ABOUT THE SPEAKER
Holly Morris - Explorer and filmmaker
Holly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web.

Why you should listen

Holly Morris is a director, producer, writer and storyteller whose work spans media and continents. She is the author of Adventure Divas: Searching the Globe for a New Kind of Heroine (Random House) and writer/director and executuve producer of its companion PBS documentary series, "Adventure Divas". A former National Geographic Adventure columnist and widely anthologized essayist, Morris is also a regular contributor to The New York Times, among other publications. She presents the PBS televisin series "Globe Trekker," and "Treks in a Wild World," and also hosted "Outdoor Investigations" -- a series in which she investigates the scientific side of today's environmental and natural world mysteries. 

Morris has reported on the illegal caviar trade from Iran's Caspian Sea, sex trafficking from the brothels of India, and the global diaspora of Black Panthers from Cuba. Whether she's exploring underground Soviet missile silos, or the ship breaking yards of Bangladesh, Morris goes to the grassroots to tell a global story.

Her new film, The Babushkas of Chernobyl is about a surprising group of survivors living in the shadow of Chernobyl. Based on her award-winning essay of the same name (also published as "Ukraine: A Country of Women"), it won the Meredith Editorial Excellence Award, was reprinted in London's Daily Telegraph, and The Week and was selected for the book The Best Travel Writing (2012). The film, which has won numerous awards, including the Los Angeles Film Festival Jury Award for Directing, is being widely released in Spring 2016 for the 30th anniversary of the Chernobyl disaster.

 

More profile about the speaker
Holly Morris | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2013

Holly Morris: Why stay in Chernobyl? Because it's home.

Holly Morris: Czemu zostać w Czarnobylu? Ponieważ tam jest dom.

