TED2012
Bryan Stevenson: We need to talk about an injustice
Bryan Stevenson: Trzeba mówić o niesprawiedliwości
Filmed:
Readability: 3.5
6,350,265 views
W ujmującym, osobistym wystąpieniu, w którym wspoimna własną babkę i Rosę Parks, prawnik i obrońca praw człowieka Bryan Stevenson dzieli się trudnymi przemyśleniami na temat amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości. Mówi między innymi o ogromnych nierównościach rasowych: aż 1/3 czarnoskórych Amerykanów była w którymś momencie życia aresztowana. Te przemilczane fragmenty amerykańskiej historii rzadko są omawiane z taką szczerością, wnikliwością i przekonaniem.
Bryan Stevenson - Public-interest lawyer
Bryan Stevenson is the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system. Full bio
Bryan Stevenson is the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Well this is a really extraordinary honor for me.
0
0
3000
To dla mnie ogromny zaszczyt.
00:18
I spend most of my time
1
3000
2000
Większość czasu spędzam
00:20
in jails, in prisons, on death row.
2
5000
3000
w aresztach, więzieniach, celach śmierci.
00:23
I spend most of my time in very low-income communities
3
8000
3000
Obracam się wśród najbiedniejszych,
00:26
in the projects and places where there's a great deal of hopelessness.
4
11000
3000
w miejscach, w których panuje beznadzieja.
00:29
And being here at TED
5
14000
2000
Moja obecność na TED,
00:31
and seeing the stimulation, hearing it,
6
16000
2000
uczestnictwo w czymś tak ekscytującym,
00:33
has been very, very energizing to me.
7
18000
2000
dodaje mi energii.
00:35
And one of the things that's emerged in my short time here
8
20000
3000
Zauważyłem podczas krótkiego pobytu,
00:38
is that TED has an identity.
9
23000
3000
że TED ma tożsamość.
00:41
And you can actually say things here
10
26000
2000
Mogą tu padać słowa,
00:43
that have impacts around the world.
11
28000
2000
mające wpływ na cały świat.
00:45
And sometimes when it comes through TED,
12
30000
2000
Słowa wypowiedziane na TED
00:47
it has meaning and power
13
32000
2000
mają znaczenie i siłę.
00:49
that it doesn't have when it doesn't.
14
34000
3000
mają znaczenie i siłę.
00:52
And I mention that because I think identity is really important.
15
37000
3000
Mówię o tym, bo tożsamość jest bardzo istotna.
00:55
And we've had some fantastic presentations.
16
40000
3000
Mieliśmy kilka fantastycznych prezentacji.
00:58
And I think what we've learned
17
43000
2000
Mogliśmy się przekonać,
01:00
is that, if you're a teacher your words can be meaningful,
18
45000
2000
że mają znaczenie słowa nauczyciela
01:02
but if you're a compassionate teacher,
19
47000
2000
ale jeszcze większą wagę ,
01:04
they can be especially meaningful.
20
49000
2000
mają słowa oddanego nauczyciela.
01:06
If you're a doctor you can do some good things,
21
51000
2000
Lekarz może dokonać wiele dobrego,
01:08
but if you're a caring doctor you can do some other things.
22
53000
3000
ale jeszcze więcej, troskliwy lekarz.
01:11
And so I want to talk about the power of identity.
23
56000
3000
Chcę dziś mówić o sile tożsamości.
01:14
And I didn't learn about this actually
24
59000
2000
Nie nauczyłem się tego,
01:16
practicing law and doing the work that I do.
25
61000
2000
wykonując zawód prawnika.
01:18
I actually learned about this from my grandmother.
26
63000
3000
Nauczyłem się tego właściwie od swojej babci.
01:21
I grew up in a house
27
66000
2000
Dorastałem w tradycyjnym afro-amerykańskim domu,
01:23
that was the traditional African-American home
28
68000
2000
Dorastałem w tradycyjnym afro-amerykańskim domu,
01:25
that was dominated by a matriarch,
29
70000
2000
w którym rządziła kobieta,
01:27
and that matriarch was my grandmother.
30
72000
2000
moja babcia.
01:29
She was tough, she was strong,
31
74000
3000
Była mocna, silna i twarda.
01:32
she was powerful.
32
77000
2000
Była mocna, silna i twarda.
01:34
She was the end of every argument in our family.
33
79000
4000
Do niej należało ostatnie słowo w rodzinie.
01:38
She was the beginning of a lot of arguments in our family.
34
83000
3000
Była powodem wielu rodzinnych kłótni.
01:41
She was the daughter of people who were actually enslaved.
35
86000
3000
Była córką niewolników.
01:44
Her parents were born in slavery in Virginia in the 1840's.
36
89000
2000
Jej rodzice urodzili się w niewoli w Wirginii, w latach '40 XIX w.
01:46
She was born in the 1880's
37
91000
2000
Ona sama urodziła się w latach '80 XIX w.
01:48
and the experience of slavery
38
93000
2000
i doświadczenie niewolnictwa
01:50
very much shaped the way she saw the world.
39
95000
3000
bardzo wpłynęło na jej postrzeganie świata.
01:53
And my grandmother was tough, but she was also loving.
40
98000
2000
Moja babcia była twarda, ale była też kochająca.
01:55
When I would see her as a little boy,
41
100000
2000
Kiedy byłem małym chłopcem,
01:57
she'd come up to me and she'd give me these hugs.
42
102000
2000
podchodziła do mnie i przytulała.
01:59
And she'd squeeze me so tight I could barely breathe
43
104000
2000
Ściskała mnie tak mocno, że ledwo mogłem oddychać,
02:01
and then she'd let me go.
44
106000
2000
a później mnie puszczała.
02:03
And an hour or two later, if I saw her,
45
108000
2000
Jeśli po godzinie lub dwóch znów się widzieliśmy,
02:05
she'd come over to me and she'd say, "Bryan, do you still feel me hugging you?"
46
110000
3000
pytała mnie: "Bryan, czujesz jeszcze moje objęcie?"
02:08
And if I said, "No," she'd assault me again,
47
113000
2000
Jeśli mówiłem nie, to zaczynała od nowa,
02:10
and if I said, "Yes," she'd leave me alone.
48
115000
2000
a jeśli tak, to dawała mi spokój.
02:12
And she just had this quality
49
117000
2000
Miała po prostu coś w sobie,
02:14
that you always wanted to be near her.
50
119000
2000
że zawsze chciało się być blisko niej.
02:16
And the only challenge was that she had 10 children.
51
121000
3000
Ale miała 10 dzieci.
02:19
My mom was the youngest of her 10 kids.
52
124000
2000
Moja mama była z nich najmłodsza.
02:21
And sometimes when I would go and spend time with her,
53
126000
2000
Ilekroć chciałem z nią spędzić trochę czasu,
02:23
it would be difficult to get her time and attention.
54
128000
2000
ciężko było zwrócić na siebie jej uwagę.
02:25
My cousins would be running around everywhere.
55
130000
2000
Wszędzie biegało moje kuzynostwo.
02:27
And I remember, when I was about eight or nine years old,
56
132000
3000
Pamiętam, miałem jakies 9 lat,
02:30
waking up one morning, going into the living room,
57
135000
2000
obudziłem się pewnego ranka, poszedłem do salonu,
02:32
and all of my cousins were running around.
58
137000
2000
a wokół biegali moi kuzyni.
02:34
And my grandmother was sitting across the room
59
139000
2000
W pokoju siedziała babcia,
02:36
staring at me.
60
141000
2000
wpatrywała się we mnie.
02:38
And at first I thought we were playing a game.
61
143000
2000
Najpierw pomyślałem, że gramy w jakąś grę.
02:40
And I would look at her and I'd smile,
62
145000
2000
Patrzyłem na nią i się uśmiechałem,
02:42
but she was very serious.
63
147000
2000
ale ona była bardzo poważna.
02:44
And after about 15 or 20 minutes of this,
64
149000
2000
Po ok. 20 minutach
02:46
she got up and she came across the room
65
151000
3000
wstała i podeszła do mnie
02:49
and she took me by the hand
66
154000
2000
biorąc mnie za rękę
02:51
and she said, "Come on, Bryan. You and I are going to have a talk."
67
156000
2000
i powiedziała: "Chodź Bryan. Musimy porozmawiać".
02:53
And I remember this just like it happened yesterday.
