TED2015
Fred Jansen: How to land on a comet
Fred Jansen: Jak wylądować na komecie
Filmed:
Readability: 4
1,308,991 views
Jako kierownik misji Rosetta, Fred Jansen był odpowiedzialny za udane lądowanie próbnika na komecie 67P/Czuriumow-Gierasimienko. W swojej fascynującej i zabawnej prelekcji ujawnia niektóre zawiłe obliczenia, które doprowadziły do wylądowania próbnika Philae na komecie, znajdującej się 500 milionów kilometrów od Ziemi. Możemy też zobaczyć niesamowite zdjęcia, wykonane podczas tej długiej podróży.
Fred Jansen - Space explorer
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth. Full bio
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like to take you on the epic quest
of the Rosetta spacecraft.
of the Rosetta spacecraft.
0
717
4797
Chciałbym was zabrać w niesamowitą
podróż sondy kosmicznej Rosetty.
podróż sondy kosmicznej Rosetty.
00:17
To escort and land the probe on a comet,
1
5514
4026
Dostarczenie próbnika
i wylądowanie nim na komecie:
i wylądowanie nim na komecie:
00:21
this has been my passion
for the past two years.
for the past two years.
2
9540
3190
tylko tym żyłem przez ostatnie dwa lata.
00:25
In order to do that,
3
13450
1095
Aby tego dokonać,
00:26
I need to explain to you something
about the origin of the solar system.
about the origin of the solar system.
4
14545
3470
najpierw muszę opowiedzieć
o początkach Układu Słonecznego.
o początkach Układu Słonecznego.
00:30
When we go back
four and a half billion years,
four and a half billion years,
5
18015
2223
Cofnijmy się o cztery i pół miliarda lat,
00:32
there was a cloud of gas and dust.
6
20238
1719
była tu tylko chmura gazu i pyłu.
00:33
In the center of this cloud,
our sun formed and ignited.
our sun formed and ignited.
7
21957
4527
W jej centrum powstało
i zaczęło działać Słońce.
i zaczęło działać Słońce.
00:38
Along with that, what we now know
as planets, comets and asteroids formed.
as planets, comets and asteroids formed.
8
26484
5711
Wraz z nim powstały planety,
komety i asteroidy.
komety i asteroidy.
00:44
What then happened, according to theory,
9
32195
3413
Potem, według jednej z teorii,
00:47
is that when the Earth had cooled down
a bit after its formation,
a bit after its formation,
10
35608
4017
kiedy Ziemia już trochę ostygła,
00:51
comets massively impacted the Earth
and delivered water to Earth.
and delivered water to Earth.
11
39625
4771
komety bez przerwy w nią uderzały,
dostarczając wodę.
dostarczając wodę.
00:57
They probably also delivered
complex organic material to Earth,
complex organic material to Earth,
12
45082
4434
Prawdopodobnie przyniosły też
złożony materiał organiczny,
złożony materiał organiczny,
01:01
and that may have bootstrapped
the emergence of life.
the emergence of life.
13
49516
3390
który mógł być iskrą dla powstania życia.
01:04
You can compare this to having
to solve a 250-piece puzzle
to solve a 250-piece puzzle
14
52906
3460
Można to porównać
do układanki z 250 elementów,
do układanki z 250 elementów,
01:08
and not a 2,000-piece puzzle.
15
56366
3204
a nie z 2000.
01:11
Afterwards, the big planets
like Jupiter and Saturn,
like Jupiter and Saturn,
16
59570
3483
Planety giganty, Jowisz i Saturn,
01:15
they were not in their place
where they are now,
where they are now,
17
63053
2578
były w innych miejscach niż teraz.
01:17
and they interacted gravitationally,
18
65631
2647
Współdziałały ze sobą grawitacyjnie,
01:20
and they swept the whole interior
of the solar system clean,
of the solar system clean,
19
68278
3552
wymiotły całe wnętrze Układu Słonecznego,
01:23
and what we now know as comets
20
71830
1602
a obiekty, znane jako komety,
01:25
ended up in something
called the Kuiper Belt,
called the Kuiper Belt,
21
73432
2113
trafiły do miejsca zwanego Pasem Kuipera.
01:27
which is a belt of objects
beyond the orbit of Neptune.
beyond the orbit of Neptune.
22
75545
3668
To przestrzeń obiektów za orbitą Neptuna.
01:31
And sometimes these objects
run into each other,
run into each other,
23
79213
3693
Czasem wpadają na siebie,
01:34
and they gravitationally deflect,
24
82906
3065
przez co grawitacja
zmienia ich trajektorię,
zmienia ich trajektorię,
01:37
and then the gravity of Jupiter
pulls them back into the solar system.
pulls them back into the solar system.
25
85971
4457
a siła przyciągania Jowisza
wciąga je z powrotem
do Układu Słonecznego.
do Układu Słonecznego.
01:42
And they then become the comets
as we see them in the sky.
as we see them in the sky.
26
90428
3692
Stają się kometami,
które widzimy na niebie.
które widzimy na niebie.
01:46
The important thing here to note
is that in the meantime,
is that in the meantime,
27
94120
3274
Co ważne, przez cały ten czas,
01:49
the four and a half billion years,
28
97394
2299
cztery i pół miliarda lat,
01:51
these comets have been sitting
on the outside of the solar system,
on the outside of the solar system,
29
99693
3182
komety przebywały poza Układem Słonecznym,
01:54
and haven't changed --
30
102875
1415
nie zmieniając się.
01:56
deep, frozen versions of our solar system.
31
104290
2903
Głębokie, zamrożone wersje naszego układu.
01:59
In the sky, they look like this.
32
107193
2089
Na niebie wyglądają tak.
02:01
We know them for their tails.
33
109282
1951
Kojarzymy je z ich warkoczem.
02:03
There are actually two tails.
34
111233
1671
Właściwie to dwa warkocze.
02:04
One is a dust tail,
which is blown away by the solar wind.
which is blown away by the solar wind.
35
112904
3855
Jeden to warkocz pyłu,
rozwiewany przez wiatr słoneczny.
rozwiewany przez wiatr słoneczny.
02:08
The other one is an ion tail,
which is charged particles,
which is charged particles,
36
116759
3645
Drugi to warkocz jonowy,
naładowane cząsteczki,
naładowane cząsteczki,
02:12
and they follow the magnetic field
in the solar system.
in the solar system.
37
120404
2739
które podążają za polem magnetycznym
Układu Słonecznego.
Układu Słonecznego.
