TEDGlobal 2013
Holly Morris: Why stay in Chernobyl? Because it's home.
Холи Морис: Зошто би останале во Чернобил? - Затоа што е дом.
Filmed:
Readability: 4.7
1,157,051 views
Чернобил е местото на најзлокобната нуклеарна несреќа, кое во последните 27 години стана познато како Зона на Исклучување. Сепак, таму живее заедница од околу 200 луѓе - речиси сите од нив се постари жени. Овие горди бабички им се спротивставиле на наредбите и одбиле да се отселат затоа што нивната поврзаност со татковината и заедницата претставува „сила која ѝ пркоси дури и на радијацијата“.
Holly Morris - Explorer and filmmaker
Holly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web. Full bio
Holly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Three years ago, I was standing about a hundred yards
0
400
3089
Пред три години, стоев околу 90тина метри
00:15
from Chernobyl nuclear reactor number four.
1
3489
3626
од нуклерниот реактор бр.4 на Чернобил.
00:19
My Geiger counter dosimeter, which measures radiation,
2
7115
3147
Мојот Гајгеров бројач, кој мери радијација
00:22
was going berserk,
3
10262
1588
побудалуваше,
00:23
and the closer I got, the more frenetic it became,
4
11850
3447
и колку поблиску бев, толку пофренетичен
00:27
and frantic. My God.
5
15297
2796
и избезумен стануваше. Господи...
00:30
I was there covering the 25th anniversary
6
18093
2750
Јас бев таму известувајќи за 25 годишнината
00:32
of the world's worst nuclear accident,
7
20843
3150
од најлошата светска нуклеарна несреќа,
00:35
as you can see by the look on my face,
8
23993
1949
и како што можете да забележите од моето лице,
00:37
reluctantly so, but with good reason,
9
25942
2891
неволно, но со добра причина,
00:40
because the nuclear fire that burned for 11 days
10
28833
3463
затоа што нуклеарниот оган кој горел 11 денови
00:44
back in 1986 released 400 times as much radiation
11
32296
4416
во 1986та, ослободил 400 пати повеќе радијација
00:48
as the bomb dropped on Hiroshima,
12
36712
2216
отколку бомбата фрлена врз Хирошима,
00:50
and the sarcophagus, which is the covering
13
38928
2474
додека саркофагот, кој го прекрива
00:53
over reactor number four,
14
41402
1577
реакторот бр.4
00:54
which was hastily built 27 years ago,
15
42979
2882
кој бил непромислено изграден пред 27 години,
00:57
now sits cracked and rusted
16
45861
1918
сега стои испукан и за’рѓан
00:59
and leaking radiation.
17
47779
1716
испуштајќи радијација.
01:01
So I was filming.
18
49495
1678
Така, јас снимав.
01:03
I just wanted to get the job done
19
51173
1306
Само сакав да ја завршам работата
01:04
and get out of there fast.
20
52479
2587
и да излезам што побрзо од таму.
01:07
But then, I looked into the distance,
21
55066
2284
Но тогаш, погледнав во далечината
01:09
and I saw some smoke coming from a farmhouse,
22
57350
3277
и видов како излегува чад од една селска куќичка,
01:12
and I'm thinking, who could be living here?
23
60627
2543
и си велам: „Кој би можел да живее тука?“
01:15
I mean, after all, Chernobyl's soil, water and air,
24
63170
3592
Мислам, после сè - почвата, водата и воздухот во Чернобил
01:18
are among the most highly contaminated on Earth,
25
66762
2710
се помеѓу најконтаминираните на Земјата,
01:21
and the reactor sits at the the center of
26
69472
1618
додека реакторот стои на средината од
01:23
a tightly regulated exclusion zone, or dead zone,
27
71090
3646
регулираната зона на исклучување, или пак, мртвата зона,
01:26
and it's a nuclear police state, complete with border guards.
28
74736
3345
која што претставува нуклеарно-полициска држава, опкружена со погранични чувари.
01:30
You have to have dosimeter at all times, clicking away,
29
78081
2547
Бројачот морате постојано да го имате, да го притискате,
01:32
you have to have a government minder,
30
80628
1921
морате да имате владин телохранител,
01:34
and there's draconian radiation rules
31
82549
2636
а, постојат и драконски правила за радијацијата
01:37
and constant contamination monitoring.
32
85185
4705
и постојано набљудување на контаминацијата.
01:41
The point being, no human being
33
89890
2152
Поентата е во тоа што, ниту едно човечко суштество
01:44
should be living anywhere near the dead zone.