68
158000
4000
Pamiętam, jakby to było wczoraj.
02:57
I never will forget it.
69
162000
2000
Nigdy tego nie zapomnę.
02:59
She took me out back and she said, "Bryan, I'm going to tell you something,
70
164000
2000
Wzięła mnie i powiedziała: "Bryan, coś ci powiem,
03:01
but you don't tell anybody what I tell you."
71
166000
2000
ale nikomu nie możesz o tym powiedzieć".
03:03
I said, "Okay, Mama."
72
168000
2000
Powiedziałem: "Dobrze".
03:05
She said, "Now you make sure you don't do that." I said, "Sure."
73
170000
3000
Ona na to: "Na pewno nikomu o tym nie mów". Powiedziałem: "Na pewno".
03:08
Then she sat me down and she looked at me
74
173000
3000
Potem posadziła mnie, spojrzała na mnie
03:11
and she said, "I want you to know
75
176000
2000
i powiedziała: "Chcę, byś wiedział,
03:13
I've been watching you."
76
178000
3000
że cię obserwuję.
03:16
And she said, "I think you're special."
77
181000
3000
Uważam, że jesteś wyjątkowy.
03:19
She said, "I think you can do anything you want to do."
78
184000
4000
Uważam, że będziesz mógł dokonać czegokolwiek zechcesz".
03:23
I will never forget it.
79
188000
3000
Nigdy tego nie zapomnę.
03:26
And then she said, "I just need you to promise me three things, Bryan."
80
191000
2000
Następnie powiedziała: "Chcę żebyś obiecał mi 3 rzeczy, Bryan".
03:28
I said, "Okay, Mama."
81
193000
2000
Odparłem: "Oczywiście".
03:30
She said, "The first thing I want you to promise me
82
195000
2000
Babcia: "Po pierwsze, chcę żebyś przyrzekł ,
03:32
is that you'll always love your mom."
83
197000
2000
że zawsze będziesz kochać mamę.
03:34
She said, "That's my baby girl,
84
199000
2000
To moja córeczka,
03:36
and you have to promise me now you'll always take care of her."
85
201000
2000
musisz mi przyrzec, że zawsze będziesz się nią opiekować".
03:38
Well I adored my mom, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."
86
203000
4000
Uwielbiałem swoją mamę, więc odparłem: "Oczywiście".
03:42
Then she said, "The second thing I want you to promise me
87
207000
2000
Następnie powiedziała:: "Po drugie, chcę żebyś przyrzekł mi,
03:44
is that you'll always do the right thing
88
209000
2000
że zawsze będziesz robić to co słuszne,
03:46
even when the right thing is the hard thing."
89
211000
3000
nawet jeśli to słuszne będzie trudne".
03:49
And I thought about it and I said, "Yes, Mama. I'll do that."
90
214000
4000
Przemyślałem to i odparłem: "Oczywiście, zrobię to".
03:53
Then finally she said, "The third thing I want you to promise me
91
218000
2000
W końcu odparła:: "Po trzecie, chcę żebyś mi przyrzekł,
03:55
is that you'll never drink alcohol."
92
220000
3000
że nigdy nie będziesz pić alkoholu".
03:58
(Laughter)
93
223000
2000
(Śmiech)
04:00
Well I was nine years old, so I said, "Yes, Mama. I'll do that."
94
225000
3000
Miałem wtedy tylko 9 lat, więc odparłem: "Obiecuję".
04:03
I grew up in the country in the rural South,
95
228000
2000
Dorastałem na wsi, na rolniczym południu.
04:05
and I have a brother a year older than me and a sister a year younger.
96
230000
3000
Mam o rok starszego brata i siostrę o rok młodszą.
04:08
When I was about 14 or 15,
97
233000
2000
Kiedy miałem ok. 15 lat,
04:10
one day my brother came home and he had this six-pack of beer --
98
235000
2000
pewnego dnia podszedł do mnie brat z sześciopakiem piwa,
04:12
I don't know where he got it --
99
237000
2000
nie wiem skąd je miał,
04:14
and he grabbed me and my sister and we went out in the woods.
100
239000
2000
wziął mnie i siostrę i poszliśmy do lasu.
04:16
And we were kind of just out there doing the stuff we crazily did.
101
241000
3000
Bawiliśmy się, jak zawsze.
04:19
And he had a sip of this beer and he gave some to my sister and she had some,
102
244000
3000
Brat wziął łyk piwa, poczęstował siostrę i ona też się napiła,
04:22
and they offered it to me.
103
247000
2000
następnie poczęstowali mnie.
04:24
I said, "No, no, no. That's okay. You all go ahead. I'm not going to have any beer."
104
249000
3000
Powiedziałem: "Nie, dziękuje. Wy się napijcie. Ja nie będę pić piwa".
04:27
My brother said, "Come on. We're doing this today; you always do what we do.
105
252000
3000
Mój brat na to: "No dalej. Dzisiaj pijemy piwo; zawsze robisz to co my.
04:30
I had some, your sister had some. Have some beer."
106
255000
2000
Ja się napiłem. Twoja siostra też. Napij się trochę".
04:32
I said, "No, I don't feel right about that. Y'all go ahead. Y'all go ahead."
107
257000
2000
Odpowiedziałem: "Nie, uważam, że to nieodpowiednie. Wy się napijcie".
04:34
And then my brother started staring at me.
108
259000
2000
Mój brat zaczął mi się przyglądać.
04:36
He said, "What's wrong with you? Have some beer."
109
261000
3000
Powiedział: "Coś z tobą nie tak? Napij się trochę".
04:39
Then he looked at me real hard and he said,
110
264000
2000
Później spojrzał na mnie srogo i powiedział:
04:41
"Oh, I hope you're not still hung up
111
266000
2000
"Mam nadzieję, że nie chodzi
04:43
on that conversation Mama had with you."
112
268000
2000
o rozmowę, którą odbyłeś z babcią".
04:45
(Laughter)
113
270000
2000
(Śmiech)
04:47
I said, "Well, what are you talking about?"
114
272000
2000
Odparłem: "O czym mówisz?"
04:49
He said, "Oh, Mama tells all the grandkids that they're special."
115
274000
3000
Odpowiedział: "Babcia wszystkim wnukom mówi, że są wyjątkowi".
04:52
(Laughter)
116
277000
3000
(Śmiech)
04:55
I was devastated.
117
280000
2000
Byłem niepocieszony.
04:57
(Laughter)
118
282000
2000
(Śmiech)
04:59
And I'm going to admit something to you.
119
284000
2000
Muszę wam się do czegoś przyznać.
05:01
I'm going to tell you something I probably shouldn't.
120
286000
2000
Powiem wam coś, czego pewnie nie powinienem mówić.
05:03
I know this might be broadcast broadly.
121
288000
2000
Wiem, że pójdzie to w eter.
05:05
But I'm 52 years old,
122
290000
2000
Mam 52 lata
05:07
and I'm going to admit to you
123
292000
2000
i przyznam się wam,
05:09
that I've never had a drop of alcohol.
124
294000
3000
że nigdy nie spróbowałem alkoholu. Ani kropelki.
05:12
(Applause)
125
297000
2000
(Oklaski)
05:14
I don't say that because I think that's virtuous;
126
299000
3000
Nie mówię tego, dlatego że jest to cnotliwe;
05:17
I say that because there is power in identity.
127
302000
4000
Mówię to, ponieważ w tożsamości jest siła.
05:21
When we create the right kind of identity,
128
306000
2000
Kiedy kreujemy odpowiedni kształt tożsamości,
05:23
we can say things to the world around us
129
308000
2000
możemy mówić światu rzeczy,
05:25
that they don't actually believe makes sense.
130
310000
2000
które niekoniecznie według innych ludzi są sensowne.
05:27
We can get them to do things
131
312000
2000
Możemy sprawić, że ludzie będą robić to,
05:29
that they don't think they can do.
132
314000
2000
czego, według nich, nie potrafią zrobić.
05:31
When I thought about my grandmother,
133
316000
2000
Kiedy myślę o swojej babci,
05:33
of course she would think all her grandkids were special.
134
318000
2000
oczywiście uważała, że wszystkie jej wnuki są wyjątkowe.
05:35
My grandfather was in prison during prohibition.
135
320000
3000
Mój dziadek za czasów prohibicji był w więzieniu.
05:38
My male uncles died of alcohol-related diseases.