Filmed:
1,157,051 views

Czarnobyl był miejscem najgorszego wypadku nuklearnego na świecie, a od 27 lat obszar wokół reaktora znany jest jako Strefa Wykluczenia. Mimo to społeczność około 200 osób nadal tam mieszka, w większości są to starsze kobiety. Te dumne babcie sprzeciwiły się rozkazom przesiedlenia, ponieważ więzi łączące je z ojczyzną i społecznością to 'siły rywalizujące nawet z promieniowaniem'.
- Explorer and filmmaker
Holly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
ThreeTrzy yearslat agotemu, I was standingna stojąco about a hundredsto yardsstocznie
0
400
3089
3 lata temu stałam jakieś 100 metrów
00:15
from ChernobylChernobyl nuclearjądrowy reactorreaktor numbernumer fourcztery.
1
3489
3626
od reaktora jądrowego nr 4 w Czarnobylu.
00:19
My GeigerGeiger counterlicznik dosimeterDozymetr, whichktóry measuresśrodki radiationpromieniowanie,
2
7115
3147
Licznik Geigera szalał.
00:22
was going berserkBerserk,
3
10262
1588
00:23
and the closerbliższy I got, the more freneticszalony it becamestał się,
4
11850
3447
Im bliżej reaktora, tym bardziej wariował.
00:27
and franticFrantic. My God.
5
15297
2796
Byłam przerażona.
00:30
I was there coveringkrycia the 25thth anniversaryrocznica
6
18093
2750
Relacjonowałam 25. rocznicę
00:32
of the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy worstnajgorszy nuclearjądrowy accidentwypadek,
7
20843
3150
najgorszego nuklearnego
wypadku na świecie.
00:35
as you can see by the look on my facetwarz,
8
23993
1949
Jak widać po mojej minie,
00:37
reluctantlyniechętnie so, but with good reasonpowód,
9
25942
2891
robiłam to opornie, i nie bez powodu.
00:40
because the nuclearjądrowy fireogień that burnedspalony for 11 daysdni
10
28833
3463
Ogień jądrowy płonący przez 11 dni
w 1986 roku
00:44
back in 1986 releasedwydany 400 timesczasy as much radiationpromieniowanie
11
32296
4416
uwolnił 400 razy więcej promieniowania
00:48
as the bombbomba droppedporzucone on HiroshimaHiroshima,
12
36712
2216
niż bomba zrzucona na Hiroszimę.
00:50
and the sarcophagussarkofag, whichktóry is the coveringkrycia
13
38928
2474
Sarkofag przykrywający reaktor nr 4,
00:53
over reactorreaktor numbernumer fourcztery,
14
41402
1577
00:54
whichktóry was hastilypospiesznie builtwybudowany 27 yearslat agotemu,
15
42979
2882
pośpiesznie zbudowany 27 lat temu,
00:57
now sitssiedzi crackedpęknięty and rustedzardzewiały
16
45861
1918
jest już popękany, zardzewiały
00:59
and leakingprzecieka radiationpromieniowanie.
17
47779
1716
i przepuszcza promieniowanie.
01:01
So I was filmingfilmowanie.
18
49495
1678
Zatem filmowałam.
01:03
I just wanted to get the jobpraca doneGotowe
19
51173
1306
Chciałam wykonać zadanie
01:04
and get out of there fastszybki.
20
52479
2587
i uciec stamtąd jak najszybciej.
01:07
But then, I lookedspojrzał into the distancedystans,
21
55066
2284
Nagle w dali zobaczyłam dym
01:09
and I saw some smokepalić comingprzyjście from a farmhouseFarmhouse,
22
57350
3277
unoszący się z komina domu.
01:12
and I'm thinkingmyślący, who could be livingżycie here?
23
60627
2543
Kto by tam mieszkał?
01:15
I mean, after all, Chernobyl'sCzarnobylu soilgleba, waterwoda and airpowietrze,
24
63170
3592
Przecież ziemia, woda
i powietrze Czarnobyla
01:18
are amongpośród the mostwiększość highlywysoko contaminatedzanieczyszczone on EarthZiemia,
25
66762
2710
należą do najbardziej skażonych na ziemi.
01:21
and the reactorreaktor sitssiedzi at the the centercentrum of
26
69472
1618
Reaktor mieści się w środku
01:23
a tightlyciasno regulatedregulowanym exclusionwykluczenie zonestrefa, or deadnie żyje zonestrefa,
27
71090
3646
ściśle strzeżonej,
zamkniętej strefy śmierci.
To nuklearne państwo policyjne
z własną strażą graniczną,
01:26
and it's a nuclearjądrowy policePolicja statestan, completekompletny with bordergranica guardsosłony.
