TED2006
Clifford Stoll: The call to learn
Clifford Stoll o ... wszystkim
Filmed:
Readability: 3.5
3,213,274 views
Clifford Stoll przykuwa publiczność do krzeseł rozwichrzonym stylem anegdot, obserwacji, uwag oraz ... eksperymentem naukowym. W końcu, według jego własnej definicji, jest naukowcem: "Jeśli zrobię coś raz, to potem chcę robić już coś innego".
Clifford Stoll - Astronomer, educator, skeptic
Astronomer Clifford Stoll helped to capture a notorious KGB hacker back in the infancy of the Internet. His agile mind continues to lead him down new paths -- from education and techno-skepticism to the making of zero-volume bottles. Full bio
Astronomer Clifford Stoll helped to capture a notorious KGB hacker back in the infancy of the Internet. His agile mind continues to lead him down new paths -- from education and techno-skepticism to the making of zero-volume bottles. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I'm delighted to be here.
0
0
2000
Bardzo się cieszę, że tu jestem.
00:14
I'm honored by the invitation, and thanks.
1
2000
3000
Jestem zaszczycony zaproszeniem, więc dzięki.
00:17
I would love to talk about stuff that I'm interested in,
2
5000
3000
Bardzo chciałbym mówić o tym co mnie interesuje,
00:20
but unfortunately, I suspect that what I'm interested in
3
8000
2000
ale niestety podejrzewam, że to co mnie interesuje
00:22
won't interest many other people.
4
10000
3000
nie zainteresuje wielu osób.
00:25
First off, my badge says I'm an astronomer.
5
13000
2000
Na mojej plakietce jest napisane, że jestem astronomem.
00:27
I would love to talk about my astronomy,
6
15000
2000
Bardzo chciałbym opowiadać o astronomii,
00:29
but I suspect that the number of people who are interested in radiative transfer
7
17000
3000
ale podejrzewam, że liczba osób, których interesuje transport promieniowania
00:32
in non-gray atmospheres
8
20000
2000
w atmosferach nieszarych
00:34
and polarization of light in Jupiter's upper atmosphere
9
22000
2000
i polaryzacja światła w górnej warstwie atmosfery Jowisza
00:36
are the number of people who'd fit in a bus shelter.
10
24000
2000
zmieściłaby się w wiacie autobusowej.
00:38
So I'm not going to talk about that.
11
26000
2000
Więc nie będę o tym mówił.
00:40
(Laughter)
12
28000
2000
(Śmiech)
00:42
It would be just as much fun
13
30000
2000
Równie ciekawie byłoby
00:44
to talk about some stuff that happened in 1986 and 1987,
14
32000
3000
opowiedzieć o tym co wydarzyło się między 1986, a 1987,
00:47
when a computer hacker is breaking into our systems
15
35000
3000
kiedy to haker włamuje się do naszych systemów
00:50
over at Lawrence Berkeley Labs.
16
38000
2000
w Laboratoriach Lawrence Berkeley.
00:52
And I caught the guys,
17
40000
2000
I złapałem tych facetów,
00:54
and they turned out to be working for what was then the Soviet KGB,
18
42000
4000
i okazało się, że pracowali dla radzieckiego KGB,
00:58
and stealing information and selling it.
19
46000
2000
kradnąc i sprzedając informacje.
01:00
And I'd love to talk about that -- and it'd be fun --
20
48000
4000
I bardzo chciałbym o tym opowiedzieć,
01:04
but, 20 years later ...
21
52000
3000
ale 20 lat później...
01:07
I find computer security, frankly, to be kind of boring.
22
55000
2000
zabezpieczenia komputerowe mnie nudzą - szczerze.
01:09
It's tedious.
23
57000
2000
To nużące.
01:11
I'm --
24
59000
1000
Ja...
01:12
The first time you do something, it's science.
25
60000
3000
Jak robisz coś po raz pierwszy to jest to nauka.
01:16
The second time, it's engineering.
26
64000
3000
Za drugim razem to inżynieria.
01:19
A third time, it's just being a technician.
27
67000
3000
Za trzecim razem jesteś już tylko technikiem.
01:22
I'm a scientist. Once I do something, I do something else.
28
70000
3000
Ja jestem naukowcem. Jeśli zrobię coś raz, to potem robię coś innego.
01:25
So, I'm not going to talk about that.
29
73000
2000
Więc nie będę o tym opowiadał.
01:27
Nor am I going to talk about what I think are obvious statements from my first book,
30
75000
7000
Nie będę również mówił o rzeczach oczywistych z mojej pierwszej książki,
01:34
"Silicon Snake Oil," or my second book,
31
82000
3000
"Silicon Snake Oil", czy też z drugiej książki,
01:38
nor am I going to talk about
32
86000
2000
no i nie mam zamiaru mówić o tym
01:40
why I believe computers don't belong in schools.
33
88000
2000
dlaczego wg. mnie w szkołach nie powinno być komputerów.
01:43
I feel that there's a massive and bizarre idea going around
34
91000
4000
Wydaje mi się, że gdzieś krąży ta dziwaczna myśl,
01:47
that we have to bring more computers into schools.
35
95000
4000
że w szkołach powinno być więcej komputerów.
01:51
My idea is: no! No!
