TEDGlobal>Geneva
Elizabeth Lev: The unheard story of the Sistine Chapel
Elizabeth Lev: Câu chuyện chưa kể của Nhà nguyện Sistine
Filmed:
Readability: 4.6
1,736,931 views
Nhà nguyện Sistine là một trong những công trình nổi tiếng nhất trên thế giới -- nhưng có nhiều thứ có thể bạn chưa biết về nó. Trong buổi chia sẻ này, nhà sử học nghệ thuật Elizabeth Lev chỉ cho chúng ta thấy trần nhà của công trình này và sự diễn tả quan trọng của Michelangelo về các câu chuyện truyền thống, cho ta thấy cách mà người họa sỹ đã vượt qua các hình tượng tôn giáo của thời gian để vạch ra một chân trời nghệ thuật mới. 500 năm sau khi người họa sỹ hoàn thành tác phẩm này, Nhà nguyện Sistine buộc chúng ta phải nhìn xung quanh như thể một tấm gương và tự hỏi bản thân, "Tôi là ai, và tôi đóng vai trò gì trong vở kịch vĩ đại của cuộc đời ?"
Elizabeth Lev - Art historian
Elizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth. Full bio
Elizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Imagine you're in Rome,
0
782
1905
Hãy thử tưởng tượng bạn đang ở Rome,
00:14
and you've made your way
to the Vatican Museums.
to the Vatican Museums.
1
2711
3203
và bạn vừa đi tới Bảo Tàng Vatican.
00:18
And you've been shuffling
down long corridors,
down long corridors,
2
6301
3243
Và bạn đang dạo qua
những hành lang dài,
những hành lang dài,
00:21
past statues, frescoes,
lots and lots of stuff.
lots and lots of stuff.
3
9568
4440
đi qua những bức tượng, tranh tường,
và rất nhiều những thứ khác nữa.
và rất nhiều những thứ khác nữa.
00:26
You're heading towards the Sistine Chapel.
4
14380
2345
Bạn đang đi về hướng
Nhà Nguyện Sistine.
Nhà Nguyện Sistine.
00:28
At last -- a long corridor,
a stair and a door.
a stair and a door.
5
16749
5376
Cuối cùng thì -- một hành lang dài,
một cầu thang và một cánh cửa.
một cầu thang và một cánh cửa.
00:34
You're at the threshold
of the Sistine Chapel.
of the Sistine Chapel.
6
22149
2998
Bạn đang ở ngưỡng cửa
Nhà Nguyện Sistine.
Nhà Nguyện Sistine.
00:37
So what are you expecting?
7
25171
1764
Vậy bạn đang mong chờ điều gì?
00:38
Soaring domes? Choirs of angels?
8
26959
2524
Những mái vòm cao vút?
Những dàn hợp xướng thiên thần?
Những dàn hợp xướng thiên thần?
00:41
We don't really have any of that there.
9
29507
2158
Chúng tôi không có
những thứ như vậy ở đó.
những thứ như vậy ở đó.
00:44
Instead, you may ask yourself,
what do we have?
what do we have?
10
32109
3889
Thay vào đó, bạn tự hỏi.
chúng tôi có thứ gì?
chúng tôi có thứ gì?
00:48
Well, curtains up on the Sistine Chapel.
11
36022
2624
Ừm, những bức màn treo cao
trong Nhà Nguyện Sistine.
trong Nhà Nguyện Sistine.
00:50
And I mean literally, you're surrounded
by painted curtains,
by painted curtains,
12
38670
2955
Và theo nghĩa đen, bao quanh bạn là
những bức màn được vẽ lên,
những bức màn được vẽ lên,
00:53
the original decoration of this chapel.
13
41649
2415
kiểu trang hoàng nguyên bản
của nhà nguyện này.
của nhà nguyện này.
00:56
Churches used tapestries not just
to keep out cold during long masses,
to keep out cold during long masses,
14
44088
4544
Các nhà thờ dùng những tấm thảm
không chỉ để ngăn cái rét
không chỉ để ngăn cái rét
01:00
but as a way to represent
the great theater of life.
the great theater of life.
15
48656
3455
nhưng còn như một cách để tượng trưng cho
sân khấu vĩ đại của cuộc đời.
sân khấu vĩ đại của cuộc đời.
01:04
The human drama in which each one of us
plays a part is a great story,
plays a part is a great story,
16
52631
5131
Những vở kịch mà mỗi chúng ta đóng một vai
chính là một câu chuyện vĩ đại,
chính là một câu chuyện vĩ đại,
01:09
a story that encompasses the whole world
17
57786
2809
một câu chuyện chứa đựng toàn bộ thế giới
01:12
and that came to unfold
in the three stages
in the three stages
18
60619
3065
và được hé mở
trong ba giai đoạn
trong ba giai đoạn
01:15
of the painting in the Sistine Chapel.
19
63708
2242
của bức tranh trong Nhà Nguyện Sistine.
01:18
Now, this building started out
as a space for a small group
as a space for a small group
20
66382
3361
Tòa nhà này khởi đầu như
một không gian cho một nhóm nhỏ
một không gian cho một nhóm nhỏ
01:21
of wealthy, educated Christian priests.
21
69767
2342
những giáo sỹ giàu có, học thức.
01:24
They prayed there.
They elected their pope there.
They elected their pope there.
22
72528
2677
Họ cầu nguyện ở đó.
Họ bầu giáo hoàng ở đó
Họ bầu giáo hoàng ở đó
01:27
Five hundred years ago,
23
75229
1152
Năm trăm năm trước,
01:28
it was the ultimate
ecclesiastical man cave.
ecclesiastical man cave.
24
76405
2507
nó là nhà thờ giáo hội cuối cùng.
01:31
So, you may ask, how can it be
that today it attracts and delights
that today it attracts and delights
25
79548
5871
Vậy, có thể bạn tự hỏi
làm thế nào ngày nay nó có thể thu hút
làm thế nào ngày nay nó có thể thu hút
01:37
five million people a year,
26
85443
2666
năm triệu người mỗi năm,
01:40
from all different backgrounds?
27
88133
2239
với những lĩnh vực khác nhau?
01:42
Because in that compressed space,
there was a creative explosion,
there was a creative explosion,
28
90396
4536
Bởi vì trong không gian hạn hẹp đó,
sự sáng tạo đã bùng nổ,
sự sáng tạo đã bùng nổ,
01:46
ignited by the electric excitement
of new geopolitical frontiers,
of new geopolitical frontiers,
29
94956
4832
châm ngòi bởi sự phấn khích
của biên giới địa chính trị mới,
của biên giới địa chính trị mới,
01:51
which set on fire the ancient
missionary tradition of the Church
missionary tradition of the Church
30
99812
4295
thiêu rụi truyền thống truyền giáo cổ xưa
của nhà thờ
của nhà thờ
01:56
and produced one of the greatest
works of art in history.
works of art in history.
31
104131
3278
và tạo ra một trong những điều vĩ đại nhất
trong lịch sử hội họa.
trong lịch sử hội họa.
02:00
Now, this development took place
as a great evolution,
as a great evolution,
32
108064
4514
Ngày nay, sự phát triển này có vai trò
như một sự tiến hóa vĩ đại,
như một sự tiến hóa vĩ đại,
02:04
moving from the beginning of a few elite,
33
112602
2735
bắt đầu bằng vài kiểu ký tự,
02:07
and eventually able to speak
to audiences of people
to audiences of people
34
115361
3431
dần dần có khả năng truyền đạt
đến những khán giả
đến những khán giả
02:10
that come from all over the world.