28
74736
3345
Wszędzie trzeba chodzić z dozymetrem,
który nie przestaje pikać,
01:30
You have to have dosimeterDozymetr at all timesczasy, clickingkliknięcie away,
29
78081
2547
01:32
you have to have a governmentrząd minderMinder,
30
80628
1921
oraz z przydzielonym "opiekunem".
01:34
and there's draconiandrakońskie radiationpromieniowanie ruleszasady
31
82549
2636
Panują drakońskie reguły
dotyczące promieniowania
01:37
and constantstały contaminationzanieczyszczenia monitoringmonitorowanie.
32
85185
4705
i stały monitoring skażenia.
01:41
The pointpunkt beingistota, no humanczłowiek beingistota
33
89890
2152
Ludzie w ogóle nie powinni mieszkać
01:44
should be livingżycie anywheregdziekolwiek nearBlisko the deadnie żyje zonestrefa.
34
92042
2886
w pobliżu strefy śmierci.
01:46
But they are.
35
94928
1593
Ale mieszkają.
01:48
It turnsskręca out an unlikelymało prawdopodobne communityspołeczność
36
96521
2653
Niezwykła społeczność około 200 osób
01:51
of some 200 people are livingżycie insidewewnątrz the zonestrefa.
37
99174
3453
mieszka wewnątrz strefy.
To tak zwani samowolni osadnicy,
01:54
They're callednazywa self-settlerswłasny osadników.
38
102627
1858
01:56
And almostprawie all of them are womenkobiety,
39
104485
2640
niemal bez wyjątku kobiety.
01:59
the menmężczyźni havingmający shorterkrótszy lifespansdługość życia
40
107125
1868
Mężczyźni żyją krócej,
02:00
in partczęść duez powodu to overusenadużywanie of alcoholalkohol, cigarettespapierosy,
41
108993
2317
po części z powodu alkoholu i papierosów,
02:03
if not radiationpromieniowanie.
42
111310
1988
a trochę z promieniowania.
02:05
HundredsSetki of thousandstysiące of people were evacuatedewakuowany
43
113298
2238
Setki tysięcy ludzi ewakuowano
02:07
at the time of the accidentwypadek,
44
115536
1620
tuż po wypadku,
02:09
but not everybodywszyscy acceptedprzyjęty that fatelos.
45
117156
2461
ale nie wszyscy zaakceptowali ten los.
02:11
The womenkobiety in the zonestrefa, now in theirich 70s and 80s,
46
119617
2793
Ponad 70- i 80- letnie mieszkanki strefy
02:14
are the last survivorsktórzy przeżyli of a groupGrupa who defiedprzeciwstawiony authoritieswładze
47
122410
2995
są ostatnie z grupy,
która zignorowała władze
02:17
and, it would seemwydać się, commonpospolity sensesens,
48
125405
1950
i może zdrowy rozsądek,
02:19
and returnedzwrócony to theirich ancestralrodowego homesdomy insidewewnątrz the zonestrefa.
49
127355
3690
wracając do rodzinnych domów
w obrębie strefy.
02:23
They did so illegallynielegalnie.
50
131045
2484
Zrobiły to nielegalnie.
02:25
As one womankobieta put it to a soldierżołnierz
51
133529
1917
Jedna z nich tak wyjaśniła żołnierzowi,
02:27
who was tryingpróbować to evacuateewakuacji her for a seconddruga time,
52
135446
2814
który po raz drugi próbował ją ewakuować:
02:30
"ShootStrzelać me and digkopać the gravegrób.
53
138260
1823
"Albo mnie zastrzel i wykop grób,
02:32
OtherwiseW przeciwnym razie, I'm going home."
54
140083
2578
albo wracam do domu".
02:34
Now why would they returnpowrót to suchtaki deadlyśmiertelnie soilgleba?
55
142661
2535
Dlaczego wróciły na śmiercionośną ziemię?
02:37
I mean, were they unawarenieświadomi of the risksryzyko
56
145196
1908
Czy nie były świadome ryzyka,
02:39
or crazyzwariowany enoughdość to ignoreignorować them, or bothobie?
57
147104
3011
czy na tyle szalone, żeby je ignorować,
czy też jedno i drugie?
02:42
The thing is, they see theirich liveszyje
58
150115
1472
02:43
and the risksryzyko they runbiegać decidedlyzdecydowanie differentlyróżnie.
59
151587
3532
One widzą życie i ryzyko zupełnie inaczej.
02:47
Now around ChernobylChernobyl, there are scatteredrozproszone ghostDuch villageswioski,
60
155119
3253
Wokół Czarnobyla
są rozrzucone wioski-widma,
02:50