36
99000
2000
Ja mówię: Nie! Nie!
01:53
Get them out of schools, and keep them out of schools.
37
101000
4000
Zabierzcie je ze szkół i trzymajcie z daleka.
01:57
And I'd love to talk about this,
38
105000
2000
I bardzo chciałbym o tym mówić,
01:59
but I think the argument is so obvious to anyone who's hung around a fourth grade classroom
39
107000
5000
ale myślę, że ten argument dla kogoś kto zadawał się z czwartoklasistami
02:04
that it doesn't need much talking about --
40
112000
4000
jest tak oczywisty, że nie wymaga dłuższej dyskusji...
02:08
but I guess I may be very wrong about that,
41
116000
2000
chociaż może się mylę w tej sprawie
02:10
and everything else that I've said.
42
118000
1000
jak i we wszystkim co do tej pory powiedziałem.
02:11
So don't go back and read my dissertation.
43
119000
2000
Nie wracajcie więc do mojej dysertacji.
02:13
It probably has lies in it as well.
44
121000
2000
Znajdują się tam pewnie też kłamstwa.
02:15
Having said that, I outlined my talk about five minutes ago.
45
123000
4000
Mimo wszystko, naszkicowałem swoje wystąpienie jakieś pięć minut temu.
02:19
(Laughter)
46
127000
3000
(Śmiech)
02:22
And if you look at it over here,
47
130000
2000
I jeśli spojrzycie na to tutaj,
02:24
the main thing I wrote on my thumb was the future.
48
132000
3000
głównym tematem, który zapisałem na kciuku jest przyszłość.
02:27
I'm supposed to talk about the future, yes?
49
135000
3000
Więc mam mówić o przyszłości, tak?
02:30
Oh, right. And my feeling is, asking me to talk about the future is bizarre,
50
138000
7000
Tak, racja. Myślę, że pytanie mnie o przyszłość jest dziwaczne,
02:37
because I've got gray hair,
51
145000
2000
ponieważ mam siwe włosy,
02:39
and so, it's kind of silly for me to talk about the future.
52
147000
6000
więc to trochę głupie żebym opowiadał o przyszłości.
02:45
In fact, I think that if you really want to know what the future's going to be,
53
153000
4000
Do prawdy, jeśli chcecie wiedzieć jaka będzie przyszłość,
02:49
if you really want to know about the future,
54
157000
2000
jeśli naprawdę chcecie poznać przyszłość,
02:51
don't ask a technologist, a scientist, a physicist.
55
159000
4000
nie pytajcie technologa, naukowca, fizyka.
02:55
No! Don't ask somebody who's writing code.
56
163000
4000
Nie! Nie pytajcie nikogo kto pisze kod.
03:02
No, if you want to know what society's going to be like in 20 years,
57
170000
5000
Nie, jeśli chcecie wiedzieć jak będzie wyglądać społeczeństwo za 20 lat,
03:07
ask a kindergarten teacher.
58
175000
2000
zapytajcie przedszkolankę.
03:09
They know.
59
177000
3000
One wiedzą.
03:12
In fact, don't ask just any kindergarten teacher,
60
180000
3000
Ale nie pytajcie jakiejkolwiek przedszkolanki,
03:15
ask an experienced one.
61
183000
2000
zapytajcie się tej doświadczonej.
03:17
They're the ones who know what society is going to be like in another generation.
62
185000
4000
To one wiedzą jak społeczeństwo będzie wyglądać w następnym pokoleniu.
03:21
I don't. Nor, I suspect,
63
189000
2000
Ja tego nie wiem. I podejrzewam,
03:23
do many other people who are talking about what the future will bring.
64
191000
3000
że ci, którzy mówią o tym co przyniesie przyszłość też nie.
03:26
Certainly, all of us can imagine these cool new things
65
194000
4000
Oczywiście wszyscy możemy sobie wyobrazić nowe fajne rzeczy,
03:30
that are going to be there.
66
198000
1000
które wtedy będziemy mieć.
03:31
But to me, things aren't the future.
67
199000
4000
Ale, to nie rzeczy tworzą przyszłość.
03:35
What I ask myself is, what's society is going to be like,
68
203000
3000
Zastanawiam się jakie będzie społeczeństwo,
03:38
when the kids today are phenomenally good at text messaging
69
206000
6000
kiedy dzisiejsze dzieciaki są fenomenalnie dobre w pisaniu SMS-ów
03:44
and spend a huge amount of on-screen time,
70
212000
3000
i spędzają ogromne ilości czasu przed ekranem,
03:47
but have never gone bowling together?
71
215000
5000
ale nigdy nie poszły razem na kręgle.
03:53
Change is happening, and the change that is happening
72
221000
3000
Coś się zmienia i ta zmiana
03:56
is not one that is in software.
73
224000
2000
nie tkwi w oprogramowaniu.
03:59
But that's not what I'm going to talk about.
74
227000
1000
Ale nie o tym będę mówił.
04:00
I'd love to talk about it, it'd be fun,
75
228000
3000
Bardzo chciałbym o tym pogadać, byłoby świetnie,
04:03
but I want to talk about what I'm doing now. What am I doing now?
76
231000
3000
ale chcę mówić o tym co robię teraz. Ale co ja teraz robię?
