TED2015
Fred Jansen: How to land on a comet
Fred Jansen: Đấp xuống sao chổi thế nào?
Filmed:
Readability: 4
1,308,991 views
Là người điều hành chương trình Rossetta, Fred Jansen chịu trách nhiệm lần đáp thành công 2014 của tàu thăm dò trên sao chổi 67P/Churyumov - Gerasimenko. Trong bài thuyết trình lôi cuốn và hài hước, Jansen cho thấy một số tính toán phức tạp để nói về chuyến hạ cánh của tàu thăm dò Philae trên một sao chổi cách trái đất 500 triệu km - và chia sẻ những hình chụp thật kinh ngạc trong chuyến đi.
Fred Jansen - Space explorer
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth. Full bio
As manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'd like to take you on the epic quest
of the Rosetta spacecraft.
of the Rosetta spacecraft.
0
717
4797
Tôi xin mời quý vị đến với
câu chuyện của tàu vũ trụ Rosetta.
câu chuyện của tàu vũ trụ Rosetta.
00:17
To escort and land the probe on a comet,
1
5514
4026
Bay theo và thả tàu thăm dò
xuống bề mặt sao chổi,
xuống bề mặt sao chổi,
00:21
this has been my passion
for the past two years.
for the past two years.
2
9540
3190
là đam mê của tôi trong hai năm qua.
00:25
In order to do that,
3
13450
1095
Để thực hiện điều đó,
00:26
I need to explain to you something
about the origin of the solar system.
about the origin of the solar system.
4
14545
3470
tôi xin cung cấp cho quý vị vài thông tin
về nguồn gốc của hệ mặt trời.
về nguồn gốc của hệ mặt trời.
00:30
When we go back
four and a half billion years,
four and a half billion years,
5
18015
2223
4.5 tỷ năm trước,
00:32
there was a cloud of gas and dust.
6
20238
1719
có một đám mây khí và bụi.
00:33
In the center of this cloud,
our sun formed and ignited.
our sun formed and ignited.
7
21957
4527
Ở trung tâm đám mây này, mặt
trời của chúng ta hình thành và phát sáng.
trời của chúng ta hình thành và phát sáng.
00:38
Along with that, what we now know
as planets, comets and asteroids formed.
as planets, comets and asteroids formed.
8
26484
5711
Cùng với đó là sự hình thành của
các hành tinh, sao chổi và thiên thạch.
các hành tinh, sao chổi và thiên thạch.
00:44
What then happened, according to theory,
9
32195
3413
Theo lý thuyết, điều đã xảy ra là
00:47
is that when the Earth had cooled down
a bit after its formation,
a bit after its formation,
10
35608
4017
khi trái đất nguội đi sau
thời điểm hình thành,
thời điểm hình thành,
00:51
comets massively impacted the Earth
and delivered water to Earth.
and delivered water to Earth.
11
39625
4771
rất nhiều sao chổi va đập với Trái đất và
cung cấp nước cho nó
cung cấp nước cho nó
00:57
They probably also delivered
complex organic material to Earth,
complex organic material to Earth,
12
45082
4434
Có lẽ, chúng cũng mang tới Trái đất
những chất hữu cơ phức tạp,
những chất hữu cơ phức tạp,
01:01
and that may have bootstrapped
the emergence of life.
the emergence of life.
13
49516
3390
và điều đó khởi đầu cho sự sống xuất hiện.
01:04
You can compare this to having
to solve a 250-piece puzzle
to solve a 250-piece puzzle
14
52906
3460
Quý vị có thể so sánh điều đó với việc
chơi bộ ghép hình có 250 mảnh
chơi bộ ghép hình có 250 mảnh
01:08
and not a 2,000-piece puzzle.
15
56366
3204
và không phải bộ 2.000 mảnh ghép.
01:11
Afterwards, the big planets
like Jupiter and Saturn,
like Jupiter and Saturn,
16
59570
3483
Sau đó, những hành tinh lớn
như sao Mộc và sao Thổ,
như sao Mộc và sao Thổ,
01:15
they were not in their place
where they are now,
where they are now,
17
63053
2578
chúng ở vị trí khác so với hiện nay,
01:17
and they interacted gravitationally,
18
65631
2647
và hút lẫn nhau bởi lực hấp dẫn,
01:20
and they swept the whole interior
of the solar system clean,
of the solar system clean,
19
68278
3552
chúng quét sạch tất cả
những gì bên trong hệ mặt trời,
những gì bên trong hệ mặt trời,
01:23
and what we now know as comets
20
71830
1602
và các sao chổi
01:25
ended up in something
called the Kuiper Belt,
called the Kuiper Belt,
21
73432
2113
tập hợp lại trong Vành đai Kuiper,
01:27
which is a belt of objects
beyond the orbit of Neptune.
beyond the orbit of Neptune.
22
75545
3668
đó là vành đai các vật thể
ở ngoài quỹ đạo của sao Hải Vương.
ở ngoài quỹ đạo của sao Hải Vương.
01:31
And sometimes these objects
run into each other,
run into each other,
23
79213
3693
Và đôi khi các vật thể này rơi vào nhau,
01:34
and they gravitationally deflect,
24
82906
3065
chúng chuyển hướng đi vì lực hấp dẫn,
01:37
and then the gravity of Jupiter
pulls them back into the solar system.
pulls them back into the solar system.
25
85971
4457
rồi trọng lượng của sao Mộc
hút chúng lại trong hệ mặt trời.
hút chúng lại trong hệ mặt trời.
01:42
And they then become the comets
as we see them in the sky.
as we see them in the sky.
26
90428
3692
Và chúng trở thành sao chổi như
chúng ta thấy trên bầu trời.
chúng ta thấy trên bầu trời.
01:46
The important thing here to note
is that in the meantime,
is that in the meantime,
27
94120
3274
Điều cần chú ý ở đây
là trong thời gian đó,
là trong thời gian đó,
01:49
the four and a half billion years,
28
97394
2299
khoảng 4.5 tỷ năm,
01:51
these comets have been sitting
on the outside of the solar system,
on the outside of the solar system,
29
99693
3182
những sao chổi di chuyển
bên ngoài hệ mặt trời,
bên ngoài hệ mặt trời,
01:54
and haven't changed --
30
102875
1415
và không hề thay đổi--
01:56
deep, frozen versions of our solar system.
31
104290
2903
giống như hệ mặt trời nhưng ở xa và lạnh.
01:59
In the sky, they look like this.
32
107193
2089
Trên bầu trời, chúng giống như thế này.
02:01
We know them for their tails.
33
109282
1951
Ta nhận biết chúng nhờ vào cái đuôi.
02:03
There are actually two tails.
34
111233
1671
Thực ra có hai cái đuôi.
02:04
One is a dust tail,
which is blown away by the solar wind.
which is blown away by the solar wind.
35
112904
3855
Một đuôi chứa bụi, bị thổi
ra xa do gió mặt trời.
ra xa do gió mặt trời.
02:08
The other one is an ion tail,
which is charged particles,
which is charged particles,
36
116759
3645
Đuôi kia chứa các hạt ion mang điện tích,
02:12
and they follow the magnetic field
in the solar system.
in the solar system.
37
120404
2739
và chúng theo từ trường của hệ mặt trời.
