TEDGlobal>Geneva
Elizabeth Lev: The unheard story of the Sistine Chapel
Elizabeth Lev: Nieznana historia Kaplicy Sykstyńskiej
Filmed:
Readability: 4.6
1,736,931 views
Kaplica Sykstyńska jest jednym z najsłynniejszych budynków na Ziemi, ale na pewno nie wiecie o niej wszystkiego. W tej niezwykłej prelekcji historyczka sztuki Elizabeth Lev prowadzi nas przez sufit tego słynnego budynku i żywe interpretacje tradycyjnych historii stworzone przez Michała Anioła, pokazując jak malarz wyszedł poza religijną ikonografię tamtych czasów, aby nakreślić nowe artystyczne prądy. Pięćset lat później Kaplica Sykstyńska każe nam rozejrzeć się dookoła, jakby była lustrem, i zadać sobie pytanie: „Kim jestem i jaką rolę gram w tym wielkim teatrze życia?".
Elizabeth Lev - Art historian
Elizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth. Full bio
Elizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Imagine you're in Rome,
0
782
1905
Wyobraźcie sobie, że jesteście w Rzymie.
00:14
and you've made your way
to the Vatican Museums.
to the Vatican Museums.
1
2711
3203
Zwiedzacie Muzea Watykańskie.
00:18
And you've been shuffling
down long corridors,
down long corridors,
2
6301
3243
Wleczecie się przez długie korytarze.
00:21
past statues, frescoes,
lots and lots of stuff.
lots and lots of stuff.
3
9568
4440
Mijacie posągi, freski i wiele innych.
00:26
You're heading towards the Sistine Chapel.
4
14380
2345
Zmierzacie w stronę Kaplicy Sykstyńskiej.
00:28
At last -- a long corridor,
a stair and a door.
a stair and a door.
5
16749
5376
Nareszcie. Długi korytarz, stopień, drzwi.
00:34
You're at the threshold
of the Sistine Chapel.
of the Sistine Chapel.
6
22149
2998
Jesteście na progu Kaplicy Sykstyńskiej.
00:37
So what are you expecting?
7
25171
1764
Czego oczekujecie?
00:38
Soaring domes? Choirs of angels?
8
26959
2524
Wzniosłych kopuł? Chórów anielskich?
00:41
We don't really have any of that there.
9
29507
2158
Nie ma tam nic z tych rzeczy.
00:44
Instead, you may ask yourself,
what do we have?
what do we have?
10
32109
3889
Co mamy zamiast?
00:48
Well, curtains up on the Sistine Chapel.
11
36022
2624
Freski zasłon aż pod samo sklepienie.
00:50
And I mean literally, you're surrounded
by painted curtains,
by painted curtains,
12
38670
2955
Dosłownie otaczają cię namalowane zasłony,
00:53
the original decoration of this chapel.
13
41649
2415
oryginalne dekoracje kaplicy.
00:56
Churches used tapestries not just
to keep out cold during long masses,
to keep out cold during long masses,
14
44088
4544
W kościołach używano arrasów nie tylko,
by zapewnić ciepło podczas długich mszy,
by zapewnić ciepło podczas długich mszy,
01:00
but as a way to represent
the great theater of life.
the great theater of life.
15
48656
3455
ale by pokazać wielki teatr życia.
01:04
The human drama in which each one of us
plays a part is a great story,
plays a part is a great story,
16
52631
5131
Teatr życia, w którym każdy z nas
ma swoją rolę, jest wspaniałą historią,
ma swoją rolę, jest wspaniałą historią,
01:09
a story that encompasses the whole world
17
57786
2809
historią, która obejmuje cały świat
01:12
and that came to unfold
in the three stages
in the three stages
18
60619
3065
i rozwija się w trzech scenach
01:15
of the painting in the Sistine Chapel.
19
63708
2242
malowidła w Kaplicy Sykstyńskiej.
01:18
Now, this building started out
as a space for a small group
as a space for a small group
20
66382
3361
Budynek powstał z myślą
o niewielkiej grupie
o niewielkiej grupie
01:21
of wealthy, educated Christian priests.
21
69767
2342
bogatych, wykształconych
księży chrześcijańskich.
księży chrześcijańskich.
01:24
They prayed there.
They elected their pope there.
They elected their pope there.
22
72528
2677
Modlili się tam. Wybierali papieża.
01:27
Five hundred years ago,
23
75229
1152
Pięć wieków temu
01:28
it was the ultimate
ecclesiastical man cave.
ecclesiastical man cave.
24
76405
2507
była to idealna jaskinia
człowieka kościelnego.
człowieka kościelnego.
01:31
So, you may ask, how can it be
that today it attracts and delights
that today it attracts and delights
25
79548
5871
Zastanawiacie się pewnie,
dlaczego obecnie przyciąga i zachwyca
dlaczego obecnie przyciąga i zachwyca
01:37
five million people a year,
26
85443
2666
każdego roku 5 milionów ludzi
01:40
from all different backgrounds?
27
88133
2239
o zupełnie różnym pochodzeniu?
01:42
Because in that compressed space,
there was a creative explosion,
there was a creative explosion,
28
90396
4536
Ponieważ w tej małej przestrzeni
nastąpiła eksplozja kreatywności,
nastąpiła eksplozja kreatywności,
01:46
ignited by the electric excitement
of new geopolitical frontiers,
of new geopolitical frontiers,
29
94956
4832
wzniecona elektryzującą ekscytacją
nowych geopolitycznych granic,
nowych geopolitycznych granic,
01:51
which set on fire the ancient
missionary tradition of the Church
missionary tradition of the Church
30
99812
4295
która podpaliła antyczną,
misyjną tradycję Kościoła
misyjną tradycję Kościoła
01:56
and produced one of the greatest
works of art in history.
works of art in history.
31
104131
3278
i przyczyniła się do powstania jednego
z największych dzieł sztuki w historii.
z największych dzieł sztuki w historii.
02:00
Now, this development took place
as a great evolution,
as a great evolution,
32
108064
4514
Ten rozwój był wielką ewolucją.
02:04
moving from the beginning of a few elite,
33
112602
2735
Rozpoczął się od niewielkiej elity,
02:07
and eventually able to speak
to audiences of people
to audiences of people
34
115361
3431
by w rezultacie przemówić do widowni
02:10
that come from all over the world.
35
118816
2022
pochodzącej z całego świata.
02:13
This evolution took place in three stages,
36
121222
2754
Ta ewolucja nastąpiła w 3 etapach,
02:16
each one linked
to a historical circumstance.
to a historical circumstance.
37
124000
3111
każdym związanym
z historycznym wydarzeniem.
z historycznym wydarzeniem.
02:19
The first one was rather limited in scope.