04:06
Oh -- the other thing that I think I'd like to talk about
77
234000
2000
Aha... druga sprawa o której chciałem opowiedzieć
04:08
is right over here. Right over here.
78
236000
3000
jest tutaj. Właśnie tutaj.
04:12
Is that visible? What I'd like to talk about is one-sided things.
79
240000
6000
Widać? Chciałbym opowiedzieć o jednostronnych rzeczach.
04:18
I would dearly love to talk about
80
246000
2000
Bardzo chciałbym mówić
04:20
things that have one side.
81
248000
3000
o rzeczach, które mają jedną stronę.
04:23
Because I love Mobius loops. I not only love Mobius loops,
82
251000
4000
Dlatego, że uwielbiam pętle Mobiusa. Nie tylko je uwielbiam,
04:27
but I'm one of the very few people,
83
255000
3000
ale jestem jednym z niewielu,
04:30
if not the only person in the world, that makes Klein bottles.
84
258000
3000
jeśli nie jedyną osobą na świecie, która wyrabia butelki Kleina.
04:33
Right away, I hope that all of your eyes glaze over.
85
261000
3000
Mam nadzieję, że wam się oczy zaświecą.
04:36
This is a Klein bottle.
86
264000
3000
To jest butelka Kleina.
04:39
For those of you in the audience who know,
87
267000
3000
Ci z publiczności, którzy wiedzą,
04:42
you roll your eyes and say, yup, I know all about it.
88
270000
2000
mogą przewrócić oczami i powiedzieć: ta, wiem o tym wszystko.
04:44
It's one sided. It's a bottle whose inside is its outside.
89
272000
2000
Butelka jest jednostronna. Wnętrze jest jednocześnie na zewnątrz.
04:46
It has zero volume. And it's non-orientable.
90
274000
3000
Ma zerową pojemność i jest nieorientowalna.
04:49
It has wonderful properties.
91
277000
2000
Ma wspaniałe właściwości.
04:51
If you take two Mobius loops and sew their common edge together,
92
279000
2000
Jeśli weźmiecie dwie pętle Mobiusa i złączycie ich wspólną krawędź
04:53
you get one of these, and I make them out of glass.
93
281000
3000
otrzymacie jedną z nich, a ja robię je ze szkła.
04:56
And I'd love to talk to you about this,
94
284000
2000
I bardzo chciałbym o tym opowiadać,
04:58
but I don't have much in the way of ... things to say because --
95
286000
4000
ale nie mam więcej ... do dodania ponieważ...
05:04
(Laughter)
96
292000
2000
(Śmiech)
05:06
(Chris Anderson: I've got a cold.)
97
294000
1000
(Chris Anderson: Jestem przeziębiony.)
05:07
However, the "D" in TED of course stands for design.
98
295000
7000
Jednakże, "D" w "TED" oznacza oczywiście design.
05:14
Just two weeks ago I made --
99
302000
2000
Ledwie dwa tygodnie temu zrobiłem...
05:16
you know, I've been making small, medium and big Klein bottles for the trade.
100
304000
6000
no wiecie, zrobiłem małe, średnie i duże butelki na handel.
05:22
But what I've just made --
101
310000
4000
Ale co zrobiłem ostatno...
05:26
and I'm delighted to show you, first time in public here.
102
314000
3000
i jestem zachwycony, że mogę to pokazać publicznie.
05:35
This is a Klein bottle wine bottle,
103
323000
5000
To jest butelka Kleina na wino,
05:40
which, although in four dimensions
104
328000
3000
która w czterech wymiarach
05:43
it shouldn't be able to hold any fluid at all,
105
331000
3000
nie może utrzymać żadnego płynu,
05:46
it's perfectly capable of doing so
106
334000
2000
ale jest w stanie to zrobić
05:48
because our universe has only three spatial dimensions.
107
336000
2000
ponieważ nasz wszechświat ma tylko trzy wymiary przestrzenne.
05:50
And because our universe is only three spatial dimensions,
108
338000
3000
A ponieważ nasz wszechświat ma tylko trzy wymiary przestrzenne,
05:53
it can hold fluids.
109
341000
2000
butelka może utrzymać płyny.
05:56
So it's highly -- that one's the cool one.
110
344000
5000
A więc ... to jest ta fajniejsza.
06:01
That was a month of my life.
111
349000
5000
Zabrało mi to miesiąc.
06:06
But although I would love to talk about topology with you, I'm not going to.
112
354000
4000
I choć chciałbym z wami pogadać o topologii to nie zamierzam.
06:11
(Laughter)
113
359000
6000
(Śmiech)
06:17
Instead, I'm going to mention my mom,
114
365000
5000
W zamian, chciałbym wspomnieć moją mamę,
06:22
who passed away last summer.
115
370000
3000
która odeszła ostatniego lata.
06:25
Had collected photographs of me, as mothers will do.
116
373000
3000
Zbierała moje zdjęcia, jak to matka.
06:28
Could somebody put this guy up?
117
376000
2000
Czy ktoś mógłby wyświetlić tego faceta?
06:30
And I looked over her album
118
378000
4000
Więc przejrzałem jej album
06:34
and she had collected a picture of me, standing --
119
382000
3000
i zachowała tam moje zdjęcie, stojącego...
06:37
well, sitting -- in 1969, in front of a bunch of dials.