02:15
There's the coma,
38
123143
1149
Có lớp mây phủ sao chổi,
02:16
and then there is the nucleus,
which here is too small to see,
which here is too small to see,
39
124292
2907
rồi đến phần lõi cứng,
nó nhỏ quá chúng ta không thấy được,
nó nhỏ quá chúng ta không thấy được,
02:19
and you have to remember
that in the case of Rosetta,
that in the case of Rosetta,
40
127199
2490
quý vị cần lưu ý
trong trường hợp của tàu Rosetta,
trong trường hợp của tàu Rosetta,
02:21
the spacecraft is in that center pixel.
41
129689
2177
nó chỉ là một chấm trong bức ảnh.
02:23
We are only 20, 30, 40 kilometers
away from the comet.
away from the comet.
42
131866
4110
Chúng ta chỉ ở cách xa sao chổi
khoảng 20, 30, 40 kilomet
khoảng 20, 30, 40 kilomet
02:27
So what's important to remember?
43
135976
2321
Vậy cái gì là cần nhớ?
02:30
Comets contain the original material
from which our solar system was formed,
from which our solar system was formed,
44
138297
4869
Sao chổi chứa vật chất nguyên thủy
để hệ mặt trời được hình thành,
để hệ mặt trời được hình thành,
02:35
so they're ideal to study the components
45
143166
2360
vậy chúng có thành phần
lý tưởng để nghiên cứu
lý tưởng để nghiên cứu
02:37
that were present at the time
when Earth, and life, started.
when Earth, and life, started.
46
145526
4265
nó là món quà được tặng tại thời
điểm trái đất và sự sống hình thành.
điểm trái đất và sự sống hình thành.
02:41
Comets are also suspected
47
149791
1882
Ta cũng chưa rõ trong sao chổi có
02:43
of having brought the elements
which may have bootstrapped life.
which may have bootstrapped life.
48
151673
4271
thành phần gì liên quan nguồn gốc sự sống.
02:47
In 1983, ESA set up
its long-term Horizon 2000 program,
its long-term Horizon 2000 program,
49
155944
4365
Năm 1983, Cơ quan Vũ trụ Châu Âu ESA có
chương trình dài hạn Horizon 2000,
chương trình dài hạn Horizon 2000,
02:52
which contained one cornerstone,
which would be a mission to a comet.
which would be a mission to a comet.
50
160309
3924
gồm chương trình chính là
chuyến hành trình đến sao chổi.
chuyến hành trình đến sao chổi.
02:56
In parallel, a small mission to a comet,
what you see here, Giotto, was launched,
what you see here, Giotto, was launched,
51
164233
4890
Và một nhiệm vụ phụ là phóng Giotto
đến sao chổi, mà quý vị thấy đây,
đến sao chổi, mà quý vị thấy đây,
03:01
and in 1986, flew by the comet of Halley
with an armada of other spacecraft.
with an armada of other spacecraft.
52
169123
6206
năm 1986, Giotto bay về hướng sao chổi
Halley trong đoàn của một tàu vũ trụ khác.
Halley trong đoàn của một tàu vũ trụ khác.
03:07
From the results of that mission,
it became immediately clear
it became immediately clear
53
175329
3571
Từ kết quả của chương trình,
ta thấy sáng tỏ :
ta thấy sáng tỏ :
03:10
that comets were ideal bodies to study
to understand our solar system.
to understand our solar system.
54
178900
5187
các sao chổi là đối tượng lý tưởng
để nghiên cứu hệ mặt trời.
để nghiên cứu hệ mặt trời.
03:16
And thus, the Rosetta mission
was approved in 1993,
was approved in 1993,
55
184087
4512
Vì thế, chương trình tàu Rosetta đã
được phê duyệt vào năm 1993
được phê duyệt vào năm 1993
03:20
and originally it was supposed
to be launched in 2003,
to be launched in 2003,
56
188599
3635
và nó được chuẩn bị phóng vào năm 2003,
03:24
but a problem arose
with an Ariane rocket.
with an Ariane rocket.
57
192234
2624
nhưng một vấn đề xuất hiện
với tên lửa Ariane.
với tên lửa Ariane.
03:26
However, our P.R. department,
in its enthusiasm,
in its enthusiasm,
58
194858
3065
Tuy nhiên, bộ phận P.R. của chúng tôi
rất hào hứng,
rất hào hứng,
03:29
had already made
1,000 Delft Blue plates
1,000 Delft Blue plates
59
197923
2222
sản xuất 1.000 cái đĩa sành Delft Blue
03:32
with the name of the wrong comets.
60
200145
2390
có ghi tên của những sao chổi nhỏ.
03:34
So I've never had to buy any china since.
That's the positive part.
That's the positive part.
61
202535
3567
Vậy tôi không phải mua đĩa của Tàu nữa.
Cái đó cũng hay.
Cái đó cũng hay.
03:38
(Laughter)
62
206102
1719
(Tiếng cười)
03:39
Once the whole problem was solved,
63
207821
1880
Khi vấn để đã được giải quyết,
03:41
we left Earth in 2004
64
209701
3181
chúng tôi rời trái đất vào năm 2004
03:44
to the newly selected comet,
Churyumov-Gerasimenko.
Churyumov-Gerasimenko.
65
212882
3088
để đến sao chổi mới được chọn,
Churyumov-Gerasimenko.
Churyumov-Gerasimenko.
03:47
This comet had to be specially selected
66
215970
2856
Sao chổi này được chọn
rất đặt biệt vì 2 lý do :
rất đặt biệt vì 2 lý do :
03:50
because A, you have to
be able to get to it,
be able to get to it,
67
218826
2654
A. bạn phải có thể bay đến nó,
03:53
and B, it shouldn't have been
in the solar system too long.
in the solar system too long.
68
221480
2781
B. nó không ở trong hệ mặt trời quá lâu.
03:56
This particular comet has been
in the solar system since 1959.
in the solar system since 1959.
69
224261
3947
Sao chổi phần tử này ở
trong hệ mặt trời từ 1959.
trong hệ mặt trời từ 1959.
04:00
That's the first time
when it was deflected by Jupiter,
when it was deflected by Jupiter,
70
228208
3315
Đó là lần đầu tiên
nó bị đổi hướng do sao Mộc,
nó bị đổi hướng do sao Mộc,
04:03
and it got close enough
to the sun to start changing.
to the sun to start changing.
71
231523
2977
và nó đủ gần mặt trời để bắt đầu thay đổi.
04:06
So it's a very fresh comet.
72
234500
1651
Vậy sao chổi này còn rất trẻ.
04:08
Rosetta made a few historic firsts.
73
236611
2891
Rosetta làm những chuyến lịch sử đầu tiên.
04:11
It's the first satellite to orbit a comet,
74
239502
2516
Là vệ tinh đầu tiên vào quỹ đạo sao chổi,
04:14
and to escort it throughout
its whole tour through the solar system --
its whole tour through the solar system --
75
242018
3622
và hộ tống sao chổi suốt hành trình
xuyên qua hệ mặt trời --
xuyên qua hệ mặt trời --
04:17
closest approach to the sun,
as we will see in August,
as we will see in August,
76
245640
3298
đó là tiếp cận gần mặt trời nhất,
như chúng ta thấy vào tháng tám,
như chúng ta thấy vào tháng tám,
04:20
and then away again to the exterior.
77
248938
2321
và sau đó sao chổi bay ra ngoài.
04:23
It's the first ever landing on a comet.
78
251259
2601
Đó là lần đáp đầu tiên trên một sao chổi.
04:25
We actually orbit the comet
using something which is not
using something which is not
79
253860
3692
Chúng ta thật sự đã bay quanh
sao chổi một cách không
sao chổi một cách không
04:29
normally done with spacecraft.
