TED2007
Michael Pollan: A plant's-eye view
Michael Pollan prezentuje świat z perspektywy roślin.
Filmed:
Readability: 3.9
1,767,571 views
Co, jeżeli ludzka świadomość nie jest jedynym i ostatecznym ukoronowaniem Darwinizmu? Jeżeli jesteśmy tylko pionkami w sprytnej rozgrywce kukurydzy pragnącej zapanować nad światem? Pisarz Michael Pollan zachęca nas do spojrzenia na świat z perspektywy roślin.
Michael Pollan - Environmental writer
Michael Pollan is the author of The Omnivore’s Dilemma, in which he explains how our food not only affects our health but has far-reaching political, economic, and environmental implications. His new book is In Defense of Food. Full bio
Michael Pollan is the author of The Omnivore’s Dilemma, in which he explains how our food not only affects our health but has far-reaching political, economic, and environmental implications. His new book is In Defense of Food. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
It's a simple idea about nature.
0
0
2000
To dość prosta myśl na temat przyrody
00:20
I want to say a word for nature
1
2000
2000
i chcę coś o niej powiedzieć,
00:22
because we haven't talked that much about it the last couple days.
2
4000
2000
ponieważ nie poruszaliśmy tego tematu przez ostatnie parę dni.
00:24
I want to say a word for the soil and the bees and the plants and the animals,
3
6000
5000
Chciałbym powiedzieć coś na temat gleby, pszczół, roślin i zwierząt.
00:29
and tell you about a tool, a very simple tool that I have found.
4
11000
5000
I opowiedzieć o bardzo prostym narzędziu, które odkryłem.
00:34
Although it's really nothing more than a literary conceit; it's not a technology.
5
16000
5000
Pomimo tego, że jest jedynie wytworem literackim, a nie technologicznym,
00:39
It's very powerful for, I think, changing our relationship to the natural world
6
21000
6000
sądzę, że ma ogromny potencjał, aby zmienić nasze nastawienie do natury
00:45
and to the other species on whom we depend.
7
27000
3000
i innych form życia, od których jesteśmy zależni.
00:48
And that tool is very simply, as Chris suggested,
8
30000
3000
Jak zasugerował Chris, tym narzędziem jest, mówiąc prosto,
00:51
looking at us and the world from the plants' or the animals' point of view.
9
33000
5000
spojrzenie na nas i świat z perspektywy roślin i zwierząt.
00:56
It's not my idea, other people have hit on it,
10
38000
4000
Pomysł nie jest mój. Inni ludzie już na to wpadli,
01:00
but I've tried to take it to some new places.
11
42000
3000
ale ja poszedłem o krok dalej.
01:04
Let me tell you where I got it.
12
46000
2000
Pozwólcie, że opowiem jak to się stało.
01:06
Like a lot of my ideas, like a lot of the tools I use,
13
48000
3000
Tak jak w przypadku wielu moich pomysłów i narzędzi, których używam
01:09
I found it in the garden; I'm a very devoted gardener.
14
51000
4000
pomysł pojawił się w ogrodzie. Jestem zagorzałym ogrodnikiem.
01:13
And there was a day about seven years ago: I was planting potatoes,
15
55000
4000
Pewnego dnia, siedem lat temu, sadziłem ziemniaki.
01:17
it was the first week of May --
16
59000
2000
Był to pierwszy tydzień maja.
01:19
this is New England, when the apple trees are just vibrating with bloom;
17
61000
5000
Nowa Anglia w momencie, gdy jabłonie bujnie kwitną.
01:24
they're just white clouds above.
18
66000
2000
Drzewa są obsypane białym kwieciem.
01:26
I was here, planting my chunks,
19
68000
3000
Byłem tam, sadząc te kawałki
01:29
cutting up potatoes and planting it,
20
71000
2000
krojąc ziemniaki i sadząc je.
01:31
and the bees were working on this tree;
21
73000
3000
Obok pszczoły pracowały na pobliskim drzewie.
01:34
bumblebees, just making this thing vibrate.
22
76000
2000
Trzmiele, które sprawiały, że całe wibrowało.
01:36
And one of the things I really like about gardening
23
78000
3000
To, co szczególnie lubię w ogrodnictwie,
01:39
is that it doesn't take all your concentration,
24
81000
3000
to to, że nie pochłania cię ono całkowicie.
01:42
you really can't get hurt -- it's not like woodworking --
25
84000
2000
Nic ci się nie stanie. To nie stolarka.
01:44
and you have plenty of kind of mental space for speculation.
26
86000
4000
Masz mnóstwo czasu na rozmyślanie i spekulacje.
01:48
And the question I asked myself that afternoon in the garden,
27
90000
4000
Pytanie jakie zadałem sobie tego popołudnia,
01:52
working alongside that bumblebee,
28
94000
3000
pracując wspólnie z tymi trzmielami
01:55
was: what did I and that bumblebee have in common?
29
97000
4000
brzmiało: Co ja i ten trzmiel mamy ze sobą wspólnego ?
01:59
How was our role in this garden similar and different?
30
101000
4000
W jaki sposób nasze role w tym ogrodzie były podobne, a czym się różniły ?
02:03
And I realized we actually had quite a bit in common:
31
105000
2000
I doszedłem do wniosku, że mamy ze sobą wiele wspólnego.