136
323000
2000
Wujkowie zmarli od chorób wywołanych alkoholem.
05:40
And these were the things she thought we needed to commit to.
137
325000
3000
Więc ona wierzyła, że to coś, czemu warto się poświęcić.
05:43
Well I've been trying to say something
138
328000
2000
Chciałem coś powiedzieć
05:45
about our criminal justice system.
139
330000
2000
o naszym systemie walki z przestępczością kryminalną.
05:47
This country is very different today
140
332000
2000
Ten kraj bardzo się zmienił
05:49
than it was 40 years ago.
141
334000
2000
w ciągu ostatnich 40 lat.
05:51
In 1972, there were 300,000 people in jails and prisons.
142
336000
3000
W 1972 r. w aresztach i więzieniach osadzonych było 300 000 osób.
05:54
Today, there are 2.3 million.
143
339000
5000
Dziś jest ich 2,3 mln.
05:59
The United States now has the highest rate of incarceration
144
344000
2000
USA ma pod tym względem najwyższy współczynnik na świecie.
06:01
in the world.
145
346000
2000
USA ma pod tym względem najwyższy współczynnik na świecie.
06:03
We have seven million people on probation and parole.
146
348000
3000
Mamy 7 mln osób pod dozorem kuratorskim lub na zwolnieniu warunkowym.
06:06
And mass incarceration, in my judgment,
147
351000
3000
Masowe zamykanie ludzi, według mnie
06:09
has fundamentally changed our world.
148
354000
3000
zasadniczo zmieniło nasz świat.
06:12
In poor communities, in communities of color
149
357000
2000
W ubogich społecznościach, wśród ludzi o ciemnym kolorze skóry,
06:14
there is this despair,
150
359000
2000
panuje rozpacz,
06:16
there is this hopelessness,
151
361000
2000
beznadziejność,
06:18
that is being shaped by these outcomes.
152
363000
2000
To następstwo.
06:20
One out of three black men
153
365000
2000
1 z 3 czarnoskórych mężczyzn
06:22
between the ages of 18 and 30
154
367000
2000
w wieku 18-30 lat
06:24
is in jail, in prison, on probation or parole.
155
369000
3000
jest osadzony w więzieniu, areszcie lub na zwolnieniu warunkowym 157 00:06:12,000 --> 00:06:14,000 W USA, w społecznościach wielkomiejskich:
06:27
In urban communities across this country --
156
372000
2000
W USA, w społecznościach wielkomiejskich:
06:29
Los Angeles, Philadelphia, Baltimore, Washington --
157
374000
3000
Los Angeles, Filadelfii, Baltimore, Waszyngtonie,
06:32
50 to 60 percent of all young men of color are
158
377000
3000
50-60% kolorowych młodych mężczyzn
06:35
in jail or prison or on probation or parole.
159
380000
3000
znajduje się w więzieniu albo pod dozorem kuratora.
06:38
Our system isn't just being shaped
160
383000
2000
Nasz system jest ukształtowany
06:40
in these ways that seem to be distorting around race,
161
385000
2000
nie tylko przez rasę,
06:42
they're also distorted by poverty.
162
387000
2000
ale także biedę.
06:44
We have a system of justice in this country
163
389000
3000
Mamy taki system sprawiedliwości,
06:47
that treats you much better
164
392000
2000
który traktuje cię lepiej,
06:49
if you're rich and guilty than if you're poor and innocent.
165
394000
3000
jeśli jesteś bogaty i winny, niż biedny i niewinny.
06:52
Wealth, not culpability,
166
397000
3000
Bogactwo, a nie wina
06:55
shapes outcomes.
167
400000
2000
kształtują system,
06:57
And yet, we seem to be very comfortable.
168
402000
3000
a jednak wydaje się, że nie mamy z tym problemu.
07:00
The politics of fear and anger
169
405000
2000
Polityka strachu i nienawiści
07:02
have made us believe
170
407000
2000
sprawiła, że wierzymy,
07:04
that these are problems that are not our problems.
171
409000
3000
że te problemy nas nie dotyczą.
07:07
We've been disconnected.
172
412000
2000
Żyjemy odizolowani.
07:09
It's interesting to me.
173
414000
2000
To mnie bardzo interesuje.
07:11
We're looking at some very interesting developments in our work.
174
416000
2000
Obserwuję to na codzień w mojej pracy .
07:13
My state of Alabama, like a number of states,
175
418000
2000
Mój stan, Alabama, jak i kilka innych,
07:15
actually permanently disenfranchises you
176
420000
2000
odbiera prawa wyborcze
07:17
if you have a criminal conviction.
177
422000
2000
osobom w przeszłości skazanym.
07:19
Right now in Alabama
178
424000
2000
Obecnie w Alabamie
07:21
34 percent of the black male population
179
426000
2000
34% czarnoskórej populacji
07:23
has permanently lost the right to vote.
180
428000
2000
na stałe straciło prawo głosu.
07:25
We're actually projecting in another 10 years
181
430000
2000
Przewidujemy, że w ciągu następnych 10 lat
07:27
the level of disenfranchisement
182
432000
2000
liczba ludzi bez prawa głosu
07:29
will be as high as it's been
183
434000
2000
będzie tak wysoka,
07:31
since prior to the passage of the Voting Rights Act.
184
436000
2000
jak przed wejściem w życie Ustawy o Prawach do Głosowania.
07:33
And there is this stunning silence.
185
438000
4000
A mimo tego panuje zadziwiająca cisza.
07:37
I represent children.
186
442000
2000
Reprezentuję dzieci.
07:39
A lot of my clients are very young.
187
444000
2000
Mam wielu młodych klientów.
07:41
The United States is the only country in the world
188
446000
2000
USA to jedyny kraj na świecie,
07:43
where we sentence 13-year-old children
189
448000
2000
gdzie na dożywocie skazuje się 13-letnie dzieci.
07:45
to die in prison.
190
450000
2000
gdzie na dożywocie skazuje się 13-letnie dzieci.
07:47
We have life imprisonment without parole for kids in this country.
191
452000
3000
Skazujemy dzieci na dożywocie bez możliwości zwolnienia warunkowego.
07:50
And we're actually doing some litigation.
192
455000
2000
Prowadzimy właśnie spór w sądzie.
07:52
The only country in the world.
193
457000
2000
Jedyny kraj na świecie.
07:54
I represent people on death row.
194
459000
2000
Reprezentuję ludzi z celi śmierci.
07:56
It's interesting, this question of the death penalty.
195
461000
2000
Kwestia kary śmierci jest bardzo interesująca.
07:58
In many ways, we've been taught to think
196
463000
2000
Na różne sposoby wpajano nam,
08:00
that the real question is,
197
465000
2000
że prawdziwym problemem jest to,
08:02
do people deserve to die for the crimes they've committed?
198
467000
3000
czy ludzie zasługują na śmierć za zbrodnie, które popełnili?
08:05
And that's a very sensible question.
199
470000
2000
To bardzo ważkie pytanie.
08:07
But there's another way of thinking
200
472000
2000
Ale inne pytanie,
08:09
about where we are in our identity.
201
474000
2000
które powinniśmy sobie zadawać,
08:11
The other way of thinking about it
202
476000
2000
dotyczy naszej tożsamości:
08:13
is not, do people deserve to die for the crimes they commit,
203
478000
2000
nie czy ludzie zasługują na śmierć za zbrodnie, które popełnili,
08:15
but do we deserve to kill?
204
480000
2000
ale czy my zasługujemy, by zabijać?
08:17
I mean, it's fascinating.
205
482000
2000
To fascynujący problem.
08:19
Death penalty in America is defined by error.
206
484000
3000
Kara śmierci w USA jest polem minowym.
08:22
For every nine people who have been executed,
207
487000
2000
Na każde 9 osób poddanych egzekucji,
08:24
we've actually identified one innocent person
208
489000
2000
zidentyfikowaliśmy 1 niewinną osobę,
08:26
who's been exonerated and released from death row.
209
491000
3000
która została oczyszczona z zarzutów.
08:29
A kind of astonishing error rate --
210
494000
3000
Zdumiewający współczynnik błędu,
08:32
one out of nine people innocent.
211
497000
3000
1 z 9 osób niewinna.
08:35
I mean, it's fascinating.
212
500000
2000
To fascynujące.