34
92042
2886
не би требало да живее во близина на таа мртва зона.
01:46
But they are.
35
94928
1593
Но, живее.
01:48
It turns out an unlikely community
36
96521
2653
Излегува дека, една невообичаена заедница
01:51
of some 200 people are living inside the zone.
37
99174
3453
од околу 200 луѓе живее во внатрешноста на таа зона.
01:54
They're called self-settlers.
38
102627
1858
Тие се нарекуваат само-населеници.
01:56
And almost all of them are women,
39
104485
2640
И речиси сите се жени,
01:59
the men having shorter lifespans
40
107125
1868
со оглед на тоа дека животниот век на мажите е пократок,
02:00
in part due to overuse of alcohol, cigarettes,
41
108993
2317
делумно како резултат на прекумерната употреба на алкохол, цигари,
02:03
if not radiation.
42
111310
1988
ако не и радијација.
02:05
Hundreds of thousands of people were evacuated
43
113298
2238
Стотици илјади луѓе биле евакуирани
02:07
at the time of the accident,
44
115536
1620
за време на несреќата,
02:09
but not everybody accepted that fate.
45
117156
2461
но, не секој ја прифатил таа судбина.
02:11
The women in the zone, now in their 70s and 80s,
46
119617
2793
Жените во зоната, сега во своите 70ти и 80ти,
02:14
are the last survivors of a group who defied authorities
47
122410
2995
се последните преживеани од групата која им пркоси на овластените органи,
02:17
and, it would seem, common sense,
48
125405
1950
при што, се чини при здрав разум,
02:19
and returned to their ancestral homes inside the zone.
49
127355
3690
се вратиле во домовите на нивните предци во внатрешноста на зоната.
02:23
They did so illegally.
50
131045
2484
Тие го направиле тоа нелегално.
02:25
As one woman put it to a soldier
51
133529
1917
Како што една жена му рекла на еден војник
02:27
who was trying to evacuate her for a second time,
52
135446
2814
кој се обидувал да ја евакуира по втор пат,
02:30
"Shoot me and dig the grave.
53
138260
1823
„Застрелај ме и ископај ми го гробот.
02:32
Otherwise, I'm going home."
54
140083
2578
Во спротивно, си одам дома.“
02:34
Now why would they return to such deadly soil?
55
142661
2535
Зошто би се вратиле на таа мртва почва?
02:37
I mean, were they unaware of the risks
56
145196
1908
Мислам, зарем не биле свесни за ризиците
02:39
or crazy enough to ignore them, or both?
57
147104
3011
или пак, биле доволно луди да ги игнорираат? Или можеби и двете?
02:42
The thing is, they see their lives
58
150115
1472
Работата е во тоа што тие ги гледаат своите животи
02:43
and the risks they run decidedly differently.
59
151587
3532
и ризиците со кои се соочуваат на целосно поинаков начин.
02:47
Now around Chernobyl, there are scattered ghost villages,
60
155119
3253
Сега околу Чернобил има опустошени села,
02:50
eerily silent, strangely charming, bucolic,
61
158372
4331
страшно тивки, чудно шармантни, идилични,
02:54
totally contaminated.
62
162703
1923
целосно контаминирани.
02:56
Many were bulldozed under at the time of the accident,
63
164626
3139
Многу од нив биле уништени во времето на несреќата,
02:59
but a few are left like this,
64
167765
2033
но, неколку се вака оставени,
03:01
kind of silent vestiges to the tragedy.
65
169798
3553
како тивки белези на трагедијата.
03:05
Others have a few residents in them,
66
173351
2311
Други имаат по неколку жители во нив,
03:07
one or two "babushkas," or "babas,"
67
175662
2465
една или две „бабушки“ или „баби“,
03:10
which are the Russian and Ukrainian words for grandmother.
68
178127
3189
што се руски и украински збор за „баба“.
03:13
Another village might have six or seven residents.
69
181316
3083
Некое друго село може да има шест или седум жители.
03:16
So this is the strange demographic of the zone --
70
184399
2730
Така, ова ја претставува невообичаената демографска зона
03:19
isolated alone together.
71
187129
2869
- сите заедно изолирани.
03:21
And when I made my way to that piping chimney
72
189998
2203
И кога се пробив до тој зачаден оџак
03:24
I'd seen in the distance,
73
192201
1671
кој го видов од далечината,
03:25
I saw Hanna Zavorotnya, and I met her.
74
193872
3246
ја забележав Хана Заворотња, и се запознав со неа.
03:29
She's the self-declared mayor of Kapavati village,
75
197118
3066
Таа е само-прогласен градоначалник на селото Капавати,
03:32
population eight.