35
118816
2022
đến từ khắp nơi trên thế giới.
02:13
This evolution took place in three stages,
36
121222
2754
Sự tiến hóa này gồm ba giai đoạn,
02:16
each one linked
to a historical circumstance.
to a historical circumstance.
37
124000
3111
mỗi giai đoạn ứng với
một bối cảnh lịch sử.
một bối cảnh lịch sử.
02:19
The first one was rather limited in scope.
38
127135
2031
Giai đoạn đầu có phạm vi khá hạn chế
02:21
It reflected the rather
parochial perspective.
parochial perspective.
39
129190
2533
Nó phản ánh phần nào
viễn cảnh của giáo khu.
viễn cảnh của giáo khu.
02:24
The second one took place after
worldviews were dramatically altered
worldviews were dramatically altered
40
132096
4254
Giai đoạn thứ hai diễn ra sau khi
cái nhìn của thế giới thay đổi đáng kể
cái nhìn của thế giới thay đổi đáng kể
02:28
after Columbus's historical voyage;
41
136374
2691
sau hành trình lịch sử của Columbus;
02:31
and the third,
42
139089
1407
giai đoạn ba,
02:32
when the Age of Discovery
was well under way
was well under way
43
140520
2976
khi Kỷ nguyên Khám phá ở
giai đoạn hưng thịnh
giai đoạn hưng thịnh
02:35
and the Church rose to the challenge
44
143520
2509
và Giáo hội đứng trước thách thức
02:38
of going global.
45
146053
1403
phải vươn khắp thế giới.
02:40
The original decoration of this church
reflected a smaller world.
reflected a smaller world.
46
148330
4012
Họa tiết nguyên bản của nhà thờ này
phản ánh một thế giới nhỏ hơn.
phản ánh một thế giới nhỏ hơn.
02:44
There were busy scenes
47
152366
1314
Có nhiều cảnh bận rộn
02:45
that told the stories of the lives
of Jesus and Moses,
of Jesus and Moses,
48
153704
3857
kể về những câu chuyện cuộc sống
của Jesus và Moses
của Jesus và Moses
02:49
reflecting the development
of the Jewish and Christian people.
of the Jewish and Christian people.
49
157585
4037
phản ánh sự phát triển
của người Cơ đốc giáo và Thiên chúa giáo
của người Cơ đốc giáo và Thiên chúa giáo
02:53
The man who commissioned this,
Pope Sixtus IV,
Pope Sixtus IV,
50
161646
2337
Người được ủy quyền, Pope Sixtus IV,
02:56
assembled a dream team of Florentine art,
51
164007
3319
tập hợp một nhóm các tài năng
nghệ thuật của Florentine,
nghệ thuật của Florentine,
02:59
including men like Sandro Botticelli
52
167350
2899
bao gồm những người như Sandro Botticelli
03:02
and the man who would become
Michelangelo's future painting teacher,
Michelangelo's future painting teacher,
53
170273
3577
và người sau này trở thành người thầy
hội họa của Michelangelo,
hội họa của Michelangelo,
03:05
Ghirlandaio.
54
173874
1538
Ghirlandaio.
03:07
These men, they blanketed the walls
with a frieze of pure color,
with a frieze of pure color,
55
175436
5345
Họ phủ lên những bức tường
các họa tiết màu nguyên thủy,
các họa tiết màu nguyên thủy,
03:12
and in these stories you'll notice
familiar landscapes,
familiar landscapes,
56
180805
3301
nếu bạn để ý, những câu chuyện này
có phong cảnh tương tự
có phong cảnh tương tự
03:16
the artists using Roman monuments
or a Tuscan landscape
or a Tuscan landscape
57
184130
3866
với những cảnh dùng ở lâu đài Roman
hay một cảnh xứ Tuscan
hay một cảnh xứ Tuscan
03:20
to render a faraway story,
something much more familiar.
something much more familiar.
58
188020
3428
để kể một câu chuyện rất xa xôi,
vài thứ gần gũi hơn nhiều.
vài thứ gần gũi hơn nhiều.
03:23
With the addition of images
of the Pope's friends and family,
of the Pope's friends and family,
59
191472
3645
Với sự bổ sung những bức ảnh
về gia đình và bạn bè Pope,
về gia đình và bạn bè Pope,
03:27
this was a perfect decoration
for a small court
for a small court
60
195141
2833
đây là sự trang trí hoàn hảo
cho một khu vực nhỏ
cho một khu vực nhỏ
03:29
limited to the European continent.
61
197998
1769
giới hạn trong lục địa Âu.
03:32
But in 1492, the New World was discovered,
62
200244
4870
Nhưng vào năm 1492,
Tân Thế Giới được khám phá
Tân Thế Giới được khám phá
03:37
horizons were expanding,
63
205138
1944
chân trời được mở rộng,
03:39
and this little 133 by 46-foot
microcosm had to expand as well.
microcosm had to expand as well.
64
207106
6356
và thế giới 133 x 46 foot này
cũng phải được mở rộng.
cũng phải được mở rộng.
03:45
And it did,
65
213486
1320
Nó đã mở rộng,
03:46
thanks to a creative genius,
66
214830
1952
nhờ vào những thiên tài sáng tạo,
03:48
a visionary and an awesome story.
67
216806
2817
một tầm nhìn và một câu chuyện tuyệt vời.
03:52
Now, the creative genius
was Michelangelo Buonarroti,
was Michelangelo Buonarroti,
68
220208
2549
Lúc đó, thiên tài đầy sáng tạo
là Michelangelo Buonarroti,
là Michelangelo Buonarroti,
03:54
33 years old when he was tapped
to decorate 12,000 square feet of ceiling,
to decorate 12,000 square feet of ceiling,
69
222781
4390
33 tuổi, được giao việc
trang trí 12,000 feet vuông trần nhà,
trang trí 12,000 feet vuông trần nhà,
03:59
and the deck was stacked against him --
70
227195
1881
một công việc rất bất lợi với anh ta.
04:01
he had trained in painting
but had left to pursue sculpture.
but had left to pursue sculpture.
71
229100
2896
anh ta được dạy hội họa
nhưng lại bỏ để theo điêu khắc.
nhưng lại bỏ để theo điêu khắc.
04:04
There were angry patrons in Florence
because he had left a stack
because he had left a stack
72
232020
3458
Các nhà tài trợ ở Florence đã nổi giận
04:07
of incomplete commissions,
73
235502
1674
vì anh đã ta bỏ dở cam kết,
04:09
lured to Rome by the prospect
of a great sculptural project,
of a great sculptural project,
74
237200
3663
đi đến Rome theo lời hứa hẹn
một dự án điêu khắc lớn
một dự án điêu khắc lớn
04:12
and that project had fallen through.
75
240887
2581
dự án đó thất bại hoàn toàn.
04:15
And he had been left with a commission
to paint 12 apostles
to paint 12 apostles
76
243492
3129
Và anh ta bị bỏ lại với nhiệm vụ
sơn 12 vị tông đồ
sơn 12 vị tông đồ
04:18
against a decorative background
in the Sistine Chapel ceiling,
in the Sistine Chapel ceiling,
77
246645
2921
tương phản với trang trí nền
trần nhà nguyện Sistine,
trần nhà nguyện Sistine,
04:21
which would look like
every other ceiling in Italy.
every other ceiling in Italy.
78
249590
3538
kiểu chung của tất cả trần nhà
ở Italy.