80
257552
1449
bình thường với tàu vũ trụ.
04:31
Normally, you look at the sky and you know
where you point and where you are.
where you point and where you are.
81
259001
3635
Thông thường, bạn nhìn lên trời,
biết mình đang nhìn nơi nào và đang ở đâu.
biết mình đang nhìn nơi nào và đang ở đâu.
04:34
In this case, that's not enough.
82
262636
2136
Trong trường hợp này, như thế là chưa đủ.
04:36
We navigated by looking
at landmarks on the comet.
at landmarks on the comet.
83
264772
3298
Chúng tôi đã bay ngang để thấy
những điểm mốc trên sao chổi đó.
những điểm mốc trên sao chổi đó.
04:40
We recognized features --
boulders, craters --
boulders, craters --
84
268070
2475
Chúng tôi nhận ra những điểm --
tảng đá, hố trũng --
tảng đá, hố trũng --
04:42
and that's how we know where we are
respective to the comet.
respective to the comet.
85
270545
4017
và như thế chúng tôi biết chúng tôi
ở đâu so với sao chổi.
ở đâu so với sao chổi.
04:46
And, of course, it's the first satellite
to go beyond the orbit of Jupiter
to go beyond the orbit of Jupiter
86
274562
4529
Và, đương nhiên, đó là vệ tinh đầu tiên
đi bên ngoài quỹ đạo của sao Mộc
đi bên ngoài quỹ đạo của sao Mộc
04:51
on solar cells.
87
279091
1201
với tấm pin mặt trời.
04:52
Now, this sounds more heroic
than it actually is,
than it actually is,
88
280292
2327
Bây giờ, nghe có vẻ oai
hơn lúc đang thực hiện,
hơn lúc đang thực hiện,
04:54
because the technology
to use radio isotope thermal generators
to use radio isotope thermal generators
89
282619
5096
vì công nghệ dùng máy
phát nhiệt chất phóng xạ đồng vị
phát nhiệt chất phóng xạ đồng vị
04:59
wasn't available in Europe at that time,
so there was no choice.
so there was no choice.
90
287715
3298
chưa thịnh hành ở châu Âu vào lúc đó,
nên không có chọn lựa nào khác.
nên không có chọn lựa nào khác.
05:03
But these solar arrays are big.
91
291013
1577
Nhưng pin mặt trời thì quá rộng.
05:04
This is one wing, and these are not
specially selected small people.
specially selected small people.
92
292590
3275
Đó là một chiếc cánh,
và không ai nhỏ con được chọn.
và không ai nhỏ con được chọn.
05:07
They're just like you and me.
93
295865
1834
Họ phải như quý vị và tôi đây.
05:09
(Laughter)
94
297699
2391
(Tiếng cười)
05:12
We have two of these wings,
65 square meters.
65 square meters.
95
300090
4201
Chúng tôi có hai cánh này, 65 mét vuông.
05:16
Now later on, of course,
when we got to the comet,
when we got to the comet,
96
304291
3019
Rồi sau đó, đương nhiên,
khi chúng tôi đến sao chổi,
khi chúng tôi đến sao chổi,
05:19
you find out that 65 square meters of sail
97
307310
3529
quý vị tưởng tượng xem, 65 mét vuông cánh
05:22
close to a body which is outgassing
is not always a very handy choice.
is not always a very handy choice.
98
310839
5642
khép lại trên một thân máy nóng rực
không phải là một chọn lựa dễ dàng.
không phải là một chọn lựa dễ dàng.
05:28
Now, how did we get to the comet?
99
316481
2044
Bây giờ, làm sao hạ cánh trên sao chổi?
05:30
Because we had to go there
for the Rosetta scientific objectives
for the Rosetta scientific objectives
100
318525
3668
Chúng tôi phải đến đó để thực
hiện những mục tiêu khoa học của Rosetta
hiện những mục tiêu khoa học của Rosetta
05:34
very far away -- four times the distance
of the Earth to the sun --
of the Earth to the sun --
101
322193
3808
ở rất xa -- bằng bốn lần khoảng cách
từ trái đất đến mặt trời --
từ trái đất đến mặt trời --
05:38
and also at a much higher velocity
than we could achieve with fuel,
than we could achieve with fuel,
102
326001
4110
và cũng bay với vận tốc cao hơn rất nhiều
so với vận tốc động cơ xăng,
so với vận tốc động cơ xăng,
05:42
because we'd have to take six times as
much fuel as the whole spacecraft weighed.
much fuel as the whole spacecraft weighed.
103
330111
4319
chúng tôi phải chở gấp sáu lần
lượng nhiên liệu của toàn bộ tàu.
lượng nhiên liệu của toàn bộ tàu.
05:46
So what do you do?
104
334430
1410
Chúng tôi phải làm gì đây?
05:47
You use gravitational flybys, slingshots,
105
335840
3483
Bạn dùng chuyến bay thám thính
nhờ lực hấp dẫn và máy phóng,
nhờ lực hấp dẫn và máy phóng,
05:51
where you pass by a planet
at very low altitude,
at very low altitude,
106
339323
3367
ở đó bạn bay ngang qua
rất gần một hành tinh ,
rất gần một hành tinh ,
05:54
a few thousand kilometers,
107
342690
1765
khoảng một nghìn mét,
05:56
and then you get the velocity
of that planet around the sun for free.
of that planet around the sun for free.
108
344455
4713
rồi bạn đạt vận tốc của hành tinh này
trên quỹ đạo xung quanh mặt trời.
trên quỹ đạo xung quanh mặt trời.
06:01
We did that a few times.
109
349168
2043
Chúng tôi bay như thế một lúc.
06:03
We did Earth, we did Mars,
we did twice Earth again,
we did twice Earth again,
110
351211
2479
Bay qua trái đất, sao hỏa,
rồi trái đất 2 lần nữa,
rồi trái đất 2 lần nữa,
06:05
and we also flew by two asteroids,
Lutetia and Steins.
Lutetia and Steins.
111
353690
3968
rồi chúng tôi cũng bay đến hai
tiểu hành tinh Lutetia và Steins.
tiểu hành tinh Lutetia và Steins.
06:10
Then in 2011, we got so far from the sun
that if the spacecraft got into trouble,
that if the spacecraft got into trouble,
112
358318
4665
Từ 2011 đến nay, quan sát vùng mặt trời,
để kiểm tra các vấn đề của tàu vũ trụ,
để kiểm tra các vấn đề của tàu vũ trụ,
06:14
we couldn't actually
save the spacecraft anymore,
save the spacecraft anymore,
113
362983
3809
chúng tôi không chữa tàu lần nào nữa,
06:18
so we went into hibernation.
114
366792
1973
vậy chúng tôi đi vào mùa ngủ đông.
06:20
Everything was switched off
except for one clock.
except for one clock.
115
368765
3338
Mọi thứ chuyển sang dạng ngủ trừ đồng hồ.
06:24
Here you see in white the trajectory,
and the way this works.
and the way this works.
116
372103
3511
Ở đây, bạn thấy đường bay màu trắng,
và đoạn đường nó đã đi qua.
và đoạn đường nó đã đi qua.
