TED2008
Chris Abani: On humanity
Chris Abani mijmert over de mensheid
Filmed:
Readability: 3.2
946,913 views
Chris Abani vertelt verhalen over mensen: mensen die opstaan tegen soldaten. Mensen met mededogen. Mensen die hun menselijkheid opnieuw opeisen. "Het is ubuntu", zegt hij: "de enige manier waarop ik mens kan zijn, is als jij mijn menselijkheid weerspiegelt."
Chris Abani - Novelist, poet
Imprisoned three times by the Nigerian government, Chris Abani turned his experience into poems that Harold Pinter called "the most naked, harrowing expression of prison life and political torture imaginable." His novels include GraceLand (2004) and The Virgin of Flames (2007). Full bio
Imprisoned three times by the Nigerian government, Chris Abani turned his experience into poems that Harold Pinter called "the most naked, harrowing expression of prison life and political torture imaginable." His novels include GraceLand (2004) and The Virgin of Flames (2007). Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
My search is always to find ways to chronicle,
0
0
5000
Mijn zoektocht is altijd manieren te vinden om verhalen
00:23
to share and to document stories about people, just everyday people.
1
5000
5000
over alledaagse mensen te documenteren en te delen.
00:28
Stories that offer transformation, that lean into transcendence,
2
10000
5000
Verhalen die transformatie bieden, die transcendentie benaderen,
00:33
but that are never sentimental,
3
15000
2000
maar die nooit sentimenteel zijn,
00:35
that never look away from the darkest things about us.
4
17000
4000
die nooit wegkijken van onze duisterste kanten.
00:39
Because I really believe that we're never more beautiful
5
21000
3000
Ik geloof werkelijk dat we nooit mooier zijn
00:42
than when we're most ugly.
6
24000
2000
dan wanneer we op ons lelijkst zijn.
00:44
Because that's really the moment we really know what we're made of.
7
26000
4000
Want dat is het moment waarop we onze ware aard zien.
00:48
As Chris said, I grew up in Nigeria
8
30000
5000
Zoals Chris zei, groeide ik op in Nigeria
00:53
with a whole generation -- in the '80s --
9
35000
2000
in de jaren '80, met een hele generatie
00:55
of students who were protesting a military dictatorship, which has finally ended.
10
37000
5000
van studenten die protesteerden tegen een militaire dictatuur die eindelijk voorbij is.
01:01
So it wasn't just me, there was a whole generation of us.
11
43000
2000
Dus ik was niet alleen, het was een hele generatie.
01:03
But what I've come to learn
12
45000
2000
Maar wat ik geleerd heb,
01:06
is that the world is never saved in grand messianic gestures,
13
48000
4000
is dat de wereld nooit gered wordt in grootse messiaanse gebaren,
01:10
but in the simple accumulation of gentle, soft, almost invisible acts of compassion,
14
52000
7000
maar in de eenvoudige accumulatie van zachte, bijna onzichtbare handelingen
01:17
everyday acts of compassion.
15
59000
2000
van alledaags mededogen.
01:19
In South Africa, they have a phrase called Ubuntu.
16
61000
6000
In Zuid Afrika hebben ze het begrip 'ubuntu'.
01:26
Ubuntu comes out of a philosophy that says,
17
68000
2000
Ubuntu stamt uit een filosofie die zegt:
01:28
the only way for me to be human is for you to reflect
18
70000
4000
de enige manier voor mij om mens te zijn, is als jij
01:32
my humanity back at me.
19
74000
2000
mijn menselijkheid weerspiegelt.
01:34
But if you're like me, my humanity is more like a window.
20
76000
4000
Maar voor iemand als ik, is menselijkheid meer een venster.
01:38
I don't really see it, I don't pay attention to it
21
80000
2000
Ik zie het niet echt, besteed er geen aandacht aan
01:40
until there's, you know, like a bug that's dead on the window.
22
82000
3000
totdat er een dood insect op zit.
01:43
Then suddenly I see it, and usually, it's never good.
23
85000
4000
Dan opeens zie ik het, en meestal is het niet mooi.
01:47
It's usually when I'm cussing in traffic
24
89000
2000
Het is meestal als ik vloek in het verkeer
01:50
at someone who is trying to drive their car and drink coffee
25
92000
3000
op iemand die probeert te rijden terwijl hij koffie drinkt,
01:53
and send emails and make notes.
26
95000
3000
e-mails verstuurt en aantekeningen maakt.
01:57
So what Ubuntu really says
27
99000
3000
Dus wat ubuntu werkelijk zegt,
02:00
is that there is no way for us to be human without other people.