02:15
There's the coma,
38
123143
1149
Oto koma, otoczka gazowa
i jądro, zbyt małe by je dostrzec.
i jądro, zbyt małe by je dostrzec.
02:16
and then there is the nucleus,
which here is too small to see,
which here is too small to see,
39
124292
2907
02:19
and you have to remember
that in the case of Rosetta,
that in the case of Rosetta,
40
127199
2490
Pamiętajcie, że Rosetta,
02:21
the spacecraft is in that center pixel.
41
129689
2177
statek kosmiczny, to ten piksel w środku.
02:23
We are only 20, 30, 40 kilometers
away from the comet.
away from the comet.
42
131866
4110
To tylko około 30 kilometrów od komety.
02:27
So what's important to remember?
43
135976
2321
Co jest ważne?
02:30
Comets contain the original material
from which our solar system was formed,
from which our solar system was formed,
44
138297
4869
Komety zawierają pierwotny materiał
z czasów formowania Układu Słonecznego,
z czasów formowania Układu Słonecznego,
02:35
so they're ideal to study the components
45
143166
2360
to idealne obiekty do badania składników,
02:37
that were present at the time
when Earth, and life, started.
when Earth, and life, started.
46
145526
4265
które były wtedy obecne na Ziemi
i gdy powstawało życie.
i gdy powstawało życie.
02:41
Comets are also suspected
47
149791
1882
Podejrzewa się, że komety
02:43
of having brought the elements
which may have bootstrapped life.
which may have bootstrapped life.
48
151673
4271
przyniosły pierwiastki,
z których powstało życie.
z których powstało życie.
02:47
In 1983, ESA set up
its long-term Horizon 2000 program,
its long-term Horizon 2000 program,
49
155944
4365
W roku 1983 ESA rozpoczęła
długoterminowy program Horizon 2000,
długoterminowy program Horizon 2000,
02:52
which contained one cornerstone,
which would be a mission to a comet.
which would be a mission to a comet.
50
160309
3924
którego głównym założeniem
była misja na kometę.
była misja na kometę.
02:56
In parallel, a small mission to a comet,
what you see here, Giotto, was launched,
what you see here, Giotto, was launched,
51
164233
4890
Przygotowano też niewielką misję Giotto,
która w 1986 roku
przeleciała obok komety Halleya
przeleciała obok komety Halleya
03:01
and in 1986, flew by the comet of Halley
with an armada of other spacecraft.
with an armada of other spacecraft.
52
169123
6206
wraz z flotą innych statków.
03:07
From the results of that mission,
it became immediately clear
it became immediately clear
53
175329
3571
Wyniki tej misji dowiodły bezsprzecznie,
03:10
that comets were ideal bodies to study
to understand our solar system.
to understand our solar system.
54
178900
5187
że komety to idealne obiekty
do badania Układu Słonecznego.
do badania Układu Słonecznego.
03:16
And thus, the Rosetta mission
was approved in 1993,
was approved in 1993,
55
184087
4512
Misję Rosetta zaakceptowano w 1993,
03:20
and originally it was supposed
to be launched in 2003,
to be launched in 2003,
56
188599
3635
początkowo miała wystartować w 2003,
03:24
but a problem arose
with an Ariane rocket.
with an Ariane rocket.
57
192234
2624
ale pojawiły się problemy
z rakietą Ariane.
z rakietą Ariane.
03:26
However, our P.R. department,
in its enthusiasm,
in its enthusiasm,
58
194858
3065
Nasz pełen entuzjazmu dział PR
03:29
had already made
1,000 Delft Blue plates
1,000 Delft Blue plates
59
197923
2222
zdążył już zrobić
1000 ceramicznych talerzy
1000 ceramicznych talerzy
03:32
with the name of the wrong comets.
60
200145
2390
z nazwą nie tej komety, co trzeba.
03:34
So I've never had to buy any china since.
That's the positive part.
That's the positive part.
61
202535
3567
Nie musiałem od tego czasu
kupować nowej zastawy, ma to swoje zalety.
kupować nowej zastawy, ma to swoje zalety.
03:38
(Laughter)
62
206102
1719
(Śmiech)
03:39
Once the whole problem was solved,
63
207821
1880
Po rozwiązaniu problemu,
03:41
we left Earth in 2004
64
209701
3181
opuściliśmy Ziemię w 2004 roku
03:44
to the newly selected comet,
Churyumov-Gerasimenko.
Churyumov-Gerasimenko.
65
212882
3088
w kierunku nowo obranej komety,
Czuriumow-Gierasimienko.
Czuriumow-Gierasimienko.
03:47
This comet had to be specially selected
66
215970
2856
Została ona specjalnie wybrana,
03:50
because A, you have to
be able to get to it,
be able to get to it,
67
218826
2654
bo po pierwsze, trzeba móc tam dotrzeć,
po drugie, nie powinna zbyt długo
przebywać w Układzie Słonecznym.
przebywać w Układzie Słonecznym.
03:53
and B, it shouldn't have been
in the solar system too long.
in the solar system too long.
68
221480
2781
03:56
This particular comet has been
in the solar system since 1959.
in the solar system since 1959.
69
224261
3947
Ta kometa była tam od 1959 roku.
04:00
That's the first time
when it was deflected by Jupiter,
when it was deflected by Jupiter,
70
228208
3315
Wtedy po raz pierwszy
przyciągnął ją Jowisz
przyciągnął ją Jowisz
04:03
and it got close enough
to the sun to start changing.
to the sun to start changing.
71
231523
2977
i znalazła się dość blisko Słońca,
by zacząć się zmieniać.
by zacząć się zmieniać.
04:06
So it's a very fresh comet.
72
234500
1651
To bardzo świeża kometa.
04:08
Rosetta made a few historic firsts.
73
236611
2891
Rosetta była pierwsza
pod wieloma względami.
pod wieloma względami.
04:11
It's the first satellite to orbit a comet,
74
239502
2516
Pierwszy sztuczny satelita
krążący wokół komety,
krążący wokół komety,
04:14
and to escort it throughout
its whole tour through the solar system --
its whole tour through the solar system --
75
242018
3622
towarzyszył jej w podróży
przez Układ Słoneczny.
przez Układ Słoneczny.
04:17
closest approach to the sun,
as we will see in August,
as we will see in August,
76
245640
3298
Był najbliżej Słońca w sierpniu,
04:20
and then away again to the exterior.
77
248938
2321
a potem znów na obrzeżach.
04:23
It's the first ever landing on a comet.
78
251259
2601
To pierwsze w historii
lądowanie na komecie.
lądowanie na komecie.