eerilyniesamowicie silentcichy, strangelydziwnie charminguroczy, bucolicbucolic,
61
158372
4331
dziwnie ciche, dziwnie urocze, idylliczne,
02:54
totallycałkowicie contaminatedzanieczyszczone.
62
162703
1923
całkowicie skażone.
02:56
ManyWiele were bulldozedzrównane z ziemią underpod at the time of the accidentwypadek,
63
164626
3139
Wiele wyburzono w czasie katastrofy,
02:59
but a fewkilka are left like this,
64
167765
2033
ale kilka zostało, jak tu widać.
03:01
kinduprzejmy of silentcichy vestigesślady to the tragedytragedia.
65
169798
3553
Nieme ślady tragedii.
03:05
OthersInni have a fewkilka residentsmieszkańców in them,
66
173351
2311
Inne mają po kilka mieszkanek,
03:07
one or two "babushkasbabushkas," or "babasBabas,"
67
175662
2465
jedną czy dwie "babuszki" albo "baby",
03:10
whichktóry are the RussianRosyjski and UkrainianUkraiński wordssłowa for grandmotherbabcia.
68
178127
3189
czyli po rosyjsku i ukraińsku babcie.
03:13
AnotherInnym villagewioska mightmoc have sixsześć or sevensiedem residentsmieszkańców.
69
181316
3083
Gdzie indziej mieszka 6 czy 7 osób.
03:16
So this is the strangedziwne demographicdemograficzny of the zonestrefa --
70
184399
2730
Tak wygląda dziwna populacja strefy,
03:19
isolatedodosobniony alonesam togetherRazem.
71
187129
2869
odizolowane, ale razem.
03:21
And when I madezrobiony my way to that pipingRurociągi chimneykomin
72
189998
2203
Kiedy doszłam do dymiącego komina
03:24
I'd seenwidziany in the distancedystans,
73
192201
1671
widocznego z oddali,
03:25
I saw HannaHanna ZavorotnyaZavorotnya, and I metspotkał her.
74
193872
3246
poznałam Hannę Zavorotnyą,
03:29
She's the self-declaredwłasny zadeklarowane mayorburmistrz of KapavatiKapavati villagewioska,
75
197118
3066
samozwańczego wójta wioski Kapavati,
03:32
populationpopulacja eightosiem.
76
200184
1962
liczba mieszkańców osiem.
03:34
(LaughterŚmiech)
77
202146
1963
(Śmiech)
03:36
And she said to me, when I askedspytał her the obviousoczywisty,
78
204109
3233
Na oczywiste pytanie odpowiedziała,
03:39
"RadiationPromieniowanie doesn't scareprzestraszyć me. StarvationGłód does."
79
207342
4009
że promieniowanie nie jej przeraża.
Głód - owszem.
03:43
And you have to rememberZapamiętaj, these womenkobiety have
80
211351
1633
Musicie pamiętać, że te kobiety
03:44
survivedprzeżył the worstnajgorszy atrocitiesokrucieństwa of the 20thth centurystulecie.
81
212984
3868
przeżyły najgorsze potworności XX wieku.
W latach 30. Hołodomor,
Wielki Głód wywołany przez Stalina,
03:48
Stalin'sStalina enforcedwymuszone faminesgłód of the 1930s, the HolodomorWielki głód na Ukrainie,
82
216852
3571
zabił miliony Ukraińców.
03:52
killedzabity millionsmiliony of UkrainiansUkraińcy,
83
220423
1831
W latach 40.
miały do czynienia z nazistami,
03:54
and they facedw obliczu the NazisNaziści in the '40s,
84
222254
2023
03:56
who cameoprawa ołowiana witrażu throughprzez slashingCięcie, burningpalenie, rapinggwałcenie,
85
224277
2976
którzy kaleczyli, palili i gwałcili.
03:59
and in factfakt manywiele of these womenkobiety
86
227253
1616
Wiele kobiet wywieziono do Niemiec
04:00
were shippeddostarczane to GermanyNiemcy as forcedwymuszony laborpraca.
87
228869
3085
na przymusowe roboty.
04:03
So when a couplepara decadesdziesiątki lat into SovietRadziecki rulereguła,
88
231954
2460
Kiedy po paru dekadach sowieckich rządów
04:06
ChernobylChernobyl happenedstało się,
89
234414
1195
zdarzył się Czarnobyl,
04:07
they were unwillingnie chcą to fleeucieczki in the facetwarz of an enemywróg
90
235609
3062
nie chciały uciekać w obliczu wroga,
04:10
that was invisibleniewidzialny.
91
238671
2178
którego nie widać.
04:12
So they returnedzwrócony to theirich villageswioski
92
240849
1989
Wróciły do swoich wiosek,
04:14
and are told they're going to get sickchory and dieumierać soonwkrótce,
93
242838
3220