38
127135
2031
Pierwszy miał dość ograniczony zasięg.
02:21
It reflected the rather
parochial perspective.
parochial perspective.
39
129190
2533
Ukazywał raczej zaściankową perspektywę.
02:24
The second one took place after
worldviews were dramatically altered
worldviews were dramatically altered
40
132096
4254
Drugi powstał, gdy światopoglądy
uległy dramatycznej zmianie
uległy dramatycznej zmianie
02:28
after Columbus's historical voyage;
41
136374
2691
po historycznej podróży Kolumba.
02:31
and the third,
42
139089
1407
Trzeci natomiast powstał,
02:32
when the Age of Discovery
was well under way
was well under way
43
140520
2976
gdy epoka odkryć była w pełni rozwinięta,
02:35
and the Church rose to the challenge
44
143520
2509
a Kościół podjął wyzwanie
działania na skalę globalną.
działania na skalę globalną.
02:38
of going global.
45
146053
1403
Oryginalne dekoracje kościoła
przedstawiały mniejszy świat.
przedstawiały mniejszy świat.
02:40
The original decoration of this church
reflected a smaller world.
reflected a smaller world.
46
148330
4012
02:44
There were busy scenes
47
152366
1314
Były to dynamiczne sceny,
02:45
that told the stories of the lives
of Jesus and Moses,
of Jesus and Moses,
48
153704
3857
przytaczające historie
z życia Jezusa i Mojżesza,
z życia Jezusa i Mojżesza,
02:49
reflecting the development
of the Jewish and Christian people.
of the Jewish and Christian people.
49
157585
4037
przedstawiające rozwój
życia żydów i chrześcijan.
życia żydów i chrześcijan.
02:53
The man who commissioned this,
Pope Sixtus IV,
Pope Sixtus IV,
50
161646
2337
Człowiek, który je zamówił,
papież Sykstus IV,
papież Sykstus IV,
02:56
assembled a dream team of Florentine art,
51
164007
3319
zgromadził drużynę marzeń
sztuki florenckiej.
sztuki florenckiej.
02:59
including men like Sandro Botticelli
52
167350
2899
wśród nich Sandro Botticelliego,
03:02
and the man who would become
Michelangelo's future painting teacher,
Michelangelo's future painting teacher,
53
170273
3577
i człowieka, który zostanie
przyszłym nauczycielem Michała Anioła,
przyszłym nauczycielem Michała Anioła,
03:05
Ghirlandaio.
54
173874
1538
Domenica Ghirlandaio.
03:07
These men, they blanketed the walls
with a frieze of pure color,
with a frieze of pure color,
55
175436
5345
Oni pokryli ściany pełnym koloru freskiem.
03:12
and in these stories you'll notice
familiar landscapes,
familiar landscapes,
56
180805
3301
W historiach tych dostrzeżecie
znajome krajobrazy,
znajome krajobrazy,
03:16
the artists using Roman monuments
or a Tuscan landscape
or a Tuscan landscape
57
184130
3866
artyści przywołali rzymskie pomniki
i toskańskie krajobrazy,
i toskańskie krajobrazy,
03:20
to render a faraway story,
something much more familiar.
something much more familiar.
58
188020
3428
by przybliżyć odległe historie.
03:23
With the addition of images
of the Pope's friends and family,
of the Pope's friends and family,
59
191472
3645
Uzupełnione historiami z życia
przyjaciół i rodziny papieża,
przyjaciół i rodziny papieża,
03:27
this was a perfect decoration
for a small court
for a small court
60
195141
2833
stanowiły idealną dekorację
dla małego dworu
dla małego dworu
ograniczonego do kontynentu europejskiego.
03:29
limited to the European continent.
61
197998
1769
03:32
But in 1492, the New World was discovered,
62
200244
4870
Ale w 1492 roku, kiedy odkryto nowy świat,
03:37
horizons were expanding,
63
205138
1944
horyzonty się poszerzyły,
03:39
and this little 133 by 46-foot
microcosm had to expand as well.
microcosm had to expand as well.
64
207106
6356
więc ten mały, liczący 40 na 13 metrów
mikrokosmos, też musiał się powiększyć.
mikrokosmos, też musiał się powiększyć.
03:45
And it did,
65
213486
1320
I tak się stało.
03:46
thanks to a creative genius,
66
214830
1952
Dzięki kreatywnemu geniuszowi,
03:48
a visionary and an awesome story.
67
216806
2817
wizjonerowi i wspaniałej historii.
Tym geniuszem był Michał Anioł Buonarroti,
03:52
Now, the creative genius
was Michelangelo Buonarroti,
was Michelangelo Buonarroti,
68
220208
2549
Miał 33 lata, gdy wynajęto go do zdobienia
1100 metrów kwadratowych sufitu,
1100 metrów kwadratowych sufitu,
03:54
33 years old when he was tapped
to decorate 12,000 square feet of ceiling,
to decorate 12,000 square feet of ceiling,
69
222781
4390
03:59
and the deck was stacked against him --
70
227195
1881
choć wyglądało, że los mu nie sprzyja.
04:01
he had trained in painting
but had left to pursue sculpture.
but had left to pursue sculpture.
71
229100
2896
Odbył praktyki z malarstwa,
lecz porzucił je, by zająć się rzeźbą.
lecz porzucił je, by zająć się rzeźbą.
04:04
There were angry patrons in Florence
because he had left a stack
because he had left a stack
72
232020
3458
We Florencji czekali zdenerwowani klienci,
ponieważ zostawił stos
nieukończonych zleceń,
nieukończonych zleceń,
04:07
of incomplete commissions,
73
235502
1674
04:09
lured to Rome by the prospect
of a great sculptural project,
of a great sculptural project,
74
237200
3663
zwabiony do Rzymu perspektywą
wielkiego projektu rzeźbiarskiego,
wielkiego projektu rzeźbiarskiego,
04:12
and that project had fallen through.
75
240887
2581
który nie doszedł do skutku.
04:15
And he had been left with a commission
to paint 12 apostles
to paint 12 apostles
76
243492
3129
Pozostał ze zleceniem
namalowania 12 apostołów
namalowania 12 apostołów
04:18
against a decorative background
in the Sistine Chapel ceiling,
in the Sistine Chapel ceiling,
77
246645
2921
na ozdobnym tle
sufitu Kaplicy Sykstyńskiej,
sufitu Kaplicy Sykstyńskiej,
04:21
which would look like
every other ceiling in Italy.
every other ceiling in Italy.
78
249590
3538
który wyglądał jak typowy włoski sufit.
04:25
But genius rose to the challenge.
79
253615
1831
Geniusz sprostał zadaniu.