04:25
We actually orbit the comet
using something which is not
using something which is not
79
253860
3692
Krążymy wokół niej
metodami nie stosowanymi zwykle
metodami nie stosowanymi zwykle
04:29
normally done with spacecraft.
80
257552
1449
przez pojazdy kosmiczne.
04:31
Normally, you look at the sky and you know
where you point and where you are.
where you point and where you are.
81
259001
3635
Patrząc w niebo, wiemy,
gdzie patrzymy i gdzie jesteśmy.
gdzie patrzymy i gdzie jesteśmy.
04:34
In this case, that's not enough.
82
262636
2136
W tym wypadku, to nie wystarczy.
04:36
We navigated by looking
at landmarks on the comet.
at landmarks on the comet.
83
264772
3298
Nawigowaliśmy, obserwując
punkty orientacyjne na komecie.
punkty orientacyjne na komecie.
04:40
We recognized features --
boulders, craters --
boulders, craters --
84
268070
2475
Rozpoznaliśmy elementy
takie jak głazy czy kratery,
takie jak głazy czy kratery,
04:42
and that's how we know where we are
respective to the comet.
respective to the comet.
85
270545
4017
dzięki czemu wiedzieliśmy,
gdzie jesteśmy w odniesieniu do niej.
gdzie jesteśmy w odniesieniu do niej.
04:46
And, of course, it's the first satellite
to go beyond the orbit of Jupiter
to go beyond the orbit of Jupiter
86
274562
4529
To pierwszy satelita za orbitą Jowisza,
używający paneli słonecznych.
używający paneli słonecznych.
04:51
on solar cells.
87
279091
1201
04:52
Now, this sounds more heroic
than it actually is,
than it actually is,
88
280292
2327
Brzmi to heroicznie,
04:54
because the technology
to use radio isotope thermal generators
to use radio isotope thermal generators
89
282619
5096
ale metoda radioizotopowych
generatorów termoelektrycznych
generatorów termoelektrycznych
nie była jeszcze dostępna w Europie.
04:59
wasn't available in Europe at that time,
so there was no choice.
so there was no choice.
90
287715
3298
Nie mieliśmy wyboru.
05:03
But these solar arrays are big.
91
291013
1577
Te panele są ogromne.
05:04
This is one wing, and these are not
specially selected small people.
specially selected small people.
92
292590
3275
To jedno ze skrzydeł,
a ludzie obok wcale nie są niscy.
a ludzie obok wcale nie są niscy.
05:07
They're just like you and me.
93
295865
1834
Są podobni do nas.
05:09
(Laughter)
94
297699
2391
(Śmiech)
05:12
We have two of these wings,
65 square meters.
65 square meters.
95
300090
4201
Mamy dwa takie skrzydła
po 65 metrów kwadratowych.
po 65 metrów kwadratowych.
05:16
Now later on, of course,
when we got to the comet,
when we got to the comet,
96
304291
3019
Później, po dotarciu do komety,
05:19
you find out that 65 square meters of sail
97
307310
3529
widać, że 65 metrów kwadratowych żagla,
05:22
close to a body which is outgassing
is not always a very handy choice.
is not always a very handy choice.
98
310839
5642
w pobliżu ciała, które emituje gazy,
nie jest zbyt poręcznym pomysłem.
nie jest zbyt poręcznym pomysłem.
05:28
Now, how did we get to the comet?
99
316481
2044
Jak dotarliśmy do komety?
05:30
Because we had to go there
for the Rosetta scientific objectives
for the Rosetta scientific objectives
100
318525
3668
Musieliśmy tam dotrzeć
dla celów naukowych Rosetty.
dla celów naukowych Rosetty.
05:34
very far away -- four times the distance
of the Earth to the sun --
of the Earth to the sun --
101
322193
3808
To bardzo daleko, to czterokrotny dystans
od Ziemi do Słońca.
od Ziemi do Słońca.
05:38
and also at a much higher velocity
than we could achieve with fuel,
than we could achieve with fuel,
102
326001
4110
Musieliśmy dotrzeć tam szybciej,
niż pozwala zwykłe paliwo.
niż pozwala zwykłe paliwo.
05:42
because we'd have to take six times as
much fuel as the whole spacecraft weighed.
much fuel as the whole spacecraft weighed.
103
330111
4319
Paliwo ważyłoby sześć razy niż sam statek.
05:46
So what do you do?
104
334430
1410
Co więc zrobić?
05:47
You use gravitational flybys, slingshots,
105
335840
3483
Wykorzystaliśmy grawitację jak procę.
05:51
where you pass by a planet
at very low altitude,
at very low altitude,
106
339323
3367
Przelatując w pobliżu planety,
na niskiej wysokości,
na niskiej wysokości,
05:54
a few thousand kilometers,
107
342690
1765
zaledwie kilku tysięcy kilometrów,
05:56
and then you get the velocity
of that planet around the sun for free.
of that planet around the sun for free.
108
344455
4713
zabieraliśmy prędkość, z którą planeta
okrąża Słońce, i to za darmo.
okrąża Słońce, i to za darmo.
06:01
We did that a few times.
109
349168
2043
Zrobiliśmy tak kilka razy.
06:03
We did Earth, we did Mars,
we did twice Earth again,
we did twice Earth again,
110
351211
2479
Użyliśmy Ziemi, Marsa,
potem znów dwa razy Ziemi.
potem znów dwa razy Ziemi.
06:05
and we also flew by two asteroids,
Lutetia and Steins.
Lutetia and Steins.
111
353690
3968
Przelecieliśmy blisko dwóch asteroid,
Lutecji i Steins.
Lutecji i Steins.
06:10
Then in 2011, we got so far from the sun
that if the spacecraft got into trouble,
that if the spacecraft got into trouble,
112
358318
4665
W 2011 roku byliśmy tak daleko od Słońca,
że gdyby statek wpadł w tarapaty,
że gdyby statek wpadł w tarapaty,
06:14
we couldn't actually
save the spacecraft anymore,
save the spacecraft anymore,
113
362983
3809
nie moglibyśmy już mu pomóc.
06:18
so we went into hibernation.
114
366792
1973
Wprowadziliśmy go więc w stan hibernacji.
06:20
Everything was switched off
except for one clock.
except for one clock.
115
368765
3338
Wszystko było wyłączone,
oprócz jednego zegara.
oprócz jednego zegara.
06:24
Here you see in white the trajectory,
and the way this works.
and the way this works.
116
372103
3511
Tu na biało widać trajektorię lotu
oraz jak to wszystko działa.
oraz jak to wszystko działa.