120
385000
4000
cóż, siedzącego w 1969, na tle pokręteł.
06:42
And I looked at it, and said, oh my god,
121
390000
3000
Spojrzałem na nie i pomyślałem, mój boże,
06:45
that was me, when I was working at the electronic music studio!
122
393000
2000
to było kiedy pracowałem w studiu muzyki elektronicznej!
06:47
As a technician, repairing and maintaining
123
395000
3000
Jako technik, naprawiałem i utrzymywałem sprzęt
06:51
the electronic music studio at SUNY Buffalo. And wow!
124
399000
4000
studio muzyki elektronicznej SUNY w Buffalo.
06:55
Way back machine. And I said to myself, oh yeah!
125
403000
5000
Jejku! Wehikuł czasu. I pomyślałem sobie: no tak!
07:01
And it sent me back.
126
409000
2000
Posłało mnie to w przeszłość.
07:05
Soon after that, I found in another picture that she had, a picture of me.
127
413000
7000
Wkrótce potem, znalazłem inne moje zdjęcie, które zachowała.
07:13
This guy over here of course is me.
128
421000
4000
Ten facet tutaj to oczywiście ja.
07:17
This man is Robert Moog,
129
425000
2000
Ten człowiek to Robert Moog,
07:19
the inventor of the Moog synthesizer,
130
427000
2000
wynalazca syntezatora Mooga,
07:21
who passed away this past August.
131
429000
4000
który zmarł w sierpniu.
07:26
Robert Moog was a generous, kind person, extraordinarily competent engineer.
132
434000
5000
Robert Moog był wielkoduszną osobą i niezwykle kompetentnym inżynierem.
07:31
A musician who took time from his life to teach me,
133
439000
4000
Muzykiem, który znalazł czas żeby mnie uczyć,
07:37
a sophomore, a freshman at SUNY Buffalo.
134
445000
3000
studenta drugiego, pierwszego roku SUNY w Buffalo.
07:40
He'd come up from Trumansburg to teach me
135
448000
5000
Przyjeżdżał z Trumansburga żeby mnie uczyć
07:45
not just about the Moog synthesizer, but we'd be sitting there --
136
453000
4000
nie tylko o syntezatorze Mooga, ale siedzieliśmy tam...
07:49
I'm studying physics at the time. This is 1969, 70, 71.
137
457000
3000
W tym samym czasie studiuję fizykę. Jest rok 1969, 70, 71.
07:52
We're studying physics, I'm studying physics,
138
460000
2000
Studiujemy fizykę, ja studiuję fizykę,
07:54
and he's saying, "That's a good thing to do.
139
462000
2000
a on mówi: "Dobrze, że to robisz.
07:56
Don't get caught up in electronic music if you're doing physics."
140
464000
2000
Nie trzymaj się muzyki elektronicznej jeśli zajmujesz się fizyką".
07:58
Mentoring me. He'd come up and
141
466000
3000
Był dla mnie mentorem. Przychodził
08:01
spend hours and hours with me.
142
469000
4000
i siedział ze mną godzinami.
08:05
He wrote a letter of recommendation for me to get into graduate school.
143
473000
3000
Napisał mi rekomendację na studia podyplomowe.
08:08
In the background, my bicycle.
144
476000
2000
W tle widać mój rower.
08:10
I realize that this picture was taken at a friend's living room.
145
478000
3000
Zdałem sobie sprawę, że zdjęcie zrobiono w pokoju mojego kolegi.
08:13
Bob Moog came by and hauled a whole pile of equipment
146
481000
3000
Bob Moog przychodził holując sterty sprzętu,
08:16
to show Greg Flint and I things about this.
147
484000
2000
żeby pokazać Gregowi Flintowi i mi pewne rzeczy.
08:18
We sat around talking about Fourier transforms,
148
486000
2000
Siadaliśmy rozmawiając o transformacjach Fouriera,
08:20
Bessel functions, modulation transfer functions,
149
488000
3000
funkcjach Bessela, funkcjach przenoszenia modulacji,
08:23
stuff like this.
150
491000
3000
i tym podobnych.
08:28
Bob's passing this past summer has been a loss to all of us.
151
496000
3000
Śmierć Boba tego lata była dla nas wszystkich stratą.
08:31
Anyone who's a musician has been profoundly influenced by Robert Moog.
152
499000
4000
Robert Moog miał wielki wpływ na każdego kto jest muzykiem.
08:36
(Applause)
153
504000
2000
(Oklaski)
08:38
And I'll just say what I'm about to do. What I'm about to do --
154
506000
5000
I jeszcze tylko powiem co mam zamiar zrobić.
08:43
I hope you can recognize that there's a distorted sine wave,
155
511000
4000
Mam nadzieję, że poznajecie zniekształconą sinusoidalną,
08:47
almost a triangular wave upon this Hewlett-Packard oscilloscope.
156
515000
4000
niemal trójkątną falę na tym oscyloskopie Hewlett-Packard.
08:53
Oh, cool. I can get to this place over here, right?
157
521000
4000
Super. Teraz mogę przejść do tego miejsca, nie?
08:58
Kids. Kids is what I'm going to talk about -- is that okay?
158
526000
2000
Dzieci. Mam zamiar mówić o dzieciach ... w porządku?