02:05
both of us were disseminating the genes of one species and not another,
32
107000
6000
Obaj pomagaliśmy rozprzestrzeniać geny tego, a nie innego gatunku.
02:11
and both of us -- probably, if I can imagine the bee's point of view --
33
113000
5000
I chyba obaj, jeżeli mogę wyobrazić sobie punkt widzenia pszczoły,
02:16
thought we were calling the shots.
34
118000
2000
myśleliśmy, że to my tu rządzimy.
02:18
I had decided what kind of potato I wanted to plant --
35
120000
4000
To ja zadecydowałem jaki rodzaj ziemniaka chcę posadzić.
02:22
I had picked my Yukon Gold or Yellow Finn, or whatever it was --
36
124000
4000
To ja wybrałem odmianę Yukon Gold, Yellow Finn, czy co to tam było.
02:26
and I had summoned those genes from a seed catalog across the country,
37
128000
5000
I to ja zamówiłem te geny z katalogu nasion, z drugiego końca kraju.
02:31
brought it, and I was planting it.
38
133000
2000
Przyniosłem je i teraz sadziłem.
02:33
And that bee, no doubt, assumed that it had decided,
39
135000
4000
I ta pszczoła, bez wątpienia, zakładała, że to ona zadecydowała,
02:37
"I'm going for that apple tree, I'm going for that blossom,
40
139000
3000
„Lecę do tej jabłoni, do tego kwiatka.
02:40
I'm going to get the nectar and I'm going to leave."
41
142000
3000
Zbiorę nektar i odfrunę.”
02:43
We have a grammar that suggests that's who we are;
42
145000
5000
Istnieje pewna gramatyka dyktująca nam to, kim jesteśmy.
02:48
that we are sovereign subjects in nature, the bee as well as me.
43
150000
5000
Niezależnymi podmiotami w przyrodzie. Dotyczy to pszczoły jak i mnie.
02:53
I plant the potatoes, I weed the garden, I domesticate the species.
44
155000
6000
Ja sadzę ziemniaki. Ja odchwaszczam ogród. Ja udomawiam zwierzęta.
02:59
But that day, it occurred to me:
45
161000
2000
Ale tamtego dnia, dotarło do mnie,
03:01
what if that grammar is nothing more than a self-serving conceit?
46
163000
3000
a co jeśli ta gramatyka działa sama dla siebie ?
03:04
Because, of course, the bee thinks he's in charge or she's in charge,
47
166000
4000
Pszczoła myśli, że ona tu rządzi
03:08
but we know better.
48
170000
2000
ale my jesteśmy mądrzejsi.
03:10
We know that what's going on between the bee and that flower
49
172000
4000
My wiemy, że to co zachodzi pomiędzy pszczołą i kwiatkiem
03:14
is that bee has been cleverly manipulated by that flower.
50
176000
4000
bazuje na tym, że pszczoła została sprytnie zmanipulowana przez kwiatek.
03:18
And when I say manipulated, I'm talking about in a Darwinian sense, right?
51
180000
3000
Zmanipulowana w sensiedarwinistycznym.
03:21
I mean it has evolved a very specific set of traits --
52
183000
3000
Kwiatek wykształcił specyficzny zestaw zachęt
03:24
color, scent, flavor, pattern -- that has lured that bee in.
53
186000
5000
kolor, zapach, smak, wzór...to zwabiło pszczołę.
03:29
And the bee has been cleverly fooled into taking the nectar,
54
191000
4000
I pszczoła została sprytnie wrobiona w zebranie nektaru
03:33
and also picking up some powder on its leg,
55
195000
3000
przy okazji zabierając na odnóżach trochę pyłku
03:36
and going off to the next blossom.
56
198000
2000
i odlatując na następny kwiatek.
03:38
The bee is not calling the shots.
57
200000
3000
Pszczoła nie ma tu nic do powiedzenia.
03:41
And I realized then, I wasn't either.
58
203000
2000
Zdałem sobie wtedy sprawę, że ja też nie mam wiele do powiedzenia.
03:43
I had been seduced by that potato and not another
59
205000
3000
Zostałem zwiedziony przez tego ziemniaka, a nie innego,
03:46
into planting its -- into spreading its genes, giving it a little bit more habitat.
60
208000
5000
aby go zasadzić...aby roznieść jego geny, dając mu więcej miejsca do życia.
03:51
And that's when I got the idea, which was, "Well, what would happen
61
213000
4000
I wtedy wpadłem na ten pomysł, jak by to wyglądało...
03:55
if we kind of looked at us from this point of view of these other species who are working on us?"
62
217000
3000
gdybyśmy spojrzeli na siebie z punktu widzenia gatunków, które nad nami pracują.
03:58
And agriculture suddenly appeared to me not as an invention, not as a human technology,
63
220000
5000
Nagle rolnictwo stało się dla mnie nie wynalazkiem, nie ludzką technologią,
04:03
but as a co-evolutionary development
64
225000
2000
ale etapem współzależnej ewolucji,
04:05
in which a group of very clever species, mostly edible grasses, had exploited us,
65
227000
6000
w ramach której grupa bardzo cwanych gatunków, głównie jadalnych traw, wykorzystała nas.
04:11
figured out how to get us to basically deforest the world.
66
233000
5000
Znalazły sposób, aby zmusić nas do wylesiania świata.