28
102000
5000
is dat je onmogelijk menselijk kunt zijn zonder anderen.
02:05
It's really very simple, but really very complicated.
29
107000
3000
Het is heel simpel, maar heel gecompliceerd.
02:08
So, I thought I should start with some stories.
30
110000
3000
Ik wilde beginnen met een paar verhalen.
02:11
I should tell you some stories about remarkable people,
31
113000
2000
Een paar verhalen over bijzondere mensen,
02:13
so I thought I'd start with my mother.
32
115000
2000
dus ik dacht: ik begin met mijn moeder.
02:16
(Laughter)
33
118000
1000
(Gelach)
02:17
And she was dark, too.
34
119000
2000
Zij was ook donker.
02:19
My mother was English.
35
121000
1000
Mijn moeder was Engels.
02:20
My parents met in Oxford in the '50s,
36
122000
2000
Mijn ouders ontmoetten elkaar in Oxford in de
02:22
and my mother moved to Nigeria and lived there.
37
124000
2000
jaren '50 en mijn moeder verhuisde naar Nigeria.
02:24
She was five foot two, very feisty and very English.
38
126000
4000
Ze was 1.55m, erg pittig en erg Engels.
02:28
This is how English my mother is -- or was, she just passed.
39
130000
3000
Dit is hoe mijn moeder is -- of was, ze is pas overleden.
02:31
She came out to California, to Los Angeles, to visit me,
40
133000
4000
Ze kwam naar Los Angeles om me te bezoeken,
02:35
and we went to Malibu, which she thought was very disappointing.
41
137000
2000
en we gingen naar Malibu, dat haar erg teleurstelde.
02:37
(Laughter)
42
139000
2000
(Gelach)
02:39
And then we went to a fish restaurant,
43
141000
2000
Toen gingen we naar een visrestaurant,
02:41
and we had Chad, the surfer dude, serving us,
44
143000
3000
en Chad de surfer was onze ober.
02:44
and he came up and my mother said,
45
146000
2000
Hij kwam aan tafel en mijn moeder vroeg:
02:46
"Do you have any specials, young man?"
46
148000
2000
"Heb je nog bijzondere gerechten, jongeman?"
02:48
And Chad says, "Sure, like, we have this, like, salmon,
47
150000
4000
Chad zegt: "Zeker weten, we hebben totaal gave zalm
02:52
that's, like, rolled in this, like, wasabi, like, crust.
48
154000
2000
gerold in een soort korst van wasabi, weet je wel.
02:54
It's totally rad."
49
156000
2000
Helemaal waus..."
02:56
And my mother turned to me and said,
50
158000
3000
Mijn moeder draaide zich naar mij en zei:
02:59
"What language is he speaking?"
51
161000
2000
"Welke taal spreekt hij?"
03:01
(Laughter)
52
163000
1000
(Gelach)
03:02
I said, "English, mum."
53
164000
2000
Ik zei: "Engels, mam."
03:04
And she shook her head and said,
54
166000
2000
Ze schudde haar hoofd en zei:
03:06
"Oh, these Americans. We gave them a language,
55
168000
2000
"O, die Amerikanen... we gaven hen een taal.
03:08
why don't they use it?"
56
170000
2000
Waarom gebruiken ze die niet?"
03:10
(Laughter)
57
172000
6000
(Gelach)
03:16
So, this woman, who converted from the Church of England
58
178000
4000
Dus deze vrouw, die overstapte van de kerk van Engeland
03:20
to Catholicism when she married my father --
59
182000
2000
naar het katholicisme toen ze mijn vader trouwde --
03:22
and there's no one more rabid than a Catholic convert --
60
184000
4000
en niemand is doller dan een katholieke bekeerling --
03:26
decided to teach in the rural areas in Nigeria,
61
188000
4000
besloot in de landelijke gebieden van Nigeria,
03:30
particularly among Igbo women,
62
192000
2000
vooral aan Igbovrouwen
03:32
the Billings ovulation method,
63
194000
2000
de Billings-ovulatiemethode te onderwijzen.
03:34
which was the only approved birth control by the Catholic Church.
64
196000
4000
Dit was het enige voorbehoedmiddel met katholieke goedkeuring.
03:38
But her Igbo wasn't too good.
65
200000
4000
Maar haar Igbo was niet al te goed.
03:42
So she took me along to translate.
66
204000
2000
Dus ze nam me mee om te vertalen.
03:44
I was seven.
67
206000
2000
Ik was zeven.