09:00
It says kids over here, that's what I'd like to talk about.
159
528000
4000
Tutaj jest napisane dzieci i o tym chciałbym mówić.
09:04
I've decided that, for me at least,
160
532000
4000
Stwierdziłem że, przynajmniej dla mnie,
09:08
I don't have a big enough head.
161
536000
4000
nie mam wystarczająco dużej głowy.
09:13
So I think locally and I act locally.
162
541000
3000
Więc myślę lokalnie i działam lokalnie.
09:16
I feel that the best way I can help out anything is to help out very, very locally.
163
544000
4000
Wydaje mi się, że jeśli mogę pomóc to tylko bardzo lokalnie.
09:20
So Ph.D. this, and degree there, and the yadda yadda.
164
548000
5000
Więc doktorat tu, stopień naukowy tam i bla bla bla.
09:25
I was talking about this stuff to
165
553000
4000
Rozmawiałem o tym
09:29
some schoolteachers about a year ago.
166
557000
2000
z nauczycielami szkolnymi jakiś rok temu.
09:31
And one of them, several of them would come up to me and say,
167
559000
2000
I jeden z nich, kilkoro z nich podeszło do mnie i zapytało:
09:33
"Well, how come you ain't teaching?"
168
561000
2000
"Dlaczego ty nie uczysz?"
09:35
And I said, "Well, I've taught graduate --
169
563000
1000
Odpowiedziałem: "Uczyłem magistrantów..."
09:36
I've had graduate students, I've taught undergraduate classes."
170
564000
3000
Miałem magistrantów i uczyłem na licencjacie".
09:39
No, they said, "If you're so into kids and all this stuff,
171
567000
2000
Nie, powiedzieli: "Jeśli jesteś tak bardzo zainteresowany dziećmi,
09:41
how come you ain't over here on the front lines?
172
569000
3000
to dlaczego nie uczysz tutaj na pierwszej linii?
09:44
Put your money where you mouth is."
173
572000
4000
Zamień słowa na czyny."
09:48
Is true. Is true. I teach eighth-grade science four days a week.
174
576000
6000
To prawda. Uczę przedmiotów ścisłych w ósmej klasie cztery dni w tygodniu.
09:54
Not just showing up every now and then.
175
582000
2000
Nie tylko od czasu do czasu.
09:56
No, no, no, no, no. I take attendance.
176
584000
4000
Nie, nie. Sprawdzam obecność.
10:00
I take lunch hour. (Applause)
177
588000
3000
Jem obiad w stołówce. (Oklaski)
10:03
This is not -- no, no, no, this is not claps.
178
591000
3000
Nie robię tego dla poklasku.
10:06
I strongly suggest that this is a good thing for each of you to do.
179
594000
4000
Uważam, że to mogłoby być dobre dla każdego z was.
10:10
Not just show up to class every now and then.
180
598000
2000
Nie tylko pokazywać się w klasie od czasu do czasu.
10:12
Teach a solid week. Okay, I'm teaching three-quarters time, but good enough.
181
600000
4000
Uczcie przez cały tydzień. No dobrze, uczę na trzy czwarte, ale to wystarczy.
10:16
One of the things that I've done for my science students
182
604000
2000
Raz powiedziałem swoim uczniom:
10:18
is to tell them, "Look, I'm going to teach you college-level physics.
183
606000
3000
"Słuchajcie, będę was uczył fizyki na poziomie studiów.
10:21
No calculus, I'll cut out that.
184
609000
2000
Pominę rachunek.
10:23
You won't need to know trig.
185
611000
2000
Nie będziecie musieli znać trygonometrii.
10:25
But you will need to know eighth-grade algebra,
186
613000
3000
Ale będziecie musieli posługiwać się algebrą z ósmej klasy,
10:28
and we're going to do serious experiments.
187
616000
2000
i będziemy wykonywać poważne eksperymenty.
10:30
None of this open-to-chapter-seven-and-do-all-the-odd-problem-sets.
188
618000
3000
Żadnego tam "otwórzcie książkę i zróbcie ćwiczenia z rozdziału siódmego".
10:33
We're going to be doing genuine physics."
189
621000
2000
Będziemy zajmować się prawdziwą fizyką."
10:36
And that's one of the things I thought I'd do right now.
190
624000
2000
I pomyślałem, że zrobię jedną z tych rzeczy teraz.
10:38
(High-pitched tone)
191
626000
3000
(Wysoki ton)
10:41
Oh, before I even turn that on,
192
629000
2000
Aha, zanim jeszcze to włączę,
10:43
one of the things that we did about three weeks ago in my class --
193
631000
4000
jedną z rzeczy jaką zrobiliśmy jakieś trzy tygodnie temu...
10:47
this is through the lens, and one of the things we used a lens for
194
635000
2000
to przez soczewkę, bo używaliśmy soczewek
10:49
was to measure the speed of light.
195
637000
2000
do mierzenia prędkości światła.
10:51
My students in El Cerrito -- with my help, of course,
196
639000
3000
Moi uczniowie z El Cerrito, oczywiście z moją pomocą
10:54
and with the help of a very beat up oscilloscope --
197
642000
3000
i sfatygowanego już oscyloskopu
10:57
measured the speed of light.
