TED2002
Nathaniel Kahn: Scenes from "My Architect"
Nathaniel Kahn o filmie "Mój architekt"
Filmed:
Readability: 2.9
393,267 views
Nathaniel Kahn prezentuje fragmenty filmu dokumentalnego "Mój architekt" który poświęcił swemu ojcu – owianemu legendą architektowi Louisowi Kahnowi. Film da do myślenia wszystkim, którzy próbują zrozumieć jaka jest zależność między sztuką i miłością.
Nathaniel Kahn - Filmmaker
Nathaniel Kahn is an Oscar- and Emmy-nominated maker of documentary films. His journey to understand his distant father -- the legendary modern architect Louis Kahn -- became the film "My Architect." Full bio
Nathaniel Kahn is an Oscar- and Emmy-nominated maker of documentary films. His journey to understand his distant father -- the legendary modern architect Louis Kahn -- became the film "My Architect." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
One thing I wanted to say about film making is -- about this film --
0
0
3000
Jedna rzecz, jeśli chodzi o filmy i o mój film --
00:15
in thinking about some of the wonderful talks we've heard here,
1
3000
4000
przyszło mi to do głowy podczas tych wspaniałych wykładów,
00:19
Michael Moschen, and some of the talks about music,
2
7000
2000
Michaela Moschena i innych dotyczących muzyki.
00:21
this idea that there is a narrative line,
3
9000
3000
Chodzi o to, że istnieje narracja.
00:24
and that music exists in time.
4
12000
3000
I że muzyka istnieje w czasie.
00:27
A film also exists in time; it's an experience
5
15000
3000
Film również istnieje w czasie. Jest doświadczeniem,
00:30
that you should go through emotionally.
6
18000
3000
które odwołuje się do emocji.
00:33
And in making this film I felt that so many of the documentaries I've seen
7
21000
2000
Kręcąc ten film miałem świadomość, że większość dokumentów,
00:35
were all about learning something,
8
23000
3000
które widziałem, przekazuje nam jakąś wiedzę --
00:38
or knowledge, or driven by talking heads, and driven by ideas.
9
26000
4000
występują w nich gadające głowy, pojawiają się idee.
00:42
And I wanted this film to be driven by emotions,
10
30000
3000
A ja chciałem, by mój film odwoływał się do emocji,
00:45
and really to follow my journey.
11
33000
2000
by był zapisem podróży.
00:47
So instead of doing the talking head thing, instead it's composed of scenes,
12
35000
3000
Dlatego nie ma w nim gadających głów. Zamiast tego są sceny,
00:50
and we meet people along the way.
13
38000
2000
a ludzi spotykamy po drodze.
00:52
We only meet them once.
14
40000
2000
Pojawiają się tylko raz.
00:54
They don't come back several times, so it really chronicles a journey.
15
42000
3000
Potem już ich nie widzimy, więc naprawdę jest to zapis podróży.
00:57
It's something like life, that once you get in it
16
45000
3000
Trochę jak w życiu. Jak raz coś zaczniesz,
01:00
you can't get out.
17
48000
2000
to nie możesz się już cofnąć.
01:02
There are two clips I want to show you,
18
50000
2000
Chciałbym wam pokazać dwa fragmenty.
01:04
the first one is a kind of hodgepodge,
19
52000
3000
Pierwszy to taki trochę miszmasz.
01:07
its just three little moments, four little moments
20
55000
3000
Trzy, cztery zaledwie momenty,
01:10
with three of the people who are here tonight.
21
58000
2000
w których pojawiają się trzy osoby obecne tu dziś z nami.
01:12
It's not the way they occur in the film,
22
60000
2000
W filmie wygląda to wszystko trochę inaczej
01:14
because they are part of much larger scenes.
23
62000
2000
bo są to fragmenty znacznie obszerniejszych scen.
01:16
They play off each other in a wonderful way.
24
64000
3000
I oni doskonale ze sobą współgrają.
01:19
And that ends with a little clip of my father, of Lou,
25
67000
2000
Na samym końcu pojawia się mój ojciec, Lou,
01:21
talking about something that is very dear to him,
26
69000
2000
który opowiada o czymś, co jest dla niego bardzo ważne --
01:23
which is the accidents of life.
27
71000
2000
o roli przypadku w życiu.
01:25
I think he felt that the greatest things in life were accidental,
28
73000
3000
Czuł, że najważniejsze rzeczy w życiu,
01:28
and perhaps not planned at all.
29
76000
3000
były dziełem przypadku, nie zostały zaplanowane.