ở Italy.
04:25
But genius rose to the challenge.
79
253615
1831
Nhưng ông đã đối mặt với thách thức
04:27
In an age when a man dared
to sail across the Atlantic Ocean,
to sail across the Atlantic Ocean,
80
255470
3498
Trong thời mà người ta dám căng buồm
băng qua Đại Tây Dương,
băng qua Đại Tây Dương,
04:30
Michelangelo dared to chart
new artistic waters.
new artistic waters.
81
258992
3528
Michelangelo dám vẽ tấm hải đồ mới
04:35
He, too, would tell a story --
82
263027
2236
Anh ta cũng sẽ kể một câu chuyện
04:37
no Apostles -- but a story
of great beginnings,
of great beginnings,
83
265287
3532
không có ông tổ truyền đạo,
một câu chuyện về sự bắt đầu vĩ đại
một câu chuyện về sự bắt đầu vĩ đại
04:40
the story of Genesis.
84
268843
1672
câu chuyện về sáng thế (Genesis)
04:43
Not really an easy sell,
stories on a ceiling.
stories on a ceiling.
85
271087
2931
Không có vẻ gì dễ làm với
những câu chuyện trên trần nhà
những câu chuyện trên trần nhà
04:46
How would you be able to read
a busy scene from 62 feet below?
a busy scene from 62 feet below?
86
274042
4808
Làm sao bạn có thể đọc những cảnh
náo nhiệt từ 62 feet bên dưới?
náo nhiệt từ 62 feet bên dưới?
04:50
The painting technique that had been
handed on for 200 years
handed on for 200 years
87
278874
2855
Kỹ thuật sơn đã có
hơn 200 năm ở xưởng điêu khắc Florentine
hơn 200 năm ở xưởng điêu khắc Florentine
04:53
in Florentine studios was not equipped
for this kind of a narrative.
for this kind of a narrative.
88
281753
3314
lại không được thiết kế
cho thể loại kể chuyện này
cho thể loại kể chuyện này
04:57
But Michelangelo wasn't really a painter,
89
285694
2968
Nhưng Michelangelo không hẳn là thợ sơn
05:00
and so he played to his strengths.
90
288686
2284
vậy nên anh ta dùng những
thế mạnh của mình.
thế mạnh của mình.
05:02
Instead of being accustomed
to filling space with busyness,
to filling space with busyness,
91
290994
3482
Thay vì sơn từng vùng theo thường lệ,
khá gian nan,
khá gian nan,
05:06
he took a hammer and chisel
and hacked away at a piece of marble
and hacked away at a piece of marble
92
294500
3799
anh ta dùng một cái búa và cái đục,
đục một miếng cẩm thạch
đục một miếng cẩm thạch
05:10
to reveal the figure within.
93
298323
2430
để xem các họa tiết bên trong.
05:12
Michelangelo was an essentialist;
94
300777
2168
Michelangelo là người theo bản chất luận;
05:14
he would tell his story
in massive, dynamic bodies.
in massive, dynamic bodies.
95
302969
4386
anh ta kể chuyện của mình
một cách hỗn độn, linh động.
một cách hỗn độn, linh động.
05:19
This plan was embraced
by the larger-than-life Pope Julius II,
by the larger-than-life Pope Julius II,
96
307379
4767
Kế hoạch này được nắm bắt
bởi Pope Julius II nổi tiếng,
bởi Pope Julius II nổi tiếng,
05:24
a man who was unafraid
of Michelangelo's brazen genius.
of Michelangelo's brazen genius.
97
312170
3621
người đã không ngại ngùng với
tài năng nổi trội của Michelangeo
tài năng nổi trội của Michelangeo
05:27
He was nephew to Pope Sixtus IV,
98
315815
1882
Ông là cháu của Pope Sixtus IV
05:29
and he had been steeped in art
for 30 years and he knew its power.
for 30 years and he knew its power.
99
317721
4107
suốt 30 năm qua ông đã tìm hiểu hội họa
và hiểu quyền năng của nó
và hiểu quyền năng của nó
05:33
And history has handed down the moniker
of the Warrior Pope,
of the Warrior Pope,
100
321852
3064
Lịch sử đã lưu danh của Warrior Pope,
05:36
but this man's legacy to the Vatican --
it wasn't fortresses and artillery,
it wasn't fortresses and artillery,
101
324940
3790
nhưng người này thừa kế từ Vatican
không phải những pháo đài hay pháo binh
không phải những pháo đài hay pháo binh
05:40
it was art.
102
328754
1316
mà là mỹ thuật.
05:42
He left us the Raphael Rooms,
the Sistine Chapel.
the Sistine Chapel.
103
330094
2579
Ông để lại những căn phòng Raphael,
nhà nguyện Sistine
nhà nguyện Sistine
05:44
He left St. Peter's Basilica
104
332697
1645
nhà thờ thánh Pietro
05:46
as well as an extraordinary collection
of Greco-Roman sculptures --
of Greco-Roman sculptures --
105
334366
5703
cũng như bộ sưu tập
điêu khắc Greco-Roman kỳ vỹ
điêu khắc Greco-Roman kỳ vỹ
05:52
decidedly un-Christian works
that would become the seedbed
that would become the seedbed
106
340093
4140
rõ ràng những việc ngoài Giáo hội
sẽ trở thành vườn ươm
sẽ trở thành vườn ươm
05:56
of the world's first modern museum,
the Vatican Museums.
the Vatican Museums.
107
344257
3885
của bảo tàng hiện đại đầu tiên thế giới,
các bảo tàng Vatican.
các bảo tàng Vatican.
06:00
Julius was a man
108
348847
1424
Julius chỉ là một người
06:02
who envisioned a Vatican
that would be eternally relevant
that would be eternally relevant
109
350295
3784
đã hình dung một Vatincan
sẽ trở nên vĩnh viễn xứng đáng
sẽ trở nên vĩnh viễn xứng đáng
06:06
through grandeur and through beauty,
110
354103
2089
qua quyền thế và vẻ đẹp,
06:08
and he was right.
111
356216
1372
ông đã đúng.
06:09
The encounter between these two giants,
Michelangelo and Julius II,
Michelangelo and Julius II,
112
357612
4988
Cuộc chạm trán giữa hai gã khổng lồ,
Michelangelo và Julius II,
Michelangelo và Julius II,
06:14
that's what gave us the Sistine Chapel.
113
362624
2437
đã cho chúng ta nhà nguyện Sistine.
06:17
Michelangelo was so committed
to this project,
to this project,
114
365641
2787
Michelangelo đã rất tâm huyết với dự án,
06:20
that he succeeded in getting the job done
in three and a half years,
in three and a half years,
115
368452
4383
anh ta đã thành công trong
ba năm rưỡi,
ba năm rưỡi,
06:24
using a skeleton crew and spending
most of the time, hours on end,
most of the time, hours on end,
116
372859
4269
cùng với một nhóm nòng cốt và
dùng hầu hết thời gian, không ngừng nghỉ,
dùng hầu hết thời gian, không ngừng nghỉ,
06:29
reaching up above his head
to paint the stories on the ceiling.
to paint the stories on the ceiling.
117
377152
3691
với tay qua đầu để vẽ
câu chuyện trên trần nhà.
câu chuyện trên trần nhà.
06:33
So let's look at this ceiling
118
381424
2050
Hãy xem trần nhà này
06:35
and see storytelling gone global.
119
383498
2831
và câu chuyện đang lan khắp thế giới.