76
200184
1962
чие население брои 8 жители.
03:34
(Laughter)
77
202146
1963
(Смеа)
03:36
And she said to me, when I asked her the obvious,
78
204109
3233
Кога ја прашав за очигледното, таа ми рече:
03:39
"Radiation doesn't scare me. Starvation does."
79
207342
4009
„Радијацијата не е тоа што ме плаши. Туку гладта.“
03:43
And you have to remember, these women have
80
211351
1633
Морате да запомните, овие жени
03:44
survived the worst atrocities of the 20th century.
81
212984
3868
ги имаат преживеано најлошите злосторства на 20от век.
03:48
Stalin's enforced famines of the 1930s, the Holodomor,
82
216852
3571
Наметнатиот глад од Сталин во 1930те, Голодоморот,
03:52
killed millions of Ukrainians,
83
220423
1831
кој уби милиони Украинци;
03:54
and they faced the Nazis in the '40s,
84
222254
2023
тие се соочиле и со Нацистите во ’40те,
03:56
who came through slashing, burning, raping,
85
224277
2976
кои дошле за да уништуваат, палат, силуваат;
03:59
and in fact many of these women
86
227253
1616
па всушност, многу од овие жени
04:00
were shipped to Germany as forced labor.
87
228869
3085
биле носени во Германија на принудна работа.
04:03
So when a couple decades into Soviet rule,
88
231954
2460
И кога после две децении од Советското владеење
04:06
Chernobyl happened,
89
234414
1195
се случил Чернобил,
04:07
they were unwilling to flee in the face of an enemy
90
235609
3062
тие немале волја да бегаат од невидливиот
04:10
that was invisible.
91
238671
2178
непријател.
04:12
So they returned to their villages
92
240849
1989
Така се вратиле во нивните селца,
04:14
and are told they're going to get sick and die soon,
93
242838
3220
каде им е кажано дека набрзо ќе се разболат и ќе умрат,
04:18
but five happy years, their logic goes,
94
246058
2565
но, според нивното размислување, пет среќни години
04:20
is better than 10 stuck in a high rise
95
248623
2555
се подобри отколку 10 години поминати во згради
04:23
on the outskirts of Kiev,
96
251178
1860
во Киевските предградија,
04:25
separated from the graves of their mothers
97
253038
2178
одделени од гробовите на своите мајки,
04:27
and fathers and babies,
98
255216
2320
татковци и бебиња,
04:29
the whisper of stork wings on a spring afternoon.
99
257536
3956
шепотот на крилјата на штрковите во пролетните попладниња.
04:33
For them, environmental contamination
100
261492
2398
За нив, контаминацијата на средината
04:35
may not be the worst sort of devastation.
101
263890
2550
не е најлошата работа.
04:38
It turns out this holds true
102
266440
1320
Излегува дека ова важи
04:39
for other species as well.
103
267760
2091
и за некои други видови.
04:41
Wild boar, lynx, moose, they've all returned
104
269851
2947
Дивата свиња, рисот, лосот - сите тие се вратиле
04:44
to the region in force,
105
272798
1750
во овој регион,
04:46
the very real, very negative effects of radiation
106
274548
3255
каде постојат доста реални, доста негативни ефекти од радијацијата,
04:49
being trumped by the upside of a mass exodus
107
277803
3558
опустошен заради масовниот егзодус
04:53
of humans.
108
281361
1751
на луѓето.
04:55
The dead zone, it turns out, is full of life.
109
283112
4693
Сега излегува дека мртвата зона е полна со живот.
04:59
And there is a kind of heroic resilience,
110
287805
3058
И тука постои еден вид на херојска отпорност,
05:02
a kind of plain-spoken pragmatism to those
111
290863
2871
еден чист прагматизам на оние
05:05
who start their day at 5 a.m.
112
293734
2492
кои го започнуваат својот ден во 5 часот наутро,
05:08
pulling water from a well
113
296226
2243
извлекувајќи вода од бунарите,
05:10
and end it at midnight
114
298469
1704
а го завршуваат на полноќ,
05:12
poised to beat a bucket with a stick
115
300173
2064
смирено удирајќи ја кофата со стап
05:14
and scare off wild boar that might mess with their potatoes,
116
302237
2900
за да ги исплашат дивите свињи кои им ги уништуваат компирите,
05:17
their only company a bit of homemade moonshine vodka.
117
305137
5152
каде нивното единствено друштво е капката домашна водка.
05:22
And there's a patina of simple defiance among them.