06:27
You see that from
the circle where we started,
the circle where we started,
117
375614
2443
Bạn thấy từ vòng chúng tôi bắt đầu,
06:30
the white line, actually you get
more and more and more elliptical,
more and more and more elliptical,
118
378057
3816
đường trắng, bạn thấy nó
ngày càng dài ra theo hình ê líp,
ngày càng dài ra theo hình ê líp,
06:33
and then finally we approached the comet
119
381873
2949
sau cùng, chúng tôi tiếp cận sao chổi
06:36
in May 2014, and we had to start
doing the rendezvous maneuvers.
doing the rendezvous maneuvers.
120
384822
4365
vào tháng 5, 2014, và chúng tôi bắt đầu
thao tác hạ cánh.
thao tác hạ cánh.
06:41
On the way there, we flew by Earth and we
took a few pictures to test our cameras.
took a few pictures to test our cameras.
121
389187
4597
Trên quỹ đạo đó, chúng tôi bay qua
trái đất và chụp hình để kiểm tra camera.
trái đất và chụp hình để kiểm tra camera.
06:45
This is the moon rising over Earth,
122
393784
2178
Đây là hình trăng nhô lên khỏi trái đất,
06:47
and this is what we now call a selfie,
123
395962
1955
và cái này, giờ được gọi "hình tự sướng,"
06:49
which at that time, by the way,
that word didn't exist. (Laughter)
that word didn't exist. (Laughter)
124
397917
3692
vào thời điểm đó, từ này
chưa ai dám dùng. (Tiếng cười)
chưa ai dám dùng. (Tiếng cười)
06:53
It's at Mars. It was taken
by the CIVA camera.
by the CIVA camera.
125
401609
2971
Đó là sao hỏa. Nó được chụp
bởi camera CIVA,
bởi camera CIVA,
06:56
That's one of the cameras on the lander,
126
404580
2182
một trong những camera trên tàu đổ bộ,
06:58
and it just looks under the solar arrays,
127
406762
2415
và nó chỉ hoạt động nhờ tấm pin mặt trời,
07:01
and you see the planet Mars
and the solar array in the distance.
and the solar array in the distance.
128
409177
4273
bạn thấy sao hỏa còn xa tấm pin mặt trời.
07:05
Now, when we got out
of hibernation in January 2014,
of hibernation in January 2014,
129
413450
5668
Bây giờ, khi chúng tôi ra khỏi
giấc ngủ đông vào tháng một, 2014,
giấc ngủ đông vào tháng một, 2014,
07:11
we started arriving at a distance
130
419118
1785
chúng tôi vượt qua quảng đường
07:12
of two million kilometers
from the comet in May.
from the comet in May.
131
420903
2833
2 triệu km từ sao chổi vào tháng 5.
07:15
However, the velocity
the spacecraft had was much too fast.
the spacecraft had was much too fast.
132
423736
4109
Tuy nhiên, vận tốc
của phi thuyền quá nhanh.
của phi thuyền quá nhanh.
07:19
We were going 2,800 kilometers an hour
faster than the comet, so we had to brake.
faster than the comet, so we had to brake.
133
427845
6061
Chúng tôi đi nhanh hơn sao chổi
2.800 km/h, vậy chúng tôi phải giảm tốc.
2.800 km/h, vậy chúng tôi phải giảm tốc.
07:25
We had to do eight maneuvers,
134
433906
1857
Chúng tôi phải điều chỉnh tám lần,
07:27
and you see here,
some of them were really big.
some of them were really big.
135
435763
2577
và bạn thấy đây,
một vài điều chỉnh đó rất lớn.
một vài điều chỉnh đó rất lớn.
07:30
We had to brake the first one
by a few hundred kilometers per hour,
by a few hundred kilometers per hour,
136
438340
6024
Chúng tôi phải giảm tốc lần đầu
khoảng 100 km/h,
khoảng 100 km/h,
07:36
and actually, the duration of that
was seven hours,
was seven hours,
137
444364
4310
và kéo dài trong 7 giờ,
07:40
and it used 218 kilos of fuel,
138
448674
2948
nó tiêu thụ 218 kilo nhiên liệu,
07:43
and those were seven nerve-wracking
hours, because in 2007,
hours, because in 2007,
139
451622
3950
đó là 7 giờ rất căng thẳng,
vì vào năm 2007,
vì vào năm 2007,
07:47
there was a leak in the system
of the propulsion of Rosetta,
of the propulsion of Rosetta,
140
455572
3190
có một sự rò rỉ trong hệ thống
phản lực của Rosetta,
phản lực của Rosetta,
07:50
and we had to close off a branch,
141
458762
2147
và chúng tôi đã phải tắt một động cơ,
07:52
so the system was actually
operating at a pressure
operating at a pressure
142
460909
2578
thế là hệ thống hoạt động với một động cơ
07:55
which it was never designed
or qualified for.
or qualified for.
143
463487
3298
điều đó không được dự kiến
và thử nghiệm trước.
và thử nghiệm trước.
07:59
Then we got in the vicinity of the comet,
and these were the first pictures we saw.
and these were the first pictures we saw.
144
467795
4909
Rồi chúng tôi đến gần sao chổi,
và đã thấy những bức hình đầu tiên.
và đã thấy những bức hình đầu tiên.
08:04
The true comet rotation period
is 12 and a half hours,
is 12 and a half hours,
145
472704
2573
Chu kỳ quay đúng của
sao chổi là 12 giờ 30 phút,
sao chổi là 12 giờ 30 phút,
08:07
so this is accelerated,
146
475277
2089
nó đã tăng tốc,
08:09
but you will understand that
our flight dynamics engineers thought,
our flight dynamics engineers thought,
147
477366
3251
nhưng bạn sẽ hiểu những gì mà
kỹ sư thiết kế của chúng tôi đã nghĩ,
kỹ sư thiết kế của chúng tôi đã nghĩ,
08:12
this is not going to be
an easy thing to land on.
an easy thing to land on.
148
480617
3854
thật không dễ dàng đáp xuống.
08:16
We had hoped for some kind
of spud-like thing
of spud-like thing
149
484471
4644
Chúng tôi đã hy vọng gặp
tình huống đơn giản
tình huống đơn giản
08:21
where you could easily land.
150
489115
2166
để đáp xuống dễ dàng.
08:23
But we had one hope: maybe it was smooth.
151
491281
3291
Nhưng chúng tôi ước: mọi việc trơn tru.
08:26
No. That didn't work either. (Laughter)
152
494572
3738
Ôi không. Không được rồi . (Tiếng cười)
08:30
So at that point in time,
it was clearly unavoidable:
it was clearly unavoidable:
153
498310
2693
Vào thời điểm đó, không thể tránh khỏi :
08:33
we had to map this body
in all the detail you could get,
in all the detail you could get,
154
501003
3531
chúng tôi phải vẽ bản đồ chi tiết
như bạn thấy đây,
như bạn thấy đây,
08:36
because we had to find an area
which is 500 meters in diameter and flat.
which is 500 meters in diameter and flat.
155
504534
5153
vì chúng tôi phải tìm ra khu vực
bằng phẳng có đường kính 500 m.
bằng phẳng có đường kính 500 m.
08:41
Why 500 meters? That's the error
we have on landing the probe.
we have on landing the probe.
156
509687
4599
Tại sao 500 m? Đó là sai lầm
của chúng tôi khi thăm dò để đáp.
của chúng tôi khi thăm dò để đáp.
08:46
So we went through this process,
and we mapped the comet.
and we mapped the comet.
157
514286
3181
Chúng tôi hoàn thiện quá trình và
vẻ bản đồ bề mặt sao chổi.
vẻ bản đồ bề mặt sao chổi.