06:27
You see that from
the circle where we started,
the circle where we started,
117
375614
2443
Od okręgu, gdzie zaczęliśmy,
06:30
the white line, actually you get
more and more and more elliptical,
more and more and more elliptical,
118
378057
3816
od białej linii, widać że idziemy
po coraz większych elipsach,
po coraz większych elipsach,
06:33
and then finally we approached the comet
119
381873
2949
aby w końcu dotrzeć do komety.
06:36
in May 2014, and we had to start
doing the rendezvous maneuvers.
doing the rendezvous maneuvers.
120
384822
4365
I w maju 2014 zaczęliśmy
przygotowywać się do spotkania.
przygotowywać się do spotkania.
06:41
On the way there, we flew by Earth and we
took a few pictures to test our cameras.
took a few pictures to test our cameras.
121
389187
4597
Po drodze, przelatując koło Ziemi,
przetestowaliśmy kamery.
przetestowaliśmy kamery.
06:45
This is the moon rising over Earth,
122
393784
2178
To Księżyc wschodzący nad Ziemią,
06:47
and this is what we now call a selfie,
123
395962
1955
a to nazywamy teraz selfie.
06:49
which at that time, by the way,
that word didn't exist. (Laughter)
that word didn't exist. (Laughter)
124
397917
3692
Wówczas to słowo nie istniało. (Śmiech)
06:53
It's at Mars. It was taken
by the CIVA camera.
by the CIVA camera.
125
401609
2971
Oto Mars, Zdjęcie zrobiono kamerą CIVA.
06:56
That's one of the cameras on the lander,
126
404580
2182
To jedna z kamer lądownika,
06:58
and it just looks under the solar arrays,
127
406762
2415
wygląda zza paneli słonecznych.
07:01
and you see the planet Mars
and the solar array in the distance.
and the solar array in the distance.
128
409177
4273
Widać Marsa i panel w oddali.
07:05
Now, when we got out
of hibernation in January 2014,
of hibernation in January 2014,
129
413450
5668
Odkąd wyszliśmy z hibernacji
w styczniu 2014,
w styczniu 2014,
07:11
we started arriving at a distance
130
419118
1785
dolecieliśmy w maju na odległość
07:12
of two million kilometers
from the comet in May.
from the comet in May.
131
420903
2833
około dwóch milionów kilometrów od komety.
07:15
However, the velocity
the spacecraft had was much too fast.
the spacecraft had was much too fast.
132
423736
4109
Prędkość statku była o wiele za duża.
07:19
We were going 2,800 kilometers an hour
faster than the comet, so we had to brake.
faster than the comet, so we had to brake.
133
427845
6061
Pędziliśmy 2800 km na godzinę szybciej,
niż kometa. Musieliśmy wyhamować.
niż kometa. Musieliśmy wyhamować.
07:25
We had to do eight maneuvers,
134
433906
1857
Zrobiliśmy osiem manewrów,
07:27
and you see here,
some of them were really big.
some of them were really big.
135
435763
2577
jak widzicie niektóre były ogromne.
07:30
We had to brake the first one
by a few hundred kilometers per hour,
by a few hundred kilometers per hour,
136
438340
6024
W pierwszym kroku musieliśmy wyhamować
kilkaset kilometrów na godzinę,
kilkaset kilometrów na godzinę,
07:36
and actually, the duration of that
was seven hours,
was seven hours,
137
444364
4310
trwało to siedem godzin
07:40
and it used 218 kilos of fuel,
138
448674
2948
i zużyło 218 kilogramów paliwa.
07:43
and those were seven nerve-wracking
hours, because in 2007,
hours, because in 2007,
139
451622
3950
To było stresujące siedem godzin,
bo w roku 2007
bo w roku 2007
07:47
there was a leak in the system
of the propulsion of Rosetta,
of the propulsion of Rosetta,
140
455572
3190
był wyciek w systemie napędowym Rosetty.
07:50
and we had to close off a branch,
141
458762
2147
Musieliśmy odciąć jedną gałąź,
07:52
so the system was actually
operating at a pressure
operating at a pressure
142
460909
2578
więc system operował na ciśnieniu
07:55
which it was never designed
or qualified for.
or qualified for.
143
463487
3298
nie zaplanowanym
i nieprzystosowanym dla statku.
i nieprzystosowanym dla statku.
07:59
Then we got in the vicinity of the comet,
and these were the first pictures we saw.
and these were the first pictures we saw.
144
467795
4909
Potem dotarliśmy w pobliże komety,
oto pierwsze widoki.
oto pierwsze widoki.
08:04
The true comet rotation period
is 12 and a half hours,
is 12 and a half hours,
145
472704
2573
Okres rotacji komety to 12 i pół godziny.
08:07
so this is accelerated,
146
475277
2089
Obraz jest przyśpieszony.
08:09
but you will understand that
our flight dynamics engineers thought,
our flight dynamics engineers thought,
147
477366
3251
Widać dlaczego nasi inżynierowie
od dynamiki lotu przewidywali,
od dynamiki lotu przewidywali,
08:12
this is not going to be
an easy thing to land on.
an easy thing to land on.
148
480617
3854
że lądowanie nie będzie łatwe.
08:16
We had hoped for some kind
of spud-like thing
of spud-like thing
149
484471
4644
Mieliśmy nadzieję, że kometa
będzie wyglądać jak ziemniak,
będzie wyglądać jak ziemniak,
08:21
where you could easily land.
150
489115
2166
na którym łatwo będzie osiąść.
08:23
But we had one hope: maybe it was smooth.
151
491281
3291
Mieliśmy nadzieję,
że będzie chociaż równa i gładka.
że będzie chociaż równa i gładka.
08:26
No. That didn't work either. (Laughter)
152
494572
3738
Niestety, tak też nie było. (Śmiech)
08:30
So at that point in time,
it was clearly unavoidable:
it was clearly unavoidable:
153
498310
2693
Nie było wyjścia:
08:33
we had to map this body
in all the detail you could get,
in all the detail you could get,
154
501003
3531
musieliśmy zrobić
jak najdokładniejszą mapę,
jak najdokładniejszą mapę,
08:36
because we had to find an area
which is 500 meters in diameter and flat.
which is 500 meters in diameter and flat.
155
504534
5153
żeby znaleźć płaskie miejsce
o średnicy 500 metrów.
o średnicy 500 metrów.
08:41
Why 500 meters? That's the error
we have on landing the probe.
we have on landing the probe.
156
509687
4599
Dlaczego akurat 500? To margines błędu,
który ma sonda przy lądowaniu.
który ma sonda przy lądowaniu.