118
310289
3410
Кај нив ќе забележите една пркосност.
05:25
"They told us our legs would hurt, and they do. So what?"
119
313699
3838
„Ни рекоа дека нозете ќе нè болат, и така е. Па што?“
05:29
I mean, what about their health?
120
317537
1702
Мислам, што е со нивното здравје?
05:31
The benefits of hardy, physical living,
121
319239
2822
Придобивките од тешкото, физичко живеење,
05:34
but an environment made toxic
122
322061
1604
во средина која е отруена
05:35
by a complicated, little-understood enemy, radiation.
123
323665
3983
од сложениот, малку разбран непријател - радијацијата.
05:39
It's incredibly difficult to parse.
124
327648
2135
Toa e неверојатно тешко да се разбере.
05:41
Health studies from the region
125
329783
1817
Здравствените истражувања во регионот
05:43
are conflicting and fraught.
126
331600
2740
се конфликтни и стресни.
05:46
The World Health Organization
127
334340
1393
Светската здравствена организација
05:47
puts the number of Chernobyl-related deaths
128
335733
2730
на крајот забележала околу 4000 смртни случаи
05:50
at 4,000, eventually.
129
338463
2318
како последица на Чернобил.
05:52
Greenpeace and other organizations
130
340781
2638
„Гринпис“ и некои други организации
05:55
put that number in the tens of thousands.
131
343419
3158
ја искачуваат таа бројка на десетици илјади.
05:58
Now everybody agrees that thyroid cancers
132
346577
2992
Сега сите се сложуваат дека појавата на тироидниот рак
06:01
are sky high, and that Chernobyl evacuees
133
349569
2617
е доста висока, и дека евакуираните луѓе од Чернобил
06:04
suffer the trauma of relocated peoples everywhere:
134
352186
3067
патат од траума како и сите други раселени луѓе:
06:07
higher levels of anxiety, depression, alcoholism,
135
355253
3278
повисоко ниво на анксиозност, депресија, алкохолизам,
06:10
unemployment and, importantly,
136
358531
2180
невработеност и најважно -
06:12
disrupted social networks.
137
360711
3243
нарушени општествени мрежи.
06:15
Now, like many of you,
138
363954
2406
Сега, како и многумина од вас,
06:18
I have moved maybe 20, 25 times in my life.
139
366360
4625
и јас се имам селено можеби 20, 25 пати во мојот живот.
06:22
Home is a transient concept.
140
370985
3422
Домот претставува преоден концепт.
06:26
I have a deeper connection to my laptop
141
374407
2177
Имам воспоставено подлабока врска со мојот лаптоп
06:28
than any bit of soil.
142
376584
4342
отколку со некое парче земја.
06:32
So it's hard for us to understand, but home
143
380926
2239
Затоа ни е тешко да разбереме, но домот
06:35
is the entire cosmos of the rural babushka,
144
383165
3173
претставува еден цел универзум за селската бабушка,
06:38
and connection to the land is palpable.
145
386338
3456
додека врската со земјата е забележителна.
06:41
And perhaps because these Ukrainian women
146
389794
1791
И можеби затоа што овие украински жени
06:43
were schooled under the Soviets
147
391585
2003
биле образовани во Советско време,
06:45
and versed in the Russian poets,
148
393588
2242
каде ги учеле руските поети,
06:47
aphorisms about these ideas
149
395830
1558
афоризмите за овие идеи
06:49
slip from their mouths all the time.
150
397388
2197
постојано се слизнуваат од нивните усти.
06:51
"If you leave, you die."
151
399585
3007
„Ако заминеш - умираш.“
06:54
"Those who left are worse off now.
152
402592
1967
„На тие кои заминаа сега им е полошо.
06:56
They are dying of sadness."
153
404559
1641
Умираат од тага.“
06:58
"Motherland is motherland. I will never leave."
154
406200
4487
„Татковината е татковина. Никогаш нема да ја напуштам.“
07:02
What sounds like faith, soft faith,
155
410687
3256
Тоа што звучи како судбина, мека судбина,
07:05
may actually be fact,
156
413943
3125
всушност, можеби е факт,
07:09
because the surprising truth --
157
417068
1622
затоа што изненадувачката вистина -
07:10
I mean, there are no studies, but the truth seems to be
158
418690
2386
мислам, не постојат истражувања, но се чини дека вистината
07:13
that these women who returned to their homes
159
421076
2572
е дека овие жени, кои се вратиле во нивните домови
07:15
and have lived on some of the most radioactive land
160
423648
2080
и живееле на една од најрадиоактивните почви
07:17
on Earth for the last 27 years,
161
425728
2206
на Земјата во последните 27 години,
07:19
have actually outlived their counterparts
162
427934
2355
всушност ги имаат надживеано нивните роднини
07:22
who accepted relocation,
163
430289
2047
кои прифатиле да се отселат,
07:24
by some estimates up to 10 years.