04:16
The competition of grasses, right?
67
238000
3000
Współzawodnictwo traw, prawda?
04:19
And suddenly everything looked different.
68
241000
2000
I nagle wszystko wydaje się inne.
04:21
And suddenly mowing the lawn that day was a completely different experience.
69
243000
4000
I nagle skoszenie trawnika było już czymś zupełnie innym.
04:25
I had thought always -- and in fact, had written this in my first book;
70
247000
3000
Zawsze myślałem i napisałem o tym w mojej pierwszej książce,
04:28
this was a book about gardening --
71
250000
1000
a była to książka o ogrodnictwie,
04:29
that lawns were nature under culture's boot,
72
251000
5000
że trawniki to natura terroryzowana przez kulturę,
04:34
that they were totalitarian landscapes,
73
256000
2000
że są pejzażami totalitarnymi
04:36
and that when we mowed them we were cruelly suppressing the species
74
258000
4000
I kiedy je kosimy, to bestialsko ciemiężymy inne gatunki
04:40
and never letting it set seed or die or have sex.
75
262000
4000
i nie dopuszczamy, aby miały nasiona, umierały lub rozmnażały się.
04:44
And that's what the lawn was.
76
266000
2000
I tym był dla mnie trawnik.
04:46
But then I realized, "No, this is exactly what the grasses want us to do.
77
268000
4000
Ale uzmysłowiłem sobie: Nie, to jest dokładnie to, czego trawa o nas oczekuje.
04:50
I'm a dupe. I'm a dupe of the lawns, whose goal in life is to outcompete the trees,
78
272000
7000
Jestem naiwniakiem, wrobionym przez trawy, których życiowym zadaniem jest przechytrzyć drzewa,
04:57
who they compete with for sunlight."
79
279000
3000
z którymi konkurują o światło słoneczne.
05:00
And so by getting us to mow the lawn, we keep the trees from coming back,
80
282000
4000
Zmuszeni do koszenia trawnika, powstrzymujemy drzewa przed powrotem,
05:04
which in New England happens very, very quickly.
81
286000
3000
co w Nowej Anglii dzieje się bardzo, bardzo szybko.
05:07
So I started looking at things this way
82
289000
3000
Więc zacząłem patrzeć na rzeczy w ten sposób
05:10
and wrote a whole book about it called "The Botany of Desire."
83
292000
2000
i napisałem o tym książkę, zatytułowaną "Botanika pożądania."
05:12
And I realized that in the same way you can look at a flower
84
294000
4000
I zdałem sobie sprawę, że w ten sam sposób można patrzeć na kwiatek,
05:16
and deduce all sorts of interesting things about the taste and the desires of bees --
85
298000
5000
i wywnioskować mnóstwo ciekawych rzeczy o upodobaniach i gustach pszczół,
05:21
that they like sweetness, that they like this color and not that color, that they like symmetry --
86
303000
6000
o tym, że lubią słodycz lub lubią ten kolor, a nie inny i że lubią symetrię.
05:27
what could we find out about ourselves by doing the same thing?
87
309000
3000
Czego możemy dowiedzieć się o nas samych stosując tę samą metodę.
05:30
That a certain kind of potato, a certain kind of drug,
88
312000
3000
To, że pewien rodzaj ziemniaka, pewien narkotyk,
05:33
a sativa-indica Cannabis cross has something to say about us.
89
315000
6000
że krzyżówka cannabis sativa i indica ma coś do powiedzenia o nas samych.
05:39
And that, wouldn't this be kind of an interesting way to look at the world?
90
321000
5000
Być może jest to ciekawy sposób spojrzenia na świat?
05:44
Now, the test of any idea -- I said it was a literary conceit --
91
326000
4000
Testem nowego pomysłu -- mówiłem wcześniej, że to jedynie wytwór literacki --
05:48
is what does it get us?
92
330000
3000
są efekty jego zastosowania.
05:51
And when you're talking about nature, which is really my subject as a writer,
93
333000
4000
Kiedy mówimy o naturze, która jest moim głównym tematem jako pisarza,
05:55
how does it meet the Aldo Leopold test?
94
337000
3000
jak sprawdza się ten pomysł w konfrontacji z testem Aldo Leopolda,
05:58
Which is, does it make us better citizens of the biotic community?
95
340000
4000
Czyli czy stajemy się przez to lepszymi obywatelami biocenozy?
06:02
Get us to do things that leads to the support and perpetuation of the biota,
96
344000
7000
Czy popycha nas to do robienia rzeczy, które wspierają biotop, 98 00:05:51,000 --> 00:05:52,000 zamiast go niszczyć?
06:09
rather than its destruction?
97
351000
1000
i podtrzymują biotop zamiast go niszczyć?
06:10
And I would submit that this idea does this.
98
352000
2000
I wydaje mi się, że to podejście się sprawdza.
06:12
So, let me go through what you gain when you look at the world this way,
99
354000
3000
Pokażę wam, co zyskujecie, patrząc na świat w ten sposób
06:15
besides some entertaining insights about human desire.
100
357000
5000
poza zabawnymi spostrzeżeniami na temat ludzkich pragnień.
