanna Zavorotnya.
03:29
She's the self-declared mayor of Kapavati village,
75
197118
3066
Zij is de zelfbenoemde burgemeester van Kapavati,
03:32
population eight.
76
200184
1962
met acht bewoners.
03:34
(Laughter)
77
202146
1963
(Gelach)
03:36
And she said to me, when I asked her the obvious,
78
204109
3233
Ze zei, toen ik haar het voor de hand liggende vroeg:
03:39
"Radiation doesn't scare me. Starvation does."
79
207342
4009
"Straling beangstigt me niet. Uithongering wel."
03:43
And you have to remember, these women have
80
211351
1633
Vergeet niet dat deze vrouwen
03:44
survived the worst atrocities of the 20th century.
81
212984
3868
de wreedste toestanden hebben overleefd.
03:48
Stalin's enforced famines of the 1930s, the Holodomor,
82
216852
3571
Stalins gedwongen hongersnoden van de jaren 30
03:52
killed millions of Ukrainians,
83
220423
1831
heeft miljoenen Oekraïners vermoord,
03:54
and they faced the Nazis in the '40s,
84
222254
2023
en ze hebben de nazi's getrotseerd in de jaren 40,
03:56
who came through slashing, burning, raping,
85
224277
2976
die de boel platgebrand en verkracht hebben.
03:59
and in fact many of these women
86
227253
1616
Veel van deze vrouwen
04:00
were shipped to Germany as forced labor.
87
228869
3085
werden vervoerd naar Duitsland voor dwangarbeid.
04:03
So when a couple decades into Soviet rule,
88
231954
2460
Toen een paar decennia later Tsjernobyl gebeurde,
04:06
Chernobyl happened,
89
234414
1195
Toen een paar decennia later Tsjernobyl gebeurde,
04:07
they were unwilling to flee in the face of an enemy
90
235609
3062
wilden ze niet vluchten voor een tegenstander
04:10
that was invisible.
91
238671
2178
die onzichtbaar was.
04:12
So they returned to their villages
92
240849
1989
Ze keerden terug naar hun dorpen,
04:14
and are told they're going to get sick and die soon,
93
242838
3220
en hoorden dat ze spoedig zouden overlijden.
04:18
but five happy years, their logic goes,
94
246058
2565
Maar 5 blije jaren is volgens hen
04:20
is better than 10 stuck in a high rise
95
248623
2555
beter dan 10 in een torenflat
04:23
on the outskirts of Kiev,
96
251178
1860
in de buitenwijken van Kiev,
04:25
separated from the graves of their mothers
97
253038
2178
gescheiden van de graven van
hun moeders, vaders, en baby's,
hun moeders, vaders, en baby's,
04:27
and fathers and babies,
98
255216
2320
gescheiden van de graven van
hun moeders, vaders, en baby's,
hun moeders, vaders, en baby's,
04:29
the whisper of stork wings on a spring afternoon.
99
257536
3956
het gefladder van een ooievaar op een lentemiddag.
04:33
For them, environmental contamination
100
261492
2398
Voor hen is milieuvervuiling
04:35
may not be the worst sort of devastation.
101
263890
2550
niet de ergste soort verwoesting.
04:38
It turns out this holds true
102
266440
1320
Het blijkt dat dit ook geldt voor andere diersoorten.
04:39
for other species as well.
103
267760
2091
Het blijkt dat dit ook geldt voor andere diersoorten.
04:41
Wild boar, lynx, moose, they've all returned
104
269851
2947
Wilde zwijnen, lynxen, elanden,
ze zijn allemaal teruggegaan naar die regio.
ze zijn allemaal teruggegaan naar die regio.
04:44
to the region in force,
105
272798
1750
Wilde zwijnen, lynxen, elanden,
ze zijn allemaal teruggegaan naar die regio.
ze zijn allemaal teruggegaan naar die regio.
04:46
the very real, very negative effects of radiation
106
274548
3255
De zeer reële, negatieve effecten van straling
04:49
being trumped by the upside of a mass exodus
107
277803
3558
wegen op tegen de
massale uittocht van mensen.
massale uittocht van mensen.
04:53
of humans.
108
281361
1751
wegen op tegen de
massale uittocht van mensen.
massale uittocht van mensen.
04:55
The dead zone, it turns out, is full of life.
109
283112
4693
De verboden zone, zo blijkt, zit vol met leven.
04:59
And there is a kind of heroic resilience,
110
287805
3058
Er is een soort heldhaftige veerkracht,
05:02
a kind of plain-spoken pragmatism to those
111
290863
2871
een uitgesproken zakelijkheid bij diegenen
05:05
who start their day at 5 a.m.