08:46
So we went through this process,
and we mapped the comet.
and we mapped the comet.
157
514286
3181
Zrobiliśmy więc dokładną mapę.
08:49
We used a technique
called photoclinometry.
called photoclinometry.
158
517467
2367
Użyliśmy techniki zwanej fotokinemetrią.
08:51
You use shadows thrown by the sun.
159
519834
2230
Użyliśmy cieni rzucanych przez Słońce.
08:54
What you see here is a rock
sitting on the surface of the comet,
sitting on the surface of the comet,
160
522064
3087
Tutaj mamy kamień na powierzchni komety,
08:57
and the sun shines from above.
161
525151
2926
Słońce oświeca go od góry.
09:00
From the shadow, we, with our brain,
162
528077
2159
Wnioskując po kształcie cienia,
09:02
can immediately determine
roughly what the shape of that rock is.
roughly what the shape of that rock is.
163
530236
3644
można z grubsza określić kształt kamienia.
09:05
You can program that in a computer,
164
533880
2042
Można to wprowadzić do komputera.
09:07
you then cover the whole comet,
and you can map the comet.
and you can map the comet.
165
535922
4254
Po opracowaniu całej komety
dostajemy mapę.
dostajemy mapę.
09:12
For that, we flew special trajectories
starting in August.
starting in August.
166
540176
3680
W tym celu w sierpniu zaczęliśmy
latać specjalnymi trajektoriami.
latać specjalnymi trajektoriami.
09:15
First, a triangle
of 100 kilometers on a side
of 100 kilometers on a side
167
543856
2909
Najpierw po trójkącie,
po 100 km na każdy bok,
po 100 km na każdy bok,
09:18
at 100 kilometers' distance,
168
546765
1663
w odległości 100 km od komety.
09:20
and we repeated the whole
thing at 50 kilometers.
thing at 50 kilometers.
169
548428
3004
Potem powtórzyliśmy to w odległości 50 km.
09:23
At that time, we had seen the comet
at all kinds of angles,
at all kinds of angles,
170
551432
3647
Przez ten czas widzieliśmy ją
pod wszystkimi kątami
pod wszystkimi kątami
09:27
and we could use this technique
to map the whole thing.
to map the whole thing.
171
555079
4673
i użyliśmy wspomnianej techniki
do zrobienia mapy.
do zrobienia mapy.
09:31
Now, this led to a selection
of landing sites.
of landing sites.
172
559752
3267
Wybraliśmy potem kilka miejsc lądowania.
09:35
This whole process we had to do,
to go from the mapping of the comet
to go from the mapping of the comet
173
563019
4260
Od rozpoczęcia tworzenia mapy komety
09:39
to actually finding
the final landing site, was 60 days.
the final landing site, was 60 days.
174
567279
3565
do znalezienia właściwego miejsca
minęło 60 dni.
minęło 60 dni.
09:42
We didn't have more.
175
570844
1386
Nie mieliśmy więcej.
09:44
To give you an idea,
the average Mars mission
the average Mars mission
176
572230
2120
Dla porównania, przeciętna misja na Marsa
09:46
takes hundreds of scientists
for years to meet
for years to meet
177
574350
3784
angażuje setki naukowców przez lata.
09:50
about where shall we go?
178
578134
2067
Spotykają się i wybierają
miejsce docelowe.
miejsce docelowe.
09:52
We had 60 days, and that was it.
179
580201
2158
My mieliśmy tylko 60 dni.
09:54
We finally selected the final landing site
180
582359
3043
Wybraliśmy ostatecznie
miejsce do lądowania,
miejsce do lądowania,
09:57
and the commands were prepared
for Rosetta to launch Philae.
for Rosetta to launch Philae.
181
585402
5053
przygotowaliśmy komendy dla Rosetty,
żeby wystrzeliła lądownik Philae.
żeby wystrzeliła lądownik Philae.
10:02
The way this works is that Rosetta
has to be at the right point in space,
has to be at the right point in space,
182
590455
4375
Aby wszystko zadziałało,
Rosetta musiała być we właściwym miejscu,
Rosetta musiała być we właściwym miejscu,
10:06
and aiming towards the comet,
because the lander is passive.
because the lander is passive.
183
594830
2823
nacelowana na kometę,
ponieważ lądownik jest pasywny.
ponieważ lądownik jest pasywny.
10:09
The lander is then pushed out
and moves towards the comet.
and moves towards the comet.
184
597653
3677
Został po prostu wystrzelony
w stronę komety.
w stronę komety.
10:13
Rosetta had to turn around
185
601330
1790
Rosetta musiała się obrócić,
10:15
to get its cameras to actually look
at Philae while it was departing
at Philae while it was departing
186
603120
4557
żeby ustawić kamery
prosto na odlatującego Philae,
prosto na odlatującego Philae,
10:19
and to be able to communicate with it.
187
607677
2469
by móc się z nim porozumiewać.
10:22
Now, the landing duration
of the whole trajectory was seven hours.
of the whole trajectory was seven hours.
188
610146
4574
Lądowanie miało zająć siedem godzin.
10:26
Now do a simple calculation:
189
614720
2787
Kilka prostych obliczeń:
10:29
if the velocity of Rosetta is off
by one centimeter per second,
by one centimeter per second,
190
617507
4039
jeżeli prędkość Rosetty
spada o centymetr na sekundę,
spada o centymetr na sekundę,
10:33
seven hours is 25,000 seconds.
191
621546
4342
siedem godzin to 25 000 sekund,
10:37
That means 252 meters wrong on the comet.
192
625888
4365
To oznacza 252 metrów różnicy
względem komety.
względem komety.
10:42
So we had to know the velocity of Rosetta
193
630253
3344
Musieliśmy znać prędkość Rosetty
10:45
much better than
one centimeter per second,
one centimeter per second,
194
633597
2507
znacznie dokładniej
niż centymetr na sekundę,
niż centymetr na sekundę,
10:48
and its location in space
better than 100 meters
better than 100 meters
195
636104
4064
a jej położenie dokładniej
niż do 100 metrów
niż do 100 metrów
10:52
at 500 million kilometers from Earth.
196
640168
3204
w odległości 500 milionów km od Ziemi.
10:55
That's no mean feat.
197
643372
2368
To nie lada wyczyn.
10:57
Let me quickly take you through
some of the science and the instruments.
some of the science and the instruments.
198
645740
4389
Pokażę wam krótko,
jak działają te instrumenty.
jak działają te instrumenty.
11:02
I won't bore you with all the details
of all the instruments,
of all the instruments,
199
650129
3436
Nie będę was zanudzał szczegółami,
11:05
but it's got everything.