164
432336
4126
според некои проценки - и за цели 10 години.
07:28
How could this be?
165
436462
2180
Како е ова можно?
07:30
Here's a theory: Could it be
166
438642
1699
Еве една теорија: Можно ли е,
07:32
that those ties to ancestral soil,
167
440341
3065
врските со почвата на предците,
07:35
the soft variables reflected in their aphorisms,
168
443406
2566
меките варијабли отсликани во нивните афоризми,
07:37
actually affect longevity?
169
445972
2864
всушност да влијаат на долговечноста?
07:40
The power of motherland
170
448836
1759
Моќта на татковината
07:42
so fundamental to that part of the world
171
450595
2458
која е толку основна за тој дел од светот
07:45
seems palliative.
172
453053
1812
се чини дека ја ублажува болката.
07:46
Home and community are forces
173
454865
2797
Домот и заедницата се силите
07:49
that rival even radiation.
174
457662
4060
кои ѝ се спротивставуваат дури и на радијацијата.
07:53
Now radiation or not,
175
461722
2478
Сега, со или без радијација,
07:56
these women are at the end of their lives.
176
464200
2604
овие жени се наоѓаат на залезот од нивните животи.
07:58
In the next decade, the zone's human residents will be gone,
177
466804
3993
Во следната деценија, човечките жители на оваа зона ќе ги нема,
08:02
and it will revert to a wild, radioactive place,
178
470797
4227
а таа ќе се претвори во диво, радиоактивно место,
08:07
full only of animals and occasionally
179
475024
3114
полно само со животни, а повремено
08:10
daring, flummoxed scientists.
180
478138
3092
и со храбри, збунети научници.
08:13
But the spirit and existence of the babushkas,
181
481230
3102
Но духот и постоењето на бабушките,
08:16
whose numbers have been halved
182
484332
1707
чиј број е преполовен
08:18
in the three years I've known them,
183
486039
2142
во овие три години од кога ги познавам,
08:20
will leave us with powerful new templates
184
488181
2198
ќе нè остават со нови, моќни прикази
08:22
to think about and grapple with,
185
490379
2016
за кои ќе размислуваме и со кои ќе се бориме,
08:24
about the relative nature of risk,
186
492395
3663
прикази за релативната природа на ризикот,
08:28
about transformative connections to home,
187
496058
3847
за поврзаноста со домот и неговата трансформативна моќ
08:31
and about the magnificent tonic
188
499905
3546
и за неверојатниот мевлем наречен
08:35
of personal agency and self-determination.
189
503451
3853
упорност и само-одлучност.
08:39
Thank you.
190
507304
1935
Ви благодарам.
08:41
(Applause)
191
509239
4000
(Аплауз)
ABOUT THE SPEAKER
Holly Morris - Explorer and filmmakerHolly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web.
Why you should listen
Holly Morris is a director, producer, writer and storyteller whose work spans media and continents. She is the author of Adventure Divas: Searching the Globe for a New Kind of Heroine (Random House) and writer/director and executuve producer of its companion PBS documentary series, "Adventure Divas". A former National Geographic Adventure columnist and widely anthologized essayist, Morris is also a regular contributor to The New York Times, among other publications. She presents the PBS televisin series "Globe Trekker," and "Treks in a Wild World," and also hosted "Outdoor Investigations" -- a series in which she investigates the scientific side of today's environmental and natural world mysteries.
Morris has reported on the illegal caviar trade from Iran's Caspian Sea, sex trafficking from the brothels of India, and the global diaspora of Black Panthers from Cuba. Whether she's exploring underground Soviet missile silos, or the ship breaking yards of Bangladesh, Morris goes to the grassroots to tell a global story.
Her new film, The Babushkas of Chernobyl is about a surprising group of survivors living in the shadow of Chernobyl. Based on her award-winning essay of the same name (also published as "Ukraine: A Country of Women"), it won the Meredith Editorial Excellence Award, was reprinted in London's Daily Telegraph, and The Week and was selected for the book The Best Travel Writing (2012). The film, which has won numerous awards, including the Los Angeles Film Festival Jury Award for Directing, is being widely released in Spring 2016 for the 30th anniversary of the Chernobyl disaster.
Holly Morris | Speaker | TED.com