06:38
No more familiar artistic references
to the world around you.
to the world around you.
120
386353
4412
Không còn là những nét nghệ thuật
quen thuộc trong thế giới của bạn nữa.
quen thuộc trong thế giới của bạn nữa.
06:42
There's just space
and structure and energy;
and structure and energy;
121
390789
4643
Ở đây chỉ có không gian,
kiến trúc và năng lượng;
kiến trúc và năng lượng;
06:47
a monumental painted framework
which opens onto nine panels,
which opens onto nine panels,
122
395456
4597
một khung sơn lạ thường
mở ra chín cửa nhỏ,
mở ra chín cửa nhỏ,
06:52
more driven by sculptural form
than painterly color.
than painterly color.
123
400077
3933
được thể hiện bằng điêu khắc
chứ không phải sơn màu.
chứ không phải sơn màu.
06:56
And we stand in the far end
by the entrance,
by the entrance,
124
404034
3777
Và chúng ta đứng ở xa cửa vào,
06:59
far from the altar and from the gated
enclosure intended for the clergy
enclosure intended for the clergy
125
407835
4106
xa khỏi bệ thờ và cánh cổng đóng
dành cho các tu sĩ
dành cho các tu sĩ
07:03
and we peer into the distance,
looking for a beginning.
looking for a beginning.
126
411965
5247
và chúng ta nhìn chăm chú vào khoảng xa,
tìm một sự bắt đầu.
tìm một sự bắt đầu.
07:09
And whether in scientific inquiry
or in biblical tradition,
or in biblical tradition,
127
417236
4016
Và cho dù trong phạm trù khoa học
hay một thông lệ trong kinh thánh
hay một thông lệ trong kinh thánh
07:13
we think in terms of a primal spark.
128
421276
3320
chúng ta suy nghĩ bằng ngôn ngữ ánh sáng
07:16
Michelangelo gave us an initial energy
129
424620
2133
Michelangelo cho ta
một năng lượng khởi đầu
một năng lượng khởi đầu
07:18
when he gave us the separation
of light and dark,
of light and dark,
130
426777
2741
khi ông cho ta sự tách biệt
giữa ánh sáng và bóng tối,
giữa ánh sáng và bóng tối,
07:21
a churning figure blurry in the distance,
131
429542
3389
một họa tiết nổi sóng
che mờ trong khoảng cách,
che mờ trong khoảng cách,
07:24
compressed into a tight space.
132
432955
2484
được nén lại trong không gian chật chội.
07:27
The next figure looms larger,
133
435463
2329
Họa tiết tiếp theo nở ra lớn hơn,
07:29
and you see a figure hurtling
from one side to the next.
from one side to the next.
134
437816
3427
và bạn thấy họa tiết và chạm
một bên vào cái bên cạnh.
một bên vào cái bên cạnh.
07:33
He leaves in his wake
the sun, the moon, vegetation.
the sun, the moon, vegetation.
135
441267
4986
Ông để lại mặt trời, mặt trăng, cây cỏ.
07:38
Michelangelo didn't focus
on the stuff that was being created,
on the stuff that was being created,
136
446277
4007
Michelangelo không tập trung vào
cái chất đang được tạo ra,
cái chất đang được tạo ra,
07:42
unlike all the other artists.
137
450308
2044
không giống như các họa sỹ khác.
07:44
He focused on the act of creation.
138
452376
3343
Ông tập trung vào cử chỉ sáng tạo.
07:47
And then the movement stops,
like a caesura in poetry
like a caesura in poetry
139
455743
4374
Sau đó chuyển động ngưng lại,
như một cái ngắt giọng trong thơ
như một cái ngắt giọng trong thơ
07:52
and the creator hovers.
140
460141
1252
và tạo ra sự lâng lâng.
07:53
So what's he doing?
141
461417
1279
Ông ta đang làm gì vậy?
07:54
Is he creating land? Is he creating sea?
142
462720
2855
Có phải ông đang tạo ra đất? Tạo ra biển?
07:57
Or is he looking back over his handiwork,
the universe and his treasures,
the universe and his treasures,
143
465599
4691
Hay ông đang nhìn về công trình của mình,
vũ trụ và kho báu của ông,
vũ trụ và kho báu của ông,
08:02
just like Michelangelo must have,
144
470314
1731
ví như Michelangelo phải có,
08:04
looking back over his work in the ceiling
145
472069
2597
đang nhìn về công trình của ông
trên trần nhà
trên trần nhà
08:06
and proclaiming, "It is good."
146
474690
2794
và tuyên bố, "Nó đẹp đấy."
08:10
So now the scene is set,
147
478388
2105
Bây giờ phông nền đã dựng lên,
08:12
and you get to the culmination
of creation, which is man.
of creation, which is man.
148
480517
3678
và bạn đạt đến cực độ về sáng tạo,
là con người.
là con người.
08:16
Adam leaps to the eye, a light figure
against a dark background.
against a dark background.
149
484219
4330
Adam đá mắt, một cử chỉ nhẹ
nhằm vào bóng tối.
nhằm vào bóng tối.
08:20
But looking closer,
150
488573
1758
Nhưng nhìn gần hơn,
08:22
that leg is pretty languid on the ground,
151
490355
2652
cái chân kia khá uể oải trên mặt đất,
08:25
the arm is heavy on the knee.
152
493031
2290
cánh tay thì nặng nề trên đầu gối.
08:27
Adam lacks that interior spark
153
495345
3677
Adam thiếu tia sáng nội tâm
08:31
that will impel him to greatness.
154
499046
2288
để dẫn anh đến sự vĩ đại.
08:33
That spark is about to be conferred
by the creator in that finger,
by the creator in that finger,
155
501358
4765
Tia sáng đó có vẻ được
thảo luận bởi tác giả trên ngón tay kia,
thảo luận bởi tác giả trên ngón tay kia,
08:38
which is one millimeter
from the hand of Adam.
from the hand of Adam.
156
506147
2671
1 milimet cách cánh tay của Adam.
08:40
It puts us at the edge of our seats,
157
508842
1945
Nó cho chúng ta cảm giác hồi hộp
08:42
because we're one moment
from that contact,
from that contact,
158
510811
3015
vì chúng ta là một thời khắc
trong cái liên hệ đó,
trong cái liên hệ đó,
08:45
through which that man
will discover his purpose,
will discover his purpose,
159
513850
2901
qua cách một người tìm ra
mục đích của mình,
mục đích của mình,
08:48
leap up and take his place
at the pinnacle of creation.
at the pinnacle of creation.
160
516775
2984
vượt lên và khẳng định
đỉnh cao của sáng tạo.
đỉnh cao của sáng tạo.
08:51
And then Michelangelo threw a curveball.
161
519783
3261
Sau đó Michelangelo
quăng một đường bóng.
quăng một đường bóng.
08:55
Who is in that other arm?
162
523068
1828
Ai ở bên cánh tay kia?
08:57
Eve, first woman.
163
525531
1696
Eve, người phụ nữ đầu tiên.
08:59
No, she's not an afterthought.
She's part of the plan.
She's part of the plan.
164
527251
2909
Không, cô ta không tự dưng xuất hiện.
Cô ta là một phần của kế hoạch.
Cô ta là một phần của kế hoạch.
09:02
She's always been in his mind.
165
530184
2473
Cô ta luôn trong tâm trí của ông.
09:04
Look at her, so intimate with God
that her hand curls around his arm.
that her hand curls around his arm.