198
645000
1000
zmierzyli prędkość światła.
10:58
We were off by 25 percent. How many eighth graders do you know of
199
646000
5000
Pomyliliśmy się o 25 procent. Ilu znacie ośmioklasistów
11:03
who have measured the speed of light?
200
651000
2000
którzy zmierzyli prędkość światła?
11:05
In addition to that, we've measured the speed of sound.
201
653000
3000
Dodatkowo zmierzyliśmy prędkość dźwięku.
11:08
I'd love to measure the speed of light here.
202
656000
2000
Bardzo chciałbym zmierzyć tutaj prędkość światła.
11:10
I was all set to do it and I was thinking, "Aw man,"
203
658000
2000
Już byłem gotowy żeby to zrobić i myślałem: "Tak!",
11:12
I was just going to impose upon the powers that be,
204
660000
2000
Już miałem przekonać odpowiednie władze
11:15
and measure the speed of light.
205
663000
1000
i zmierzyć prędkość światła.
11:16
And I'm all set to do it. I'm all set to do it,
206
664000
4000
I jestem już gotowy, żeby to zrobić,
11:20
but then it turns out that to set up here, you have like 10 minutes to set up!
207
668000
4000
ale wtedy okazuje się, że samo przygotowanie zajmie 10 minut.
11:24
And there's no time to do it.
208
672000
2000
A nie ma na to czasu.
11:26
So, next time, maybe, I'll measure the speed of light!
209
674000
2000
Więc może prędkość światła zmierzymy następnym razem.
11:28
But meanwhile, let's measure the speed of sound!
210
676000
2000
Tymczasem zmierzmy prędkość dźwięku!
11:30
Well, the obvious way to measure the speed of sound
211
678000
2000
Oczywistą metodą pomiaru szybkości dźwięku
11:32
is to bounce sound off something and look at the echo.
212
680000
3000
jest odbicie go od czegoś i zbadanie echa.
11:35
But, probably -- one of my students, Ariel [unclear], said,
213
683000
5000
Ale pewnie ... Jeden z moich uczniów, Ariel, zapytał:
11:40
"Could we measure the speed of light using the wave equation?"
214
688000
3000
"Czy możemy zmierzyć prędkość światła używają równania fali?"
11:43
And all of you know the wave equation is
215
691000
2000
Wszyscy wiemy, że równanie fali to:
11:45
the frequency times the wavelength of any wave ...
216
693000
6000
częstotliwość razy długość fali...
11:51
is a constant. When the frequency goes up,
217
699000
3000
jest stała. Jeśli częstotliwość rośnie,
11:54
the wavelength comes down. Wavelength goes up,
218
702000
3000
to długość fali spada. Długość fali rośnie,
11:57
frequency goes down. So, if we have a wave here --
219
705000
4000
to częstotliwość spada. Więc jeśli mamy tutaj falę...
12:02
over here, that's what's interesting --
220
710000
4000
tutaj robi się to interesujące...
12:06
as the pitch goes up, things get closer,
221
714000
3000
Jeśli ton się podwyższa, odległość się zmniejsza,
12:09
pitch goes down, things stretch out.
222
717000
2000
ton obniża się, a fala się rozszerza.
12:13
Right? This is simple physics.
223
721000
2000
Racja? To jest prosta fizyka.
12:15
All of you know this from eighth grade, remember?
224
723000
3000
Wszyscy pamiętacie to z ósmej klasy, prawda?
12:18
What they didn't tell you in physics -- in eighth-grade physics --
225
726000
4000
Czego wam na fizyce w ósmej klasie nie powiedzieli...
12:22
but they should have, and I wish they had,
226
730000
3000
a powinni ... i chciałbym żeby to zrobili...
12:25
was that if you multiply the frequency times the wavelength of sound
227
733000
4000
jeśli pomnożycie częstotliwość przez długość fali dźwiękowej
12:29
or light, you get a constant.
228
737000
4000
lub świetlnej to otrzymacie stałą.
12:33
And that constant is the speed of sound.
229
741000
2000
I ta stała to prędkość dźwięku.
12:36
So, in order to measure the speed of sound,
230
744000
3000
Więc aby zmierzyć prędkość dźwięku
12:39
all I've got to do is know its frequency. Well, that's easy.
231
747000
4000
wystarczy znać jego częstotliwość. To proste.
12:43
I've got a frequency counter right here.
232
751000
2000
Mam tutaj miernik częstotliwości.
12:45
Set it up to around A, above A, above A. There's an A, more or less.
233
753000
5000
Ustawiam amplitudę na oko. Mamy A, mniej więcej.
12:50
Now, so I know the frequency.
234
758000
4000
Teraz, kiedy znam częstotliwość.
12:55
It's 1.76 kilohertz. I measure its wavelength.
235
763000
4000
Jest to 1,76 kHz. Mierzę długość fali.
13:00
All I need now is to flip on another beam,
236
768000
3000
Wystarczy, że włączę drugą wiązkę
13:03
and the bottom beam is me talking, right?
237
771000
3000
i ta niższa wiązka to mój głos, tak?
13:06
So anytime I talk, you'd see it on the screen.
238
774000
4000
Więc jak mówię to widzicie to na ekranie.