choć mówiono im, że zachorują i umrą.
04:18
but fivepięć happyszczęśliwy yearslat, theirich logiclogika goesidzie,
94
246058
2565
Jednak wolą przeżyć 5 szczęśliwych lat,
04:20
is better than 10 stuckutknął in a highwysoki risewzrost
95
248623
2555
niż tkwić 10 lat w wieżowcu
04:23
on the outskirtsperyferie of KievKijów,
96
251178
1860
na obrzeżach Kijowa,
04:25
separatedrozdzielony from the gravesgroby of theirich mothersmatki
97
253038
2178
z dala od grobów matek, ojców i dzieci,
04:27
and fathersojcowie and babiesdzieci,
98
255216
2320
bez szumu skrzydeł bociana
w wiosenne popołudnie.
04:29
the whisperszept of storkBocian wingsskrzydełka on a springwiosna afternoonpopołudnie.
99
257536
3956
04:33
For them, environmentalśrodowiskowy contaminationzanieczyszczenia
100
261492
2398
Dla nich skażenie środowiska
04:35
maymoże not be the worstnajgorszy sortsortować of devastationdewastacja.
101
263890
2550
nie jest najgorszym typem spustoszenia.
04:38
It turnsskręca out this holdstrzyma trueprawdziwe
102
266440
1320
Podobnie myślą inne gatunki.
04:39
for other speciesgatunki as well.
103
267760
2091
04:41
WildDziki boarDzik, lynxRyś, mooseŁoś, they'veoni all returnedzwrócony
104
269851
2947
Dziki, rysie i łosie
tłumnie powróciły w te okolice.
04:44
to the regionregion in forcesiła,
105
272798
1750
04:46
the very realreal, very negativenegatywny effectsruchomości of radiationpromieniowanie
106
274548
3255
Realne negatywne skutki promieniowania
04:49
beingistota trumpedzmyślone by the upsidedo góry of a massmasa exodusExodus
107
277803
3558
przegrały z pozytywnymi stronami
masowego exodusu ludzi.
04:53
of humansludzie.
108
281361
1751
04:55
The deadnie żyje zonestrefa, it turnsskręca out, is fullpełny of life.
109
283112
4693
Martwa strefa jest pełna życia,
04:59
And there is a kinduprzejmy of heroicHeroiczny resiliencesprężystość,
110
287805
3058
heroicznej żywotności
05:02
a kinduprzejmy of plain-spokenmówił pragmatismpragmatyzm to those
111
290863
2871
i prostolinijnego pragmatyzmu.
05:05
who startpoczątek theirich day at 5 a.m.
112
293734
2492
Mieszkańcy zaczynają dzień o 5 rano,
05:08
pullingciągnięcie waterwoda from a well
113
296226
2243
nabierając wodę ze studni,
05:10
and endkoniec it at midnightpółnocy
114
298469
1704
a kończą o północy,
05:12
poisedgotowy to beatbić a bucketwiadro with a stickkij
115
300173
2064
gotowi tłuc kijem w wiadro,
05:14
and scareprzestraszyć off wilddziki boarDzik that mightmoc messbałagan with theirich potatoesziemniaki,
116
302237
2900
żeby odstraszyć dziki
zagrażające kartoflisku,
05:17
theirich only companyfirma a bitkawałek of homemadedomowej roboty moonshinebimber vodkawódka.
117
305137
5152
a za całe towarzystwo mają bimber.
05:22
And there's a patinapatyna of simpleprosty defianceDefiance amongpośród them.
118
310289
3410
Widać w nich duch oporu.
05:25
"They told us our legsnogi would hurtból, and they do. So what?"
119
313699
3838
"Mówili, że będą nas boleć nogi,
to i bolą. No i co z tego?"
05:29
I mean, what about theirich healthzdrowie?
120
317537
1702
No właśnie, co z ich zdrowiem?
05:31
The benefitskorzyści of hardywytrzymały, physicalfizyczny livingżycie,
121
319239
2822
Życie hartowane pracą fizyczną,
05:34
but an environmentśrodowisko madezrobiony toxictoksyczny
122
322061
1604
ale w środowisku zatrutym przez wroga,
05:35
by a complicatedskomplikowane, little-understoodmało zrozumiałe enemywróg, radiationpromieniowanie.
123
323665
3983
skomplikowane
i niezrozumiałe promieniowanie.
05:39
It's incrediblyniewiarygodnie difficulttrudny to parseanalizy.
124
327648
2135
Trudno to wymierzyć.
05:41
HealthZdrowie studiesstudia from the regionregion
125
329783
1817
Wyniki badania zdrowia w tym rejonie
05:43
are conflictingpowodujące konflikt and fraughtobarczona.
126
331600
2740
są sprzeczne i najeżone są trudnościami.