08:49
We used a technique
called photoclinometry.
called photoclinometry.
158
517467
2367
Chúng tôi đã dùng
kĩ thuật photoclinometry.
kĩ thuật photoclinometry.
08:51
You use shadows thrown by the sun.
159
519834
2230
Đó là vẽ bóng của vật dưới mặt trời.
08:54
What you see here is a rock
sitting on the surface of the comet,
sitting on the surface of the comet,
160
522064
3087
Cái bạn thấy đây là một hòn đá
trên bề mặt sao chổi,
trên bề mặt sao chổi,
08:57
and the sun shines from above.
161
525151
2926
dưới ánh sáng mặt trời.
09:00
From the shadow, we, with our brain,
162
528077
2159
Với cái bóng đó,
09:02
can immediately determine
roughly what the shape of that rock is.
roughly what the shape of that rock is.
163
530236
3644
chúng tôi có thể xác định một cách
khá chính xác hình dạng của tảng đá.
khá chính xác hình dạng của tảng đá.
09:05
You can program that in a computer,
164
533880
2042
Bạn có thể lập trình trên máy tính,
09:07
you then cover the whole comet,
and you can map the comet.
and you can map the comet.
165
535922
4254
bạn có thể mô tả toàn bộ sao chổi
và vẽ bản đồ cho nó.
và vẽ bản đồ cho nó.
09:12
For that, we flew special trajectories
starting in August.
starting in August.
166
540176
3680
Để làm điều đó chúng tôi bắt đầu bay theo
những quỹ đạo đặt biệt từ tháng 8.
những quỹ đạo đặt biệt từ tháng 8.
09:15
First, a triangle
of 100 kilometers on a side
of 100 kilometers on a side
167
543856
2909
Trước hết, theo hình tam giác
với độ dài cạnh 100 km
với độ dài cạnh 100 km
09:18
at 100 kilometers' distance,
168
546765
1663
tại khoảng cách 100 km,
09:20
and we repeated the whole
thing at 50 kilometers.
thing at 50 kilometers.
169
548428
3004
chúng tôi xác định
tất cả mọi vật trong 50 km.
tất cả mọi vật trong 50 km.
09:23
At that time, we had seen the comet
at all kinds of angles,
at all kinds of angles,
170
551432
3647
Lúc đó, chúng tôi thấy sao chổi
có nhiều góc cạnh,
có nhiều góc cạnh,
09:27
and we could use this technique
to map the whole thing.
to map the whole thing.
171
555079
4673
và chúng tôi dùng kỹ thuật này
để vẽ bản đồ đầy đủ.
để vẽ bản đồ đầy đủ.
09:31
Now, this led to a selection
of landing sites.
of landing sites.
172
559752
3267
Bây giờ, kết quả đó giúp chọn
nơi để đáp xuống.
nơi để đáp xuống.
09:35
This whole process we had to do,
to go from the mapping of the comet
to go from the mapping of the comet
173
563019
4260
Chúng tôi phải làm toàn bộ quá trình,
từ việc vẽ bản đồ sao chổi
từ việc vẽ bản đồ sao chổi
09:39
to actually finding
the final landing site, was 60 days.
the final landing site, was 60 days.
174
567279
3565
đến việc tìm ra nơi đáp,
mất hết 60 ngày.
mất hết 60 ngày.
09:42
We didn't have more.
175
570844
1386
Chúng tôi có 60 ngày thôi.
09:44
To give you an idea,
the average Mars mission
the average Mars mission
176
572230
2120
Để bạn hiểu, xin nói rõ
chương trình sao hỏa
chương trình sao hỏa
09:46
takes hundreds of scientists
for years to meet
for years to meet
177
574350
3784
cần hàng trăm nhà khoa học
làm việc với nhau trong nhiều năm
làm việc với nhau trong nhiều năm
09:50
about where shall we go?
178
578134
2067
chỉ để kết luận họ sẽ đi đâu.
09:52
We had 60 days, and that was it.
179
580201
2158
Chúng tôi đã làm việc đó trong 60 ngày.
09:54
We finally selected the final landing site
180
582359
3043
Chúng tôi đã chọn được nơi đáp
09:57
and the commands were prepared
for Rosetta to launch Philae.
for Rosetta to launch Philae.
181
585402
5053
và các lệnh được chuẩn bị
cho Rosetta phóng Philae.
cho Rosetta phóng Philae.
10:02
The way this works is that Rosetta
has to be at the right point in space,
has to be at the right point in space,
182
590455
4375
Theo cách này, Rosetta
cần đến điểm bên phải trong không gian,
cần đến điểm bên phải trong không gian,
10:06
and aiming towards the comet,
because the lander is passive.
because the lander is passive.
183
594830
2823
và nhắm đến sao chổi,
vì tàu đổ bộ không tự di chuyển.
vì tàu đổ bộ không tự di chuyển.
10:09
The lander is then pushed out
and moves towards the comet.
and moves towards the comet.
184
597653
3677
Tàu đổ bộ được phóng ra
và di chuyển đến sao chổi.
và di chuyển đến sao chổi.
10:13
Rosetta had to turn around
185
601330
1790
Rosetta phải bay vòng quanh
10:15
to get its cameras to actually look
at Philae while it was departing
at Philae while it was departing
186
603120
4557
để camera có thể quay
được Philae hoạt động
được Philae hoạt động
10:19
and to be able to communicate with it.
187
607677
2469
và có thể liên lạc với nó.
10:22
Now, the landing duration
of the whole trajectory was seven hours.
of the whole trajectory was seven hours.
188
610146
4574
Bây giờ, toàn bộ
thời gian đáp đã là 7 giờ.
thời gian đáp đã là 7 giờ.
10:26
Now do a simple calculation:
189
614720
2787
Hãy là một phép tính đơn giản :
10:29
if the velocity of Rosetta is off
by one centimeter per second,
by one centimeter per second,
190
617507
4039
nếu vận tốc tĩnh của Rosetta là 1cm/giây,
10:33
seven hours is 25,000 seconds.
191
621546
4342
7 giờ là 25.000 giây.
10:37
That means 252 meters wrong on the comet.
192
625888
4365
Có nghĩa là 252 m lệch so với sao chổi.
10:42
So we had to know the velocity of Rosetta
193
630253
3344
Vậy chúng tôi cần biết vận tốc của Rosetta
10:45
much better than
one centimeter per second,
one centimeter per second,
194
633597
2507
lệch bao nhiêu cm trong một giây,
10:48
and its location in space
better than 100 meters
better than 100 meters
195
636104
4064
và vị trí của nó trong không gian
lệch bao nhiêu mét
lệch bao nhiêu mét
10:52
at 500 million kilometers from Earth.
196
640168
3204
tại khoảng cách 500 triệu km từ trái đất.
10:55
That's no mean feat.
197
643372
2368
Đó là thành công tuyệt vời.
10:57
Let me quickly take you through
some of the science and the instruments.
some of the science and the instruments.
198
645740
4389
Xin giới thiệu với các bạn về
ngành khoa học này và những thiết bị.
ngành khoa học này và những thiết bị.
11:02
I won't bore you with all the details
of all the instruments,
of all the instruments,
199
650129
3436
Tôi sẽ làm bạn chán
với những chi tiết máy quá nhỏ,
với những chi tiết máy quá nhỏ,
11:05
but it's got everything.
200
653565
1649
nhưng đây là tất cả.