04:27
In an age when a man dared
to sail across the Atlantic Ocean,
to sail across the Atlantic Ocean,
80
255470
3498
W czasach gdy człowiek odważył się
przepłynąć Ocean Atlantycki,
przepłynąć Ocean Atlantycki,
04:30
Michelangelo dared to chart
new artistic waters.
new artistic waters.
81
258992
3528
Michał Anioł odważył się nakreślić
nowe artystyczne prądy.
nowe artystyczne prądy.
04:35
He, too, would tell a story --
82
263027
2236
On też miał opowiedzieć historię
04:37
no Apostles -- but a story
of great beginnings,
of great beginnings,
83
265287
3532
- bez apostołów -
ale historię wielkich początków,
ale historię wielkich początków,
04:40
the story of Genesis.
84
268843
1672
Księgę Rodzaju.
04:43
Not really an easy sell,
stories on a ceiling.
stories on a ceiling.
85
271087
2931
Niełatwy produkt, historie na suficie.
04:46
How would you be able to read
a busy scene from 62 feet below?
a busy scene from 62 feet below?
86
274042
4808
Jak dostrzec szczegóły sceny
oddalonej o 18 metrów?
oddalonej o 18 metrów?
04:50
The painting technique that had been
handed on for 200 years
handed on for 200 years
87
278874
2855
Technika malarska przekazywana od 200 lat
04:53
in Florentine studios was not equipped
for this kind of a narrative.
for this kind of a narrative.
88
281753
3314
we Florencji nie była przystosowana
do tego typu narracji.
do tego typu narracji.
04:57
But Michelangelo wasn't really a painter,
89
285694
2968
Michał Anioł właściwie nie był malarzem,
05:00
and so he played to his strengths.
90
288686
2284
więc wykorzystał swoje mocne strony.
05:02
Instead of being accustomed
to filling space with busyness,
to filling space with busyness,
91
290994
3482
Zamiast ulegać nawykowi
malowania tłocznych scen,
malowania tłocznych scen,
05:06
he took a hammer and chisel
and hacked away at a piece of marble
and hacked away at a piece of marble
92
294500
3799
wziął młot i dłuto
i wyciął kawałek marmuru,
i wyciął kawałek marmuru,
05:10
to reveal the figure within.
93
298323
2430
by ukazać figurę w tle.
05:12
Michelangelo was an essentialist;
94
300777
2168
Michał Anioł był
zwolennikiem esencjonalizmu,
zwolennikiem esencjonalizmu,
05:14
he would tell his story
in massive, dynamic bodies.
in massive, dynamic bodies.
95
302969
4386
opowiadał historię za pomocą
masywnych, dynamicznych ciał.
masywnych, dynamicznych ciał.
05:19
This plan was embraced
by the larger-than-life Pope Julius II,
by the larger-than-life Pope Julius II,
96
307379
4767
Plan ten miał poparcie
niezwykłego papieża, Juliusza II,
niezwykłego papieża, Juliusza II,
05:24
a man who was unafraid
of Michelangelo's brazen genius.
of Michelangelo's brazen genius.
97
312170
3621
który nie bał się bezczelnego
geniuszu Michała Anioła.
geniuszu Michała Anioła.
05:27
He was nephew to Pope Sixtus IV,
98
315815
1882
Był bratankiem papieża Sykstusa IV,
05:29
and he had been steeped in art
for 30 years and he knew its power.
for 30 years and he knew its power.
99
317721
4107
pochłonięty sztuką
od 30 lat, znał jej moc.
od 30 lat, znał jej moc.
05:33
And history has handed down the moniker
of the Warrior Pope,
of the Warrior Pope,
100
321852
3064
Historia nadała mu przydomek
"papieża wojownika",
"papieża wojownika",
05:36
but this man's legacy to the Vatican --
it wasn't fortresses and artillery,
it wasn't fortresses and artillery,
101
324940
3790
ale jego spuścizną dla Watykanu
nie były forty i artyleria, tylko sztuka.
nie były forty i artyleria, tylko sztuka.
05:40
it was art.
102
328754
1316
05:42
He left us the Raphael Rooms,
the Sistine Chapel.
the Sistine Chapel.
103
330094
2579
Pozostawił Pokoje Rafaela,
Kaplicę Sykstyńską,
Kaplicę Sykstyńską,
05:44
He left St. Peter's Basilica
104
332697
1645
Bazylikę św. Piotra,
05:46
as well as an extraordinary collection
of Greco-Roman sculptures --
of Greco-Roman sculptures --
105
334366
5703
a także niezwykłą kolekcję
rzeźby grecko-rzymskiej.
rzeźby grecko-rzymskiej.
05:52
decidedly un-Christian works
that would become the seedbed
that would become the seedbed
106
340093
4140
Zdecydowanie niechrześcijańskie dzieła,
które stały się zaczątkiem
które stały się zaczątkiem
05:56
of the world's first modern museum,
the Vatican Museums.
the Vatican Museums.
107
344257
3885
pierwszych na świecie współczesnych
muzeów - Muzeów Watykańskich.
muzeów - Muzeów Watykańskich.
06:00
Julius was a man
108
348847
1424
Juliusz był człowiekiem,
06:02
who envisioned a Vatican
that would be eternally relevant
that would be eternally relevant
109
350295
3784
który wyobrażał sobie Watykan
jako miejsce nieustająco ważne
jako miejsce nieustająco ważne
06:06
through grandeur and through beauty,
110
354103
2089
ze względu na swój rozmach i piękno.
06:08
and he was right.
111
356216
1372
Miał rację.
06:09
The encounter between these two giants,
Michelangelo and Julius II,
Michelangelo and Julius II,
112
357612
4988
Spotkanie tych dwóch gigantów,
Michała Anioła i Juliusza II,
Michała Anioła i Juliusza II,
06:14
that's what gave us the Sistine Chapel.
113
362624
2437
dało nam Kaplicę Sykstyńską.
06:17
Michelangelo was so committed
to this project,
to this project,
114
365641
2787
Michał Anioł był tak oddany projektowi,
06:20
that he succeeded in getting the job done
in three and a half years,
in three and a half years,
115
368452
4383
że skończył go w trzy i pół roku,
06:24
using a skeleton crew and spending
most of the time, hours on end,
most of the time, hours on end,
116
372859
4269
z pomocą niewielkiej ekipy,
całymi godzinami z rękami nad głową,
całymi godzinami z rękami nad głową,
06:29
reaching up above his head
to paint the stories on the ceiling.
to paint the stories on the ceiling.
117
377152
3691
żeby namalować historie na suficie.
06:33
So let's look at this ceiling
118
381424
2050
Spójrzmy więc na ten sufit
06:35
and see storytelling gone global.
119
383498
2831
i zobaczmy historię,
która zyskała światowe znaczenie.
która zyskała światowe znaczenie.