166
532681
4205
Hãy nhìn cô, thật thân mật với Thượng Đế
đến mức tay quấn quanh ông.
đến mức tay quấn quanh ông.
09:09
And for me, an American art historian
from the 21st century,
from the 21st century,
167
537329
5408
Với tôi, một nhà lịch sử hội họa
từ thế kỷ 21,
từ thế kỷ 21,
09:14
this was the moment
that the painting spoke to me.
that the painting spoke to me.
168
542761
2852
đây là khoảnh khắc
bức vẽ chạm vào tôi.
bức vẽ chạm vào tôi.
09:17
Because I realized that this
representation of the human drama
representation of the human drama
169
545637
3348
Bởi tôi nhận ra
sự tượng trưng tâm lý xã hội này
sự tượng trưng tâm lý xã hội này
09:21
was always about men and women --
170
549009
2913
luôn luôn về đàn ông và phụ nữ
09:23
so much so, that the dead center,
the heart of the ceiling,
the heart of the ceiling,
171
551946
3790
rất nhiều, đó là điểm chí cốt,
trái tim của trần nhà,
trái tim của trần nhà,
09:27
is the creation of woman, not Adam.
172
555760
2414
là sự tạo ra người phụ nữ, không phải Adam
09:30
And the fact is, that when you see them
together in the Garden of Eden,
together in the Garden of Eden,
173
558198
3924
Và sự thật là, khi bạn thấy họ
bên nhau ở vườn địa đàn,
bên nhau ở vườn địa đàn,
09:34
they fall together
174
562146
1537
họ quyện vào nhau
09:35
and together their proud posture
turns into folded shame.
turns into folded shame.
175
563707
4392
và điệu bộ tự hào
biến thành sự xấu hổ.
biến thành sự xấu hổ.
09:40
You are at critical juncture
now in the ceiling.
now in the ceiling.
176
568647
2669
Bây giờ bạn đang ở sự kiện quan trọng
trên trần nhà
trên trần nhà
09:43
You are exactly at the point
where you and I can go
where you and I can go
177
571340
3083
Bạn chính xác là điểm mà
bạn và tôi có thể đi
bạn và tôi có thể đi
09:46
no further into the church.
178
574447
1455
không còn vào nhà thờ nữa.
09:47
The gated enclosure keeps us
out of the inner sanctum,
out of the inner sanctum,
179
575926
3356
Cánh cổng đóng ngăn chúng ta
với căn phòng bên trong,
với căn phòng bên trong,
09:51
and we are cast out
much like Adam and Eve.
much like Adam and Eve.
180
579306
2513
và chúng ta bị loại ra
như Adam và Eve.
như Adam và Eve.
09:53
The remaining scenes in the ceiling,
181
581843
1756
Cảnh còn lại trên trần nhà,
09:55
they mirror the crowded chaos
of the world around us.
of the world around us.
182
583623
2844
họ phản chiếu sự đông đúc hỗn loạn
của thế giới quanh ta.
của thế giới quanh ta.
09:58
You have Noah and his Ark and the flood.
183
586491
2224
Bạn có Noah và Ark của ông và cơn lũ.
10:00
You have Noah. He's making a sacrifice
and a covenant with God.
and a covenant with God.
184
588739
3590
Bạn có Noah. Ông đang hy sinh
và thương lượng với Thượng Đế
và thương lượng với Thượng Đế
10:04
Maybe he's the savior.
185
592353
1286
Có lẽ ông là đấng cứu thế.
10:06
Oh, but no, Noah is the one
who grew grapes, invented wine,
who grew grapes, invented wine,
186
594031
3732
Oh, không, Noah là người trồng nho
phát minh ra rượu,
phát minh ra rượu,
10:09
got drunk and passed out
naked in his barn.
naked in his barn.
187
597787
2158
xỉn và bất tỉnh khỏa thân
trong kho thóc.
trong kho thóc.
10:12
It is a curious way to design the ceiling,
188
600385
2374
Cách thiết kế trần nhà rất kỳ lạ,
10:14
now starting out with God creating life,
189
602783
1924
bắt đầu bằng việc Chúa sáng thế,
10:16
ending up with some guy
blind drunk in a barn.
blind drunk in a barn.
190
604731
2495
kết thúc với vài gã say trong kho thóc.
10:19
And so, compared with Adam,
191
607250
2456
Vậy thì, so sánh với Adam,
10:21
you might think Michelangelo
is making fun of us.
is making fun of us.
192
609730
2518
bạn có thể nghĩ Michelangelo
đang trêu ghẹo chúng ta.
đang trêu ghẹo chúng ta.
10:24
But he's about to dispel the gloom
193
612693
2043
Nhưng ông muốn xua đi vẻ ảm đạm
10:26
by using those bright colors
right underneath Noah:
right underneath Noah:
194
614760
3518
bằng cách dùng những màu sáng
ngay dưới Noah:
ngay dưới Noah:
10:30
emerald, topaz, scarlet
on the prophet Zechariah.
on the prophet Zechariah.
195
618302
3390
ngọc lục bảo, hoàng ngọc, đỏ tươi
trên giáo đồ Zechariah.
trên giáo đồ Zechariah.
10:33
Zechariah foresees a light
coming from the east,
coming from the east,
196
621716
2979
Zechariah tiên đoán một tia sáng
đến từ hướng Đông,
đến từ hướng Đông,
10:36
and we are turned at this juncture
to a new destination,
to a new destination,
197
624719
3688
và chúng ta bị chuyển từ khớp nối này
đến một điểm mới,
đến một điểm mới,
10:40
with sibyls and prophets
who will lead us on a parade.
who will lead us on a parade.
198
628431
3875
với những bà đồng và nhà tiên tri
dẫn chúng ta đến thiên đàng.
dẫn chúng ta đến thiên đàng.
10:44
You have the heroes and heroines
who make safe the way,
who make safe the way,
199
632330
3298
Bạn có nam và nữ anh hùng
bảo vệ đường đi,
bảo vệ đường đi,
10:47
and we follow the mothers and fathers.
200
635652
2484
và chúng ta đi theo những bậc cha mẹ.
10:50
They are the motors of this great
human engine, driving it forward.
human engine, driving it forward.
201
638160
4085
Họ là động cơ của cỗ máy nhân loại
vĩ đại này, cứ tiến tới.
vĩ đại này, cứ tiến tới.
10:54
And now we're at the keystone
of the ceiling,
of the ceiling,
202
642269
2907
Và giờ đây chúng ta ở
đỉnh của mái vòm,
đỉnh của mái vòm,
10:57
the culmination of the whole thing,
203
645200
2179
điểm cao nhất của tất cả mọi thứ,
10:59
with a figure that looks like
he's about to fall out of his space
he's about to fall out of his space
204
647403
3230
với họa tiết trông như
ông đang muốn rơi khỏi chỗ đó
ông đang muốn rơi khỏi chỗ đó
11:02
into our space,
205
650657
1340
vào không gian của chúng ta,
11:04
encroaching our space.
206
652021
1283
xâm lấn không gian của ta.
11:05
This is the most important juncture.
207
653328
2541
Đây là mấu nối quan trọng nhất.
11:07
Past meets present.
208
655893
1872
Quá khứ gặp hiện tại.
11:09
This figure, Jonah, who spent
three days in the belly of the whale,
three days in the belly of the whale,
209
657789
3216
Chi tiết này, Jonah,
người đã ở ba ngày trong bụng cá voi,
người đã ở ba ngày trong bụng cá voi,
11:13
for the Christians, is the symbol
of the renewal of humanity
of the renewal of humanity
210
661029
2853
với Cơ đốc giáo, đây là biểu tượng
sự tái sinh của nhân loại.
sự tái sinh của nhân loại.