11:07
We can sniff gas,
we can measure dust particles,
we can measure dust particles,
201
655214
3134
Chúng tôi có thể kiểm khí ga,
có thể đo được phân tử bụi,
có thể đo được phân tử bụi,
11:10
the shape of them, the composition,
202
658348
2252
những hình dáng, thành phần,
11:12
there are magnetometers, everything.
203
660600
2508
có cả máy đo từ trường, mọi thứ.
11:15
This is one of the results from
an instrument which measures gas density
an instrument which measures gas density
204
663108
3599
Đây là một trong những kết quả
của máy về độ đậm đặc khí ga
của máy về độ đậm đặc khí ga
11:18
at the position of Rosetta,
205
666707
1858
tại vị trí của Rosetta,
11:20
so it's gas which has left the comet.
206
668565
2229
đó là khí ga sao chổi thải ra.
11:22
The bottom graph
is September of last year.
is September of last year.
207
670794
2484
Hình đồ thị phóng lớn
là vào tháng 9 năm ngoái.
là vào tháng 9 năm ngoái.
11:25
There is a long-term variation,
which in itself is not surprising,
which in itself is not surprising,
208
673278
3297
Có thay đổi dài hạn bên
trong hình, và không có gì ngạc nhiên,
trong hình, và không có gì ngạc nhiên,
11:28
but you see the sharp peaks.
209
676575
1881
nhưng bạn thấy những đỉnh nhọn.
11:30
This is a comet day.
210
678456
2090
Đó là một ngày sao chổi.
11:32
You can see the effect of the sun
on the evaporation of gas
on the evaporation of gas
211
680546
4110
Bạn có thể thấy ảnh hưởng của mặt trời
trên việc bay hơi khí ga
trên việc bay hơi khí ga
11:36
and the fact that the comet is rotating.
212
684656
2948
và ảnh hưởng do sự quay của sao chổi.
11:39
So there is one spot, apparently,
213
687604
1708
Vậy có dấu vết rõ ràng về
11:41
where there is a lot of stuff coming from,
214
689312
2147
nguồn gốc của nhiều thứ,
11:43
it gets heated in the Sun,
and then cools down on the back side.
and then cools down on the back side.
215
691459
3297
chúng nóng lên ở phía mặt trời,
và nguội đi ở phía kia.
và nguội đi ở phía kia.
11:46
And we can see
the density variations of this.
the density variations of this.
216
694756
3506
Và chúng ta có thể thấy
sự thay đổi độ đậm đặc khí ga.
sự thay đổi độ đậm đặc khí ga.
11:50
These are the gases
and the organic compounds
and the organic compounds
217
698262
4133
Đây là các loại khí ga
và những hỗn hợp hữu cơ
và những hỗn hợp hữu cơ
11:54
that we already have measured.
218
702395
1695
mà chúng tôi đã đo được.
11:56
You will see it's an impressive list,
219
704090
1788
Bạn thấy một danh sách rất ấn tượng,
11:57
and there is much, much,
much more to come,
much more to come,
220
705878
2484
và còn nhiều nhiều nữa,
12:00
because there are more measurements.
221
708362
1946
vì còn nhiều phép đo khác nữa.
12:02
Actually, there is a conference
going on in Houston at the moment
going on in Houston at the moment
222
710308
3348
Thật vậy, có một hội thảo
ở Houston đang diễn ra vào lúc này
ở Houston đang diễn ra vào lúc này
12:05
where many of these results are presented.
223
713656
2461
để trình bày về các kết quả đó.
12:08
Also, we measured dust particles.
224
716827
1621
Chúng tôi đã kiểm tra phân tử bụi.
12:10
Now, for you, this will not
look very impressive,
look very impressive,
225
718448
2802
Bây giờ, các bạn thấy nó
không ấn tượng lắm,
không ấn tượng lắm,
12:13
but the scientists were thrilled
when they saw this.
when they saw this.
226
721250
3273
nhưng các nhà khoa học
lúc đó rất phấn khích khi thấy nó.
lúc đó rất phấn khích khi thấy nó.
12:16
Two dust particles:
227
724523
1417
Hai phân tử bụi :
12:17
the right one they call Boris,
and they shot it with tantalum
and they shot it with tantalum
228
725940
2994
bên phải là Boris,
và họ đã bắn nó với chất tantalum
và họ đã bắn nó với chất tantalum
12:20
in order to be able to analyze it.
229
728934
2114
để có thể phân tích nó.
12:23
Now, we found sodium and magnesium.
230
731048
2391
Bây giờ, chúng tôi tìm thấy
natri và ma-nhê.
natri và ma-nhê.
12:25
What this tells you is this is
the concentration of these two materials
the concentration of these two materials
231
733439
4249
Điều đó cho thấy
có sự tập trung của hai chất này
có sự tập trung của hai chất này
12:29
at the time the solar system was formed,
232
737688
2716
vào thời điểm hệ mặt trời hình thành,
12:32
so we learned things about
which materials were there
which materials were there
233
740404
3367
vậy chúng ta biết được những vật chất
12:35
when the planet was made.
234
743771
3088
ở thời điểm hành tinh hình thành.
12:38
Of course, one of the important
elements is the imaging.
elements is the imaging.
235
746859
2718
Một trong những phần quan trọng
này là kỹ thuật hình ảnh.
này là kỹ thuật hình ảnh.
12:41
This is one of the cameras of Rosetta,
the OSIRIS camera,
the OSIRIS camera,
236
749577
3366
Đây là một trong những camera
của Rosetta, camera OSIRIS,
của Rosetta, camera OSIRIS,
12:44
and this actually was the cover
of Science magazine
of Science magazine
237
752943
2995
đây là trang bìa của tạp chí Science
12:47
on January 23 of this year.
238
755938
2670
vào ngày 23 tháng 1 năm nay.
12:50
Nobody had expected
this body to look like this.
this body to look like this.
239
758608
3438
Không ai ngờ lại có được hình ảnh thế này.
12:54
Boulders, rocks -- if anything, it looks
more like the Half Dome in Yosemite
more like the Half Dome in Yosemite
240
762046
3598
Đá tảng, đá sỏi -- liệu có gì
còn giống Đỉnh Núi Chẻ tại Yosemite
còn giống Đỉnh Núi Chẻ tại Yosemite
12:57
than anything else.
241
765644
2507
hơn thế này không.
13:00
We also saw things like this:
242
768151
2578
Chúng tôi cũng thấy những thứ giống
13:02
dunes, and what look to be,
on the righthand side, wind-blown shadows.
on the righthand side, wind-blown shadows.
243
770729
4922
đụn cát, bên phải giống như
bóng gợn sóng cát.
bóng gợn sóng cát.
13:07
Now we know these from Mars,
but this comet doesn't have an atmosphere,
but this comet doesn't have an atmosphere,
244
775651
3924
Ta đã biết các hình thể này trên sao hỏa,
nhưng sao chổi không có khí quyển,
nhưng sao chổi không có khí quyển,
13:11
so it's a bit difficult to create
a wind-blown shadow.
a wind-blown shadow.
245
779575
2879
vậy thật khó để tạo ra được sóng cát.
13:14
It may be local outgassing,
246
782454
1985
Có thể do khí thải ra từ các vùng cục bộ,
13:16
stuff which goes up and comes back.
247
784439
2183
chúng bốc lên và thổi trở lại.
13:18
We don't know, so there is
a lot to investigate.
a lot to investigate.