03:46
(Laughter)
68
208000
1000
(Gelach)
03:47
So, here are these women,
69
209000
2000
Dus hier zijn die vrouwen
03:49
who never discuss their period with their husbands,
70
211000
3000
die nooit hun menstruatie bespreken met hun man,
03:52
and here I am telling them, "Well, how often do you get your period?"
71
214000
4000
en ik vraag: "Hoe vaak menstrueert u?"
03:56
(Laughter)
72
218000
1000
(Gelach)
03:57
And, "Do you notice any discharges?"
73
219000
2000
"Hebt u afscheidingen bemerkt?"
03:59
(Laughter)
74
221000
1000
(Gelach)
04:00
And, "How swollen is your vulva?"
75
222000
2000
"Hoe gezwollen is uw vulva?"
04:02
(Laughter)
76
224000
5000
(Gelach)
04:07
She never would have thought of herself as a feminist,
77
229000
3000
Ze zou zichzelf nooit als feministe gezien hebben,
04:10
my mother, but she always used to say,
78
232000
3000
maar mijn moeder zei altijd:
04:13
"Anything a man can do, I can fix."
79
235000
3000
"Alles wat een man kan, kan ik herstellen."
04:16
(Applause)
80
238000
6000
(Gelach)
04:23
And when my father complained about this situation,
81
245000
5000
Als mijn vader klaagde over deze situatie,
04:28
where she's taking a seven-year-old boy
82
250000
2000
waarin een 7-jarige jongen
04:30
to teach this birth control, you know,
83
252000
2000
een voorbehoedmiddel uitlegt,
04:32
he used to say, "Oh, you're turning him into --
84
254000
2000
zei hij: "O, je bent hem
04:34
you're teaching him how to be a woman."
85
256000
2000
aan het leren hoe hij een vrouw moet zijn."
04:36
My mother said, "Someone has to."
86
258000
2000
Mijn moeder zei: "Iemand moet het doen."
04:38
(Laughter)
87
260000
1000
(Gelach)
04:39
This woman -- during the Biafran war,
88
261000
3000
Deze vrouw -- tijdens de Biafraoorlog
04:43
we were caught in the war.
89
265000
2000
werden we verrast door het conflict.
04:45
It was my mother with five little children.
90
267000
3000
Mijn moeder met vijf kleine kinderen
04:48
It takes her one year, through refugee camp after refugee camp,
91
270000
3000
deed er een jaar over om via opvangkamp na opvangkamp
04:51
to make her way to an airstrip where we can fly out of the country.
92
273000
2000
bij een landingsstrook te geraken om het land te verlaten.
04:53
At every single refugee camp, she has to face off soldiers
93
275000
6000
In elk opvangkamp moest ze officieren ervan weerhouden
04:59
who want to take my elder brother Mark, who was nine,
94
281000
2000
mijn oudere broer Mark, die 9 was,
05:01
and make him a boy soldier.
95
283000
2000
mee te nemen als kindsoldaat.
05:03
Can you imagine this five-foot-two woman,
96
285000
2000
Kun je je deze 1.55m lange vrouw voorstellen,
05:05
standing up to men with guns who want to kill us?
97
287000
3000
staand tussen ons en mannen met geweren?
05:09
All through that one year,
98
291000
2000
Gedurende dat hele jaar
05:11
my mother never cried one time, not once.
99
293000
3000
huilde mijn moeder niet één keer, nooit.
05:14
But when we were in Lisbon, in the airport,
100
296000
2000
Maar op het vliegveld van Lissabon,
05:16
about to fly to England,
101
298000
2000
op weg naar Engeland,
05:18
this woman saw my mother wearing this dress,
102
300000
3000
zag een vrouw mijn moeder een jurk dragen
05:21
which had been washed so many times it was basically see through,
103
303000
4000
die zo vaak gewassen was dat je er doorheen kon kijken,
05:25
with five really hungry-looking kids,
104
307000
3000
met vijf hongerig kijkende kinderen.
05:28
came over and asked her what had happened.
105
310000
2000
Ze kwam ons vragen wat er gebeurd was.
05:30
And she told this woman.
106
312000
1000
Ze vertelde het.
05:31
And so this woman emptied out her suitcase
107
313000
2000
Deze vrouw leegde haar koffer
05:33
and gave all of her clothes to my mother, and to us,
108
315000
3000
en gaf al haar kleren aan mijn moeder en aan ons,
05:36
and the toys of her kids, who didn't like that very much, but --
109
318000
3000
en het speelgoed van haar kinderen, die dat niet leuk vonden, maar...