06:38
No more familiar artistic references
to the world around you.
to the world around you.
120
386353
4412
Już nie było nawiązań
do znajomego otoczenia.
do znajomego otoczenia.
06:42
There's just space
and structure and energy;
and structure and energy;
121
390789
4643
Tylko przestrzeń, struktura i energia,
06:47
a monumental painted framework
which opens onto nine panels,
which opens onto nine panels,
122
395456
4597
monumentalne malowane ramy,
otwierające się na 9 paneli,
otwierające się na 9 paneli,
06:52
more driven by sculptural form
than painterly color.
than painterly color.
123
400077
3933
czerpiące bardziej z rzeźb
niż z kolorów malarza.
niż z kolorów malarza.
06:56
And we stand in the far end
by the entrance,
by the entrance,
124
404034
3777
Stoimy na samym końcu przy wejściu.
06:59
far from the altar and from the gated
enclosure intended for the clergy
enclosure intended for the clergy
125
407835
4106
Daleko od ołtarza
i wygrodzonego miejsca dla księży,
i wygrodzonego miejsca dla księży,
07:03
and we peer into the distance,
looking for a beginning.
looking for a beginning.
126
411965
5247
spoglądamy w przestrzeń,
szukając początku.
szukając początku.
07:09
And whether in scientific inquiry
or in biblical tradition,
or in biblical tradition,
127
417236
4016
Nieważne, czy kierując się nauką
czy biblijną tradycją,
czy biblijną tradycją,
07:13
we think in terms of a primal spark.
128
421276
3320
myślimy o pierwotnej iskrze.
07:16
Michelangelo gave us an initial energy
129
424620
2133
Michał Anioł dał nam pierwotną energię
07:18
when he gave us the separation
of light and dark,
of light and dark,
130
426777
2741
w "Oddzieleniu światła od ciemności".
07:21
a churning figure blurry in the distance,
131
429542
3389
Wzburzona postać zamglona w oddali,
wciśnięta w ciasną przestrzeń.
07:24
compressed into a tight space.
132
432955
2484
07:27
The next figure looms larger,
133
435463
2329
Następna figura jest już większa,
07:29
and you see a figure hurtling
from one side to the next.
from one side to the next.
134
437816
3427
widać postać mknącą
z jednej strony w drugą.
z jednej strony w drugą.
07:33
He leaves in his wake
the sun, the moon, vegetation.
the sun, the moon, vegetation.
135
441267
4986
Zostawiając po sobie słońce,
księżyc, roślinność.
księżyc, roślinność.
Michał Anioł, w przeciwieństwie
do innych artystów,
do innych artystów,
07:38
Michelangelo didn't focus
on the stuff that was being created,
on the stuff that was being created,
136
446277
4007
nie skupiał się na tym, co było tworzone.
07:42
unlike all the other artists.
137
450308
2044
Koncentrował się na akcie tworzenia.
07:44
He focused on the act of creation.
138
452376
3343
Potem ruch ustaje jak cezura w poezji,
a stwórca unosi się w powietrzu.
a stwórca unosi się w powietrzu.
07:47
And then the movement stops,
like a caesura in poetry
like a caesura in poetry
139
455743
4374
07:52
and the creator hovers.
140
460141
1252
07:53
So what's he doing?
141
461417
1279
I co robi?
Tworzy lądy? Morza?
07:54
Is he creating land? Is he creating sea?
142
462720
2855
Czy patrzy na stworzone dzieło,
wszechświat i jego bogactwa?
wszechświat i jego bogactwa?
07:57
Or is he looking back over his handiwork,
the universe and his treasures,
the universe and his treasures,
143
465599
4691
08:02
just like Michelangelo must have,
144
470314
1731
Tak jak robił to pewnie Michał Anioł,
08:04
looking back over his work in the ceiling
145
472069
2597
patrząc na swoje dzieło na suficie,
08:06
and proclaiming, "It is good."
146
474690
2794
stwierdzając, że jest dobre.
Scena jest gotowa,
08:10
So now the scene is set,
147
478388
2105
08:12
and you get to the culmination
of creation, which is man.
of creation, which is man.
148
480517
3678
docieracie do kulminacji dzieła
stworzenia, którym jest człowiek.
stworzenia, którym jest człowiek.
Wyłania się Adam,
jasna postać na ciemnym tle.
jasna postać na ciemnym tle.
08:16
Adam leaps to the eye, a light figure
against a dark background.
against a dark background.
149
484219
4330
08:20
But looking closer,
150
488573
1758
Gdy przyjrzymy się bliżej,
08:22
that leg is pretty languid on the ground,
151
490355
2652
noga leży leniwie na ziemi,
08:25
the arm is heavy on the knee.
152
493031
2290
ręka spoczywa ciężko na kolanie.
08:27
Adam lacks that interior spark
153
495345
3677
Adamowi brakuje tej wewnętrznej iskry,
08:31
that will impel him to greatness.
154
499046
2288
która pociągnie go do wielkości.
08:33
That spark is about to be conferred
by the creator in that finger,
by the creator in that finger,
155
501358
4765
Ta iskra zostanie przekazana
przez palec stwórcy,
przez palec stwórcy,
08:38
which is one millimeter
from the hand of Adam.
from the hand of Adam.
156
506147
2671
który jest o milimetr od ręki Adama,
08:40
It puts us at the edge of our seats,
157
508842
1945
To sprawia, że czekamy w napięciu,
08:42
because we're one moment
from that contact,
from that contact,
158
510811
3015
jeszcze moment i nastąpi to spotkanie,
08:45
through which that man
will discover his purpose,
will discover his purpose,
159
513850
2901
dzięki któremu człowiek odkryje swój cel,
08:48
leap up and take his place
at the pinnacle of creation.
at the pinnacle of creation.
160
516775
2984
powstanie i zajmie miejsce
na szczycie stworzenia.
na szczycie stworzenia.
08:51
And then Michelangelo threw a curveball.
161
519783
3261
Wtedy Michał Anioł podkręca piłkę.
08:55
Who is in that other arm?
162
523068
1828
Kogo obejmuje druga ręka?
08:57
Eve, first woman.
163
525531
1696
Ewę, pierwszą kobietę.
08:59
No, she's not an afterthought.
She's part of the plan.
She's part of the plan.
164
527251
2909
Nie, nie powstała po namyśle.
Jest częścią planu.
Jest częścią planu.
09:02
She's always been in his mind.
165
530184
2473
Zawsze nią była.
09:04
Look at her, so intimate with God
that her hand curls around his arm.
that her hand curls around his arm.
166
532681
4205
Popatrzcie, tak blisko Boga,
że trzyma go pod ramię.
że trzyma go pod ramię.