01:31
And those three clips will be followed by a scene of
30
79000
4000
Po tych trzech fragmentach, pojawia się
01:35
perhaps what, to me, is really his greatest building
31
83000
2000
najważniejszy moim zdaniem budynek ojca,
01:37
which is a building in Dhaka, Bangladesh.
32
85000
2000
W Dhace, w Bangladeszu.
01:39
He built the capital over there.
33
87000
3000
Wybudował tam parlament.
01:42
And I think you'll enjoy this building, it's never been seen --
34
90000
2000
Myślę, że obejrzycie go z przyjemnością -- nie był nigdy pokazywany.
01:44
it's been still photographed, but never photographed by a film crew.
35
92000
5000
Często go fotografowano,
01:49
We were the first film crew in there.
36
97000
3000
ale my byliśmy pierwszą ekipą, która go sfilmowała.
01:52
So you'll see images of this remarkable building.
37
100000
3000
Więc zobaczycie ten niezwykły budynek.
01:55
A couple of things to keep in mind when you see it,
38
103000
2000
Warto mieć na uwadze kilka rzeczy.
01:57
it was built entirely by hand,
39
105000
2000
Był on w całości zbudowany ręcznie.
01:59
I think they got a crane the last year.
40
107000
4000
Zdaje się, że w ostatnim roku pojawił się tam dźwig.
02:03
It was built entirely by hand off bamboo scaffolding,
41
111000
3000
Więc był budowany ręcznie na rusztowaniach z bambusa,
02:06
people carrying these baskets of concrete on their heads,
42
114000
2000
po których ludzie wnosili na swoich głowach kosze z cementem,
02:08
dumping them in the forms.
43
116000
2000
który wlewali w formy.
02:10
It is the capital of the country,
44
118000
2000
To stolica kraju.
02:12
and it took 23 years to build,
45
120000
3000
Budowa trwała 23 lata,
02:15
which is something they seem to be very proud of over there.
46
123000
3000
z czego mieszkańcy tego kraju są bardzo dumni.
02:18
It took as long as the Taj Mahal.
47
126000
2000
Trwało to tyle co budowa Taj Mahal.
02:20
Unfortunately it took so long that Lou never saw it finished.
48
128000
3000
Niestety ojciec nigdy nie zobaczył ukończonego budynku.
02:23
He died in 1974.
49
131000
3000
Zmarł w 1974 roku.
02:26
The building was finished in 1983.
50
134000
3000
Budowę skończono w 1983.
02:29
So it continued on for many years
51
137000
2000
Więc trwało to jeszcze długo
02:31
after he died.
52
139000
3000
po jego śmierci.
02:34
Think about that when you see that building,
53
142000
2000
Pomyślcie, kiedy będziecie oglądać ten budynek,
02:36
that sometimes the things we strive for so hard in life we never get to see finished.
54
144000
4000
że czasem to, o co bardzo zabiegamy, nie zostaje za naszego życia ukończone.
02:40
And that really struck me about my father,
55
148000
4000
Coś, co uderzało mnie, jeśli chodzi o życie ojca,
02:44
in the sense that he had such belief
56
152000
2000
to jego głębokie przekonanie,
02:46
that somehow, doing these things
57
154000
2000
że kiedy coś z siebie dajemy,
02:48
giving in the way that he gave, that something good would come out of it,
58
156000
3000
tak jak on to robił, to coś dobrego po nas pozostanie.
02:51
even in the middle of a war, there was a war with Pakistan at one point,
59
159000
2000
W którymś momencie z powodu wojny z Pakistanem
02:53
and the construction stopped totally and he kept working,
60
161000
3000
ta budowa została wstrzymana. Ale on nadal pracował,
02:56
because he felt, "Well when the war is done
61
164000
2000
myśląc sobie, że kiedy skończy się wojna,
02:58
they'll need this building."
62
166000
3000
ten budynek będzie potrzebny.
03:01
So, those are the two clips I'm going to show.
63
169000
2000
Więc to są dwa fragmenty, które wam zaraz pokażę.
03:03
Roll that tape.
64
171000
3000
Proszę przewinąć taśmę.
03:06
(Applause)
65
174000
7000
(Brawa)
03:14
Richard Saul Wurman: I remember hearing him talk at Penn.
66
182000
3000
Richard Saul Wurman: Pamiętam jego wykład na Uniwersytecie Penn.
03:17
And I came home and I said to my father and mother,
67
185000
3000
Przyszedłem do domu i powiedziałem do moich rodziców
03:20
"I just met this man: doesn't have much work,
68
188000
3000
"Spotkałem człowieka, który nie ma zbyt wielu zleceń,
03:23
and he's sort of ugly, funny voice,
69
191000
4000
jest brzydki, mówi śmiesznym głosem
03:27
and he's a teacher at school.