05:39
(Laughter) --
110
321000
1000
(Gelach)
05:40
that was the only time she cried.
111
322000
2000
Dat was de enige keer dat ze huilde.
05:43
And I remember years later, I was writing about my mother,
112
325000
2000
Jaren later schreef ik over mijn moeder
05:45
and I asked her, "Why did you cry then?"
113
327000
2000
en ik vroeg haar: "Waarom huilde je toen?"
05:47
And she said, "You know, you can steel your heart
114
329000
3000
Zij zei: "Je kunt je hart wapenen
05:50
against any kind of trouble, any kind of horror.
115
332000
3000
tegen alle mogelijke problemen en verschrikkingen.
05:53
But the simple act of kindness from a complete stranger
116
335000
5000
Maar een vriendelijk gebaar van een volstrekte vreemde
05:58
will unstitch you."
117
340000
2000
tornt je naden los."
06:04
The old women in my father's village, after this war had happened,
118
346000
4000
De oude vrouwen in mijn vaders dorp, na de oorlog,
06:08
memorized the names of every dead person,
119
350000
3000
onthielden de namen van iedere gestorvene,
06:11
and they would sing these dirges, made up of these names.
120
353000
7000
en zongen klaagzangen die bestonden uit deze namen.
06:18
Dirges so melancholic that they would scorch you.
121
360000
2000
Klaagzangen zo melancholiek, dat ze je verschroeiden.
06:20
And they would sing them only when they planted the rice,
122
362000
4000
Ze zongen ze alleen tijdens het planten van de rijst,
06:24
as though they were seeding the hearts of the dead
123
366000
2000
alsof ze de harten van de doden zaaiden
06:26
into the rice.
124
368000
2000
met de rijst.
06:28
But when it came for harvest time,
125
370000
2000
Maar in de oogsttijd
06:30
they would sing these joyful songs,
126
372000
2000
zongen ze blijde liederen,
06:32
that were made up of the names of every child
127
374000
2000
die bestonden uit de namen van ieder kind
06:34
who had been born that year.
128
376000
2000
dat in dat jaar geboren was.
06:37
And then the next planting season, when they sang the dirge,
129
379000
4000
Het volgende zaaiseizoen, wanneer ze hun klaagliederen zongen,
06:41
they would remove as many names of the dead
130
383000
3000
verwijderden ze zoveel namen van de doden,
06:44
that equaled as many people that were born.
131
386000
2000
als er mensen waren geboren.
06:46
And in this way, these women enacted a lot of transformation,
132
388000
6000
Zo bewerkstelligden deze vrouwen een hoop
06:52
beautiful transformation.
133
394000
2000
mooie transformatie.
06:54
Did you know, that before the genocide in Rwanda,
134
396000
4000
Wist je, dat vóór de genocide in Rwanda,
06:58
the word for rape and the word for marriage
135
400000
3000
het woord voor verkrachting en voor huwelijk
07:01
was the same one?
136
403000
2000
hetzelfde was?
07:04
But today, women are rebuilding Rwanda.
137
406000
4000
Vandaag bouwen vrouwen Rwanda opnieuw op.
07:08
Did you also know that after apartheid,
138
410000
3000
Wist je dat na apartheid,
07:11
when the new government went into the parliament houses,
139
413000
2000
toen de nieuwe regering de parlementsgebouwen betrok,
07:13
there were no female toilets in the building?
140
415000
4000
er geen damestoiletten aanwezig waren?
07:17
Which would seem to suggest that apartheid
141
419000
2000
Dit suggereert dat apartheid volledig
07:19
was entirely the business of men.
142
421000
2000
het werk was van mannen.
07:22
All of this to say, that despite the horror, and despite the death,
143
424000
4000
Dit alles om te zeggen dat ondanks de verschrikkingen en de dood,
07:26
women are never really counted.
144
428000
3000
vrouwen nooit werkelijk telden.
07:29
Their humanity never seems to matter very much to us.
145
431000
4000
Hun menselijkheid telde niet zo voor ons.
07:34
When I was growing up in Nigeria --
146
436000
3000
Toen ik opgroeide in Nigeria --
07:37
and I shouldn't say Nigeria, because that's too general,
147
439000
2000
ik zou niet Nigeria moeten zeggen, dat is te algemeen,
07:39
but in Afikpo, the Igbo part of the country where I'm from --
148
441000
3000
maar in Urhobo, het Igbodeel van het land,
07:42
there were always rites of passage for young men.
149
444000
3000
waren er altijd ontgroeningsrituelen voor mannen.