08:37
In aviation, we would never let people fly on airplanes
213
502000
3000
W lotnictwie nigdy byśmy nie pozwolili ludziom wsiąść do samolotu,
08:40
if for every nine planes that took off
214
505000
2000
jeśli 1 z 9 startujących samolotów
08:42
one would crash.
215
507000
2000
miałby się rozbić.
08:44
But somehow we can insulate ourselves from this problem.
216
509000
3000
Jakoś jednak potrafimy się odizolować od tego problemu.
08:47
It's not our problem.
217
512000
2000
To nie nasz problem.
08:49
It's not our burden.
218
514000
2000
To nie nasze brzemię.
08:51
It's not our struggle.
219
516000
2000
To nie nasza walka.
08:53
I talk a lot about these issues.
220
518000
2000
Wiele rozmawiam o tych kwestiach.
08:55
I talk about race and this question
221
520000
2000
Rozmawiam o problemach rasowych i o tym,
08:57
of whether we deserve to kill.
222
522000
2000
czy zasługujemy na to, by zabijać.
08:59
And it's interesting, when I teach my students about African-American history,
223
524000
2000
To interesujące. Ucząc swoich studentów historii afroamerykańskiej,
09:01
I tell them about slavery.
224
526000
2000
opowiadam im o niewolnictwie.
09:03
I tell them about terrorism,
225
528000
2000
Opowiadam im o terrorze,
09:05
the era that began at the end of reconstruction
226
530000
2000
który zaczął się pod koniec okresu Rekonstrukcji,
09:07
that went on to World War II.
227
532000
2000
a trwał do II wojny światowej.
09:09
We don't really know very much about it.
228
534000
2000
Nie wiemy o tym zbyt wiele,
09:11
But for African-Americans in this country,
229
536000
2000
ale dla Afro-amerykanów w USA
09:13
that was an era defined by terror.
230
538000
2000
był to okres terroru.
09:15
In many communities, people had to worry about being lynched.
231
540000
2000
W wielu społecznościach ludzie obawiali się linczu.
09:17
They had to worry about being bombed.
232
542000
2000
Musieli obawiać się bombardowania.
09:19
It was the threat of terror that shaped their lives.
233
544000
2000
Terror rządził ich życiem.
09:21
And these older people come up to me now
234
546000
2000
Ci starzy ludzie podchodzą do mnie teraz
09:23
and they say, "Mr. Stevenson, you give talks, you make speeches,
235
548000
3000
i mówią: "Wygłasza Pan przemówienia, wykłady.
09:26
you tell people to stop saying
236
551000
2000
Powinien Pan mówić ludziom, że nie pierwszy raz
09:28
we're dealing with terrorism for the first time in our nation's history
237
553000
3000
nasz kraj walczy z terroryzem,
09:31
after 9/11."
238
556000
2000
teraz, po 11 września".
09:33
They tell me to say, "No, tell them that we grew up with that."
239
558000
3000
Proszą: "Mów ludziom, że my z tym dorastaliśmy".
09:36
And that era of terrorism, of course,
240
561000
2000
Po tamtej erze terroryzmu
09:38
was followed by segregation
241
563000
2000
nastąpiła segregacja rasowa
09:40
and decades of racial subordination
242
565000
2000
i lata niesprawiedliwości.
09:42
and apartheid.
243
567000
2000
i apartheidu.
09:44
And yet, we have in this country this dynamic
244
569000
3000
My Amerykanie ,
09:47
where we really don't like to talk about our problems.
245
572000
3000
unikamy rozmów o problemach.
09:50
We don't like to talk about our history.
246
575000
3000
Nie lubimy rozmawiać o naszej historii.
09:53
And because of that, we really haven't understood
247
578000
3000
I dlatego nie wyciągamy
09:56
what it's meant to do the things we've done historically.
248
581000
3000
wniosków z przeszłości.
09:59
We're constantly running into each other.
249
584000
2000
Ciągle na siebie wpadamy.
10:01
We're constantly creating tensions and conflicts.
250
586000
2000
Ciągle powodujemy napięcia i konflikty.
10:03
We have a hard time talking about race,
251
588000
3000
Mamy problem w mówieniu głośno o rasie
10:06
and I believe it's because we are unwilling to commit ourselves
252
591000
4000
Boimy się
10:10
to a process of truth and reconciliation.
253
595000
2000
prawdy i pojednania.
10:12
In South Africa, people understood
254
597000
2000
W Afryce Południowej ludzie zrozumieli,
10:14
that we couldn't overcome apartheid
255
599000
2000
że nie da się pokonać apartheidu
10:16
without a commitment to truth and reconciliation.
256
601000
2000
bez prawdy i pojednania.
10:18
In Rwanda, even after the genocide, there was this commitment,
257
603000
3000
W Rwandzie nawet po ludobójstwie były takie próby,
10:21
but in this country we haven't done that.
258
606000
2000
ale my w USA tego nie zrobiliśmy.
10:23
I was giving some lectures in Germany about the death penalty.
259
608000
3000
Miałem wykład w Niemczech o karze śmierci.
10:26
It was fascinating
260
611000
2000
To było fascynujące,
10:28
because one of the scholars stood up after the presentation
261
613000
3000
ponieważ jeden z naukowców wstał po prezentacji
10:31
and said, "Well you know it's deeply troubling
262
616000
2000
i powiedział: "To bardzo niepokojące,
10:33
to hear what you're talking about."
263
618000
2000
co mówisz".
10:35
He said, "We don't have the death penalty in Germany.
264
620000
3000
Powiedział: "W Niemczech nie ma kary śmierci.
10:38
And of course, we can never have the death penalty in Germany."
265
623000
3000
Nigdy jej w Niemczech nie będzie".
10:41
And the room got very quiet,
266
626000
2000
Sala ucichła
10:43
and this woman said,
267
628000
2000
i odezwała się kobieta:
10:45
"There's no way, with our history,
268
630000
3000
W Niemczech, ze względu na naszą historię,
10:48
we could ever engage
269
633000
2000
byłoby to niemożliwe, byśmy
10:50
in the systematic killing of human beings.
270
635000
2000
zaangażowali się w zabijanie ludzi.
10:52
It would be unconscionable for us
271
637000
4000
Byłoby to nierozsądne,
10:56
to, in an intentional and deliberate way,
272
641000
2000
byśmy świadomie i celowo
10:58
set about executing people."
273
643000
3000
dokonywali egzekucji".
11:01
And I thought about that.
274
646000
2000
Przemyślałem to, co powiedziała.
11:03
What would it feel like
275
648000
2000
Jakby to było
11:05
to be living in a world
276
650000
2000
żyć na świecie,
11:07
where the nation state of Germany was executing people,
277
652000
3000
gdzie władze niemiecki dokonują egzekucji ludzi,
11:10
especially if they were disproportionately Jewish?
278
655000
2000
szczególnie jeśli byliby to w większości Żydzi?
11:12
I couldn't bear it.
279
657000
2000
Nie zniósłbym tego.
11:14
It would be unconscionable.
280
659000
2000
Byłoby to nierozsądne.
11:16
And yet, in this country,
281
661000
2000
Obecnie w USA,
11:18
in the states of the Old South,
282
663000
2000
w stanach Starego Południa,
11:20
we execute people --
283
665000
2000
wykonujemy egzekucje,
11:22
where you're 11 times more likely to get the death penalty
284
667000
2000
Prawdopodobieństwo skazania na śmierć jest 11 wyższe
11:24
if the victim is white than if the victim is black,
285
669000
2000
jeśli ofiara jest biała, niż czarnoskóra.
11:26
22 times more likely to get it
286
671000
2000
22 razy większe
11:28
if the defendant is black and the victim is white --
287
673000
2000
jeśli oskarżony jest czarnoskóry, a ofiara biała.
11:30
in the very states where there are buried in the ground
288
675000
2000
W tych samych stanach, gdzie pogrzebane są
11:32
the bodies of people who were lynched.
289
677000
2000
ciała zlinczowanych ludzi.
11:34
And yet, there is this disconnect.
290
679000
4000
A my mimo wszystko wolimy o tym nie myśleć.
11:38
Well I believe that our identity is at risk.
291
683000
4000
Nasza tożsamość jest zagrożona.
11:42
That when we actually don't care
292
687000
3000
Gdy nie poświęcamy uwagi
11:45
about these difficult things,
293
690000
3000
tym trudnym sprawom
11:48
the positive and wonderful things
294
693000
2000
to ma to wpływ
11:50
are nonetheless implicated.