70
195000
2000
i jest wykładowcą na uczelni.
03:29
I know you've never heard of him, but just mark this day
71
197000
3000
Wiem, że nigdy żeście o nim nie słyszeli, ale zapamiętajcie ten dzień,
03:32
that someday you will hear of him,
72
200000
3000
bo jeszcze kiedyś usłyszycie.
03:35
because he's really an amazing man."
73
203000
3000
Jest naprawdę niezwykłym człowiekiem".
03:38
Frank Gehry: I heard he had some kind of a fling with Ingrid Bergman. Is that true?
74
206000
6000
Frank Gehry: Słyszałem, że miał jakiś epizod z Ingrid Bergman. Czy to prawda?
03:44
Nathaniel Kahn: If he did he was a very lucky man.
75
212000
2000
Nathaniel Kahn: Jeśli tak, to był farciarzem.
03:46
(Laughter)
76
214000
2000
(Śmiech)
03:48
NK: Did you hear that, really?
77
216000
1000
NK: Naprawdę tak słyszałeś?
03:49
FG: Yeah, when he was in Rome.
78
217000
3000
FG: Tak, kiedy był w Rzymie.
03:52
Moshe Safdie: He was a real nomad.
79
220000
3000
Moshe Safdie: Był prawdziwym nomadą.
03:55
And you know, when I knew him when I was in the office,
80
223000
2000
W czasach kiedy z nim pracowałem,
03:57
he would come in from a trip, and he would be in the office
81
225000
2000
wracał z podróży, przychodził do biura,
03:59
for two or three days intensely, and he would pack up and go.
82
227000
3000
i przez dwa czy trzy dni intensywnie pracował,
04:02
You know he'd be in the office till three in the morning working with us
83
230000
4000
siedząc do trzeciej nad ranem. A potem się pakował i wyjeżdżał.
04:06
and there was this kind of sense of the nomad in him.
84
234000
2000
Zawsze było w nim coś z nomady.
04:08
I mean as tragic as his death was in a railway station,
85
236000
6000
Jakkolwiek tragiczna była jego śmierć na stacji kolejowej,
04:14
it was so consistent with his life, you know?
86
242000
2000
to to bardzo pasowało do jego życia.
04:16
I mean I often think I'm going to die in a plane,
87
244000
2000
Myślę często, że ja pewnie umrę w samolocie,
04:18
or I'm going to die in an airport,
88
246000
2000
albo na jakimś lotnisku,
04:20
or die jogging without an identification on me.
89
248000
3000
albo podczas uprawiania joggingu, nie mając przy sobie żadnych papierów.
04:23
I don't know why I sort of carry that
90
251000
2000
Nie wiem czemu, ale gdy myślę o jego śmierci
04:25
from that memory of the way he died.
91
253000
3000
zawsze przychodzi mi to na myśl.
04:28
But he was a sort of a nomad at heart.
92
256000
5000
On w głębi duszy był nomadą.
04:33
Louis Kahn: How accidental our existences are really
93
261000
3000
Louis Kahn: Jakże zależne od przypadku jest nasze życie
04:36
and how full of influence by circumstance.
94
264000
4000
jak wielki wpływ mają nań okoliczności.
05:56
Man: We are the morning workers who come, all the time, here
95
344000
5000
Mężczyzna: My robotnicy porannej zmiany bardzo lubimy tu przychodzić.
06:01
and enjoy the walking, city's beauty and the atmosphere
96
349000
4000
Cieszyć się pięknem tego miasta.
06:05
and this is the nicest place of Bangladesh.
97
353000
4000
To jest najpiękniejsze miejsce w Bangladeszu.
06:09
We are proud of it.
98
357000
2000
Jesteśmy z niego dumni.
06:11
NK: You're proud of it?
99
359000
2000
NK: Jesteście dumni?
06:13
Man: Yes, it is the national image of Bangladesh.
100
361000
3000
Mężczyzna: Tak, to symbol narodowy Bangladeszu.
06:16
NK: Do you know anything about the architect?
101
364000
3000
NK: Wiesz cokolwiek o architekcie?
06:19
Man: Architect? I've heard about him; he's a top-ranking architect.
102
367000
7000
Mężczyzna: Architekt? Słyszałem o nim, że jest [niewyraźne słowo]
06:26
NK: Well actually I'm here because I'm the architect's son,
103
374000
3000
NK: Tak się składa, że jestem jego synem.