07:45
Men were taught to be men in the ways in which we are not women,
150
447000
4000
Mannen werd geleerd niet vrouwelijk te zijn,
07:49
that's essentially what it is.
151
451000
2000
daar komt het op neer.
07:51
And a lot of rituals involved killing, killing little animals,
152
453000
4000
Vele rituelen hadden te maken met het doden van steeds grotere
07:55
progressing along, so when I turned 13 --
153
457000
2000
dieren, dus toen ik 13 werd --
07:57
and, I mean, it made sense, it was an agrarian community,
154
459000
3000
en er zat wat in, het was tenslotte een agrarische gemeenschap,
08:00
somebody had to kill the animals,
155
462000
2000
iemand moest de dieren doden.
08:02
there was no Whole Foods you could go and get kangaroo steak at --
156
464000
3000
Er was geen supermarkt waar je een kangoeroebiefstuk kon halen,
08:05
so when I turned 13, it was my turn now to kill a goat.
157
467000
5000
dus toen ik 13 werd, was het mijn beurt om een geit te doden.
08:10
And I was this weird, sensitive kid, who couldn't really do it,
158
472000
4000
Ik was een vreemde, gevoelige knul, die dat niet kon...
08:14
but I had to do it.
159
476000
2000
maar het moest.
08:16
And I was supposed to do this alone.
160
478000
2000
Ik werd geacht dit alleen te doen.
08:18
But a friend of mine, called Emmanuel,
161
480000
2000
Maar een vriend van me, Emmanuel,
08:20
who was significantly older than me,
162
482000
2000
die aanzienlijk ouder was dan ik,
08:22
who'd been a boy soldier during the Biafran war,
163
484000
2000
en die kindsoldaat was geweest in de Biafraoorlog,
08:24
decided to come with me.
164
486000
3000
besloot met me mee te komen.
08:27
Which sort of made me feel good,
165
489000
3000
Dit vergemakkelijkte het voor me,
08:30
because he'd seen a lot of things.
166
492000
2000
want hij had een hoop gezien.
08:32
Now, when I was growing up, he used to tell me
167
494000
2000
Toen ik opgroeide, vertelde hij me verhalen
08:34
stories about how he used to bayonet people,
168
496000
2000
over hoe hij mensen met een bajonet stak,
08:36
and their intestines would fall out, but they would keep running.
169
498000
3000
zodat hun ingewanden er tijdens het rennen uitvielen.
08:39
So, this guy comes with me.
170
501000
3000
Dus deze kerel komt met me mee,
08:42
And I don't know if you've ever heard a goat, or seen one --
171
504000
3000
en ik weet niet of je wel eens een geit hebt gehoord --
08:45
they sound like human beings,
172
507000
2000
ze klinken als mensen.
08:47
that's why we call tragedies "a song of a goat."
173
509000
3000
Daarom noemen we tragedies: 'lied van een geit'.
08:50
My friend Brad Kessler says that we didn't become human
174
512000
5000
Mijn vriend Brad Kessler zegt dat we niet menselijk waren
08:55
until we started keeping goats.
175
517000
2000
totdat we geiten gingen houden.
08:57
Anyway, a goat's eyes are like a child's eyes.
176
519000
5000
Hoe dan ook, de ogen van een geit zijn kinderogen.
09:02
So when I tried to kill this goat and I couldn't,
177
524000
2000
Dus toen ik de geit maar niet kon doden,
09:04
Emmanuel bent down, he puts his hand over the mouth of the goat,
178
526000
5000
boog Emmanuel voorover, legde zijn hand over de mond van de geit,
09:09
covers its eyes, so I don't have to look into them,
179
531000
3000
bedekte haar ogen, zodat ik die niet zag,
09:12
while I kill the goat.
180
534000
2000
terwijl ik de geit doodde.
09:15
It didn't seem like a lot, for this guy who'd seen so much,
181
537000
4000
Het lijkt niet veel. Maar iemand die zoveel had gezien,
09:19
and to whom the killing of a goat must have seemed
182
541000
2000
en voor wie het doden van een geit zo'n
09:21
such a quotidian experience,
183
543000
2000
triviale ervaring moet zijn geweest,
09:23
still found it in himself to try to protect me.
184
545000
4000
bracht het op, mij te trachten beschermen.
09:29
I was a wimp.
185
551000
2000
Ik was een watje.
09:31
I cried for a very long time.
186
553000
2000
Ik huilde lange tijd.
09:33
And afterwards, he didn't say a word.
187
555000
2000
Hij zei geen woord, maar
09:35
He just sat there watching me cry for an hour.