248
786622
3181
Chúng tôi không chắc,
vậy phải tìm hiểu thêm về hiện tượng này.
vậy phải tìm hiểu thêm về hiện tượng này.
13:21
Here, you see the same image twice.
249
789803
2090
Ở đây, bạn thấy hình này hai lần.
13:23
On the left-hand side,
you see in the middle a pit.
you see in the middle a pit.
250
791893
2517
Bên phía trái, bạn thấy một cái hố ở giữa.
13:26
On the right-hand side,
if you carefully look,
if you carefully look,
251
794410
2217
Hình bên phải, nếu nhìn kỹ,
13:28
there are three jets coming out
of the bottom of that pit.
of the bottom of that pit.
252
796627
3231
bạn sẽ thấy 3 tia nhỏ từ đáy hố.
13:31
So this is the activity of the comet.
253
799858
2297
Đó là hoạt động của sao chổi.
13:34
Apparently, at the bottom of these pits
is where the active regions are,
is where the active regions are,
254
802155
4017
Chúng ta thấy ở đáy các hố
là các vùng hoạt động,
là các vùng hoạt động,
13:38
and where the material
evaporates into space.
evaporates into space.
255
806172
2763
ở đó các vật chất bốc hơi lên.
13:40
There is a very intriguing crack
in the neck of the comet.
in the neck of the comet.
256
808935
3610
Có một khe nứt nhỏ ở cổ sao chổi.
13:44
You see it on the right-hand side.
257
812545
1996
Bạn thấy nó ở hình phải,
13:46
It's a kilometer long,
and it's two and a half meters wide.
and it's two and a half meters wide.
258
814541
3696
dài một kilomet, và rộng hai mét rưỡi.
13:50
Some people suggest that actually,
259
818237
2246
Vài người đoán là,
13:52
when we get close to the sun,
260
820483
2068
khi chúng tôi đến gần mặt trời,
13:54
the comet may split in two,
261
822551
1858
sao chổi sẽ bị gãy ra làm hai,
13:56
and then we'll have to choose,
262
824409
1680
và chúng tôi tự hỏi :
13:58
which comet do we go for?
263
826089
2252
chúng tôi sẽ chọn phần nào để nghiên cứu?
14:00
The lander -- again, lots of instruments,
264
828341
3173
Trở lại tàu đổ bộ -- với nhiều thiết bị,
14:03
mostly comparable except for the things
which hammer in the ground and drill, etc.
which hammer in the ground and drill, etc.
265
831514
5341
phần lớn giống như những dụng cụ
để đục và khoan đất.
để đục và khoan đất.
14:08
But much the same as Rosetta, and that is
because you want to compare
because you want to compare
266
836855
3877
Nhưng cũng như Rosetta,
và vì bạn muốn so sánh
và vì bạn muốn so sánh
14:12
what you find in space
with what you find on the comet.
with what you find on the comet.
267
840732
3506
cái bạn thấy trong không gian
với cái bạn thấy trên sao chổi.
với cái bạn thấy trên sao chổi.
14:16
These are called
ground truth measurements.
ground truth measurements.
268
844238
2693
Đây được gọi là thăm dò địa chất.
14:18
These are the landing descent images
269
846931
3231
Có những hình ảnh về đổ bộ
14:22
that were taken by the OSIRIS camera.
270
850162
2048
được chụp bởi camera OSIRIS.
14:24
You see the lander getting further
and further away from Rosetta.
and further away from Rosetta.
271
852210
4226
Bạn thấy tàu đổ bộ đi xa dần Rosetta.
14:28
On the top right, you see an image
taken at 60 meters by the lander,
taken at 60 meters by the lander,
272
856436
3808
Ở phía trên, bên phải , bạn thấy một hình
chụp cách tàu đổ bộ 60 m,
chụp cách tàu đổ bộ 60 m,
14:32
60 meters above the surface of the comet.
273
860244
2856
60 mét bên trên mặt của sao chổi.
14:35
The boulder there is some 10 meters.
274
863100
2414
Tảng đá khoảng 10m.
14:37
So this is one of the last images we took
before we landed on the comet.
before we landed on the comet.
275
865514
4714
Đây là hình cuối cùng mà chúng tôi chụp
trước khi chúng tôi đáp xuống sao chổi.
trước khi chúng tôi đáp xuống sao chổi.
14:42
Here, you see the whole sequence again,
but from a different perspective,
but from a different perspective,
276
870228
3558
Hãy xem lại toàn bộ các hình lần nữa,
nhưng với góc nhìn khác,
nhưng với góc nhìn khác,
14:45
and you see three blown-ups
from the bottom-left to the middle
from the bottom-left to the middle
277
873786
4185
và bạn thấy ba hình phóng lớn
từ dưới bên trái đến giữa
từ dưới bên trái đến giữa
14:49
of the lander traveling
over the surface of the comet.
over the surface of the comet.
278
877971
4185
của hành trình tàu đổ bộ
trên bề mặt sao chổi.
trên bề mặt sao chổi.
14:54
Then, at the top, there is a before
and an after image of the landing.
and an after image of the landing.
279
882156
4186
Ở trên cao, có một hình
trước và một hình sau đổ bộ.
trước và một hình sau đổ bộ.
14:58
The only problem with the after image is,
there is no lander.
there is no lander.
280
886342
3927
Vấn đề với hình sau là
không thấy tàu đổ bộ.
không thấy tàu đổ bộ.
15:02
But if you carefully look
at the right-hand side of this image,
at the right-hand side of this image,
281
890269
3271
Nhưng nếu nhìn kỹ bên trái của hình,
15:05
we saw the lander still there,
but it had bounced.
but it had bounced.
282
893540
4029
chúng ta thấy tàu đổ bộ vẫn còn đó,
nhưng nó bị tung lên cao.
nhưng nó bị tung lên cao.
15:09
It had departed again.
283
897569
1661
Rồi nó rơi trở lại.
15:11
Now, on a bit of a comical note here
284
899230
3087
Bây giờ, trên một ghi chép về sao chổi
15:14
is that originally Rosetta was designed
to have a lander which would bounce.
to have a lander which would bounce.
285
902317
4620
đây là Rosetta được thiết kế
có tàu đổ bộ chịu xốc.
có tàu đổ bộ chịu xốc.
15:18
That was discarded because
it was way too expensive.
it was way too expensive.
286
906937
2573
Tàu này bị loại bỏ vì quá đắt.
15:21
Now, we forgot, but the lander knew.
287
909510
2274
Chúng tôi quên rồi, nó
còn nhớ đã bị loại đấy.
còn nhớ đã bị loại đấy.
15:23
(Laughter)
288
911784
1604
(Tiếng cười)
15:25
During the first bounce,
in the magnetometers,
in the magnetometers,
289
913388
2507
Khi bị tung lên lần đầu,
trong máy đo từ trường,
trong máy đo từ trường,
15:27
you see here the data from them,
from the three axes, x, y and z.
from the three axes, x, y and z.
290
915895
3830
bạn thấy dữ liệu từ chúng,
từ ba trục x,y và z.
từ ba trục x,y và z.
15:31
Halfway through, you see a red line.
291
919725
2206
Ở giữa, bạn thấy một đường đỏ.
15:33
At that red line, there is a change.
292
921931
1834
Tại đường đỏ này, có một thay đổi.