06:20
As an intellectual matter, looking at the world from other species' points of view
101
362000
7000
Jako zagadnienie intelektualne, patrzenie na świat z perspektywy innych gatunków,
06:27
helps us deal with this weird anomaly,
102
369000
3000
pomaga nam poradzić sobie z tą dziwną anomalią,
06:30
which is -- and this is in the realm of intellectual history --
103
372000
4000
i tu wkraczamy w obszar historii intelektu:
06:34
which is that we have this Darwinian revolution 150 years ago ...
104
376000
5000
150 lat temu miała miejsce rewolucja darwinistyczna
06:39
Ugh. Mini-Me. (Laughter)
105
381000
3000
Ej. To moja miniatura.
06:44
We have this intellectual, this Darwinian revolution in which, thanks to Darwin,
106
386000
6000
Mamy tę intelektualną, darwinistyczną rewolucję, która pokazała nam,
06:50
we figured out we are just one species among many;
107
392000
2000
że jesteśmy tylko jednym z wielu gatunków.
06:52
evolution is working on us the same way it's working on all the others;
108
394000
4000
Jak wszystko, podlegamy ewolucji.
06:56
we are acted upon as well as acting;
109
398000
2000
Jesteśmy przedmiotem, w tym samym stopniu, co podmiotem.
06:58
we are really in the fiber, the fabric of life.
110
400000
4000
Jesteśmy materią życia.
07:02
But the weird thing is, we have not absorbed this lesson 150 years later;
111
404000
4000
Ale dziwne jest to, że nie dotarło to do nas po 150 latach od odkrycia.
07:06
none of us really believes this.
112
408000
2000
Nikt z nas w to naprawdę nie wierzy.
07:08
We are still Cartesians -- the children of Descartes --
113
410000
5000
Jesteśmy wciąż kartezjanami, dziećmi Kartezjusza,
07:13
who believe that subjectivity, consciousness, sets us apart;
114
415000
5000
który wierzył, że podmiotowość, świadomość odróżnia nas od świata zwierząt.
07:18
that the world is divided into subjects and objects;
115
420000
3000
Że świat dzieli się na podmioty i przedmioty.
07:21
that there is nature on one side, culture on another.
116
423000
3000
Że po jednej stronie jest natura, a po drugiej kultura.
07:24
As soon as you start seeing things from the plant's point of view or the animal's point of view,
117
426000
5000
Jak tylko zaczniesz spoglądać na świat oczyma roślin i zwierząt,
07:29
you realize that the real literary conceit is that --
118
431000
4000
zdasz sobie sprawę, literackim wymysłem jest
07:33
is the idea that nature is opposed to culture,
119
435000
4000
aby przeciwstawiać sobie naturę i kulturę,
07:37
the idea that consciousness is everything --
120
439000
4000
pomysł, że świadomość jest wszystkim.
07:41
and that's another very important thing it does.
121
443000
3000
Jest jeszcze jeden ważny efekt takiego myślenia.
07:44
Looking at the world from other species' points of view
122
446000
3000
Patrzenie na świat z innego punktu widzenia
07:47
is a cure for the disease of human self-importance.
123
449000
4000
jest lekarstwem na chorobę ludzkiego egoizmu.
07:51
You suddenly realize that consciousness --
124
453000
5000
Nagle uzmysławiasz sobie, że świadomość
07:56
which we value and we consider
125
458000
4000
którą tak cenimy i uważamy 127 00:07:42,000 --> 00:07:44,000 za szczytowe osiągnięcie natury
08:00
the crowning achievement of nature,
126
462000
2000
za szczytowe osiągnięcie natury
08:02
human consciousness -- is really just another set of tools for getting along in the world.
127
464000
5000
jest tylko kolejnym zestawem narzędzi, które pomagają nam radzić sobie ze światem.
08:07
And it's kind of natural that we would think it was the best tool.
128
469000
4000
To naturalne, że uważamy ją za najdoskonalszy instrument.
08:11
But, you know, there's a comedian who said,
129
473000
2000
Ale jak to powiedział pewien komik,
08:13
"Well, who's telling me that consciousness is so good and so important?
130
475000
4000
"Któż to mówi mi, że świadomość jest tak dobra i ważna?"
08:17
Well, consciousness."
131
479000
2000
"Cóż, świadomość."
08:19
So when you look at the plants, you realize that there are other tools
132
481000
4000
Kiedy patrzycie na rośliny, uzmysławiacie sobie, że istnieją inne narzędzia
08:23
and they're just as interesting.
133
485000
2000
i są one tak samo interesujące.
08:25
I'll give you two examples, also from the garden:
134
487000
4000
Podam wam dwa przykłady, również z ogrodu.
08:29
lima beans. You know what a lima bean does when it's attacked by spider mites?
135
491000
5000
Fasola półksiężycowata. Wiecie co robi, kiedy jest atakowana przez roztocza?
08:34
It releases this volatile chemical that goes out into the world
136
496000
3000
Uwalnia lotne chemikalia, które lecą w świat
08:37
and summons another species of mite
137
499000
3000
i przywołują inny gatunek roztoczy.
08:40
that comes in and attacks the spider mite, defending the lima bean.
138
502000
4000
który przybywa i atakuje pierwotnych agresorów, chroniąc fasolę.
08:44
So what plants have -- while we have consciousness, tool making, language,
139
506000
6000
My dysponujemy świadomością, tworzeniem narzędzi, językiem, a rośliny
08:50
they have biochemistry.