188
557000
2000
zat te kijken terwijl ik een uur lang huilde.
09:37
And then afterwards he said to me,
189
559000
2000
Daarna zei hij tegen me:
09:39
"It will always be difficult, but if you cry like this every time,
190
561000
5000
het zal altijd moeilijk zijn, maar als je elke keer zo huilt,
09:44
you will die of heartbreak.
191
566000
2000
zal je hart een keer breken.
09:46
Just know that it is enough sometimes
192
568000
3000
Soms is het genoeg om te weten
09:49
to know that it is difficult."
193
571000
3000
dat het moeilijk is.
09:54
Of course, talking about goats makes me think of sheep,
194
576000
3000
Over geiten praten, doet me aan schapen denken
09:57
and not in good ways.
195
579000
2000
en niet op een goede manier.
09:59
(Laughter)
196
581000
2000
(Gelach)
10:01
So, I was born two days after Christmas.
197
583000
4000
Ik werd twee dagen na kerst geboren.
10:05
So growing up, you know, I had a cake and everything,
198
587000
3000
Dus in mijn jeugd, weet je... was er taart en zo,
10:08
but I never got any presents, because, born two days after Christmas.
199
590000
4000
maar ik kreeg nooit geschenken, omdat ik twee dagen na kerst geboren was.
10:13
So, I was about nine, and my uncle had just come back from Germany,
200
595000
3000
Nu, ik was negen en mijn oom was zojuist teruggekomen uit Duitsland,
10:16
and we had the Catholic priest over,
201
598000
3000
en de katholieke priester was op bezoek.
10:19
my mother was entertaining him with tea.
202
601000
2000
Mijn moeder zat met hem aan de thee,
10:21
And my uncle suddenly says, "Where are Chris' presents?"
203
603000
4000
en mijn oom zegt opeens: "Waar zijn de geschenken van Chris?"
10:25
And my mother said, "Don't talk about that in front of guests."
204
607000
4000
Mijn moeder zegt: "Niet waar gasten bij zijn."
10:29
But he was desperate to show that he'd just come back,
205
611000
3000
Maar hij wilde laten zien dat hij net terug was gekomen,
10:32
so he summoned me up, and he said,
206
614000
2000
dus hij riep me en zei:
10:34
"Go into the bedroom, my bedroom.
207
616000
2000
"Ga naar mijn slaapkamer.
10:36
Take anything you want out of the suitcase.
208
618000
2000
Pak wat je maar wilt uit de koffer.
10:38
It's your birthday present."
209
620000
2000
Het is je verjaardagsgeschenk."
10:40
I'm sure he thought I'd take a book or a shirt,
210
622000
2000
Ik denk dat hij dacht dat ik een boek of shirt zou pakken,
10:42
but I found an inflatable sheep.
211
624000
3000
maar ik vond een opblaasbaar schaap.
10:45
(Laughter)
212
627000
6000
(Gelach)
10:51
So, I blew it up and ran into the living room,
213
633000
2000
Dus ik blies het op en rende de kamer in,
10:53
my finger where it shouldn't have been,
214
635000
2000
mijn vinger waar die niet hoorde te zitten.
10:55
I was waving this buzzing sheep around,
215
637000
3000
Ik wuifde dat onzalige schaap in het rond
10:58
and my mother looked like she was going to die of shock.
216
640000
3000
en mijn moeder kreeg bijna een hartaanval.
11:01
(Laughter)
217
643000
2000
(Gelach)
11:04
And Father McGetrick was completely unflustered,
218
646000
3000
Pastoor McGetrick was volstrekt onaangedaan,
11:07
just stirred his tea and looked at my mother and said,
219
649000
2000
roerde zijn thee en keek naar mijn moeder en zei:
11:09
"It's all right Daphne, I'm Scottish."
220
651000
3000
"Geeft niet, Daphne, Ik ben Schots."
11:12
(Laughter)
221
654000
2000
(Gelach)
11:14
(Applause)
222
656000
14000
(Applaus)
11:28
My last days in prison, the last 18 months,
223
670000
6000
Mijn laatste dagen in de gevangenis,
11:34
my cellmate -- for the last year, the first year of the last 18 months --
224
676000
4000
het eerste jaar van de laatste 18 maanden,
11:38
my cellmate was 14 years old.
225
680000
3000
had ik een 14-jarige celgenoot.
11:41
The name was John James,
226
683000
3000
Zijn naam was John James.
11:44
and in those days, if a family member committed a crime,
227
686000
4000
In die dagen hielden de militairen je gevangen
11:48
the military would hold you as ransom
228
690000
3000
als een familielid een misdaad had begaan,
11:51
till your family turned themselves in.