295
695000
3000
również na wiele cudownych rzeczy.
11:53
We love innovation.
296
698000
2000
Uwielbiamy innowacje,
11:55
We love technology. We love creativity.
297
700000
3000
technologię i kreatywność.
11:58
We love entertainment.
298
703000
2000
Uwielbiamy rozrywkę.
12:00
But ultimately,
299
705000
2000
Ostatecznie i tak
12:02
those realities
300
707000
2000
te rzeczywistości
12:04
are shadowed by suffering,
301
709000
3000
są przesłonięte cierpieniem,
12:07
abuse, degradation,
302
712000
2000
przemocą, degradacją,
12:09
marginalization.
303
714000
2000
marginalizacją.
12:11
And for me, it becomes necessary
304
716000
2000
Dla mnie ważne jest,
12:13
to integrate the two.
305
718000
2000
połączenie tych dwóch światów,
12:15
Because ultimately we are talking
306
720000
2000
Bo w końcu rozmawiamy
12:17
about a need to be more hopeful,
307
722000
2000
o potrzebie zwiększenia nadziei,
12:19
more committed, more dedicated
308
724000
3000
poświęcenia i stawienia czoła oddania
12:22
to the basic challenges of living in a complex world.
309
727000
3000
wyzwaniom w skomplikowanym świecie.
12:25
And for me that means
310
730000
3000
Dla mnie oznacza to
12:28
spending time thinking and talking
311
733000
2000
spędzanie czasu na rozmowach i myśleniu
12:30
about the poor, the disadvantaged,
312
735000
3000
o biednych, pokrzywdzonych przez los,
12:33
those who will never get to TED.
313
738000
2000
o tych, którzy nigdy nie dotrą do TED.
12:35
But thinking about them in a way
314
740000
2000
Myślę o nich w kategoriach
12:37
that is integrated in our own lives.
315
742000
2000
powiązanych z naszym życiem.
12:39
You know ultimately, we all have to believe things we haven't seen.
316
744000
4000
Ostatecznie i tak wierzymy w to, co niewidzialne.
12:43
We do. As rational as we are, as committed to intellect as we are.
317
748000
4000
Nawet jeśli jesteśmy racjonalni.
12:47
Innovation, creativity,
318
752000
2000
Innowacja, kreatywność
12:49
development comes
319
754000
2000
i rozwój
12:51
not from the ideas in our mind alone.
320
756000
2000
nie są li tylko dziełem
12:53
They come from the ideas in our mind
321
758000
3000
naszego intelektu.
12:56
that are also fueled
322
761000
2000
Rodzą się także
12:58
by some conviction in our heart.
323
763000
2000
w naszych sercach.
13:00
And it's that mind-heart connection
324
765000
2000
To połączenie pomiędzy umysłem i sercem
13:02
that I believe compels us
325
767000
2000
zmusza nas, byśmy
13:04
to not just be attentive
326
769000
2000
nie tylko zwracali uwagę
13:06
to all the bright and dazzly things,
327
771000
3000
na rzeczy jasne,
13:09
but also the dark and difficult things.
328
774000
3000
ale również na rzeczy ciemne i trudne.
13:12
Vaclav Havel, the great Czech leader, talked about this.
329
777000
3000
Mówił o tym Vaclav Havel, wielki czeski przywódca.
13:15
He said, "When we were in Eastern Europe and dealing with oppression,
330
780000
3000
Powiedział: "Kiedy w Europie Wschodniej walczyliśmy z prześladowaniami,
13:18
we wanted all kinds of things,
331
783000
2000
chcieliśmy wielu rzeczy,
13:20
but mostly what we needed was hope,
332
785000
2000
ale najbardziej potrzebowaliśmy nadziei,
13:22
an orientation of the spirit,
333
787000
2000
ukierunkowania duchowego,
13:24
a willingness to sometimes be in hopeless places
334
789000
2000
gotowości znalezienia się czasem w beznadziejnym miejscu
13:26
and be a witness."
335
791000
2000
i bycia świadkiem".
13:28
Well that orientation of the spirit
336
793000
2000
Takie nastawienie ducha
13:30
is very much at the core of what I believe
337
795000
3000
jest sednem tego, w co
13:33
even TED communities
338
798000
2000
nawet społeczność TED
13:35
have to be engaged in.
339
800000
2000
musi się zaangażować.
13:37
There is no disconnect
340
802000
2000
Bez tego związku
13:39
around technology and design
341
804000
3000
technologia i design
13:42
that will allow us to be fully human
342
807000
2000
nie pomogą nam być w pełni ludźmi.
13:44
until we pay attention to suffering,
343
809000
3000
Musimy zwracać uwagę na cierpienie,
13:47
to poverty, to exclusion, to unfairness, to injustice.
344
812000
3000
biedę, wykluczenie, nieuczciwość i niesprawiedliwość.
13:50
Now I will warn you
345
815000
2000
Muszę was ostrzec,
13:52
that this kind of identity
346
817000
2000
że ten rodzaj tożsamości
13:54
is a much more challenging identity
347
819000
3000
jest o wiele większym wyzwaniem,
13:57
than ones that don't pay attention to this.
348
822000
2000
łatwiej jest nie zwracać uwagi.
13:59
It will get to you.
349
824000
2000
Dotrze to do was.
14:01
I had the great privilege, when I was a young lawyer, of meeting Rosa Parks.
350
826000
3000
Będąc młodym prawnikiem, miałem przywilej spotkania Rosy Parks,
14:04
And Ms. Parks used to come back to Montgomery every now and then,
351
829000
3000
która od czasu do czasu wracała do Montgomery
14:07
and she would get together with two of her dearest friends,
352
832000
2000
i spotykała się ze swoimi najdroższymi przyjaciółkami,
14:09
these older women,
353
834000
2000
starszymi paniami,
14:11
Johnnie Carr who was the organizer
354
836000
2000
z Johnnie Carr, która zorganizowała
14:13
of the Montgomery bus boycott --
355
838000
2000
bojkot autobusów w Montgomery,
14:15
amazing African-American woman --
356
840000
2000
niesamowita Afro-amerykanka,
14:17
and Virginia Durr, a white woman,
357
842000
2000
i Virginia Durr, biała kobieta,
14:19
whose husband, Clifford Durr, represented Dr. King.
358
844000
2000
której mąż, Clifford Durr, reprezentował Martina Luthera Kinga.
14:21
And these women would get together and just talk.
359
846000
3000
Spotykały się i rozmawiały.
14:24
And every now and then Ms. Carr would call me,
360
849000
2000
Od czasu do czasu dzwoniła do mnie pani Carr
14:26
and she'd say, "Bryan, Ms. Parks is coming to town. We're going to get together and talk.
361
851000
3000
mówiąc: "Bryan, pani Parks będzie w mieście. Będziemy rozmawiać.
14:29
Do you want to come over and listen?"
362
854000
2000
Chcesz przyjść i posłuchać?"
14:31
And I'd say, "Yes, Ma'am, I do."
363
856000
2000
Odpowiadałem: "Tak, bardzo chętnie".
14:33
And she'd say, "Well what are you going to do when you get here?"
364
858000
2000
Ona na to: "Co będziesz robić, jak już tu przyjedziesz?"
14:35
I said, "I'm going to listen."
365
860000
2000
Odpowiedziałem: "Będę słuchać".
14:37
And I'd go over there and I would, I would just listen.
366
862000
2000
Jeździłem tam i słuchałem.
14:39
It would be so energizing and so empowering.
367
864000
2000
Bardzo to dodawało energii i siły.
14:41
And one time I was over there listening to these women talk,
368
866000
3000
Kiedyś byłem tam i słuchałem ich rozmów,
14:44
and after a couple of hours Ms. Parks turned to me
369
869000
2000
po kilku godzinach pani Parks zapytała:
14:46
and she said, "Now Bryan, tell me what the Equal Justice Initiative is.
370
871000
3000
"Bryan, czym zajmuje się Equal Justice Initiative?
14:49
Tell me what you're trying to do."
371
874000
2000
Co chcecie osiągnąć?"
14:51
And I began giving her my rap.
372
876000
2000
Zacząłem więc recytować.
14:53
I said, "Well we're trying to challenge injustice.