140
512000
2000
mają do dyspozycji biochemię.
08:52
And they have perfected that to a degree far beyond what we can imagine.
141
514000
5000
I udoskonaliły ją w stopniu, który jest dla nas niewyobrażalny.
08:57
Their complexity, their sophistication, is something to really marvel at,
142
519000
5000
Ich skomplikowanie, wyrafinowanie jest godne podziwu.
09:02
and I think it's really the scandal of the Human Genome Project.
143
524000
2000
Myślę, że Projekt Ludzkiego Genomu to skandal.
09:04
You know, we went into it thinking, 40,000 or 50,000 human genes
144
526000
5000
Zaczynaliśmy z myślą - 40 do 50 tysięcy ludzkich genów.
09:09
and we came out with only 23,000.
145
531000
4000
Wyszło zaledwie 23 tysiące.
09:13
Just to give you grounds for comparison, rice: 35,000 genes.
146
535000
8000
Dla porównania -- ryż ma 35 tysięcy genów.
09:21
So who's the more sophisticated species?
147
543000
3000
Więc kto tu jest bardziej wyrafinowanym gatunkiem?
09:24
Well, we're all equally sophisticated.
148
546000
1000
Cóż, wszyscy jesteśmy jednakowo wyrafinowani.
09:25
We've been evolving just as long,
149
547000
3000
Ewoluowaliśmy tyle samo czasu
09:28
just along different paths.
150
550000
2000
tyle, że w innych kierunkach.
09:31
So, cure for self-importance, way to sort of make us feel the Darwinian idea.
151
553000
8000
To lek na egocentryzm, sposób aby poczuć tę ideę Darwina.
09:39
And that's really what I do as a writer, as a storyteller,
152
561000
3000
I to właśnie robię jako pisarz i gawędziarz --
09:42
is try to make people feel what we know and tell stories that actually
153
564000
7000
próbuję nakłonić ludzi, aby poczuli to co już wiemy i opowiadać historie, które sprawią,
09:49
help us think ecologically.
154
571000
1000
że będziemy myśleć ekologicznie.
09:50
Now, the other use of this is practical.
155
572000
2000
Inne zastosowania tego pomysłu sąbardziej praktyczne.
09:52
And I'm going to take you to a farm right now,
156
574000
2000
Zabiorę was teraz na farmę.
09:54
because I used this idea to develop my understanding of the food system
157
576000
4000
Użyłem tego podejścia , aby lepiej zrozumieć produkcję żywności.
09:58
and what I learned, in fact, is that we are all, now, being manipulated by corn.
158
580000
5000
Dowiedziałem się, że wszyscy jesteśmy wykorzystywani przez kukurydzę.
10:03
And the talk you heard about ethanol earlier today,
159
585000
5000
Wykład, który słyszeliście dziś wcześniej o etanolu,
10:08
to me, is the final triumph of corn over good sense. (Laughter) (Applause)
160
590000
5000
dla mnie to jest zwycięstwo kukurydzy nad zdrowym rozsądkiem. (Śmiech)
10:13
It is part of corn's scheme for world domination.
161
595000
8000
To jest -- (Brawa) spisek kukurydzy, by panować nad światem.
10:21
(Laughter)
162
603000
1000
(Śmiech)
10:22
And you will see, the amount of corn planted this year will be up dramatically from last year
163
604000
4000
Zobaczycie, że ilość kukurydzy zasadzona w tym roku, będzie dramatycznie wyższa od ubiegłorocznej
10:26
and there will be that much more habitat
164
608000
2000
jej habitat się zwiększy,
10:28
because we've decided ethanol is going to help us.
165
610000
2000
ponieważ zdecydowaliśmy, że etanol nam się przyda.
10:30
So it helped me understand industrial agriculture,
166
612000
4000
To pozwoliło mi zrozumieć rolnictwo przemysłowe
10:34
which of course is a Cartesian system.
167
616000
2000
które, oczywiście, jest systemem kartezjańskim.
10:36
It's based on this idea that we bend other species to our will
168
618000
3000
Bazuje na przekonaniu, że to my zmuszamy inne gatunki do posłuszeństwa
10:39
and that we are in charge, and that we create these factories
169
621000
3000
że nad tym panujemy i tworzymy te przedsiębiorstwa
10:42
and we have these technological inputs and we get the food out of it
170
624000
3000
i dzięki technologii otrzymujemy z tego systemu żywność,
10:45
or the fuel or whatever we want.
171
627000
2000
paliwo, czy co tam chcemy.
10:48
Let me take you to a very different kind of farm.
172
630000
2000
Zabiorę was na zgoła inną farmę.
10:50
This is a farm in the Shenandoah Valley of Virginia.
173
632000
3000
To farma w dolinie Shenandoah w Wirginii.
10:53
I went looking for a farm where these ideas
174
635000
3000
Szukałem gospodarstwa, gdzie te pomysły
10:56
about looking at things from the species' point of view are actually implemented,
175
638000
4000
o patrzeniu na rzeczy z perspektywy roślin i zwierząt byłyby stosowane.
11:00
and I found it in a man. The farmer's name is Joel Salatin.
176
642000
2000
Znalazłem tego człowieka. Nazywa się Joel Salatin.
11:02
And I spent a week as an apprentice on his farm,
177
644000
3000
Jako uczeń spędziłem tydzień na jego farmie.