09:09
And for me, an American art historian
from the 21st century,
from the 21st century,
167
537329
5408
Dla mnie, amerykańskiej
historyczki sztuki z XXI wieku,
historyczki sztuki z XXI wieku,
09:14
this was the moment
that the painting spoke to me.
that the painting spoke to me.
168
542761
2852
to moment, gdy obraz do mnie przemówił.
09:17
Because I realized that this
representation of the human drama
representation of the human drama
169
545637
3348
Uświadomił mi,
że ta reprezentacja ludzkiego dramatu
że ta reprezentacja ludzkiego dramatu
09:21
was always about men and women --
170
549009
2913
zawsze dotyczyła mężczyzn i kobiet,
09:23
so much so, that the dead center,
the heart of the ceiling,
the heart of the ceiling,
171
551946
3790
do tego stopnia, że w samym środku,
w centrum sufitu,
09:27
is the creation of woman, not Adam.
172
555760
2414
jest stworzenie kobiety, nie Adama.
Kiedy widzicie ich razem w raju,
09:30
And the fact is, that when you see them
together in the Garden of Eden,
together in the Garden of Eden,
173
558198
3924
09:34
they fall together
174
562146
1537
razem upadają
09:35
and together their proud posture
turns into folded shame.
turns into folded shame.
175
563707
4392
i dla obojga dumna postawa
zamienia się w zgarbiony wstyd.
zamienia się w zgarbiony wstyd.
To decydujący punkt na suficie.
09:40
You are at critical juncture
now in the ceiling.
now in the ceiling.
176
568647
2669
To punkt w którym musimy się zatrzymać.
09:43
You are exactly at the point
where you and I can go
where you and I can go
177
571340
3083
09:46
no further into the church.
178
574447
1455
09:47
The gated enclosure keeps us
out of the inner sanctum,
out of the inner sanctum,
179
575926
3356
Zagrodzona część trzyma nas z dala
od wewnętrznej świątyni.
od wewnętrznej świątyni.
09:51
and we are cast out
much like Adam and Eve.
much like Adam and Eve.
180
579306
2513
Jesteśmy wypędzeni, niemal jak Adam i Ewa.
Pozostałe sceny na suficie
09:53
The remaining scenes in the ceiling,
181
581843
1756
09:55
they mirror the crowded chaos
of the world around us.
of the world around us.
182
583623
2844
odzwierciedlają zatłoczony chaos
otaczającego nas świata.
otaczającego nas świata.
09:58
You have Noah and his Ark and the flood.
183
586491
2224
Jest tam Noe, jego Arka i potop.
10:00
You have Noah. He's making a sacrifice
and a covenant with God.
and a covenant with God.
184
588739
3590
Noe składa ofiarę i zawiera
przymierze z Bogiem.
przymierze z Bogiem.
10:04
Maybe he's the savior.
185
592353
1286
Może jest zbawcą.
10:06
Oh, but no, Noah is the one
who grew grapes, invented wine,
who grew grapes, invented wine,
186
594031
3732
Ale nie,
To Noe hodował winogrona, wynalazł wino,
10:09
got drunk and passed out
naked in his barn.
naked in his barn.
187
597787
2158
po czym nago upił się
do nieprzytomności w stodole.
do nieprzytomności w stodole.
To ciekawy sposób projektowania sufitu,
10:12
It is a curious way to design the ceiling,
188
600385
2374
zacząć od Boga tworzącego życie,
10:14
now starting out with God creating life,
189
602783
1924
10:16
ending up with some guy
blind drunk in a barn.
blind drunk in a barn.
190
604731
2495
a skończyć na pijaku w stodole.
10:19
And so, compared with Adam,
191
607250
2456
To porównanie do Adama nasuwa myśl,
10:21
you might think Michelangelo
is making fun of us.
is making fun of us.
192
609730
2518
że Michał Anioł się z nas nabija.
10:24
But he's about to dispel the gloom
193
612693
2043
Ale on zaraz rozpędzi mrok,
10:26
by using those bright colors
right underneath Noah:
right underneath Noah:
194
614760
3518
używając jasnych kolorów zaraz pod Noem.
10:30
emerald, topaz, scarlet
on the prophet Zechariah.
on the prophet Zechariah.
195
618302
3390
Szmaragd, topaz, szkarłat
na szatach proroka Zachariasza.
na szatach proroka Zachariasza.
10:33
Zechariah foresees a light
coming from the east,
coming from the east,
196
621716
2979
Zachariasz przepowiada światło
nadchodzące ze wschodu
nadchodzące ze wschodu
10:36
and we are turned at this juncture
to a new destination,
to a new destination,
197
624719
3688
i w tym punkcie zwracamy się
do nowego celu,
do nowego celu,
10:40
with sibyls and prophets
who will lead us on a parade.
who will lead us on a parade.
198
628431
3875
z Sybillami i prorokami,
którzy poprowadzą nas na paradę.
którzy poprowadzą nas na paradę.
10:44
You have the heroes and heroines
who make safe the way,
who make safe the way,
199
632330
3298
Mamy herosów i heroiny,
którzy ubezpieczą drogę,
którzy ubezpieczą drogę,
10:47
and we follow the mothers and fathers.
200
635652
2484
podążamy za matkami i ojcami.
10:50
They are the motors of this great
human engine, driving it forward.
human engine, driving it forward.
201
638160
4085
To oni napędzają wielkie
ludzkie silniki, prące naprzód.
ludzkie silniki, prące naprzód.
10:54
And now we're at the keystone
of the ceiling,
of the ceiling,
202
642269
2907
Jesteśmy teraz w kluczowym punkcie sufitu,
10:57
the culmination of the whole thing,
203
645200
2179
kulminacja wszystkiego
10:59
with a figure that looks like
he's about to fall out of his space
he's about to fall out of his space
204
647403
3230
z postacią, która wygląda,
jakby miała zaraz spaść
jakby miała zaraz spaść
11:02
into our space,
205
650657
1340
11:04
encroaching our space.
206
652021
1283
naruszając naszą przestrzeń.
11:05
This is the most important juncture.
207
653328
2541
To najważniejszy moment.
11:07
Past meets present.
208
655893
1872
Przeszłość spotyka się z teraźniejszością.
11:09
This figure, Jonah, who spent
three days in the belly of the whale,
three days in the belly of the whale,
209
657789
3216
Tą postacią jest Jonasz,
który spędził 3 dni w brzuchu wieloryba,
który spędził 3 dni w brzuchu wieloryba,
11:13
for the Christians, is the symbol
of the renewal of humanity
of the renewal of humanity
210
661029
2853
dla chrześcijan to symbol
odnowy człowieczeństwa
odnowy człowieczeństwa
przez poświęcenie Jezusa.