13:11
I'll put it over here, and as I move this away from the source,
239
779000
4000
Przykładam to tutaj i jak odsuwam od źródła
13:15
you'll notice the spiral.
240
783000
4000
to widzicie spiralę.
13:20
The slinky moves. We're going through different nodes of the wave,
241
788000
5000
Ponętne ruchy. Przechodzimy przez kolejne węzły fali,
13:25
coming out this way.
242
793000
2000
które stąd wychodzą.
13:27
Those of you who are physicists, I hear you rolling your eyes,
243
795000
2000
Słyszę jak fizycy wśród was przewracają oczami,
13:29
but bear with me. (Laughter)
244
797000
2000
ale wytrzymajcie se mną. (Śmiech)
13:31
To measure the wavelength,
245
799000
3000
Do zmierzenia długości fali
13:34
all I need to do is measure the distance from here --
246
802000
5000
wystarczy, że zmierzę odległość stąd dotąd,
13:40
one full wave -- over to here.
247
808000
2000
jedna pełna fala.
13:42
From here to here is the wavelength of sound.
248
810000
3000
Stąd dotąd to długość fali dźwiękowej.
13:45
So, I'll put a measuring tape here, measuring tape here, move it back over to here.
249
813000
7000
Więc przykładam miarkę tutaj i przesuwam tu.
13:53
I've moved the microphone 20 centimeters.
250
821000
4000
Przesunąłem mikrofon o 20 centymetrów.
13:57
0.2 meters from here, back to here, 20 centimeters.
251
825000
5000
0,2 metra, stąd dotąd, 20 centymetrów.
14:04
OK, let's go back to Mr. Elmo.
252
832000
5000
OK, wróćmy do Pana Elmo.
14:10
And we'll say the frequency is 1.76 kilohertz, or 1760.
253
838000
6000
Częstotliwość to 1,76 kHz lub 1760.
14:17
The wavelength was 0.2 meters.
254
845000
4000
Długość fali to było 0,2 metra.
14:21
Let's figure out what this is.
255
849000
4000
Sprawdźmy ile to wynosi.
14:25
(Laughter) (Applause)
256
853000
7000
(Śmiech) (Oklaski)
14:33
1.76 times 0.2 over here is 352 meters per second.
257
861000
7000
1,76 razy 0,2 tutaj wynosi 352 metry na sekundę.
14:40
If you look it up in the book, it's really 343.
258
868000
6000
Książki wam powiedzą, że dokładnie jest to 343.
14:46
But, here with kludgy material, and lousy drink --
259
874000
2000
Ale tutaj z pomocą prowizorki i marnego napoju...
14:48
we've been able to measure the speed of sound to --
260
876000
4000
byliśmy w stanie zmierzyć prędkość dźwięku...
14:53
not bad. Pretty good.
261
881000
1000
Nieźle. Bardzo dobrze.
14:55
All of which comes to what I wanted to say.
262
883000
4000
Wszystko to sprowadza się do tego co chciałem powiedzieć.
15:00
Go back to this picture of me a million years ago.
263
888000
5000
Wróćmy do tego mojego zdjęcia sprzed miliona lat.
15:05
It was 1971, the Vietnam War was going on,
264
893000
5000
To był 1971 i trwała wojna w Wietnamie.
15:10
and I'm like, "Oh my God!"
265
898000
3000
Myślę sobie: "o mój boże!"
15:13
I'm studying physics: Landau, Lipschitz, Resnick and Halliday.
266
901000
3000
Studiuję fizykę: Landau, Lipschitz, Resnick i Halliday.
15:16
I'm going home for a midterm. A riot's going on on campus.
267
904000
2000
Wracam do domu na ferie. Na kampusie trwają zamieszki.
15:18
There's a riot! Hey, Elmo's done: off.
268
906000
9000
Zamieszki! Hej, Elmo już skończył. Wyłącz się.
15:27
There's a riot going on on campus,
269
915000
2000
Na kampusie są zamieszki,
15:29
and the police are chasing me, right?
270
917000
3000
a policja ściga mnie, tak?
15:32
I'm walking across campus. Cop comes and looks at me and says,
271
920000
3000
Idę przez kampus. Gliniarz patrzy na mnie i mówi:
15:35
"You! You're a student."
272
923000
2000
"Ty! Jesteś studentem."
15:37
Pulls out a gun. Goes boom!
273
925000
2000
Wyciąga broń. Bum!
15:39
And a tear gas canister the size of a Pepsi can goes by my head. Whoosh!
274
927000
4000
Pojemnik z gazem wielkości puszki Pepsi przelatuje mi obok głowy. Ziuuu!
15:43
I get a breath of tear gas and I can't breathe.
275
931000
3000
Wdech gazu i nie mogę oddychać.
15:46
This cop comes after me with a rifle.
276
934000
2000
Glina rusza na mnie z karabinem.
15:48
He wants to clunk me over the head!
277
936000
2000
Chce mnie walnąć w głowę!
15:50
I'm saying, "I got to clear out of here!"
278
938000
3000
Mówię sobie: "Muszę stąd zmiatać!"
15:53
I go running across campus quick as I can. I duck into Hayes Hall.
279
941000
5000
Biegnę przez kampus jak najszybciej umiem. Daję nura do Hayes Hall.
15:59
It's one of these bell-tower buildings.