11:05
and I took away from this some of the most hopeful news about our relationship to nature
178
647000
6000
Wyniosłem stamtąd jedną z bardziej obiecujących wiadomości dotyczących naszych związków z przyrodą,
11:11
that I've ever come across in 25 years of writing about nature.
179
653000
3000
na które natknąłem się w ciągu mojego 25 letniego pisania o niej.
11:14
And that is this:
180
656000
1000
Chodzi o to…
11:15
the farm is called Polyface, which means ...
181
657000
3000
Farma nazywa się Polyface. Co oznacza --
11:18
the idea is he's got six different species of animals, as well as some plants,
182
660000
4000
Wygląda to tak, że jest tam 6 różnych gatunków zwierząt oraz trochę roślin
11:22
growing in this very elaborate symbiotic arrangement.
183
664000
3000
rosnących w wymyślnym związku symbiotycznym.
11:25
It's permaculture, those of you who know a little bit about this,
184
667000
2000
Permakultura, to dla tych co wiedzą nieco na ten temat.
11:27
such that the cows and the pigs and the sheep and the turkeys and the ...
185
669000
8000
Krowy, świnie, owce, indyki oraz
11:35
what else does he have?
186
677000
2000
co jeszcze tam jest?
11:37
All the six different species -- rabbits, actually --
187
679000
2000
Wszystkie sześć gatunków -- a, jeszcze króliki --
11:39
are all performing ecological services for one another,
188
681000
3000
świadczą dla siebie wzajemne usługi ekologiczne,
11:42
such that the manure of one is the lunch for the other
189
684000
3000
w ten sposób, że odchody jednych są pożywieniem dla innych
11:45
and they take care of pests for one another.
190
687000
2000
i zajmują się wzajemnie swoimi szkodnikami.
11:47
It's a very elaborate and beautiful dance,
191
689000
3000
To bardzo wymyślny i piękny taniec,
11:50
but I'm going to just give you a close-up on one piece of it,
192
692000
3000
spróbuję dać wam przykład jednego z elementów tej układanki.
11:53
and that is the relationship between his cattle and his chickens, his laying hens.
193
695000
6000
Chodzi o związek pomiędzy bydłem i kurami nioskami.
11:59
And I'll show you, if you take this approach, what you get, OK?
194
701000
5000
Pokażę wam co otrzymacie, jeśli podejdziecie tak do sprawy.
12:04
And this is a lot more than growing food, as you'll see;
195
706000
2000
To wykracza poza zwykłe rolnictwo.
12:06
this is a different way to think about nature
196
708000
2000
To inny sposób myślenia o naturze.
12:08
and a way to get away from the zero-sum notion,
197
710000
4000
Sposób na zrezygnowanie z podejścia o sumie zerowej,
12:12
the Cartesian idea that either nature's winning or we're winning,
198
714000
3000
kartezjańskiego podejścia, że albo wygrywa przyroda, albo my.
12:15
and that for us to get what we want, nature is diminished.
199
717000
3000
I że po to, aby otrzymć to co chcemy, natura musi być ujarzmiana.
12:19
So, one day, cattle in a pen.
200
721000
2000
Więc było tak, bydło stało w zagrodzie.
12:21
The only technology involved here is this cheap electric fencing:
201
723000
3000
Jedyna technika wykorzystana w tym miejscu to tanie ogrodzenie pod prądem
12:24
relatively new, hooked to a car battery;
202
726000
2000
dość nowe, podłączone do akumulatora.
12:26
even I could carry a quarter-acre paddock, set it up in 15 minutes.
203
728000
4000
Nawet ja mógłbym przynieść to i ogrodzić ćwierć akra w 15 minut.
12:30
Cows graze one day. They move, OK?
204
732000
4000
Krowy pasą się tam jeden dzień. Potem zmieniają miejsce.
12:34
They graze everything down, intensive grazing.
205
736000
2000
Pasą sie tak, że zrównują wszystko z ziemią.
12:36
He waits three days,
206
738000
2000
Właściciel odczekuje trzy dni.
12:38
and then we towed in something called the Eggmobile.
207
740000
3000
Następnie przyciągamy coś, co nazywa się jajkowóz.
12:41
The Eggmobile is a very rickety contraption --
208
743000
3000
Jajkowóz to bardzo cwane ustrojstwo.
12:44
it looks like a prairie schooner made out of boards --
209
746000
3000
Wygląda jak wóz osadników zrobiony z desek
12:47
but it houses 350 chickens.
210
749000
2000
z tym, że mieści w sobie 350 kur.
12:49
He tows this into the paddock three days later and opens the gangplank,
211
751000
6000
Umieszcza się to urządzenie na pastwisku i opuszcza mały trap.
12:55
turns them down, and 350 hens come streaming down the gangplank --
212
757000
4000
W tym momencie 350 kur gramoli się na zewnątrz
12:59
clucking, gossiping as chickens will --
213
761000
2000
gdacząc, gaworząc jak to kury.
13:01
and they make a beeline for the cow patties.
214
763000
4000
Ustawiają się w kolejce prosto do krowich placków.
13:06
And what they're doing is very interesting:
215
768000
2000
To co robią jest bardzo interesujące
13:08
they're digging through the cow patties
216
770000
2000
Grzebią w tych odchodach
13:10
for the maggots, the grubs, the larvae of flies.