11:15
through Jesus' sacrifice,
211
663906
1263
qua sự hy sinh của Jesus.
11:17
but for the multitudes
of visitors to that museum
of visitors to that museum
212
665193
2748
nhưng đối với đa số
khách tham quan bảo tàng
khách tham quan bảo tàng
11:19
from all faiths who visit there every day,
213
667965
2770
bằng tất cả tấm lòng
của những người hằng ngày tham quan,
của những người hằng ngày tham quan,
11:22
he is the moment the distant past
encounters and meets immediate reality.
encounters and meets immediate reality.
214
670759
6586
ông là thời khắc quá khứ xa xôi
chạm và tiếp nhận hiện tại.
chạm và tiếp nhận hiện tại.
11:30
All of this brings us to the yawning
archway of the altar wall,
archway of the altar wall,
215
678091
4593
Mọi thứ mang chúng ta tới
mái vòm mở của tường bệ thờ,
mái vòm mở của tường bệ thờ,
11:34
where we see Michelangelo's Last Judgment,
216
682708
2763
nơi ta thấy
phán xét cuối cùng của Michelangelo
phán xét cuối cùng của Michelangelo
11:37
painted in 1534 after the world
had changed again.
had changed again.
217
685495
3866
được sơn năm 1534
sau khi thế giới thay đổi lần nữa.
sau khi thế giới thay đổi lần nữa.
11:41
The Reformation had splintered the Church,
218
689385
2024
Sự cải cách đã phá vỡ Giáo hội,
11:43
the Ottoman Empire had made
Islam a household word
Islam a household word
219
691433
2868
đế chế Ottoman đã chọn
đạo Hồi cho cả thế giới
đạo Hồi cho cả thế giới
11:46
and Magellan had found a route
into the Pacific Ocean.
into the Pacific Ocean.
220
694325
3494
và Magellen đã tìm ra
tuyến đường ra Thái Bình Dương.
tuyến đường ra Thái Bình Dương.
11:49
How is a 59-year-old artist who has never
been any further than Venice
been any further than Venice
221
697843
4662
Làm cách nào một nghệ sỹ 59 tuổi
chưa bao giờ rời khỏi Venice
chưa bao giờ rời khỏi Venice
11:54
going to speak to this new world?
222
702529
2194
chuẩn bị đi trò chuyện với thế giới mới?
11:56
Michelangelo chose to paint destiny,
223
704747
3043
Machelangelo chọn vẽ lên định mệnh,
11:59
that universal desire,
224
707814
1820
khao khát thông thường đó,
12:01
common to all of us,
225
709658
1620
bình thường với chúng ta,
12:03
to leave a legacy of excellence.
226
711302
3169
là để lại một gia tài sự ưu tú.
12:06
Told in terms of the Christian vision
of the Last Judgment,
of the Last Judgment,
227
714495
2931
Kể qua tầm nhìn của Cơ Đốc giáo
về lời phán quyết cuối cùng,
về lời phán quyết cuối cùng,
12:09
the end of the world,
228
717450
1312
tận thế,
12:10
Michelangelo gave you a series of figures
229
718786
3138
Michelangelo cho bạn
một chuỗi các họa tiết
một chuỗi các họa tiết
12:13
who are wearing these
strikingly beautiful bodies.
strikingly beautiful bodies.
230
721948
3155
người đang mang
những vật thể xinh đẹp nổi bật này.
những vật thể xinh đẹp nổi bật này.
12:17
They have no more covers,
no more portraits
no more portraits
231
725127
2722
Họ không còn mặc gì
không còn hình tượng
không còn hình tượng
12:19
except for a couple.
232
727873
1237
trừ một cặp.
12:21
It's a composition only out of bodies,
233
729134
2718
Đó là một tổ hợp
chỉ từ những cơ thể người,
chỉ từ những cơ thể người,
12:23
391, no two alike,
234
731876
3386
391, không ai giống ai,
12:27
unique like each and every one of us.
235
735286
2454
độc nhất như chính mỗi chúng ta.
12:29
They start in the lower corner,
breaking away from the ground,
breaking away from the ground,
236
737764
3742
Họ bắt đầu ở góc thấp,
tách khỏi mặt đất,
tách khỏi mặt đất,
12:33
struggling and trying to rise.
237
741530
2722
vật lộn và bắt đầu bay lên.
12:36
Those who have risen
reach back to help others,
reach back to help others,
238
744276
2456
Những người đã lên
quay lại giúp những người khác,
quay lại giúp những người khác,
12:38
and in one amazing vignette,
239
746756
1837
và trong một thi tiết thú vị,
12:40
you have a black man and a white man
pulled up together
pulled up together
240
748617
3092
một người da đen và một người da trắng
cùng được kéo lên
cùng được kéo lên
12:43
in an incredible vision of human unity
241
751733
2722
trong tầm nhìn vĩ đại
của cộng đồng loài người
của cộng đồng loài người
12:46
in this new world.
242
754479
1442
ở thế giới mới này.
12:47
The lion's share of the space
goes to the winner's circle.
goes to the winner's circle.
243
755945
3507
Phần lớn không gian
dành cho những người chiến thắng.
dành cho những người chiến thắng.
12:51
There you find men and women
completely nude like athletes.
completely nude like athletes.
244
759476
4836
Ở đó bạn tìm thấy một người đàn ông
và một phụ nữ trần như lực sỹ.
và một phụ nữ trần như lực sỹ.
12:56
They are the ones
who have overcome adversity,
who have overcome adversity,
245
764336
2312
Họ là những người
đã vượt qua tai ương
đã vượt qua tai ương
12:58
and Michelangelo's vision
of people who combat adversity,
of people who combat adversity,
246
766672
3714
và tầm nhìn của Michelangelo
về những người đương đầu với tai ương,
về những người đương đầu với tai ương,
13:02
overcome obstacles --
247
770410
1274
vượt qua những trở ngại,
13:03
they're just like athletes.
248
771708
1894
giống như những vận động viên.
13:05
So you have men and women
flexing and posing
flexing and posing
249
773626
3429
Bạn thấy đàn ông và phụ nữ
uốn éo, tạo kiểu
uốn éo, tạo kiểu
13:09
in this extraordinary spotlight.
250
777079
2084
trong sân khấu vĩ đại này.
13:11
Presiding over this assembly is Jesus,
251
779555
2545
Đằng sau sự sắp xếp này là Jesus,
13:14
first a suffering man on the cross,
252
782124
2018
người đầu tiên chịu đựng trên thánh giá,
13:16
now a glorious ruler in Heaven.
253
784166
2404
giờ là một đấng toàn năng ở Thiên đường.
13:18
And as Michelangelo
proved in his painting,
proved in his painting,
254
786594
3018
Và khi Michelangelo
hài lòng với tác phẩm của ông,
hài lòng với tác phẩm của ông,
13:21
hardship, setbacks and obstacles,
255
789636
2578
gian nan, đình đốn, trở ngại,
13:24
they don't limit excellence,
they forge it.
they forge it.
256
792238
3234
chúng không giới hạn sự ưu tú,
chúng rèn nó.
chúng rèn nó.
13:28
Now, this does lead us to one odd thing.
257
796276
2588
Giờ thì, điều này dẫn chúng ta
tới một thứ dư thừa.
tới một thứ dư thừa.