112
293734
2492
die hun dag beginnen om 05:00
05:08
pulling water from a well
113
296226
2243
met water halen uit een put,
05:10
and end it at midnight
114
298469
1704
en eindigen om middernacht,
05:12
poised to beat a bucket with a stick
115
300173
2064
klaar om een emmer te slaan met een stok
05:14
and scare off wild boar that might mess with their potatoes,
116
302237
2900
om zwijnen af te schrikken die hen lastigvalt.
05:17
their only company a bit of homemade moonshine vodka.
117
305137
5152
Hun enige gezelschap is wat zelfgemaakte wodka.
05:22
And there's a patina of simple defiance among them.
118
310289
3410
Ze hebben een glans van opstandigheid over zich.
05:25
"They told us our legs would hurt, and they do. So what?"
119
313699
3838
"Ze zeiden dat onze benen pijn zouden doen.
En wat dan nog?"
En wat dan nog?"
05:29
I mean, what about their health?
120
317537
1702
Hoe staat het met hun gezondheid?
05:31
The benefits of hardy, physical living,
121
319239
2822
De voordelen van een taai, fysiek leven,
05:34
but an environment made toxic
122
322061
1604
maar een omgeving vergiftigd
05:35
by a complicated, little-understood enemy, radiation.
123
323665
3983
door een ingewikkelde,
slecht begrepen vijand: straling.
slecht begrepen vijand: straling.
05:39
It's incredibly difficult to parse.
124
327648
2135
Het is heel moeilijk te ontleden.
05:41
Health studies from the region
125
329783
1817
Gezondheidsonderzoeken uit de regio
05:43
are conflicting and fraught.
126
331600
2740
zijn tegenstrijdig en beladen.
05:46
The World Health Organization
127
334340
1393
De Wereldgezondheidsorganisatie
05:47
puts the number of Chernobyl-related deaths
128
335733
2730
schat het aantal Tsjernobyl-doden op 4.000.
05:50
at 4,000, eventually.
129
338463
2318
schat het aantal Tsjernobyl-doden op 4.000.
05:52
Greenpeace and other organizations
130
340781
2638
Greenpeace en andere organisaties
05:55
put that number in the tens of thousands.
131
343419
3158
schatten dat aantal op tienduizenden.
05:58
Now everybody agrees that thyroid cancers
132
346577
2992
Iedereen weet dat schildklierkanker
06:01
are sky high, and that Chernobyl evacuees
133
349569
2617
de pan uit vliegt, en dat Tsjerbobyl-evacuées
06:04
suffer the trauma of relocated peoples everywhere:
134
352186
3067
lijden aan trauma's van verplaatste volkeren:
06:07
higher levels of anxiety, depression, alcoholism,
135
355253
3278
hogere niveaus van angst, depressie, alcoholisme,
06:10
unemployment and, importantly,
136
358531
2180
werkloosheid en, belangrijker nog,
06:12
disrupted social networks.
137
360711
3243
verstoorde sociale netwerken.
06:15
Now, like many of you,
138
363954
2406
Net zoals velen van jullie
06:18
I have moved maybe 20, 25 times in my life.
139
366360
4625
ben ik wel 20-25 keer verhuisd in m'n leven.
06:22
Home is a transient concept.
140
370985
3422
Thuis is een vergankelijk concept.
06:26
I have a deeper connection to my laptop
141
374407
2177
Ik heb een diepere band met m'n laptop
06:28
than any bit of soil.
142
376584
4342
dan met welk stukje land dan ook.
06:32
So it's hard for us to understand, but home
143
380926
2239
Het is moeilijk te begrijpen, maar thuis
06:35
is the entire cosmos of the rural babushka,
144
383165
3173
is de hele kosmos voor de babushka.
06:38
and connection to the land is palpable.
145
386338
3456
De band met het land is tastbaar.
06:41
And perhaps because these Ukrainian women
146
389794
1791
Doordat deze Oekraïense vrouwen
06:43
were schooled under the Soviets
147
391585
2003
geschoold werden onder de Sovjets,
06:45
and versed in the Russian poets,
148
393588
2242
en Russische dichters kennen,
06:47
aphorisms about these ideas
149
395830
1558
laten ze hier voortdurend spreuken over los.
06:49
slip from their mouths all the time.
150
397388
2197
laten ze hier voortdurend spreuken over los.
06:51
"If you leave, you die."
151
399585
3007
"Als je vertrekt, sterf je."
06:54
"Those who left are worse off now.
152
402592
1967
"Degenen die vertrokken zijn slechter af.
06:56
They are dying of sadness."
153
404559
1641
Ze sterven van verdriet."
06:58
"Motherland is motherland. I will never leave."
154
406200
4487
"Moederland is moederland. Ik zal nooit vertrekken."