05:46
The WorldŚwiat HealthZdrowie OrganizationOrganizacja
127
334340
1393
Światowa Organizacja Zdrowia
05:47
putsstawia the numbernumer of Chernobyl-relatedZwiązane z Chernobyl deathsśmierci
128
335733
2730
szacuje liczbę ofiar Czarnobyla na 4000.
05:50
at 4,000, eventuallyostatecznie.
129
338463
2318
szacuje liczbę ofiar Czarnobyla na 4000.
05:52
GreenpeaceGreenpeace and other organizationsorganizacje
130
340781
2638
Greenpeace i inne organizacje
05:55
put that numbernumer in the tenskilkadziesiąt of thousandstysiące.
131
343419
3158
mówią o dziesiątkach tysięcy,
05:58
Now everybodywszyscy agreeszgadza się that thyroidtarczycy cancersnowotwory
132
346577
2992
Wszyscy się zgadzają,
że zachorowalność na raka tarczycy
06:01
are skyniebo highwysoki, and that ChernobylChernobyl evacueesewakuowanych
133
349569
2617
jest bardzo wysoka,
i że ewakuanci z Czarnobyla
06:04
sufferponieść the traumauraz of relocatedprzeniesiony peoplesnarody everywherewszędzie:
134
352186
3067
cierpią, jak wszyscy przesiedleńcy,
z powody traumy.
06:07
higherwyższy levelspoziomy of anxietylęk, depressiondepresja, alcoholismalkoholizm,
135
355253
3278
Lęki, depresja, alkoholizm,
06:10
unemploymentbezrobocia and, importantlyco ważne,
136
358531
2180
bezrobocie i, co bardzo ważne,
06:12
disruptedzakłócony socialspołeczny networkssieci.
137
360711
3243
zerwane więzi społeczne.
06:15
Now, like manywiele of you,
138
363954
2406
Jak wielu z was,
06:18
I have movedprzeniósł maybe 20, 25 timesczasy in my life.
139
366360
4625
przeprowadzałam się jakieś 20, 25 razy.
06:22
Home is a transientprzejściowy conceptpojęcie.
140
370985
3422
Dom jest pojęciem przejściowym.
06:26
I have a deepergłębiej connectionpołączenie to my laptopkomputer przenośny
141
374407
2177
Jestem bardziej przywiązana
06:28
than any bitkawałek of soilgleba.
142
376584
4342
do swojego laptopa
niż jakiegoś kawałka ziemi.
06:32
So it's hardciężko for us to understandzrozumieć, but home
143
380926
2239
Trudno nam to pojąć,
06:35
is the entireCały cosmoskosmos of the ruralwiejski babushkaBabushka,
144
383165
3173
ale dom to cały wszechświat
wiejskiej babuszki,
06:38
and connectionpołączenie to the landwylądować is palpablenamacalny.
145
386338
3456
jej związek z ziemią jest namacalny.
06:41
And perhapsmoże because these UkrainianUkraiński womenkobiety
146
389794
1791
Ponieważ nasze Ukrainki
06:43
were schooledkształcone underpod the SovietsSowieci
147
391585
2003
chodziły do sowieckiej szkoły
06:45
and versedorientuje się in the RussianRosyjski poetspoeci,
148
393588
2242
i znają rosyjskich poetów,
06:47
aphorismsaforyzmy about these ideaspomysły
149
395830
1558
odpowiednie aforyzmy
06:49
slippoślizg from theirich mouthsusta all the time.
150
397388
2197
wręcz cisną im się na usta.
06:51
"If you leavepozostawiać, you dieumierać."
151
399585
3007
"Kto wyjedzie, ten umiera".
06:54
"Those who left are worsegorzej off now.
152
402592
1967
"Ci, którzy odeszli mają gorzej.
06:56
They are dyingumierający of sadnesssmutek."
153
404559
1641
Umierają na smutek".
06:58
"MotherlandOjczyzny is motherlandojczyzny. I will never leavepozostawiać."
154
406200
4487
"Ojczyzna to ojczyzna.
Nigdy stąd nie odejdę".
07:02
What soundsDźwięki like faithwiara, softmiękki faithwiara,
155
410687
3256
Choć brzmi to jak urojenie,
07:05
maymoże actuallytak właściwie be factfakt,
156
413943
3125
chyba jednak działa.
07:09
because the surprisingzaskakujący truthprawda --
157
417068
1622
Zadziwiająca prawda,
07:10
I mean, there are no studiesstudia, but the truthprawda seemswydaje się to be
158
418690
2386
nie ma badań naukowych,
07:13
that these womenkobiety who returnedzwrócony to theirich homesdomy
159
421076
2572
ale wygląda chyba kobiety,
które wróciły do domów
07:15