200
653565
1649
ale mamy tutaj wszystko.
11:07
We can sniff gas,
we can measure dust particles,
we can measure dust particles,
201
655214
3134
Możemy wyczuć gazy,
mierzyć cząsteczki pyłu,
mierzyć cząsteczki pyłu,
11:10
the shape of them, the composition,
202
658348
2252
ich kształt i skład.
11:12
there are magnetometers, everything.
203
660600
2508
Są tam magnetometry, wszystko.
11:15
This is one of the results from
an instrument which measures gas density
an instrument which measures gas density
204
663108
3599
To jeden z pomiarów wykonanych
przez instrument badający gęstość gazów
przez instrument badający gęstość gazów
11:18
at the position of Rosetta,
205
666707
1858
w lokalizacji Rosetty.
11:20
so it's gas which has left the comet.
206
668565
2229
To gaz, który opuścił kometę.
11:22
The bottom graph
is September of last year.
is September of last year.
207
670794
2484
To wykres z października zeszłego roku.
11:25
There is a long-term variation,
which in itself is not surprising,
which in itself is not surprising,
208
673278
3297
Widzimy długie wahania,
co nie jest zaskakujące,
co nie jest zaskakujące,
11:28
but you see the sharp peaks.
209
676575
1881
ale widać też ostre maksima.
11:30
This is a comet day.
210
678456
2090
To dzień komety.
11:32
You can see the effect of the sun
on the evaporation of gas
on the evaporation of gas
211
680546
4110
Widzimy wpływ Słońca na emisję gazów
11:36
and the fact that the comet is rotating.
212
684656
2948
i widać w tym rotację komety.
11:39
So there is one spot, apparently,
213
687604
1708
Jest jedno miejsce na komecie,
11:41
where there is a lot of stuff coming from,
214
689312
2147
z którego ulatnia się dużo rzeczy.
11:43
it gets heated in the Sun,
and then cools down on the back side.
and then cools down on the back side.
215
691459
3297
Nagrzewa się w słońcu
i ochładza po drugiej stronie.
i ochładza po drugiej stronie.
11:46
And we can see
the density variations of this.
the density variations of this.
216
694756
3506
Widzimy gęstość tych wahań.
11:50
These are the gases
and the organic compounds
and the organic compounds
217
698262
4133
To gazy i składniki organiczne,
11:54
that we already have measured.
218
702395
1695
które dotąd zmierzyliśmy.
11:56
You will see it's an impressive list,
219
704090
1788
Jak widać, to imponująca lista,
11:57
and there is much, much,
much more to come,
much more to come,
220
705878
2484
a do odkrycia jest wiele, wiele więcej,
12:00
because there are more measurements.
221
708362
1946
bo mamy więcej pomiarów.
12:02
Actually, there is a conference
going on in Houston at the moment
going on in Houston at the moment
222
710308
3348
W Houston odbywa się właśnie konferencja,
12:05
where many of these results are presented.
223
713656
2461
gdzie przedstawiamy wiele z tych wyników.
12:08
Also, we measured dust particles.
224
716827
1621
Zbadaliśmy też cząsteczki pyłu.
12:10
Now, for you, this will not
look very impressive,
look very impressive,
225
718448
2802
Może nie wygląda to zbyt imponująco,
12:13
but the scientists were thrilled
when they saw this.
when they saw this.
226
721250
3273
ale naukowcy poczuli dreszcz emocji.
12:16
Two dust particles:
227
724523
1417
Dwie cząsteczki pyłu:
12:17
the right one they call Boris,
and they shot it with tantalum
and they shot it with tantalum
228
725940
2994
tę po prawej nazwali Borys,
zestawili jej zdjęcie z tantalem,
zestawili jej zdjęcie z tantalem,
12:20
in order to be able to analyze it.
229
728934
2114
aby móc ją poddać analizie.
12:23
Now, we found sodium and magnesium.
230
731048
2391
Odkryliśmy sód i magnez.
12:25
What this tells you is this is
the concentration of these two materials
the concentration of these two materials
231
733439
4249
To mówi nam o stężeniu tych pierwiastków
12:29
at the time the solar system was formed,
232
737688
2716
w czasie powstawania Układu Słonecznego.
12:32
so we learned things about
which materials were there
which materials were there
233
740404
3367
Dowiadujemy się, co było obecne
12:35
when the planet was made.
234
743771
3088
w czasie powstawania planet.
12:38
Of course, one of the important
elements is the imaging.
elements is the imaging.
235
746859
2718
Jedną z najważniejszych rzeczy
jest fotografia.
jest fotografia.
12:41
This is one of the cameras of Rosetta,
the OSIRIS camera,
the OSIRIS camera,
236
749577
3366
To jedna z kamer Rosetty, OSIRIS.
12:44
and this actually was the cover
of Science magazine
of Science magazine
237
752943
2995
To zdjęcie było
na okładce magazynu "Science"
na okładce magazynu "Science"
12:47
on January 23 of this year.
238
755938
2670
23 stycznia tego roku.
12:50
Nobody had expected
this body to look like this.
this body to look like this.
239
758608
3438
Nikt nie spodziewał się,
że kometa będzie tak wyglądać.
że kometa będzie tak wyglądać.
12:54
Boulders, rocks -- if anything, it looks
more like the Half Dome in Yosemite
more like the Half Dome in Yosemite
240
762046
3598
Głazy, kamienie - wygląda niczym
Half Dome w Parku Narodowym Yosemite.
Half Dome w Parku Narodowym Yosemite.
12:57
than anything else.
241
765644
2507
13:00
We also saw things like this:
242
768151
2578
Widzieliśmy też wydmy,
13:02
dunes, and what look to be,
on the righthand side, wind-blown shadows.
on the righthand side, wind-blown shadows.
243
770729
4922
po prawej stronie wygląda to
jak ślady ukształtowane przez wiatr.
jak ślady ukształtowane przez wiatr.
13:07
Now we know these from Mars,
but this comet doesn't have an atmosphere,
but this comet doesn't have an atmosphere,
244
775651
3924
Znamy to z Marsa, ale przecież
kometa nie ma atmosfery.
kometa nie ma atmosfery.
13:11
so it's a bit difficult to create
a wind-blown shadow.
a wind-blown shadow.
245
779575
2879
Ciężko więc stworzyć tam ślady
ukształtowane wiatrem.
ukształtowane wiatrem.
13:14
It may be local outgassing,
246
782454
1985
To może być miejscowa emisja gazów,
13:16
stuff which goes up and comes back.