217
772000
4000
w poszukiwaniu robaków, larw żuków lub much.
13:14
And the reason he's waited three days
218
776000
2000
Farmer dlatego czekał trzy dni
13:16
is because he knows that on the fourth day or the fifth day, those larvae will hatch
219
778000
5000
bo wie, że czwartego lub piątego dnia wyklują się larwy
13:21
and he'll have a huge fly problem.
220
783000
2000
i pojawi się wielki problem z muchami.
13:23
But he waits that long to grow them as big and juicy and tasty as he can
221
785000
6000
Ale czeka tak długo, aby zrobiły się tak soczyste i smaczne jak tylko możliwe,
13:29
because they are the chickens' favorite form of protein.
222
791000
3000
ponieważ to ulubione źródło protein dla kur.
13:32
So the chickens do their kind of little breakdance
223
794000
2000
Kury odbywają swój mały taniec
13:34
and they're pushing around the manure to get at the grubs,
224
796000
4000
i grzebią w odchodach po to, żeby dostać się do larw
13:38
and in the process they're spreading the manure out.
225
800000
3000
a przy okazji rozrzucają nawóz.
13:41
Very useful second ecosystem service.
226
803000
4000
Bardzo pożyteczne. Druga usługa dla ekosystemu.
13:45
And third, while they're in this paddock
227
807000
3000
A trzeci, kiedy wciąż są na pastwisku,
13:48
they are, of course, defecating madly
228
810000
3000
oczywiście pozostawiają górę własnych odchodów
13:51
and their very nitrogenous manure is fertilizing this field.
229
813000
6000
i ich bogate w azot odchody nawożą to pole.
13:57
They then move out to the next one,
230
819000
2000
Następnie przechodzą na następne pole,
13:59
and in the course of just a few weeks, the grass just enters this blaze of growth.
231
821000
8000
i w ciągu kilku zaledwie tygodni trawy szaleńczo rosną.
14:07
And within four or five weeks, he can do it again.
232
829000
2000
I za cztery, pięć tygodni można zaczynać zabawę od nowa.
14:09
He can graze again, he can cut, he can bring in another species,
233
831000
3000
Może wypasać, kosić, wprowadzić inne zwierzęta
14:12
like the lambs, or he can make hay for the winter.
234
834000
5000
na przykład owce, ,albo może zebrać siano na zimę.
14:17
Now, I want you to just look really close up onto what's happened there.
235
839000
4000
Chciałbym, abyście przyjrzeli się uważnie temu, co zaszło.
14:21
So, it's a very productive system.
236
843000
1000
To bardzo produktywny system.
14:22
And what I need to tell you is that on 100 acres
237
844000
2000
Najważniejsze jest to, że z 40 hektarów
14:24
he gets 40,000 pounds of beef; 30,000 pounds of pork; 25,000 dozen eggs;
238
846000
5000
otrzymuje 18 000 kg wołowiny, 13 500 kg wieprzowiny, 300 000 jaj
14:29
20,000 broilers; 1,000 turkeys; 1,000 rabbits --
239
851000
3000
20 000 brojlerów, 1 000 indyków, 1 000 królików,
14:32
an immense amount of food.
240
854000
2000
ogromną ilość żywności.
14:34
You know, you hear, "Can organic feed the world?"
241
856000
2000
Czy ekologiczne rolnictwo może wyżywić świat?
14:36
Well, look how much food you can produce on 100 acres if you do this kind of ...
242
858000
5000
Zobaczcie jak dużo jedzenia można otrzymać z 40 ha, stosując to...
14:41
again, give each species what it wants,
243
863000
3000
powtórzę, niech każdy gatunek dostanie to, czego potrzebuje.
14:44
let it realize its desires, its physiological distinctiveness.
244
866000
4000
Niech zaspokoją swoje potrzeby, związane z fizjologiczną odmiennością.
14:48
Put that in play.
245
870000
2000
Puśćmy to w ruch.
14:50
But look at it from the point of view of the grass, now.
246
872000
3000
Ale spójrzmy znów na to oczyma trawy.
14:53
What happens to the grass when you do this?
247
875000
2000
Co się z nią dzieje w tym procesie?
14:55
When a ruminant grazes grass, the grass is cut from this height to this height,
248
877000
6000
Kiedy zwierzę przeżuje trawę, ścina ją z tej wysokości do tej.
15:01
and it immediately does something very interesting.
249
883000
2000
Od razu dzieje się coś interesującego.
15:03
Any one of you who gardens knows that there is something called the root-shoot ratio,
250
885000
4000
Ogrodnicy wiedzą, że istnieje coś co nazywamy stosunkiem korzeni do pędów.
15:07
and plants need to keep the root mass
251
889000
4000
Rośliny muszą utrzymywać rozmiar bryły korzeniowej
15:11
in some rough balance with the leaf mass to be happy.
252
893000
3000
w jakiej takiej równowadze, w porównaniu do masy liściowej.
15:14
So when they lose a lot of leaf mass, they shed roots;
253
896000
4000
Więc kiedy tracą dużo ze swej masy liściowej, pozbywają się też korzeni.
15:18
they kind of cauterize them and the roots die.
254
900000
3000
W pewien sposób odcinają korzenie, które obumierają.