373
878000
2000
"Staramy się walczyć z niesprawiedliwością.
14:55
We're trying to help people who have been wrongly convicted.
374
880000
2000
Pomóc ludziom niesłusznie skazanym.
14:57
We're trying to confront bias and discrimination
375
882000
2000
Staramy się walczyć z uprzedzeniami i dyskryminacją
14:59
in the administration of criminal justice.
376
884000
2000
w systemie sprawiedliwości.
15:01
We're trying to end life without parole sentences for children.
377
886000
3000
Skończyć z dożywociami dla dzieci bez możliwości zwolnienia warunkowego.
15:04
We're trying to do something about the death penalty.
378
889000
2000
Znieść karę śmierci.
15:06
We're trying to reduce the prison population.
379
891000
2000
Zmniejszyć liczbę osób osadzonych w więzieniu.
15:08
We're trying to end mass incarceration."
380
893000
2000
Staramy się ograniczyć penalizację".
15:10
I gave her my whole rap, and when I finished she looked at me
381
895000
2000
Gdy skończyłem mówić, spojrzała na mnie
15:12
and she said, "Mmm mmm mmm."
382
897000
3000
i poweidziała: "No, no.
15:15
She said, "That's going to make you tired, tired, tired."
383
900000
3000
Będziesz strasznie zmęczony".
15:18
(Laughter)
384
903000
2000
(Śmiech)
15:20
And that's when Ms. Carr leaned forward, she put her finger in my face,
385
905000
2000
Wtedy pani Carr pochyliła się i położyła mi palec na ustach.
15:22
she said, "That's why you've got to be brave, brave, brave."
386
907000
6000
mówiąc: "Dlatego właśnie musisz być strasznie dzielny".
15:28
And I actually believe that the TED community
387
913000
3000
A ja myślę, że społeczość TED
15:31
needs to be more courageous.
388
916000
2000
musi być bardzo dzielna.
15:33
We need to find ways
389
918000
2000
Musimy radzić sobie
15:35
to embrace these challenges,
390
920000
2000
z tymi wyzwaniami,
15:37
these problems, the suffering.
391
922000
2000
problemami, cierpieniem,
15:39
Because ultimately, our humanity depends
392
924000
3000
ponieważ nasze człowieczeństwo zależy
15:42
on everyone's humanity.
393
927000
2000
od człowieczeństwa każdego z nas.
15:44
I've learned very simple things doing the work that I do.
394
929000
2000
Robiąc to, co robię, nauczyłem się prostych rzeczy.
15:46
It's just taught me very simple things.
395
931000
2000
Robiąc to, co robię, nauczyłem się prostych rzeczy.
15:48
I've come to understand and to believe
396
933000
3000
Zrozumiałem i uwierzyłem,
15:51
that each of us
397
936000
2000
że żadnego człowieka,
15:53
is more than the worst thing we've ever done.
398
938000
2000
nie wolno zredukować do najgorszej rzeczy jaką w życiu uczynił.
15:55
I believe that for every person on the planet.
399
940000
3000
Dotyczy to każdego na tej planecie.
15:58
I think if somebody tells a lie, they're not just a liar.
400
943000
3000
Jeśli ktoś dopuści się kłamstwa, nie jest li tylko kłamcą.
16:01
I think if somebody takes something that doesn't belong to them,
401
946000
2000
Jeśli ktoś przywłaszczył sobie coś, co do niego nie należało,
16:03
they're not just a thief.
402
948000
2000
to nie jest li tylko złodziejem.
16:05
I think even if you kill someone, you're not just a killer.
403
950000
3000
Nawet jeśli się kogoś zabije, to nie jest się tylko mordercą.
16:08
And because of that there's this basic human dignity
404
953000
3000
Istnieje jeszcze ludzka godność,
16:11
that must be respected by law.
405
956000
2000
która musi być respektowana przez prawo.
16:13
I also believe
406
958000
2000
Wierzę również,
16:15
that in many parts of this country,
407
960000
2000
że w wielu rejonach tego kraju
16:17
and certainly in many parts of this globe,
408
962000
4000
i na pewno w wielu miejscach na naszym globie,
16:21
that the opposite of poverty is not wealth.
409
966000
2000
przeciwieństwem biedy nie jest bogactwo.
16:23
I don't believe that.
410
968000
2000
Niestety nie.
16:25
I actually think, in too many places,
411
970000
3000
Uważam, że w zbyt wielu miejscach
16:28
the opposite of poverty is justice.
412
973000
3000
przeciwieństwem biedy jest sprawiedliwość.
16:31
And finally, I believe
413
976000
3000
Wierzę również,
16:34
that, despite the fact that it is so dramatic
414
979000
3000
mimo że jest to tak wspaniałe,
16:37
and so beautiful and so inspiring
415
982000
2000
piękne, inspirujące
16:39
and so stimulating,
416
984000
2000
i stymulujące,
16:41
we will ultimately not be judged by our technology,
417
986000
3000
że ostatecznie nie będziemy osądzani za nasze osiągnięcia technologiczne,
16:44
we won't be judged by our design,
418
989000
3000
nasze plany
16:47
we won't be judged by our intellect and reason.
419
992000
3000
intelekt i rozsądek.
16:50
Ultimately, you judge the character of a society,
420
995000
3000
W ostatecznym rozrachunku nie osądza się społeczeństwa
16:53
not by how they treat their rich and the powerful and the privileged,
421
998000
3000
po tym jak traktuje bogatych, potężnych i uprzywilejowanych,
16:56
but by how they treat the poor,
422
1001000
2000
ale po tym, jak traktuje biednych,
16:58
the condemned, the incarcerated.
423
1003000
2000
skazanych i więzionych.
17:00
Because it's in that nexus
424
1005000
2000
Dopiero wtedy
17:02
that we actually begin to understand truly profound things
425
1007000
3000
zaczynamy rozumieć,
17:05
about who we are.
426
1010000
4000
kim naprawdę jesteśmy.
17:09
I sometimes get out of balance. I'll end with this story.
427
1014000
2000
Czasem tracę równowagę. Zakończę tą historią.
17:11
I sometimes push too hard.
428
1016000
2000
Czasem przesadzam.
17:13
I do get tired, as we all do.
429
1018000
2000
Czasem jestem zmęczony, jak wszyscy.
17:15
Sometimes those ideas get ahead of our thinking
430
1020000
3000
Czasem pomysły nas wyprzedzają,
17:18
in ways that are important.
431
1023000
2000
w sposób dość istotny.
17:20
And I've been representing these kids
432
1025000
2000
Reprezentowałem te dzieciaki,
17:22
who have been sentenced to do these very harsh sentences.
433
1027000
2000
które skazywane były na bardzo surowe wyroki.
17:24
And I go to the jail and I see my client who's 13 and 14,
434
1029000
3000
Jadę do aresztu i widzę swojego 14-letniego klienta,
17:27
and he's been certified to stand trial as an adult.
435
1032000
3000
który za swe czyny będzie odpowiadać jak dorosły.
17:30
I start thinking, well, how did that happen?
436
1035000
2000
Zaczynam się wtedy zastanawiać, jak do tego doszło?
17:32
How can a judge turn you into something
437
1037000
2000
Jak sędzia może zrobić z ciebie kogoś,
17:34
that you're not?
438
1039000
2000
kim nie jesteś?
17:36
And the judge has certified him as an adult, but I see this kid.
439
1041000
3000
Sędzia zakwalifikował go jako dorosłego, ale ja widzę dziecko.
17:39
And I was up too late one night and I starting thinking,
440
1044000
2000
Zasiedziałem się pewnej nocy i zacząłem myśleć,
17:41
well gosh, if the judge can turn you into something that you're not,
441
1046000
2000
jeśli sędzia może z ciebie zrobić kogoś, kim nie jesteś,
17:43
the judge must have magic power.
442
1048000
2000
to ten sędzia musi chyba mieć magiczną moc.
17:45
Yeah, Bryan, the judge has some magic power.
443
1050000
3000
Tak, Bryan, sędzia ma magiczną moc.
17:48
You should ask for some of that.
444
1053000
2000
Może powinienem go poprosić żeby się nią ze mną podzielił?
17:50
And because I was up too late, wasn't thinking real straight,
445
1055000
2000
Ponieważ zasiedziałem się wtedy zbyt długo, nie myślałem jasno.
17:52
I started working on a motion.