280
947000
2000
To jeden z tych budynków z dzwonnicą.
16:01
The cop's chasing me.
281
949000
1000
Gliniarz goni za mną.
16:03
Chasing me up the first floor, second floor, third floor.
282
951000
2000
Goni mnie przez pierwsze, drugie, trzecie piętro.
16:05
Chases me into this room.
283
953000
1000
Zagania mnie do tego pokoju.
16:06
The entranceway to the bell tower.
284
954000
2000
Wejścia do dzwonnicy.
16:08
I slam the door behind me, climb up,
285
956000
2000
Zatrzaskuję za sobą drzwi, wspinam się,
16:10
go past this place where I see a pendulum ticking.
286
958000
2000
mijam tykające wahadło.
16:12
And I'm thinking, "Oh yeah,
287
960000
2000
Myślę sobie, a tak,
16:14
the square root of the length is proportional to its period." (Laughter)
288
962000
2000
pierwiastek kwadratowy z długości jest proporcjonalny do jego okresu. (Śmiech)
16:17
I keep climbing up, go back.
289
965000
2000
Wspinam się wyżej, wracam.
16:19
I go to a place where a dowel splits off.
290
967000
2000
Wchodzę do miejsca przy odłupanym kołku.
16:21
There's a clock, clock, clock, clock.
291
969000
1000
Jest tam zegar, zegar, zegar, zegar.
16:22
The time's going backwards because I'm inside of it.
292
970000
2000
Czas się cofa ponieważ jestem wewnątrz.
16:24
I'm thinking of Lorenz contractions and Einsteinian relativity.
293
972000
4000
Myślę o kontrakcji Lorentza i względności Einsteina.
16:28
I climb up, and there's this place, way in the back,
294
976000
3000
Wspinam się i jest tam miejsce z tyłu,
16:31
that you climb up this wooden ladder.
295
979000
2000
gdzie wspinasz się po drewnianej drabinie.
16:33
I pop up the top, and there's a cupola.
296
981000
2000
Odrzucam właz i jestem w kopule.
16:35
A dome, one of these ten-foot domes.
297
983000
2000
Jedna z tych trzymetrowych kopuł.
16:37
I'm looking out and I'm seeing the cops bashing students' heads,
298
985000
3000
Wyglądam na zewnątrz i widzę jak gliny biją studentów,
16:40
shooting tear gas, and watching students throwing bricks.
299
988000
2000
wypuszczają gaz łzawiący, a studenci rzucają cegłami.
16:42
And I'm asking, "What am I doing here? Why am I here?"
300
990000
3000
Zastanawiam się czemu ja tu jestem. Co ja tu robię?
16:45
Then I remember what my English teacher in high school said.
301
993000
3000
Przypomniało mi się co powiedział nauczyciel angielskiego w liceum.
16:48
Namely, that when they cast bells,
302
996000
4000
Mianowicie, że gdy odlewają dzwony,
16:52
they write inscriptions on them.
303
1000000
3000
to umieszczają na nich inskrypcje.
16:55
So, I wipe the pigeon manure off one of the bells, and I look at it.
304
1003000
4000
Więc, ścieram odchody gołębi z jednego z dzwonów i czytam.
16:59
I'm asking myself, "Why am I here?"
305
1007000
1000
Zastanawiam się, dlaczego tu jestem?
17:02
So, at this time, I'd like to tell you the words inscribed
306
1010000
4000
Więc, tym razem chciałbym wam zacytować słowa wyryte
17:06
upon the Hayes Hall tower bells:
307
1014000
4000
na dzwonach wieży Hayes Hall:
17:10
"All truth is one.
308
1018000
5000
"Wszystkie prawdy są jednością.
17:15
In this light, may science and religion endeavor here
309
1023000
6000
W tym świetle niech nauka i religia dołożą starań
17:21
for the steady evolution of mankind, from darkness to light,
310
1029000
4000
dla ciągłego rozwoju ludzkości, z ciemności do światłości.
17:25
from narrowness to broad-mindedness, from prejudice to tolerance.
311
1033000
5000
z ograniczenia do otwartości, z uprzedzenia do tolerancji.
17:33
It is the voice of life, which calls us to come and learn."
312
1041000
7000
Jest to głos życia, który wzywa nas do nauki."
17:41
Thank you very much.
313
1049000
2000
Dziękuję bardzo.
ABOUT THE SPEAKER
Clifford Stoll - Astronomer, educator, skepticAstronomer Clifford Stoll helped to capture a notorious KGB hacker back in the infancy of the Internet. His agile mind continues to lead him down new paths -- from education and techno-skepticism to the making of zero-volume bottles.
Why you should listen
When Clifford Stoll speaks, you can't help but listen. Full of restless energy, he jumps from one topic to the next, darting back and forth across the stage. You may not be sure where he's going, but the ride is always part of the adventure.
An astronomer (though his astronomy career took a turn when he noticed a bookkeeping error that ultimately led him to track down a notorious hacker), researcher and internationally recognized computer security expert -- who happens to be a vocal critic of technology -- Stoll makes a sharp, witty case for keeping computers out of the classroom. Currently teaching college-level physics to eighth graders at a local school, he stays busy in his spare time building Klein bottles.
Clifford Stoll | Speaker | TED.com