15:21
And the species in the soil go to work
255
903000
3000
Wtedy do pracy wkraczają organizmy w glebie,
15:24
basically chewing through those roots, decomposing them --
256
906000
4000
przetrawiają te korzenie, rozkładając je.
15:28
the earthworms, the fungi, the bacteria -- and the result is new soil.
257
910000
6000
Dżdżownice, grzyby, bakterie -- efektem tego jest nowa gleba.
15:34
This is how soil is created.
258
916000
3000
W ten sposób tworzy się gleba.
15:37
It's created from the bottom up.
259
919000
1000
Jest tworzona oddolnie.
15:38
This is how the prairies were built,
260
920000
2000
W ten sposób powstawały prerie,
15:40
the relationship between bison and grasses.
261
922000
2000
ze związku traw z bizonami.
15:43
And what I realized when I understood this --
262
925000
3000
Kiedy to zrozumiałem dotarło do mnie,
15:46
and if you ask Joel Salatin what he is, he'll tell you he's not a chicken farmer,
263
928000
4000
i jeśli spytacie Joela Salatina kim jest, odpowie że nie jest hodowcą kurczaków,
15:50
he's not a sheep farmer, he's not a cattle rancher; he's a grass farmer,
264
932000
5000
owiec czy bydła. On jest hodowcą trawy,
15:55
because grass is really the keystone species of such a system --
265
937000
4000
ponieważ trawa odgrywa kluczową rolę w tym systemie.
15:59
is that, if you think about it, this completely contradicts the tragic idea of nature we hold in our heads,
266
941000
9000
Stoi to w jaskrawej sprzeczności z fałszywym obrazem natury, który mamy w głowach,
16:08
which is that for us to get what we want, nature is diminished.
267
950000
6000
że aby otrzymać to, czego chcemy, musimy ujarzmić przyrodę.
16:14
More for us, less for nature.
268
956000
2000
Więcej dla nas, mniej dla natury.
16:16
Here, all this food comes off this farm, and at the end of the season
269
958000
5000
Tu jednak, całe to jedzenie pochodzi z tej farmy, a na koniec sezonu
16:21
there is actually more soil, more fertility and more biodiversity.
270
963000
6000
jest tam więcej gleby, bardziej urodzajnej i więcej bioróżnorodności.
16:28
It's a remarkably hopeful thing to do.
271
970000
3000
To naprawdę obiecujący kierunek.
16:31
There are a lot of farmers doing this today.
272
973000
2000
Wielu rolników uprawia już w ten sposób.
16:33
This is well beyond organic agriculture,
273
975000
3000
To wykracza poza organiczne uprawy,
16:36
which is still a Cartesian system, more or less.
274
978000
3000
które wciąż jeszcze są systemem raczej kartezjańskim.
16:39
And what it tells you is that if you begin to take account of other species,
275
981000
6000
Wniosek jest taki, że jeżeli zaczniesz brać pod uwagę inne gatunki
16:45
take account of the soil, that even with nothing more than this perspectival idea
276
987000
7000
glebę, to nawet z niczym więcej jak tylko z perspektywicznym pomysłem
16:52
-- because there is no technology involved here except for those fences,
277
994000
4000
-- bo nie angażujemy tu żadnej technologii, poza może tymi ogrodzeniami,
16:56
which are so cheap they could be all over Africa in no time --
278
998000
5000
które są tak tanie, że mogą znaleźć się w każdym zakątku Afryki w mgnieniu oka --
17:01
that we can take the food we need from the Earth
279
1003000
4000
możemy dostać od Ziemi żywność, której potrzebujemy
17:05
and actually heal the Earth in the process.
280
1007000
4000
i jednocześnie leczyć Ziemię.
17:10
This is a way to reanimate the world,
281
1012000
2000
To sposób na reanimację świata.
17:12
and that's what's so exciting about this perspective.
282
1014000
2000
To właśnie jest ekscytujące.
17:14
When we really begin to feel Darwin's insights in our bones,
283
1016000
4000
Kiedy wreszcie uznamy myśli Darwina za swoje
17:18
the things we can do with nothing more than these ideas
284
1020000
5000
rzeczy, które możemy uczynić z tymi ideami,
17:23
are something to be very hopeful about.
285
1025000
2000
są naprawdę wielce obiecujące.
17:25
Thank you very much.
286
1027000
1000
Dziękuję bardzo.
ABOUT THE SPEAKER
Michael Pollan - Environmental writerMichael Pollan is the author of The Omnivore’s Dilemma, in which he explains how our food not only affects our health but has far-reaching political, economic, and environmental implications. His new book is In Defense of Food.
Why you should listen
Few writers approach their subjects with the rigor, passion and perspective that's typical of Michael Pollan. Whereas most humans think we are Darwin's most accomplished species, Pollan convincingly argues that plants — even our own front lawns — have evolved to use us as much as we use them.
The author and New York Times Magazine contributor is, as Newsweek asserts, “an uncommonly graceful explainer of natural science,” for his investigative stories about food, agriculture, and the environment. His most recent book, The Omnivore's Dilemma, was named one of the top ten nonfiction titles of 2006.
As the director of the Knight Program in Science and Environmental Journalism at UC Berkeley, Pollan is cultivating the next generation of green reporters.
Michael Pollan | Speaker | TED.com