247
784439
2183
substancje wylatują i wracają.
13:18
We don't know, so there is
a lot to investigate.
a lot to investigate.
248
786622
3181
Nie wiemy, jest wiele do zbadania.
13:21
Here, you see the same image twice.
249
789803
2090
Tu widać ten sam obraz dwa razy.
13:23
On the left-hand side,
you see in the middle a pit.
you see in the middle a pit.
250
791893
2517
Po lewej widzimy w środku jamę,
13:26
On the right-hand side,
if you carefully look,
if you carefully look,
251
794410
2217
po prawej, po bliższym zbadaniu,
13:28
there are three jets coming out
of the bottom of that pit.
of the bottom of that pit.
252
796627
3231
widać, że coś z niej wylatuje.
13:31
So this is the activity of the comet.
253
799858
2297
To aktywność komety.
13:34
Apparently, at the bottom of these pits
is where the active regions are,
is where the active regions are,
254
802155
4017
Dno tych jam to aktywne regiony,
13:38
and where the material
evaporates into space.
evaporates into space.
255
806172
2763
z których materiał wyparowuje
do przestrzeni kosmicznej.
do przestrzeni kosmicznej.
13:40
There is a very intriguing crack
in the neck of the comet.
in the neck of the comet.
256
808935
3610
Jest też intrygujące pękniecie
w przesmyku komety.
w przesmyku komety.
13:44
You see it on the right-hand side.
257
812545
1996
Widać je po prawej.
13:46
It's a kilometer long,
and it's two and a half meters wide.
and it's two and a half meters wide.
258
814541
3696
Ma kilometr długości
i dwa i pół metra szerokości.
i dwa i pół metra szerokości.
13:50
Some people suggest that actually,
259
818237
2246
Niektórzy sugerują,
13:52
when we get close to the sun,
260
820483
2068
że po zbliżeniu się do Słońca
13:54
the comet may split in two,
261
822551
1858
kometa się przepołowi,
13:56
and then we'll have to choose,
262
824409
1680
a wtedy trzeba będzie zdecydować,
13:58
which comet do we go for?
263
826089
2252
którą wybrać.
14:00
The lander -- again, lots of instruments,
264
828341
3173
Lądownik jest pełen instrumentów,
14:03
mostly comparable except for the things
which hammer in the ground and drill, etc.
which hammer in the ground and drill, etc.
265
831514
5341
w większości porównawczych,
oprócz tych, które kują i wiercą grunt.
14:08
But much the same as Rosetta, and that is
because you want to compare
because you want to compare
266
836855
3877
Rosetta ma podobny sprzęt,
bo chcemy porównywać to,
bo chcemy porównywać to,
14:12
what you find in space
with what you find on the comet.
with what you find on the comet.
267
840732
3506
co znajdziemy w kosmosie,
z tym, co znajdziemy na komecie.
z tym, co znajdziemy na komecie.
14:16
These are called
ground truth measurements.
ground truth measurements.
268
844238
2693
To są tak zwane prawdziwe pomiary gruntu.
14:18
These are the landing descent images
269
846931
3231
To zdjęcia z opadania na kometę,
14:22
that were taken by the OSIRIS camera.
270
850162
2048
wykonane kamerą OSIRIS.
14:24
You see the lander getting further
and further away from Rosetta.
and further away from Rosetta.
271
852210
4226
Lądownik oddala się od Rosetty.
14:28
On the top right, you see an image
taken at 60 meters by the lander,
taken at 60 meters by the lander,
272
856436
3808
Na górze po prawej widać zdjęcie
zrobione na 60 metrach,
zrobione na 60 metrach,
14:32
60 meters above the surface of the comet.
273
860244
2856
60 metrów od powierzchni komety.
14:35
The boulder there is some 10 meters.
274
863100
2414
Ten głaz ma około 10 metrów.
14:37
So this is one of the last images we took
before we landed on the comet.
before we landed on the comet.
275
865514
4714
To jedno z ostatnich zdjęć
przed lądowaniem.
przed lądowaniem.
14:42
Here, you see the whole sequence again,
but from a different perspective,
but from a different perspective,
276
870228
3558
Tu widać znów tę samą sekwencję,
ale z innej perspektywy,
ale z innej perspektywy,
14:45
and you see three blown-ups
from the bottom-left to the middle
from the bottom-left to the middle
277
873786
4185
i trzy zbliżenia z lewej strony
od dołu do środka.
od dołu do środka.
14:49
of the lander traveling
over the surface of the comet.
over the surface of the comet.
278
877971
4185
To przelot lądownika
nad powierzchnią komety.
nad powierzchnią komety.
14:54
Then, at the top, there is a before
and an after image of the landing.
and an after image of the landing.
279
882156
4186
Na górze widać zdjęcia wykonane
przed i po lądowaniu.
przed i po lądowaniu.
14:58
The only problem with the after image is,
there is no lander.
there is no lander.
280
886342
3927
Niestety na tym drugim
nie widać lądownika.
nie widać lądownika.
15:02
But if you carefully look
at the right-hand side of this image,
at the right-hand side of this image,
281
890269
3271
Po uważnym zbadaniu prawej strony zdjęcia
15:05
we saw the lander still there,
but it had bounced.
but it had bounced.
282
893540
4029
widać lądownik, który niestety się odbił.
15:09
It had departed again.
283
897569
1661
Znowu odleciał.
15:11
Now, on a bit of a comical note here
284
899230
3087
Co śmieszniejsze,
15:14
is that originally Rosetta was designed
to have a lander which would bounce.
to have a lander which would bounce.
285
902317
4620
początkowo zaprojektowano go tak,
żeby się odbijał.
żeby się odbijał.
15:18
That was discarded because
it was way too expensive.
it was way too expensive.
286
906937
2573
Zrezygnowano z tego pomysłu,
bo był zbyt drogi.
bo był zbyt drogi.
15:21
Now, we forgot, but the lander knew.
287
909510
2274
Zapomnieliśmy o tym,
ale on wiedział swoje.
ale on wiedział swoje.
15:23
(Laughter)
288
911784
1604
(Śmiech)
15:25
During the first bounce,
in the magnetometers,
in the magnetometers,
289
913388
2507
Podczas pierwszego odbicia,
magnetometry wykazały różne dane,
magnetometry wykazały różne dane,
15:27
you see here the data from them,
from the three axes, x, y and z.
from the three axes, x, y and z.
290
915895
3830
na osiach x, y oraz z.
15:31
Halfway through, you see a red line.
291
919725
2206
W połowie widać czerwona linię.
15:33
At that red line, there is a change.