11:15
through Jesus' sacrifice,
211
663906
1263
11:17
but for the multitudes
of visitors to that museum
of visitors to that museum
212
665193
2748
Ale dla tłumów turystów wszystkich wyznań,
odwiedzających muzeum każdego dnia,
odwiedzających muzeum każdego dnia,
11:19
from all faiths who visit there every day,
213
667965
2770
11:22
he is the moment the distant past
encounters and meets immediate reality.
encounters and meets immediate reality.
214
670759
6586
w jego osobie odległa przeszłość
spotyka się z teraźniejszością.
spotyka się z teraźniejszością.
11:30
All of this brings us to the yawning
archway of the altar wall,
archway of the altar wall,
215
678091
4593
To wszystko sprowadza nas
do rozwartych łuków na ścianie ołtarza,
do rozwartych łuków na ścianie ołtarza,
gdzie widać Sąd Ostateczny Michała Anioła,
11:34
where we see Michelangelo's Last Judgment,
216
682708
2763
11:37
painted in 1534 after the world
had changed again.
had changed again.
217
685495
3866
namalowany w 1534 roku,
kiedy świat ponownie się zmienił.
kiedy świat ponownie się zmienił.
11:41
The Reformation had splintered the Church,
218
689385
2024
Reformacja podzieliła Kościół.
11:43
the Ottoman Empire had made
Islam a household word
Islam a household word
219
691433
2868
Imperium Osmańskie rozpropagowało islam,
11:46
and Magellan had found a route
into the Pacific Ocean.
into the Pacific Ocean.
220
694325
3494
a Magellan znalazł drogę do Pacyfiku.
11:49
How is a 59-year-old artist who has never
been any further than Venice
been any further than Venice
221
697843
4662
W jaki sposób 59-letni artysta,
który nigdy nie był dalej niż w Wenecji,
który nigdy nie był dalej niż w Wenecji,
ma przemawiać do tego nowego świata?
11:54
going to speak to this new world?
222
702529
2194
11:56
Michelangelo chose to paint destiny,
223
704747
3043
Michał Anioł zdecydował się
namalować przeznaczenie,
namalować przeznaczenie,
11:59
that universal desire,
224
707814
1820
uniwersalne pragnienie,
12:01
common to all of us,
225
709658
1620
wspólne dla nas wszystkich,
12:03
to leave a legacy of excellence.
226
711302
3169
aby zostawić dziedzictwo doskonałości,
12:06
Told in terms of the Christian vision
of the Last Judgment,
of the Last Judgment,
227
714495
2931
opowiedziane w świetle
chrześcijańskiej wizji Sądu Ostatecznego,
chrześcijańskiej wizji Sądu Ostatecznego,
12:09
the end of the world,
228
717450
1312
końca świata.
12:10
Michelangelo gave you a series of figures
229
718786
3138
Michał Anioł pokazał serię postaci,
12:13
who are wearing these
strikingly beautiful bodies.
strikingly beautiful bodies.
230
721948
3155
które mają niezwykle piękne ciała.
12:17
They have no more covers,
no more portraits
no more portraits
231
725127
2722
Brak tu okryć, nie ma portretów,
12:19
except for a couple.
232
727873
1237
poza jedną parą.
12:21
It's a composition only out of bodies,
233
729134
2718
To kompozycja samych ciał,
12:23
391, no two alike,
234
731876
3386
391 ciał; nie ma dwóch takich samych,
12:27
unique like each and every one of us.
235
735286
2454
są unikalne jak każdy z nas.
12:29
They start in the lower corner,
breaking away from the ground,
breaking away from the ground,
236
737764
3742
Zaczynają się w dolnym rogu,
podnosząc się z ziemi,
podnosząc się z ziemi,
próbując się wznieść.
12:33
struggling and trying to rise.
237
741530
2722
Ci, którzy się unieśli,
wyciągają ręce, by pomóc innym,
wyciągają ręce, by pomóc innym,
12:36
Those who have risen
reach back to help others,
reach back to help others,
238
744276
2456
12:38
and in one amazing vignette,
239
746756
1837
i w jednym niezwykłym kadrze
12:40
you have a black man and a white man
pulled up together
pulled up together
240
748617
3092
widać czarnego i białego mężczyznę
wciąganych razem
wciąganych razem
12:43
in an incredible vision of human unity
241
751733
2722
w niezwykłej wizji ludzkiej
unii w nowym świecie.
unii w nowym świecie.
12:46
in this new world.
242
754479
1442
12:47
The lion's share of the space
goes to the winner's circle.
goes to the winner's circle.
243
755945
3507
Lwia część tej przestrzeni
poświęcona jest kręgowi zwycięzców.
poświęcona jest kręgowi zwycięzców.
Są tam mężczyźni i kobiety,
całkowicie nadzy niczym atleci.
całkowicie nadzy niczym atleci.
12:51
There you find men and women
completely nude like athletes.
completely nude like athletes.
244
759476
4836
12:56
They are the ones
who have overcome adversity,
who have overcome adversity,
245
764336
2312
To oni pokonali przeciwności losu.
12:58
and Michelangelo's vision
of people who combat adversity,
of people who combat adversity,
246
766672
3714
Ludzie pokonujący przeciwności
przedstawieni są przez Michała Anioła
przedstawieni są przez Michała Anioła
13:02
overcome obstacles --
247
770410
1274
13:03
they're just like athletes.
248
771708
1894
niczym atleci.
13:05
So you have men and women
flexing and posing
flexing and posing
249
773626
3429
Mężczyźni i kobiety napinają mięśnie,
pozują w tym niesamowitym miejscu.
13:09
in this extraordinary spotlight.
250
777079
2084
13:11
Presiding over this assembly is Jesus,
251
779555
2545
Zgromadzeniu przewodniczy Jezus,
13:14
first a suffering man on the cross,
252
782124
2018
najpierw jako człowiek
cierpiący na krzyżu,
cierpiący na krzyżu,
13:16
now a glorious ruler in Heaven.
253
784166
2404
teraz jako wspaniały władca nieba.
13:18
And as Michelangelo
proved in his painting,
proved in his painting,
254
786594
3018
Jak Michał Anioł udowodnił na malowidle,
13:21
hardship, setbacks and obstacles,
255
789636
2578
trud, przeciwności, problemy
13:24
they don't limit excellence,
they forge it.
they forge it.
256
792238
3234
nie ograniczają doskonałości,
tylko ją kształtują.
tylko ją kształtują.
13:28
Now, this does lead us to one odd thing.
257
796276
2588
To prowadzi nas do jednej dziwnej rzeczy.
13:30
This is the Pope's private chapel,
258
798888
1817
To prywatna kaplica papieża,
13:32
and the best way you can describe that
is indeed a stew of nudes.
is indeed a stew of nudes.