and have livedPerscyativestwo recyrodycyjcystwo recyrodycyjcystwo recyrodycyj on some of the mostwiększość radioactiveradioaktywne landwylądować
160
423648
2080
w najbardziej promieniotwórczym
rejonie ziemi,
07:17
on EarthZiemia for the last 27 yearslat,
161
425728
2206
i mieszkają tam od 27 lat,
07:19
have actuallytak właściwie outlivedpanistwostwostwostwostwostwo panistwostwo panistwostwo panistwostwo panistwostwo pani theirich counterpartsodpowiedniki
162
427934
2355
przeżyły swoich rówieśników,
07:22
who acceptedprzyjęty relocationrelokacji,
163
430289
2047
którzy zgodzili się na przesiedlenie,
07:24
by some estimatesszacunki up to 10 yearslat.
164
432336
4126
według niektórych szacunków, o 10 lat.
07:28
How could this be?
165
436462
2180
Jak to możliwe?
07:30
Here'sTutaj jest a theoryteoria: Could it be
166
438642
1699
Teoria jest taka,
07:32
that those tieswięzi to ancestralrodowego soilgleba,
167
440341
3065
że więzy z ziemią przodków,
07:35
the softmiękki variableszmienne reflectedodzwierciedlenie in theirich aphorismsaforyzmy,
168
443406
2566
niewymierne zmienne
odzwierciedlone w aforyzmach,
07:37
actuallytak właściwie affectoddziaływać longevitydługowieczność?
169
445972
2864
mają wpływ na długowieczność.
07:40
The powermoc of motherlandojczyzny
170
448836
1759
Potęga ojczyzny,
07:42
so fundamentalfundamentalny to that partczęść of the worldświat
171
450595
2458
podstawowa wartość w tej części świata,
07:45
seemswydaje się palliativepaliatywnej.
172
453053
1812
działa jak środek uśmierzający ból.
07:46
Home and communityspołeczność are forcessiły
173
454865
2797
Dom i społeczność to siły
07:49
that rivalrywalizować even radiationpromieniowanie.
174
457662
4060
dorównujące nawet promieniowaniu.
07:53
Now radiationpromieniowanie or not,
175
461722
2478
Niezależnie od promieniowania
07:56
these womenkobiety are at the endkoniec of theirich liveszyje.
176
464200
2604
te kobiety są u schyłku życia.
07:58
In the nextNastępny decadedekada, the zone'sStrefa czasowa humanczłowiek residentsmieszkańców will be goneodszedł,
177
466804
3993
Ludzka populacja strefy
przestanie istnieć za 10 lat.
08:02
and it will revertOdwracać to a wilddziki, radioactiveradioaktywne placemiejsce,
178
470797
4227
Znów będzie to dzikie,
radioaktywne miejsce,
08:07
fullpełny only of animalszwierzęta and occasionallysporadycznie
179
475024
3114
pełne jedynie zwierząt, a z rzadka
08:10
daringDaring, flummoxedflummoxed scientistsnaukowcy.
180
478138
3092
śmiałych, skonfundowanych naukowców.
08:13
But the spiritduch and existenceistnienie of the babushkasbabushkas,
181
481230
3102
Ale duch i życie babuszek,
08:16
whosektórego numbersliczby have been halvedo połowę
182
484332
1707
których liczba zmalała o połowę
08:18
in the threetrzy yearslat I've knownznany them,
183
486039
2142
w ciągu 3 lat naszej znajomości,
08:20
will leavepozostawiać us with powerfulpotężny newNowy templatesSzablony
184
488181
2198
zostawi potężny nowy wzorzec rozważań.
08:22
to think about and grapplechwytak with,
185
490379
2016
Możemy zastanowić się
08:24
about the relativekrewny natureNatura of riskryzyko,
186
492395
3663
nad względnym charakterem ryzyka,
08:28
about transformativeprzemieniająca connectionsznajomości to home,
187
496058
3847
transformacyjną więzią z domem,
08:31
and about the magnificentwspaniały tonictonik
188
499905
3546
oraz nad wspaniałym balsamem samozaparcia
08:35
of personalosobisty agencyagencja and self-determinationsamostanowienia.
189
503451
3853
i działania zgodnie z własną wolą.
08:39
Thank you.
190
507304
1935
Dziękuję.
08:41
(ApplauseAplauz)
191
509239
4000
(Brawa)
Translated by Kinga Skorupska
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Holly Morris - Explorer and filmmaker
Holly Morris tells the stories of women around the world through documentary, television, print and the web.