229
693000
2000
tot deze zichzelf aangaf.
11:53
So, here was this 14-year-old kid on death row.
230
695000
3000
Dus hier was die 14-jarige jongen in de dodencel.
11:56
And not everybody on death row was a political prisoner.
231
698000
2000
Niet iedereen in de dodencel was een politiek gevangene --
11:58
There were some really bad people there.
232
700000
3000
er zaten behoorlijk slechte mensen daar.
12:01
And he had smuggled in two comics, two comic books --
233
703000
3000
Hij had twee stripverhalen binnengesmokkeld --
12:04
"Spiderman" and "X-Men."
234
706000
2000
Spiderman en X-men.
12:06
He was obsessed.
235
708000
1000
Hij was geobsedeerd.
12:07
And when he got tired of reading them,
236
709000
2000
Toen hij erop uitgekeken was,
12:09
he started to teach the men in death row how to read,
237
711000
4000
begon hij de mannen in de dodencel te leren
12:13
with these comic books.
238
715000
2000
lezen met deze stripboeken.
12:15
And so, I remember night after night,
239
717000
4000
Ik herinner me, avond aan avond
12:19
you'd hear all these men, these really hardened criminals,
240
721000
2000
hoorde je deze geharde criminelen
12:21
huddled around John James, reciting, "Take that, Spidey!"
241
723000
5000
rond John James gekropen, reciteren: "Pak aan, Spinnenkop!"
12:26
(Laughter)
242
728000
2000
(Gelach)
12:28
It's incredible.
243
730000
2000
Het was ongelofelijk.
12:31
I was really worried.
244
733000
2000
Ik maakte me vreselijke zorgen.
12:33
He didn't know what death row meant.
245
735000
2000
Hij wist niet wat een dodencel betekende.
12:35
I'd been there twice,
246
737000
2000
Ik was er twee keer geweest,
12:37
and I was terribly afraid that I was going to die.
247
739000
2000
en was doodsbenauwd dat ik ging sterven.
12:39
And he would always laugh, and say,
248
741000
2000
Hij lachte altijd, en zei:
12:41
"Come on, man, we'll make it out."
249
743000
2000
"Kom op man, we komen hier wel uit."
12:43
Then I'd say, "How do you know?"
250
745000
2000
Dan zei ik: "Hoe weet je dat?"
12:45
And he said, "Oh, I heard it on the grapevine."
251
747000
3000
En hij: "O, dat heb ik via via gehoord."
12:49
They killed him.
252
751000
2000
Ze hebben hem vermoord.
12:51
They handcuffed him to a chair,
253
753000
3000
Ze bonden hem met handboeien aan een stoel
12:54
and they tacked his penis to a table with a six-inch nail,
254
756000
5000
en nagelden zijn penis aan een tafel met een spijker van 15 cm.
13:00
then left him there to bleed to death.
255
762000
3000
Toen lieten ze hem daar doodbloeden.
13:03
That's how I ended up in solitary, because I let my feelings be known.
256
765000
8000
Zo belandde ik in de isoleercel, want ik liet mijn gevoelens de vrije loop.
13:12
All around us, everywhere, there are people like this.
257
774000
5000
Overal rondom ons, overal, zijn zulke mensen.
13:17
The Igbo used to say that they built their own gods.
258
779000
6000
De Igbo plachten te zeggen dat ze hun eigen goden hadden gemaakt.
13:23
They would come together as a community,
259
785000
2000
Ze kwamen samen als gemeenschap,
13:25
and they would express a wish.
260
787000
3000
en uitten een wens.
13:28
And their wish would then be brought to a priest,
261
790000
2000
Hun wens werd naar een priester gebracht
13:30
who would find a ritual object,
262
792000
3000
die dan een ritueel object vond,
13:33
and the appropriate sacrifices would be made,
263
795000
2000
gepaste offers bracht
13:35
and the shrine would be built for the god.
264
797000
3000
en het altaar bouwde voor de god.
13:38
But if the god became unruly and began to ask for human sacrifice,
265
800000
5000
Maar als de god onhandelbaar werd en menselijke offers ging verlangen,
13:43
the Igbos would destroy the god.
266
805000
2000
vernietigden de Igbo's de god.
13:45
They would knock down the shrine,
267
807000
3000
Ze verwoestten het altaar,
13:48
and they would stop saying the god's name.
268
810000
2000
en spraken de naam van de god niet meer uit.
13:50
This is how they came to reclaim their humanity.