259
800729
3157
a najtrafniej można ją opisać
jako mieszaninę nagusów.
jako mieszaninę nagusów.
13:35
But Michelangelo was trying to use
only the best artistic language,
only the best artistic language,
260
803910
3763
Michał Anioł starał się użyć
najlepszego języka artystycznego,
najlepszego języka artystycznego,
13:39
the most universal artistic language
he could think of:
he could think of:
261
807697
2588
najbardziej uniwersalnego
- ciała człowieka.
- ciała człowieka.
13:42
that of the human body.
262
810309
1760
13:44
And so instead of the way of showing
virtue such as fortitude or self-mastery,
virtue such as fortitude or self-mastery,
263
812093
5806
Zamiast pokazywać cnoty,
takie jak męstwo czy umiarkowanie,
takie jak męstwo czy umiarkowanie,
zaczerpnął ze wspaniałej
kolekcji rzeźb Juliusza II,
kolekcji rzeźb Juliusza II,
13:49
he borrowed from Julius II's
wonderful collection of sculptures
wonderful collection of sculptures
264
817923
4265
by pokazać wewnętrzną siłę
jako zewnętrzną moc.
jako zewnętrzną moc.
13:54
in order to show inner strength
as external power.
as external power.
265
822212
4251
13:59
Now, one contemporary did write
266
827368
3365
Jeden ze współczesnych
Michała Anioła napisał,
Michała Anioła napisał,
że kaplica była zbyt piękna,
żeby nie powodować kontrowersji.
żeby nie powodować kontrowersji.
14:02
that the chapel was too beautiful
to not cause controversy.
to not cause controversy.
267
830757
3858
14:06
And so it did.
268
834639
1349
I tak właśnie się stało.
14:08
Michelangelo soon found
that thanks to the printing press,
that thanks to the printing press,
269
836012
3538
Michał Anioł szybko odkrył,
że dzięki prasie
że dzięki prasie
skargi na temat nagości
rozpowszechniły się wszędzie.
rozpowszechniły się wszędzie.
14:11
complaints about the nudity
spread all over the place,
spread all over the place,
270
839574
3122
14:14
and soon his masterpiece of human drama
was labeled pornography,
was labeled pornography,
271
842720
4296
Jego arcydzieło ludzkiego dramatu
szybko dostało łatkę pornografii.
szybko dostało łatkę pornografii.
Na tym etapie dodał
dwa dodatkowe portrety.
dwa dodatkowe portrety.
14:19
at which point he added
two more portraits,
two more portraits,
272
847040
2175
Jeden człowieka, który go krytykował,
papieskiego dworzanina,
papieskiego dworzanina,
14:21
one of the man who criticized him,
a papal courtier,
a papal courtier,
273
849239
2484
14:23
and the other one of himself
as a dried up husk, no athlete,
as a dried up husk, no athlete,
274
851747
4132
i drugi siebie jako wysuszonej skóry,
żadnego atlety,
żadnego atlety,
w rękach wieloletniego męczennika.
14:27
in the hands of a long-suffering martyr.
275
855903
2421
14:30
The year he died he saw
several of these figures covered over,
several of these figures covered over,
276
858348
3668
W roku swojej śmierci
doczekał okrycia nagości kilku postaci;
doczekał okrycia nagości kilku postaci;
14:34
a triumph for trivial distractions
over his great exhortation to glory.
over his great exhortation to glory.
277
862040
5619
triumf trywialnych szczegółów
nad wielkim nawoływaniem do chwały.
nad wielkim nawoływaniem do chwały.
Stoimy tu i teraz.
14:40
And so now we stand
278
868167
1764
14:41
in the here and now.
279
869955
1730
Jesteśmy zamknięci w przestrzeni
14:43
We are caught in that space
280
871709
2320
pomiędzy początkiem i końcem,
14:46
between beginnings and endings,
281
874053
2265
14:48
in the great, huge totality
of the human experience.
of the human experience.
282
876342
4232
w ogromie ludzkiego doświadczenia.
14:52
The Sistine Chapel forces us
to look around as if it were a mirror.
to look around as if it were a mirror.
283
880598
3971
Kaplica Sykstyńska zmusza nas
do rozejrzenia się, jakby była lustrem.
do rozejrzenia się, jakby była lustrem.
14:56
Who am I in this picture?
284
884593
1297
Kim jestem na tym obrazie?
14:57
Am I one of the crowd?
285
885914
1306
Czy kimś z tłumu?
14:59
Am I the drunk guy?
286
887244
1373
Czy tym pijaczyną?
15:00
Am I the athlete?
287
888641
1456
A może atletą?
15:02
And as we leave this haven
of uplifting beauty,
of uplifting beauty,
288
890121
2260
Opuszczając tę przystań
podnoszącego na duchu piękna,
podnoszącego na duchu piękna,
15:04
we are inspired to ask ourselves
life's biggest questions:
life's biggest questions:
289
892405
3944
jesteśmy zainspirowani,
żeby zadać sobie największe z pytań.
żeby zadać sobie największe z pytań.
15:08
Who am I, and what role do I play
in this great theater of life?
in this great theater of life?
290
896373
4838
Kim jestem i jaką rolę gram
w tym wielkim teatrze życia.
w tym wielkim teatrze życia.
15:13
Thank you.
291
901549
1171
Dziękuję.
15:14
(Applause)
292
902744
3448
(Brawa)
15:18
Bruno Giussani: Elizabeth Lev, thank you.
293
906216
2971
Bruno Giussani: Elizabeth Lev, dziękujemy.
15:21
Elizabeth, you mentioned
this whole issue of pornography,
this whole issue of pornography,
294
909211
3856
Elizabeth, wspomniałaś
tę całą sprawę pornografii,
tę całą sprawę pornografii,
15:25
too many nudes and too many
daily life scenes and improper things
daily life scenes and improper things
295
913091
4813
za wiele nagich postaci,
za wiele scen z życia codziennego,
za wiele scen z życia codziennego,
nie na miejscu jak na tamte czasy.
15:30
in the eyes of the time.
296
918555
1865
15:32
But actually the story is bigger.
297
920444
1606
Ale ta historia jest znacznie szersza.
15:34
It's not just touching up
and covering up some of the figures.
and covering up some of the figures.
298
922074
3020
To nie tylko kwestia
retuszowania kilku figur.
retuszowania kilku figur.
15:37
This work of art was almost
destroyed because of that.
destroyed because of that.
299
925118
2624
Dzieło sztuki zostało prawie
całkiem przez to zniszczone.
całkiem przez to zniszczone.
15:40
Elizabeth Lev: The effect
of the Last Judgment was enormous.
of the Last Judgment was enormous.
300
928383
3025
Elizabeth Lev: Efekt wywołany
przez Sąd Ostateczny był ogromny.
przez Sąd Ostateczny był ogromny.