07:02
What sounds like faith, soft faith,
155
410687
3256
Wat klinkt als geloof, mild geloof,
07:05
may actually be fact,
156
413943
3125
kan toch een feit zijn,
07:09
because the surprising truth --
157
417068
1622
want de verrassende waarheid --
07:10
I mean, there are no studies, but the truth seems to be
158
418690
2386
er is geen bewijs, maar het lijkt wel zo
07:13
that these women who returned to their homes
159
421076
2572
dat de vrouwen die teruggingen naar hun huizen
07:15
and have lived on some of the most radioactive land
160
423648
2080
en leefden op het meest radioactieve land
07:17
on Earth for the last 27 years,
161
425728
2206
in de afgelopen 27 jaar,
07:19
have actually outlived their counterparts
162
427934
2355
langer hebben geleefd dan hun tegenhangers
07:22
who accepted relocation,
163
430289
2047
die instemden met verhuizing,
07:24
by some estimates up to 10 years.
164
432336
4126
volgens schattingen tot wel 10 jaar.
07:28
How could this be?
165
436462
2180
Hoe kan dit?
07:30
Here's a theory: Could it be
166
438642
1699
Dit is een theorie: zou het kunnen
07:32
that those ties to ancestral soil,
167
440341
3065
dat die band met hun ouderlijke grond,
07:35
the soft variables reflected in their aphorisms,
168
443406
2566
de milde variabelen weerspiegeld in hun spreuken,
07:37
actually affect longevity?
169
445972
2864
invloed hebben op de duur van hun leven?
07:40
The power of motherland
170
448836
1759
De kracht van het moederland,
07:42
so fundamental to that part of the world
171
450595
2458
die zo fundamenteel is daar,
07:45
seems palliative.
172
453053
1812
lijkt wel een geneesmiddel.
07:46
Home and community are forces
173
454865
2797
Thuis en gemeenschap zijn krachten
07:49
that rival even radiation.
174
457662
4060
die het hoofd kunnen bieden aan straling.
07:53
Now radiation or not,
175
461722
2478
Straling of niet,
07:56
these women are at the end of their lives.
176
464200
2604
deze vrouwen zijn aan het eind van hun leven.
07:58
In the next decade, the zone's human residents will be gone,
177
466804
3993
In het volgende decennium
zullen de menselijke bewoners verdwijnen,
zullen de menselijke bewoners verdwijnen,
08:02
and it will revert to a wild, radioactive place,
178
470797
4227
en verandert het in een wilde, radioactieve plaats,
08:07
full only of animals and occasionally
179
475024
3114
vol met dieren, en van tijd tot tijd
08:10
daring, flummoxed scientists.
180
478138
3092
moedige, verwarde wetenschappers.
08:13
But the spirit and existence of the babushkas,
181
481230
3102
Maar de geest en het bestaan van de babushka's,
08:16
whose numbers have been halved
182
484332
1707
die al in aantallen gehalveerd zijn
08:18
in the three years I've known them,
183
486039
2142
in de drie jaar die ik ze nu ken,
08:20
will leave us with powerful new templates
184
488181
2198
laten voor ons krachtige ideeën achter
08:22
to think about and grapple with,
185
490379
2016
om over na te denken en mee te worstelen,
08:24
about the relative nature of risk,
186
492395
3663
over de relativiteit van risico,
08:28
about transformative connections to home,
187
496058
3847
over veranderlijke banden met thuis,
08:31
and about the magnificent tonic
188
499905
3546
en over de verwikkende kracht
08:35
of personal agency and self-determination.
189
503451
3853
van persoonlijke bemiddeling en zelfbeschikking.
08:39
Thank you.
190
507304
1935
Hartelijk bedankt.
08:41
(Applause)
191
509239
4000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Holly Morris - Explorer and filmmakerHolly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web.
Why you should listen
Holly Morris is a director, producer, writer and storyteller whose work spans media and continents. She is the author of Adventure Divas: Searching the Globe for a New Kind of Heroine (Random House) and writer/director and executuve producer of its companion PBS documentary series, "Adventure Divas". A former National Geographic Adventure columnist and widely anthologized essayist, Morris is also a regular contributor to The New York Times, among other publications. She presents the PBS televisin series "Globe Trekker," and "Treks in a Wild World," and also hosted "Outdoor Investigations" -- a series in which she investigates the scientific side of today's environmental and natural world mysteries.
Morris has reported on the illegal caviar trade from Iran's Caspian Sea, sex trafficking from the brothels of India, and the global diaspora of Black Panthers from Cuba. Whether she's exploring underground Soviet missile silos, or the ship breaking yards of Bangladesh, Morris goes to the grassroots to tell a global story.
Her new film, The Babushkas of Chernobyl is about a surprising group of survivors living in the shadow of Chernobyl. Based on her award-winning essay of the same name (also published as "Ukraine: A Country of Women"), it won the Meredith Editorial Excellence Award, was reprinted in London's Daily Telegraph, and The Week and was selected for the book The Best Travel Writing (2012). The film, which has won numerous awards, including the Los Angeles Film Festival Jury Award for Directing, is being widely released in Spring 2016 for the 30th anniversary of the Chernobyl disaster.
Holly Morris | Speaker | TED.com