269
812000
5000
Zo herwonnen ze hun menselijkheid.
13:55
Every day, all of us here,
270
817000
2000
Wij allemaal hier, bouwen elke dag
13:57
we're building gods that have gone rampant,
271
819000
3000
goden die amok maken.
14:00
and it's time we started knocking them down
272
822000
3000
Het wordt tijd dat we ze omverwerpen
14:03
and forgetting their names.
273
825000
2000
en hun namen vergeten.
14:06
It doesn't require a tremendous thing.
274
828000
3000
Er is niet veel voor nodig.
14:09
All it requires is to recognize among us, every day --
275
831000
4000
Enkel de dagelijkse herkenning door de weinigen
14:13
the few of us that can see -- are surrounded by people
276
835000
3000
van ons die kunnen zien, dat we omringd zijn door
14:16
like the ones I've told you.
277
838000
3000
mensen als uit mijn verhalen.
14:19
There are some of you in this room, amazing people,
278
841000
3000
Er zijn sommigen in deze ruimte, ongelofelijke mensen,
14:22
who offer all of us the mirror to our own humanity.
279
844000
5000
die onze menselijkheid een spiegel voorhouden.
14:28
I want to end with a poem by an American poet called Lucille Clifton.
280
850000
5000
Ik wil eindigen met een gedicht van de Amerikaanse dichteres Lucille Clifton.
14:33
The poem is called "Libation," and it's for my friend Vusi
281
855000
5000
Het gedicht heet: "Plengoffer", en is voor mijn vriend Vusi
14:38
who is in the audience here somewhere.
282
860000
2000
die hier ergens in het publiek is.
14:42
"Libation,
283
864000
2000
"Plengoffer"
14:44
North Carolina, 1999.
284
866000
3000
North Carolina, 1999.
14:47
I offer to this ground, this gin.
285
869000
6000
Ik offer aan deze grond deze gin.
14:54
I imagine an old man crying here,
286
876000
3000
Ik stel me voor hoe een oude man hier huilt,
14:57
out of the sight of the overseer.
287
879000
4000
buiten het zicht van de opzichter.
15:01
He pushes his tongue through a hole
288
883000
3000
Hij duwt zijn tong door een gat
15:04
where his tooth would be, if he were whole.
289
886000
4000
waar zijn tand zou zijn, als hij heel was.
15:09
It aches in that space where his tooth would be,
290
891000
4000
Hij voelt pijn in de ruimte waar zijn tand zou zijn,
15:13
where his land would be,
291
895000
3000
waar zijn land zou zijn,
15:16
his house, his wife, his son, his beautiful daughter.
292
898000
6000
zijn huis, zijn vrouw, zijn zoon, zijn mooie dochter.
15:22
He wipes sorrow from his face,
293
904000
5000
Hij veegt treurnis van zijn gezicht,
15:27
and puts his thirsty finger to his thirsty tongue,
294
909000
4000
en duwt zijn dorstige vinger tegen zijn dorstige tong,
15:31
and tastes the salt.
295
913000
3000
en proeft het zout.
15:37
I call a name that could be his.
296
919000
2000
Ik roep een naam die van hem kon zijn,
15:39
This is for you, old man.
297
921000
4000
dit is voor jou, oude man.
15:44
This gin, this salty earth."
298
926000
4000
Deze gin, deze zoute aarde."
15:48
Thank you.
299
930000
2000
Dank je.
15:50
(Applause)
300
932000
19000
(Applaus)
ABOUT THE SPEAKER
Chris Abani - Novelist, poetImprisoned three times by the Nigerian government, Chris Abani turned his experience into poems that Harold Pinter called "the most naked, harrowing expression of prison life and political torture imaginable." His novels include GraceLand (2004) and The Virgin of Flames (2007).
Why you should listen
Chris Abani's first novel, published when he was 16, was Masters of the Board, a political thriller about a foiled Nigerian coup. The story was convincing enough that the Nigerian government threw him in jail for inciting a coincidentally timed real-life coup. Imprisoned and tortured twice more, he channeled the experience into searing poetry.
Abani's best-selling 2004 novel GraceLand is a searing and funny tale of a young Nigerian boy, an Elvis impersonator who moves through the wide, wild world of Lagos, slipping between pop and traditional cultures, art and crime. It's a perennial book-club pick, a story that brings the postcolonial African experience to vivid life.
Now based in Los Angeles, Abani published The Virgin of Flames in 2007. He is also a publisher, running the poetry imprint Black Goat Press.
Chris Abani | Speaker | TED.com