15:43
The printing press made sure
that everybody saw it.
that everybody saw it.
301
931432
2950
Prasa drukowana zadbała o to,
żeby każdy to zobaczył.
żeby każdy to zobaczył.
15:46
And so, this wasn't something
that happened within a couple of weeks.
that happened within a couple of weeks.
302
934406
3285
To nie stało się w ciągu kilku tygodni,
15:49
It was something that happened
over the space of 20 years
over the space of 20 years
303
937715
4468
tylko na przestrzeni 20 lat
15:54
of editorials and complaints,
304
942207
1924
w artykułach i przez skargi
kierowane do Kościoła:
kierowane do Kościoła:
15:56
saying to the Church,
305
944155
1168
"Nie możecie nam mówić,
jak mamy postępować.
jak mamy postępować.
15:57
"You can't possibly tell us
how to live our lives.
how to live our lives.
306
945347
2575
Zauważyliście, że macie
pornografię w kaplicy papieskiej?".
pornografię w kaplicy papieskiej?".
15:59
Did you notice you have
pornography in the Pope's chapel?"
pornography in the Pope's chapel?"
307
947946
3340
Po skargach i ciągłych próbach
zniszczenia dzieła,
zniszczenia dzieła,
16:03
And so after complaints and insistence
308
951310
2460
16:05
of trying to get this work destroyed,
309
953794
2716
w roku, w którym zmarł Michał Anioł,
16:08
it was finally the year
that Michelangelo died
that Michelangelo died
310
956534
2161
16:10
that the Church finally
found a compromise,
found a compromise,
311
958719
2081
Kościół wreszcie znalazł kompromis,
16:12
a way to save the painting,
312
960824
1531
sposób na ocalenie malowidła:
16:14
and that was in putting up
these extra 30 covers,
these extra 30 covers,
313
962379
3317
domalowano 30 dodatkowych okryć.
Stąd bierze się tradycja listka figowego,
16:17
and that happens to be
the origin of fig-leafing.
the origin of fig-leafing.
314
965720
2747
16:20
That's where it all came about,
315
968491
1588
od tego się zaczęło
16:22
and it came about from a church
that was trying to save a work of art,
that was trying to save a work of art,
316
970103
4130
i wyszło to od Kościoła,
który starał się ocalić dzieło sztuki,
który starał się ocalić dzieło sztuki,
a nie bezcześcić je czy niszczyć.
16:26
not indeed deface or destroyed it.
317
974257
2171
BG: Twoja opowieść to nie klasyczne
zwiedzanie z przewodnikiem,
zwiedzanie z przewodnikiem,
16:28
BG: This, what you just gave us,
is not the classic tour
is not the classic tour
318
976888
2787
16:31
that people get today
when they go to the Sistine Chapel.
when they go to the Sistine Chapel.
319
979699
2974
jakiego doświadczają ludzie
odwiedzający Kaplicę Sykstyńską
odwiedzający Kaplicę Sykstyńską
16:34
(Laughter)
320
982697
2103
(Śmiech)
EL: Nie wiem, czy to reklama?
16:36
EL: I don't know, is that an ad?
321
984824
1781
(Śmiech)
16:38
(Laughter)
322
986629
1677
16:40
BG: No, no, no, not necessarily,
it is a statement.
it is a statement.
323
988330
2988
BG: Nie, niekoniecznie, to stwierdzenie.
Doświadczanie sztuki obecnie
napotyka na pewne problemy.
napotyka na pewne problemy.
16:43
The experience of art today
is encountering problems.
is encountering problems.
324
991342
3914
Zbyt wielu ludzi chce ją tam zobaczyć.
16:47
Too many people want to see this there,
325
995280
2875
16:50
and the result is five million people
going through that tiny door
going through that tiny door
326
998179
3127
5 milionów ludzi przechodzi przez drzwi
i doświadcza tego w zupełnie inny sposób,
16:53
and experiencing it
in a completely different way
in a completely different way
327
1001330
2317
niż my przed chwilą.
16:55
than we just did.
328
1003671
1166
16:56
EL: Right. I agree. I think it's really
nice to be able to pause and look.
nice to be able to pause and look.
329
1004861
3529
EL: Zgadzam się.
Miło zatrzymać się na chwilę i popatrzeć.
Miło zatrzymać się na chwilę i popatrzeć.
Uświadomić sobie,
nawet jeśli zwiedzacie to teraz,
nawet jeśli zwiedzacie to teraz,
17:00
But also realize,
even when you're in those days,
even when you're in those days,
330
1008414
2301
z 28 000 ludzi dziennie,
17:02
with 28,000 people a day,
331
1010739
2012
nawet jeśli jesteście tam
z tymi wszystkimi ludźmi,
z tymi wszystkimi ludźmi,
17:04
even those days when you're in there
with all those other people,
with all those other people,
332
1012775
3110
rozejrzeć się i pomyśleć
jakie to wspaniałe,
jakie to wspaniałe,
17:07
look around you and think
how amazing it is
how amazing it is
333
1015909
2405
że jakiś malowany tynk sprzed 500 lat
17:10
that some painted plaster
from 500 years ago
from 500 years ago
334
1018338
3596
może ich wszystkich przyciągnąć,
ustawić obok ciebie,
ustawić obok ciebie,
17:13
can still draw all those people
standing side by side with you,
standing side by side with you,
335
1021958
3108
17:17
looking upwards with their jaws dropped.
336
1025090
1975
kazać patrzeć w górę w oniemieniu.
17:19
It's a great statement about how beauty
truly can speak to us all
truly can speak to us all
337
1027089
4925
To wspaniałe świadectwo,
jak piękno może do nas przemawiać
jak piękno może do nas przemawiać
17:24
through time and through geographic space.
338
1032038
2687
poprzez czas i przestrzeń.
17:26
BG: Liz, grazie.
339
1034749
1194
BG: Liz, grazie.
17:27
EL: Grazie a te.
340
1035967
1207
EL: Grazie a te.
17:29
BG: Thank you.
341
1037198
1176
BG: Dziękuję.
17:30
(Applause)
342
1038398
1863
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Lev - Art historianElizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth.
Why you should listen
Art historian Elizabeth Lev became captivated by Rome while completing her graduate studies. She writes and lectures on Renaissance art in the Eternal City, but is most at home in the Vatican Museums, founded in the 16th century to house the trove of art amassed by centuries of Popes. She has spent 15 years studying the vast collection, which contain not only Christian-themed works but art from virtually every other culture in the world. She consults with the Vatican Museums and wrote the film Vatican Treasures. She also wrote A Body for Glory, examining how the papal collection of Greco-Roman nudes grew into the Sistine Chapel.
Elizabeth Lev | Speaker | TED.com