13:30
This is the Pope's private chapel,
258
798888
1817
Đây là nhà thờ nhỏ riêng của Pope,
13:32
and the best way you can describe that
is indeed a stew of nudes.
is indeed a stew of nudes.
259
800729
3157
các tốt nhất để miêu tả
là thật sự một cái nong khỏa thân.
là thật sự một cái nong khỏa thân.
13:35
But Michelangelo was trying to use
only the best artistic language,
only the best artistic language,
260
803910
3763
Nhưng Machelangelo đang cố gắng
sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật tốt nhất,
sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật tốt nhất,
13:39
the most universal artistic language
he could think of:
he could think of:
261
807697
2588
một ngôn ngữ nghệ thuật phổ biến nhất
ông có thể nghĩ ra:
ông có thể nghĩ ra:
13:42
that of the human body.
262
810309
1760
cơ thể con người.
13:44
And so instead of the way of showing
virtue such as fortitude or self-mastery,
virtue such as fortitude or self-mastery,
263
812093
5806
Vậy thay vì thể hiện đạo đức
như là chịu đựng hay làm chủ bản thân,
như là chịu đựng hay làm chủ bản thân,
13:49
he borrowed from Julius II's
wonderful collection of sculptures
wonderful collection of sculptures
264
817923
4265
ông đã mượn từ Julius II
những bộ sưu tập điêu khắc tuyệt đẹp
những bộ sưu tập điêu khắc tuyệt đẹp
13:54
in order to show inner strength
as external power.
as external power.
265
822212
4251
để thể hiện sức mạnh tiềm ẩn
qua quyền năng bên ngoài.
qua quyền năng bên ngoài.
13:59
Now, one contemporary did write
266
827368
3365
Ngày nay, một đoạn sử hiện đại viết rằng
14:02
that the chapel was too beautiful
to not cause controversy.
to not cause controversy.
267
830757
3858
điện thờ quá đẹp,
đến nỗi không ai còn tranh cãi.
đến nỗi không ai còn tranh cãi.
14:06
And so it did.
268
834639
1349
Thực sự như vậy.
14:08
Michelangelo soon found
that thanks to the printing press,
that thanks to the printing press,
269
836012
3538
Michelangelo đã
sớm phát hiện rằng nhờ vào in ấn,
sớm phát hiện rằng nhờ vào in ấn,
14:11
complaints about the nudity
spread all over the place,
spread all over the place,
270
839574
3122
những chỉ trích về khỏa thân
lan khắp thế giới,
lan khắp thế giới,
14:14
and soon his masterpiece of human drama
was labeled pornography,
was labeled pornography,
271
842720
4296
nhanh chóng, kiệt tác tâm lý xã hội
của ông được gán mác khiêu dâm,
của ông được gán mác khiêu dâm,
14:19
at which point he added
two more portraits,
two more portraits,
272
847040
2175
tại điểm mà
ông đã thêm hai chi tiết
ông đã thêm hai chi tiết
14:21
one of the man who criticized him,
a papal courtier,
a papal courtier,
273
849239
2484
một người đã chỉ trích ông,
nịnh thần của Giáo hoàng,
nịnh thần của Giáo hoàng,
và người còn lại là chính ông,
như vỏ trấu khô, không thể lực,
như vỏ trấu khô, không thể lực,
14:23
and the other one of himself
as a dried up husk, no athlete,
as a dried up husk, no athlete,
274
851747
4132
14:27
in the hands of a long-suffering martyr.
275
855903
2421
trong đôi tay của sự đọa đày thăm thẳm.
14:30
The year he died he saw
several of these figures covered over,
several of these figures covered over,
276
858348
3668
Năm ông mất ông đã thấy
nhiều chi tiết được che lên,
nhiều chi tiết được che lên,
14:34
a triumph for trivial distractions
over his great exhortation to glory.
over his great exhortation to glory.
277
862040
5619
chiến thắng của sự sao nhãng tầm thường
với sự cổ vũ hưng thịnh vĩ đại.
với sự cổ vũ hưng thịnh vĩ đại.
14:40
And so now we stand
278
868167
1764
Bây giờ chúng ta
14:41
in the here and now.
279
869955
1730
ở ngay đây, ngay lúc này.
14:43
We are caught in that space
280
871709
2320
Chúng ta bị tóm vào không gian đó
14:46
between beginnings and endings,
281
874053
2265
giữa những sự bắt đầu và kết thúc,
14:48
in the great, huge totality
of the human experience.
of the human experience.
282
876342
4232
trong toàn bộ sự to lớn, vĩ đại
của trải nghiệm của con người.
của trải nghiệm của con người.
14:52
The Sistine Chapel forces us
to look around as if it were a mirror.
to look around as if it were a mirror.
283
880598
3971
Nhà nguyện Sistine buộc chúng ta
nhìn xung quanh như là có những tấm gương.
nhìn xung quanh như là có những tấm gương.
14:56
Who am I in this picture?
284
884593
1297
Tôi là ai trong đây?
14:57
Am I one of the crowd?
285
885914
1306
Có phải trong đám đông?
14:59
Am I the drunk guy?
286
887244
1373
Tôi có phải gã say rượu?
15:00
Am I the athlete?
287
888641
1456
Tôi có phải lực sỹ?
15:02
And as we leave this haven
of uplifting beauty,
of uplifting beauty,
288
890121
2260
Và khi ta rời khỏi thiên đường
đẹp đẽ trên này,
đẹp đẽ trên này,
15:04
we are inspired to ask ourselves
life's biggest questions:
life's biggest questions:
289
892405
3944
chúng ta có động cơ
để tự hỏi câu hỏi lớn nhất cuộc đời:
để tự hỏi câu hỏi lớn nhất cuộc đời:
15:08
Who am I, and what role do I play
in this great theater of life?
in this great theater of life?
290
896373
4838
Tôi là ai, và tôi có vai trò gì
trong vở kịch vĩ đại của cuộc đời?
trong vở kịch vĩ đại của cuộc đời?
15:13
Thank you.
291
901549
1171
Cám ơn.
15:14
(Applause)
292
902744
3448
(Vỗ tay)
15:18
Bruno Giussani: Elizabeth Lev, thank you.
293
906216
2971
Bruno Giussani: Elizabeth Lev, cám ơn cô.
15:21
Elizabeth, you mentioned
this whole issue of pornography,
this whole issue of pornography,
294
909211
3856
Elizabeth, cô có nói tới
toàn bộ vấn đề khiêu dâm,
toàn bộ vấn đề khiêu dâm,
15:25
too many nudes and too many
daily life scenes and improper things
daily life scenes and improper things
295
913091
4813
quá nhiều cảnh khỏa thân
và cảnh cuộc sống và thứ không phù hợp
và cảnh cuộc sống và thứ không phù hợp
15:30
in the eyes of the time.
296
918555
1865
trong những con mắt thời đại.
15:32
But actually the story is bigger.
297
920444
1606
Nhưng thật ra câu chuyện lớn hơn.
15:34
It's not just touching up
and covering up some of the figures.
and covering up some of the figures.
298
922074
3020
Nó không chỉ chỉnh sửa
và thêm thắt vài chi tiết.
và thêm thắt vài chi tiết.
15:37
This work of art was almost
destroyed because of that.
destroyed because of that.
299
925118
2624
Tác phẩm nghệ thuật này
đã gần như bị phá hủy.
đã gần như bị phá hủy.
15:40
Elizabeth Lev: The effect
of the Last Judgment was enormous.
of the Last Judgment was enormous.