Why you should listen

Holly Morris is a director, producer, writer and storyteller whose work spans media and continents. She is the author of Adventure Divas: Searching the Globe for a New Kind of Heroine (Random House) and writer/director and executuve producer of its companion PBS documentary series, "Adventure Divas". A former National Geographic Adventure columnist and widely anthologized essayist, Morris is also a regular contributor to The New York Times, among other publications. She presents the PBS televisin series "Globe Trekker," and "Treks in a Wild World," and also hosted "Outdoor Investigations" -- a series in which she investigates the scientific side of today's environmental and natural world mysteries. 

Morris has reported on the illegal caviar trade from Iran's Caspian Sea, sex trafficking from the brothels of India, and the global diaspora of Black Panthers from Cuba. Whether she's exploring underground Soviet missile silos, or the ship breaking yards of Bangladesh, Morris goes to the grassroots to tell a global story.

Her new film, The Babushkas of Chernobyl is about a surprising group of survivors living in the shadow of Chernobyl. Based on her award-winning essay of the same name (also published as "Ukraine: A Country of Women"), it won the Meredith Editorial Excellence Award, was reprinted in London's Daily Telegraph, and The Week and was selected for the book The Best Travel Writing (2012). The film, which has won numerous awards, including the Los Angeles Film Festival Jury Award for Directing, is being widely released in Spring 2016 for the 30th anniversary of the Chernobyl disaster.

 

More profile about the speaker
Holly Morris | Speaker | TED.com