15:35
What happened, apparently,
is during the first bounce,
is during the first bounce,
293
923765
3925
Điều xảy ra là trong khi
bị tung lên lần đầu,
bị tung lên lần đầu,
15:39
somewhere, we hit the edge of a crater
with one of the legs of the lander,
with one of the legs of the lander,
294
927690
4726
ở đâu đó, một chân của tàu đổ bộ
va đập vào bờ của một miệng hố,
va đập vào bờ của một miệng hố,
15:44
and the rotation velocity
of the lander changed.
of the lander changed.
295
932416
2820
và vận tốc quay của tàu đổ bộ thay đổi.
15:47
So we've been rather lucky
296
935236
1973
Chúng tôi khá may mắn
15:49
that we are where we are.
297
937209
2276
vì đang ở ngay đó.
15:51
This is one of
the iconic images of Rosetta.
the iconic images of Rosetta.
298
939485
3669
Đây là một trong
những ảnh đại diện của Rosetta.
những ảnh đại diện của Rosetta.
15:55
It's a man-made object,
a leg of the lander,
a leg of the lander,
299
943154
3923
Đối tượng là sản phẩm nhân tạo,
một chân của tàu đổ bộ,
một chân của tàu đổ bộ,
15:59
standing on a comet.
300
947077
1951
đang đứng trên một sao chổi.
16:01
This, for me, is one of the very best
images of space science I have ever seen.
images of space science I have ever seen.
301
949028
5131
Theo tôi, đây là một trong những
hình vũ trụ đẹp nhất mà tôi từng thấy.
hình vũ trụ đẹp nhất mà tôi từng thấy.
16:06
(Applause)
302
954159
5181
(Vỗ tay)
16:11
One of the things we still have to do
is to actually find the lander.
is to actually find the lander.
303
959340
3851
Một trong những thứ mà tôi vẫn
phải làm là tìm ra tàu đổ bộ.
phải làm là tìm ra tàu đổ bộ.
16:15
The blue area here
is where we know it must be.
is where we know it must be.
304
963191
3696
Vùng xanh ở đây là nơi
chúng tôi nghĩ nó phải ở đó.
chúng tôi nghĩ nó phải ở đó.
16:18
We haven't been able to find it yet,
but the search is continuing,
but the search is continuing,
305
966887
3618
Chúng tôi chưa thể tìm ra nó,
nhưng cuộc tìm kiếm vẫn tiếp tục,
nhưng cuộc tìm kiếm vẫn tiếp tục,
16:22
as are our efforts to start getting
the lander to work again.
the lander to work again.
306
970505
3765
như là những cố gắng để
khởi động lại tàu đổ bộ.
khởi động lại tàu đổ bộ.
16:26
We listen every day,
307
974270
1742
Chúng tôi lắng nghe mỗi ngày,
16:28
and we hope that between now
and somewhere in April,
and somewhere in April,
308
976012
2558
và chúng tôi hy vọng từ bây giờ
đến tháng 4,
đến tháng 4,
16:30
the lander will wake up again.
309
978570
1738
tàu đổ bộ sẽ tỉnh lại.
16:32
The findings of what
we found on the comet:
we found on the comet:
310
980308
2137
Kết quả chúng tôi
tìm thấy trên sao chổi là
tìm thấy trên sao chổi là
16:35
This thing would float in water.
311
983795
2456
thứ có thể trôi nổi trong nước.
16:38
It's half the density of water.
312
986251
2624
Độ đậm đặc của nó bằng một nửa của nước.
16:40
So it looks like
a very big rock, but it's not.
a very big rock, but it's not.
313
988875
3018
Nó giống một hòn đá
rất lớn, nhưng không phải.
rất lớn, nhưng không phải.
16:43
The activity increase we saw
in June, July, August last year
in June, July, August last year
314
991893
3646
Sự tăng hoạt động của sao chổi được
quan sát trong tháng 6, 7 và 8 năm ngoái
quan sát trong tháng 6, 7 và 8 năm ngoái
16:47
was a four-fold activity increase.
315
995539
2391
đã tăng gấp bốn.
16:49
By the time we will be at the sun,
316
997930
1743
Lúc đó, chúng tôi gần mặt trời,
16:51
there will be 100 kilos
a second leaving this comet:
a second leaving this comet:
317
999673
4573
sẽ có 100 kilo mỗi giây
bốc hơi khỏi sao chổi:
bốc hơi khỏi sao chổi:
16:56
gas, dust, whatever.
318
1004246
1556
khí ga, bụi, và những thứ khác.
16:57
That's 100 million kilos a day.
319
1005802
2531
Tức là 100 triệu kg mỗi ngày.
17:01
Then, finally, the landing day.
320
1009603
2375
Cuối cùng là ngày trở về trái đất.
17:03
I will never forget -- absolute madness,
250 TV crews in Germany.
250 TV crews in Germany.
321
1011978
5388
Tôi không bao giờ quên -- sự lên cơn
cực độ với 250 nhóm truyền hình Đức.
cực độ với 250 nhóm truyền hình Đức.
17:09
The BBC was interviewing me,
322
1017366
2019
BBC đang phỏng vấn tôi,
17:11
and another TV crew
who was following me all day
who was following me all day
323
1019385
2972
và một nhóm truyền hình khác
liên tục theo tôi
liên tục theo tôi
17:14
were filming me being interviewed,
324
1022357
2136
đang quay phim cuộc phỏng vấn,
17:16
and it went on like that
for the whole day.
for the whole day.
325
1024493
2438
và nhóm này cứ tiếp tục theo
đến cuối ngày.
đến cuối ngày.
17:18
The Discovery Channel crew
326
1026931
1811
Nhóm Discovery Channel
17:20
actually caught me
when leaving the control room,
when leaving the control room,
327
1028742
2322
gọi cho tôi khi tôi
đang rời phòng điều khiển,
đang rời phòng điều khiển,
17:23
and they asked the right question,
328
1031064
2113
và họ đã hỏi thăm tôi,
17:25
and man, I got into tears,
and I still feel this.
and I still feel this.
329
1033177
3625
và tôi đã rơi nước mắt,
tôi còn nhớ cảm giác này.
tôi còn nhớ cảm giác này.
17:28
For a month and a half,
330
1036802
1683
Trong bốn tháng rưỡi,
17:30
I couldn't think about
landing day without crying,
landing day without crying,
331
1038485
2834
tôi không thể nghĩ đến
ngày về mà không có nước mắt,
ngày về mà không có nước mắt,
17:33
and I still have the emotion in me.
332
1041319
2715
và tôi vẫn giữ mãi cảm xúc này.
17:36
With this image of the comet,
I would like to leave you.
I would like to leave you.
333
1044034
2949
Với hình ảnh của sao chổi,
tôi xin chào tạm biệt.
tôi xin chào tạm biệt.
17:38
Thank you.
334
1046983
2113
Cám ơn.
17:41
(Applause)
335
1049096
4879
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Fred Jansen - Space explorerAs manager of the Rosetta mission, Fred Jansen is in charge of the project that could be instrumental in uncovering clues to the origins of life on Earth.
Why you should listen
Fred Jansen manages the European Space Agency’s Rosetta mission, which guided a probe into orbit around a comet and dispatched a lander to its surface -- both firsts in space exploration. Although the lander Philae could not accomplish its full mission before going into hibernation, the data it’s already gathered will immeasurably multiply our knowledge of comets and their contributions to the ingredients of life on Earth.
In addition to his work with the Rosetta Mission, Jansen oversees the ESA’s XMM-Newton, an orbiting x-ray space observatory delving into the most elusive secrets of the universe, including black holes and dark matter.
Fred Jansen | Speaker | TED.com