300
928383
3025
Elizabeth Lev: Tác động
của lời phán xét cuối cùng rất lớn.
của lời phán xét cuối cùng rất lớn.
15:43
The printing press made sure
that everybody saw it.
that everybody saw it.
301
931432
2950
Kỹ thuật in đảm bảo
mọi người đều thấy.
mọi người đều thấy.
15:46
And so, this wasn't something
that happened within a couple of weeks.
that happened within a couple of weeks.
302
934406
3285
Vì vậy, đây không phải thứ gì đó
xảy ra trong vài tuần.
xảy ra trong vài tuần.
15:49
It was something that happened
over the space of 20 years
over the space of 20 years
303
937715
4468
Nó đã xảy ra trong hơn 20 năm
15:54
of editorials and complaints,
304
942207
1924
của những chủ bút và nhà bình luận,
15:56
saying to the Church,
305
944155
1168
nói với Giáo hội,
15:57
"You can't possibly tell us
how to live our lives.
how to live our lives.
306
945347
2575
"Các người không thể
nói chúng tôi phải sống thể nào.
nói chúng tôi phải sống thể nào.
15:59
Did you notice you have
pornography in the Pope's chapel?"
pornography in the Pope's chapel?"
307
947946
3340
Các người có thấy
ảnh khiêu dâm trên nhà nguyện của Pope?"
ảnh khiêu dâm trên nhà nguyện của Pope?"
16:03
And so after complaints and insistence
308
951310
2460
Sau những lời phản bác
16:05
of trying to get this work destroyed,
309
953794
2716
cố gắng phá hủy công trình này,
nó đã kết thúc
năm Michelangelo mất
năm Michelangelo mất
16:08
it was finally the year
that Michelangelo died
that Michelangelo died
310
956534
2161
16:10
that the Church finally
found a compromise,
found a compromise,
311
958719
2081
Giáo hội cuối cùng đã dàn xếp
16:12
a way to save the painting,
312
960824
1531
được một cách để cứu bức tranh
16:14
and that was in putting up
these extra 30 covers,
these extra 30 covers,
313
962379
3317
bằng cách đặt lên thêm 30 bức phủ,
16:17
and that happens to be
the origin of fig-leafing.
the origin of fig-leafing.
314
965720
2747
đó cũng là nguồn gốc của che lá.
16:20
That's where it all came about,
315
968491
1588
Đó là nơi chuyện xảy ra,
16:22
and it came about from a church
that was trying to save a work of art,
that was trying to save a work of art,
316
970103
4130
và nó xảy ra trong một nhà thờ
đã cố gắng cứu một công trình nghệ thuật,
đã cố gắng cứu một công trình nghệ thuật,
16:26
not indeed deface or destroyed it.
317
974257
2171
không thực sự cần làm xấu hay phá hủy nó.
16:28
BG: This, what you just gave us,
is not the classic tour
is not the classic tour
318
976888
2787
BG: Điều mà cô vừa nói
không phải một chuyến thăm cổ điển
không phải một chuyến thăm cổ điển
16:31
that people get today
when they go to the Sistine Chapel.
when they go to the Sistine Chapel.
319
979699
2974
mà là ngày này
khi người ta đến thăm nhà nguyện Sistine.
khi người ta đến thăm nhà nguyện Sistine.
16:34
(Laughter)
320
982697
2103
(cười)
16:36
EL: I don't know, is that an ad?
321
984824
1781
EL: Tôi không biết, anh đang quảng cáo à?
16:38
(Laughter)
322
986629
1677
(cười)
16:40
BG: No, no, no, not necessarily,
it is a statement.
it is a statement.
323
988330
2988
BG: Không, không... không cần thiết đâu,
chỉ là một phát biểu.
chỉ là một phát biểu.
16:43
The experience of art today
is encountering problems.
is encountering problems.
324
991342
3914
Trải nghiệm mỹ thuật ngày nay
là phản ánh những vấn đề
là phản ánh những vấn đề
16:47
Too many people want to see this there,
325
995280
2875
Quá nhiều người
muốn thấy điều này trong đó,
muốn thấy điều này trong đó,
16:50
and the result is five million people
going through that tiny door
going through that tiny door
326
998179
3127
và kết quả là năm triệu người
đi qua cánh cổng nhỏ bé đó
đi qua cánh cổng nhỏ bé đó
16:53
and experiencing it
in a completely different way
in a completely different way
327
1001330
2317
và trải nghiệm
theo một cách hoàn toàn khác
theo một cách hoàn toàn khác
16:55
than we just did.
328
1003671
1166
chúng ta vừa làm.
16:56
EL: Right. I agree. I think it's really
nice to be able to pause and look.
nice to be able to pause and look.
329
1004861
3529
EL: Đúng vậy. Tôi đồng ý.
Tôi nghĩ sẽ rất tốt nếu đừng lại và ngắm.
Tôi nghĩ sẽ rất tốt nếu đừng lại và ngắm.
17:00
But also realize,
even when you're in those days,
even when you're in those days,
330
1008414
2301
Nhưng cũng nhận ra,
ngay cả khi bạn ở trong những ngày đó,
ngay cả khi bạn ở trong những ngày đó,
17:02
with 28,000 people a day,
331
1010739
2012
với 28,000 người một ngày,
17:04
even those days when you're in there
with all those other people,
with all those other people,
332
1012775
3110
cả khi những ngày bạn ở đó
với tất cả những người khác,
với tất cả những người khác,
17:07
look around you and think
how amazing it is
how amazing it is
333
1015909
2405
hãy nhìn quanh và nghĩ
nó tuyệt thế nào
nó tuyệt thế nào
17:10
that some painted plaster
from 500 years ago
from 500 years ago
334
1018338
3596
khi vài bức họa thạch cao
từ 500 năm trước
từ 500 năm trước
17:13
can still draw all those people
standing side by side with you,
standing side by side with you,
335
1021958
3108
có thể vẫn được vẽ
bởi tất cả những người bên cạnh bạn,
bởi tất cả những người bên cạnh bạn,
17:17
looking upwards with their jaws dropped.
336
1025090
1975
đang nhìn lên trên đến rơi cả mồm.
17:19
It's a great statement about how beauty
truly can speak to us all
truly can speak to us all
337
1027089
4925
Một phát biểu về cách mà vẻ đẹp
thật sự có thể nói với chúng ta
thật sự có thể nói với chúng ta
17:24
through time and through geographic space.
338
1032038
2687
vượt thời gian và khoảng cách địa lý.
17:26
BG: Liz, grazie.
339
1034749
1194
BG: Liz, cám ơn (tiếng Ý)
17:27
EL: Grazie a te.
340
1035967
1207
EL: Cám ơn ông.
17:29
BG: Thank you.
341
1037198
1176
BG: Cám ơn.
17:30
(Applause)
342
1038398
1863
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Lev - Art historianElizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth.
Why you should listen
Art historian Elizabeth Lev became captivated by Rome while completing her graduate studies. She writes and lectures on Renaissance art in the Eternal City, but is most at home in the Vatican Museums, founded in the 16th century to house the trove of art amassed by centuries of Popes. She has spent 15 years studying the vast collection, which contain not only Christian-themed works but art from virtually every other culture in the world. She consults with the Vatican Museums and wrote the film Vatican Treasures. She also wrote A Body for Glory, examining how the papal collection of Greco-Roman nudes grew into the Sistine Chapel.
Elizabeth Lev | Speaker | TED.com