446
1057000
2000
Zacząłem pracować nad wnioskiem.
17:54
And I had a client who was 14 years old, a young, poor black kid.
447
1059000
3000
Miałem 14-letniego klienta, biednego czarnoskórego chłopca.
17:57
And I started working on this motion,
448
1062000
2000
Zacząłem pracę nad wnioskiem,
17:59
and the head of the motion was: "Motion to try my poor,
449
1064000
2000
którego nagłówek brzmiał: "Wniosek o sądzenie mojego 14-letniego,
18:01
14-year-old black male client
450
1066000
2000
biednego, czarnoskórego klienta
18:03
like a privileged, white 75-year-old
451
1068000
2000
jak uprzywilejowanego 75-letniego
18:05
corporate executive."
452
1070000
2000
dyrektora korporacji".
18:07
(Applause)
453
1072000
5000
(Oklaski)
18:12
And I put in my motion
454
1077000
2000
Umieściłem we wniosku informacje
18:14
that there was prosecutorial misconduct and police misconduct and judicial misconduct.
455
1079000
3000
o niewłaściwym postępowaniu oskarżyciela, policji i sądu.
18:17
There was a crazy line in there about how there's no conduct in this county,
456
1082000
2000
Był tam wariacki fragment o tym, że w tym kraju nic nie jest właściwe,
18:19
it's all misconduct.
457
1084000
2000
wszystko źle prowadzone.
18:21
And the next morning, I woke up and I thought, now did I dream that crazy motion,
458
1086000
3000
Następnego ranka obudziłem się pomyślałem, czy ten szalony wniosek
18:24
or did I actually write it?
459
1089000
2000
mi się przyśnił, czy rzeczywiście go napisałem?
18:26
And to my horror, not only had I written it,
460
1091000
2000
Nie tylko go napisałem,
18:28
but I had sent it to court.
461
1093000
2000
ale i wysłałem do sądu.
18:30
(Applause)
462
1095000
3000
(Oklaski)
18:33
A couple months went by,
463
1098000
3000
Minęło kilka miesięcy
18:36
and I had just forgotten all about it.
464
1101000
2000
i o wszystkim zapomniałem.
18:38
And I finally decided,
465
1103000
2000
Ostatecznie zdecydowałem się
18:40
oh gosh, I've got to go to the court and do this crazy case.
466
1105000
2000
pójść do sądu i wziąć tę szaloną sprawę.
18:42
And I got into my car
467
1107000
2000
Wsiadłem do samochodu
18:44
and I was feeling really overwhelmed -- overwhelmed.
468
1109000
2000
i czułem się bardzo onieśmielony.
18:46
And I got in my car and I went to this courthouse.
469
1111000
2000
Pojechałem do sądu.
18:48
And I was thinking, this is going to be so difficult, so painful.
470
1113000
3000
Pomyślałem, że to będzie trudna i bolesna sprawa.
18:51
And I finally got out of the car and I started walking up to the courthouse.
471
1116000
3000
Wysiadłem z samochodu i udałem się w stronę gmachu sądu.
18:54
And as I was walking up the steps of this courthouse,
472
1119000
2000
Wchodząc po schodach do budynku,
18:56
there was an older black man who was the janitor in this courthouse.
473
1121000
3000
zauważyłem czarnoskórego mężczyznę - woźnego.
18:59
When this man saw me, he came over to me
474
1124000
2000
Zauważył mnie, podszedł
19:01
and he said, "Who are you?"
475
1126000
2000
i zapytał: "Kim Pan jest?"
19:03
I said, "I'm a lawyer." He said, "You're a lawyer?" I said, "Yes, sir."
476
1128000
3000
"Prawnikiem". "Pan jest prawnikiem?". Odparłem
19:06
And this man came over to me
477
1131000
2000
"Tak". Podszedł do mnie i mnie uściskał.
19:08
and he hugged me.
478
1133000
2000
"Tak proszę Pana". Podszedł do mnie i mnie uściskał.
19:10
And he whispered in my ear.
479
1135000
2000
Wyszeptał mi do ucha:
19:12
He said, "I'm so proud of you."
480
1137000
2000
„Jestem z ciebie bardzo dumny".
19:14
And I have to tell you,
481
1139000
2000
Muszę przyznać,
19:16
it was energizing.
482
1141000
2000
że dodało mi to energii.
19:18
It connected deeply with something in me
483
1143000
2000
Dotknęło mnie to bardzo głęboko.
19:20
about identity,
484
1145000
2000
Chodzi o tożsamość,
19:22
about the capacity of every person to contribute
485
1147000
3000
o to, że każdy może mieć swój wkład
19:25
to a community, to a perspective that is hopeful.
486
1150000
2000
w społeczeństwo, w nadzieję.
19:27
Well I went into the courtroom.
487
1152000
2000
Wszedłem do sądu.
19:29
And as soon as I walked inside, the judge saw me coming in.
488
1154000
2000
Gdy tylko sędzia mnie zauważył.
19:31
He said, "Mr. Stevenson, did you write this crazy motion?"
489
1156000
3000
zapytał: "Panie Stevenson, to Pan napisał ten szalony wniosek?"
19:34
I said, "Yes, sir. I did." And we started arguing.
490
1159000
2000
"Tak, to ja". I zaczęła się kłótnia.
19:36
And people started coming in because they were just outraged.
491
1161000
2000
Zaczęli schodzić się ludzie. Byli wściekli,
19:38
I had written these crazy things.
492
1163000
2000
że napisałem te szalone rzeczy.
19:40
And police officers were coming in
493
1165000
2000
Zeszli się policjanci,
19:42
and assistant prosecutors and clerk workers.
494
1167000
2000
oskarżyciele i pracownicy administracji.
19:44
And before I knew it, the courtroom was filled with people
495
1169000
2000
Zanim się zorientowałem, sala sądowa wypełniła się ludźmi,
19:46
angry that we were talking about race,
496
1171000
2000
Zanim się zorientowałem, sala sądowa wypełniła się ludźmi,
19:48
that we were talking about poverty,
497
1173000
2000
wściekłymi, że rozmawiamy o rasie, biedzie i nierówności.
19:50
that we were talking about inequality.
498
1175000
2000
wściekłymi, że rozmawiamy o rasie, biedzie i nierówności.
19:52
And out of the corner of my eye, I could see this janitor pacing back and forth.
499
1177000
3000
Kątem oka widziałem tego woźnego.
19:55
And he kept looking through the window, and he could hear all of this holler.
500
1180000
2000
Zaglądał przez okno i przysłuchiwał się tym wrzaskom.
19:57
He kept pacing back and forth.
501
1182000
2000
Chodził w tę i z powrotem.
19:59
And finally, this older black man with this very worried look on his face
502
1184000
3000
W końcu ten starszy czarnoskóry mężczyzna z bardzo zatroskaną miną
20:02
came into the courtroom and sat down behind me,
503
1187000
3000
wszedł na salę sądową i usiadł za mną,
20:05
almost at counsel table.
504
1190000
2000
prawie że przy stole obrony.
20:07
About 10 minutes later the judge said we would take a break.
505
1192000
2000
Po 10 minutach sędzia ogłosił przerwę.
20:09
And during the break there was a deputy sheriff who was offended
506
1194000
3000
Podczas przerwy zauważyłem zastępcę szeryfa, który był urażony tym,
20:12
that the janitor had come into court.
507
1197000
2000
że woźny wszedł na salę sądową.
20:14
And this deputy jumped up and he ran over to this older black man.
508
1199000
2000
Zastępca szeryfa podbiegł do tego starszego czarnoskórego pana
20:16
He said, "Jimmy, what are you doing in this courtroom?"
509
1201000
3000
i zapytał: "Jimmy, co ty robisz na tej sali sądowej?"
20:19
And this older black man stood up
510
1204000
2000
Woźny wstał,
20:21
and he looked at that deputy and he looked at me
511
1206000
2000
spojrzał na zastępcę szeryfa i spojrzał na mnie
20:23
and he said, "I came into this courtroom
512
1208000
3000
i powiedział: "Przyszedłem na tę salę sądową,
20:26
to tell this young man,
513
1211000
2000
by powiedzieć temu młodemu mężczyźnie
20:28
keep your eyes on the prize, hold on."
514
1213000
3000
by myślał cały czas o nagrodzie i nie poddawał się".