292
921931
1834
Ta linia to zmiana.
15:35
What happened, apparently,
is during the first bounce,
is during the first bounce,
293
923765
3925
Co się stało podczas pierwszego odbicia?
15:39
somewhere, we hit the edge of a crater
with one of the legs of the lander,
with one of the legs of the lander,
294
927690
4726
Lądownik uderzył nogą o krawędź krateru,
15:44
and the rotation velocity
of the lander changed.
of the lander changed.
295
932416
2820
przez co zmienił prędkość obrotu.
15:47
So we've been rather lucky
296
935236
1973
Mieliśmy dużo szczęścia,
15:49
that we are where we are.
297
937209
2276
że dotarliśmy tam, gdzie jesteśmy.
15:51
This is one of
the iconic images of Rosetta.
the iconic images of Rosetta.
298
939485
3669
To jedno z najpopularniejszych
zdjęć Rosetty.
zdjęć Rosetty.
15:55
It's a man-made object,
a leg of the lander,
a leg of the lander,
299
943154
3923
Obiekt zbudowany przez człowieka,
nóżka lądownika,
nóżka lądownika,
15:59
standing on a comet.
300
947077
1951
stojąca na komecie.
16:01
This, for me, is one of the very best
images of space science I have ever seen.
images of space science I have ever seen.
301
949028
5131
To jedno z najlepszych zdjęć
astronomicznych, jakie widziałem.
astronomicznych, jakie widziałem.
16:06
(Applause)
302
954159
5181
(Brawa)
16:11
One of the things we still have to do
is to actually find the lander.
is to actually find the lander.
303
959340
3851
Teraz musimy jeszcze odnaleźć lądownik.
16:15
The blue area here
is where we know it must be.
is where we know it must be.
304
963191
3696
Ten niebieski obszar to miejsce,
gdzie ma się znajdować.
gdzie ma się znajdować.
16:18
We haven't been able to find it yet,
but the search is continuing,
but the search is continuing,
305
966887
3618
Jeszcze go nie znaleźliśmy,
ale poszukiwania trwają.
ale poszukiwania trwają.
16:22
as are our efforts to start getting
the lander to work again.
the lander to work again.
306
970505
3765
Staramy się go znów uruchomić.
16:26
We listen every day,
307
974270
1742
Codziennie słuchamy,
16:28
and we hope that between now
and somewhere in April,
and somewhere in April,
308
976012
2558
mamy nadzieję że do kwietnia
16:30
the lander will wake up again.
309
978570
1738
lądownik znów się obudzi.
16:32
The findings of what
we found on the comet:
we found on the comet:
310
980308
2137
Co odkryliśmy na komecie?
16:35
This thing would float in water.
311
983795
2456
Mogłaby unosić się w wodzie,
16:38
It's half the density of water.
312
986251
2624
jej gęstość to połowa gęstości wody.
16:40
So it looks like
a very big rock, but it's not.
a very big rock, but it's not.
313
988875
3018
Wygląda jak duży kawałek skały,
ale nim nie jest.
ale nim nie jest.
16:43
The activity increase we saw
in June, July, August last year
in June, July, August last year
314
991893
3646
Jej aktywność z czerwca,
lipca i sierpnia zeszłego roku
lipca i sierpnia zeszłego roku
16:47
was a four-fold activity increase.
315
995539
2391
zwiększyła się aż czterokrotnie.
16:49
By the time we will be at the sun,
316
997930
1743
Zanim dotrze do Słońca,
16:51
there will be 100 kilos
a second leaving this comet:
a second leaving this comet:
317
999673
4573
będzie tracić 100 kilogramów na sekundę.
16:56
gas, dust, whatever.
318
1004246
1556
To gazy, pyły, cokolwiek.
16:57
That's 100 million kilos a day.
319
1005802
2531
To 100 milionów kilogramów dziennie.
17:01
Then, finally, the landing day.
320
1009603
2375
W końcu dzień lądowania.
17:03
I will never forget -- absolute madness,
250 TV crews in Germany.
250 TV crews in Germany.
321
1011978
5388
Nigdy tego nie zapomnę,
250 ekip telewizyjnych w Niemczech.
250 ekip telewizyjnych w Niemczech.
17:09
The BBC was interviewing me,
322
1017366
2019
Udzielałem wywiadu BBC
17:11
and another TV crew
who was following me all day
who was following me all day
323
1019385
2972
i innej ekipie telewizyjnej,
która towarzyszyła mi cały dzień,
która towarzyszyła mi cały dzień,
17:14
were filming me being interviewed,
324
1022357
2136
filmując mnie i zadając pytania.
17:16
and it went on like that
for the whole day.
for the whole day.
325
1024493
2438
Tak było cały dzień.
17:18
The Discovery Channel crew
326
1026931
1811
Ekipa Discovery Channel
17:20
actually caught me
when leaving the control room,
when leaving the control room,
327
1028742
2322
przyłapała mnie
na opuszczaniu sali kontroli
na opuszczaniu sali kontroli
17:23
and they asked the right question,
328
1031064
2113
i zadała mi właściwe pytania.
17:25
and man, I got into tears,
and I still feel this.
and I still feel this.
329
1033177
3625
Wtedy się popłakałem, wciąż to czuję.
17:28
For a month and a half,
330
1036802
1683
Przez półtora miesiąca
17:30
I couldn't think about
landing day without crying,
landing day without crying,
331
1038485
2834
nie mogłem myśleć o lądowaniu
bez ronienia łez.
bez ronienia łez.
17:33
and I still have the emotion in me.
332
1041319
2715
Wciąż jest we mnie wiele emocji.
17:36
With this image of the comet,
I would like to leave you.
I would like to leave you.
333
1044034
2949
Chciałbym was opuścić
z tym oto zdjęciem komety.
z tym oto zdjęciem komety.
17:38
Thank you.
334
1046983
2113
Dziękuję.
17:41
(Applause)
335
1049096
4879
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Fred Jansen - Space explorerAs manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth.
Why you should listen
Fred Jansen manages the European Space Agency’s Rosetta mission, which guided a probe into orbit around a comet and dispatched a lander to its surface -- both firsts in space exploration. Although the lander Philae could not accomplish its full mission before going into hibernation, the data it’s already gathered will immeasurably multiply our knowledge of comets and their contributions to the ingredients of life on Earth.
In addition to his work with the Rosetta Mission, Jansen oversees the ESA’s XMM-Newton, an orbiting x-ray space observatory delving into the most elusive secrets of the universe, including black holes and dark matter.
Fred Jansen | Speaker | TED.com