20:31
I've come to TED
515
1216000
2000
Przyjechałem na TED ,
20:33
because I believe that many of you understand
516
1218000
2000
ponieważ wierzę, że wielu z was rozumie,
20:35
that the moral arc of the universe is long,
517
1220000
2000
że moralność zmierza ku prawdzie i sprawiedliwości.
20:37
but it bends toward justice.
518
1222000
2000
że moralność zmierza ku prawdzie i sprawiedliwości.
20:39
That we cannot be full evolved human beings
519
1224000
3000
Nie będziemy w pełni rozwiniętymi istotami ludzkimi,
20:42
until we care about human rights and basic dignity.
520
1227000
3000
dopóki nie zadbamy prawa człowieka i podstawową godność.
20:45
That all of our survival
521
1230000
2000
Nasze przetrwanie
20:47
is tied to the survival of everyone.
522
1232000
2000
zależy od przetrwania każdego.
20:49
That our visions of technology and design
523
1234000
2000
Nasze wizje technologii, designu,
20:51
and entertainment and creativity
524
1236000
2000
rozrywki i kreatywności
20:53
have to be married with visions
525
1238000
2000
muszą iść w parze z wizjami
20:55
of humanity, compassion and justice.
526
1240000
3000
człowieczeństwa, współczucia i sprawiedliwości.
20:58
And more than anything,
527
1243000
2000
Ponad wszystko,
21:00
for those of you who share that,
528
1245000
2000
tym z was, którzy myślą jak ja,
21:02
I've simply come to tell you
529
1247000
2000
przyszedłem powiedzieć:
21:04
to keep your eyes on the prize, hold on.
530
1249000
2000
pamiętajcie o nagrodzie. Nie odpuszczajcie.
21:06
Thank you very much.
531
1251000
2000
Dziękuję bardzo.
21:08
(Applause)
532
1253000
21000
(Oklaski)
21:29
Chris Anderson: So you heard and saw
533
1274000
2000
Chris Anderson: Widziałeś i słyszałeś,
21:31
an obvious desire by this audience, this community,
534
1276000
3000
że nasza widownia, nasza społeczność pragnie
21:34
to help you on your way and to do something on this issue.
535
1279000
3000
pomóc ci, w zrobieniu czegoś w tej kwestii.
21:37
Other than writing a check,
536
1282000
2000
Co innego niż wypisanie czeku,
21:39
what could we do?
537
1284000
3000
moglibyśmy zrobić?
21:42
BS: Well there are opportunities all around us.
538
1287000
2000
BS: Jest wiele możliwości.
21:44
If you live in the state of California, for example,
539
1289000
2000
Jeśli mieszkacie w Kalifornii,
21:46
there's a referendum coming up this spring
540
1291000
2000
wiosną odbędzie się referendum.
21:48
where actually there's going to be an effort
541
1293000
2000
Będziemy się starali
21:50
to redirect some of the money we spend on the politics of punishment.
542
1295000
3000
przenieść część środków,przeznaczanych na penalizację.
21:53
For example, here in California
543
1298000
2000
Tu w Kalifornii, na przykład,
21:55
we're going to spend one billion dollars
544
1300000
2000
zamierzamy wydać miliard dolarów
21:57
on the death penalty in the next five years --
545
1302000
2000
na karę śmierci, w ciągu następnych 5 lat.
21:59
one billion dollars.
546
1304000
3000
Miliard dolarów.
22:02
And yet, 46 percent of all homicide cases
547
1307000
2000
Nadal jednak 46% spraw o zabójstwo
22:04
don't result in arrest.
548
1309000
2000
nie kończy się aresztowaniem,
22:06
56 percent of all rape cases don't result.
549
1311000
2000
tak jak 56% przypadków gwałtów.
22:08
So there's an opportunity to change that.
550
1313000
2000
Jest więc możliwość, by to zmienić.
22:10
And this referendum would propose having those dollars
551
1315000
2000
W tym referendum zaproponujemy, by te pieniądze
22:12
go to law enforcement and safety.
552
1317000
3000
zostały wydane na egzekwowanie prawa i na bezpieczeństwo.
22:15
And I think that opportunity exists all around us.
553
1320000
2000
Wokół nas jest pełno możliwości.
22:17
CA: There's been this huge decline
554
1322000
2000
CA: W ciągu ostatnich 30 lat odnotowujemy
22:19
in crime in America over the last three decades.
555
1324000
3000
w USA ogromy spadek przestępczości.
22:22
And part of the narrative of that
556
1327000
3000
Można więc powiedzieć,
22:25
is sometimes that it's about increased incarceration rates.
557
1330000
3000
że to przez większą liczbę osadzonych w więzieniach.
22:28
What would you say to someone who believed that?
558
1333000
2000
Co powiedziałbyś komuś, kto tak uważa?
22:30
BS: Well actually the violent crime rate
559
1335000
2000
BS: Współczynnik brutalnych przestępstw
22:32
has remained relatively stable.
560
1337000
2000
utrzymuje się na mniej więcej tym samym poziomie.
22:34
The great increase in mass incarceration in this country
561
1339000
2000
Zwiększona liczba osadzonych
22:36
wasn't really in violent crime categories.
562
1341000
3000
nie ma wiele wspólnego z brutalnymi przestępstwami.
22:39
It was this misguided war on drugs.
563
1344000
2000
To przez źle prowadzoną wojnę wypowiedzianą narkotykom.
22:41
That's where the dramatic increases have come
564
1346000
2000
To przez to zwiększyła się liczba więźniów.
22:43
in our prison population.
565
1348000
3000
To przez to zwiększyła się liczba więźniów.
22:46
And we got carried away with the rhetoric of punishment.
566
1351000
3000
Daliśmy się ponieść retoryce kary.
22:49
And so we have three strikes laws
567
1354000
2000
Mamy więc zasadę „do trzech razy sztuka”,
22:51
that put people in prison forever
568
1356000
2000
zgodnie z którymi ludzie skazywani są na dożywocie
22:53
for stealing a bicycle, for low-level property crimes,
569
1358000
3000
za kradzież roweru, drobne kradzieże.
22:56
rather than making them give those resources back
570
1361000
2000
Zamiast sprawić, by naprawili szkody
22:58
to the people who they victimized.
571
1363000
2000
wyrządzone swoim ofiarom.
23:00
I believe we need to do more to help people who are victimized by crime,
572
1365000
2000
Musimy zrobić więcej, by pomóc ofiarom przestępstw, a nie mniej.
23:02
not do less.
573
1367000
2000
Musimy zrobić więcej, by pomóc ofiarom przestępstw, a nie mniej.
23:04
And I think our current punishment philosophy
574
1369000
2000
Uważam, że obecna filozofia kar
23:06
does nothing for no one.
575
1371000
2000
nie służy nikomu.
23:08
And I think that's the orientation that we have to change.
576
1373000
2000
To właśnie nastawienie powinniśmy zmienić.
23:10
(Applause)
577
1375000
2000
(Oklaski)
23:12
CA: Bryan, you've struck a massive chord here.
578
1377000
3000
CA: Bryan, poruszyłeś tu bardzo czułą strunę.
23:15
You're an inspiring person.
579
1380000
2000
Jesteś inspirujący.
23:17
Thank you so much for coming to TED. Thank you.
580
1382000
2000
Bardzo ci dziękuję za przybycie na TED. Dziękuję.
23:19
(Applause)
581
1384000
15000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Bryan Stevenson - Public-interest lawyerBryan Stevenson is the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system.
Why you should listen
Bryan Stevenson is a public-interest lawyer who has dedicated his career to helping the poor, the incarcerated and the condemned. He's the founder and executive director of the Equal Justice Initiative, an Alabama-based group that has won major legal challenges eliminating excessive and unfair sentencing, exonerating innocent prisoners on death row, confronting abuse of the incarcerated and the mentally ill, and aiding children prosecuted as adults.
EJI recently won an historic ruling in the U.S. Supreme Court holding that mandatory life-without-parole sentences for all children 17 or younger are unconstitutional. Mr. Stevenson’s work fighting poverty and challenging racial discrimination in the criminal justice system has won him numerous awards. He is a graduate of the Harvard Law School and the Harvard School of Government, and has been awarded 14 honorary doctorate degrees. Bryan is the author of Just Mercy: A Story of Justice and Redemption.
Bryan Stevenson | Speaker | TED.com