06:29
he was my father.
104
377000
2000
To był mój ojciec.
06:31
Man: Oh! Dad is Louis Farrakhan?
105
379000
2000
Mężczyzna: Naprawdę? Twoim ojcem jest Louis Farrakhan?
06:33
NK: Yeah. No not Louis Farrakhan, Louis Kahn.
106
381000
3000
NK: Tak. Ale nie Louis Farrakhan, tylko Louis Kahn.
06:36
Man: Louis Kahn, yes!
107
384000
3000
Mężczyzna: Louis Kahn! Tak!
06:39
(Laughter)
108
387000
2000
(Śmiech)
06:41
Man: Your father, is he alive?
109
389000
2000
Mężczyzna: Czy twój ojciec jeszcze żyje?
06:43
NK: No, he's been dead for 25 years.
110
391000
3000
NK: Nie, zmarł 25 lat temu.
06:46
Man: Very pleased to welcome you back.
111
394000
3000
Mężczyzna: Z radością cię tu witamy.
06:49
NK: Thank you.
112
397000
1000
NK: Dziękuję.
07:30
NK: He never saw it finished, Pop.
113
438000
2000
NK: Tata nigdy nie zobaczył ukończonego budynku.
07:32
No, he never saw this.
114
440000
3000
Nigdy go nie widział.
07:57
Shamsul Wares: It was almost impossible, building for a country like ours.
115
465000
4000
Shamsul Wares: Budowanie w takim kraju jak nasz graniczyło z niemożliwością.
08:01
In 30, 50 years back, it was nothing, only paddy fields,
116
469000
4000
Pięćdziesiąt lat temu, nie było tu nic oprócz pól ryżowych.
08:05
and since we invited him here,
117
473000
3000
Zaprosiliśmy go tu
08:08
he felt that he has got a responsibility.
118
476000
2000
i on miał poczucie, że coś jest nam winien.
08:10
He wanted to be a Moses here, he gave us democracy.
119
478000
3000
Chciał być niczym Mojżesz. Zawdzięczamy mu nasza demokrację.
08:13
He is not a political man,
120
481000
2000
Nie był politykiem.
08:15
but in this guise he has given us
121
483000
2000
A mimo to przyczynił się do tego,
08:17
the institution for democracy, from where we can rise.
122
485000
3000
że powstały tu instytucje demokratyczne. Mieliśmy od czego zacząć.
08:20
In that way it is so relevant.
123
488000
4000
Dlatego to było tak ważne.
08:24
He didn't care for how much money this country has,
124
492000
2000
Nie obchodziło go za bardzo, ile w tym kraju jest pieniędzy.
08:26
or whether he would be able to ever finish this building,
125
494000
3000
Ani czy będzie w stanie doprowadzić tą budowę do końca.
08:29
but somehow he has been able to do it, build it, here.
126
497000
3000
Ale jakoś mu się udało. Wybudować to tutaj.
08:32
And this is the largest project he has got in here, the poorest country in the world.
127
500000
5000
To był jego największy projekt. W najbiedniejszym kraju świata.
08:37
NK: It cost him his life.
128
505000
2000
NK: Zapłacił za to życiem.
08:39
SW: Yeah, he paid. He paid his life for this,
129
507000
3000
SW: Tak. Zapłacił za to własnym życiem
08:42
and that is why he is great and we'll remember him.
130
510000
4000
i dlatego jest wielki i będziemy go pamiętać.
08:46
But he was also human.
131
514000
2000
Był bardzo ludzki.
08:48
Now his failure to satisfy the family life,
132
516000
5000
Jego niepowodzenia w życiu rodzinnym
08:53
is an inevitable association of great people.
133
521000
3000
to coś, co jest nieuniknione w przypadku wielkich ludzi.
08:56
But I think his son will understand this,
134
524000
3000
Ale myślę, że jego syn potrafi to zrozumieć
08:59
and will have no sense of grudge,
135
527000
2000
i nie mieć do niego żalu.
09:01
or sense of being neglected, I think.
136
529000
3000
Nie mieć poczucia odrzucenia.
09:04
He cared in a very different manner,
137
532000
3000
On nie był obojętny, choć do uczuć podchodził w inny sposób.
09:07
but it takes a lot of time to understand that.
138
535000
2000
Trzeba dużo czasu, by to zrozumieć.
09:09
In social aspect of his life
139
537000
4000
Jeśli chodzi o kontakty z ludźmi,
09:13
he was just like a child, he was not at all matured.
140
541000
2000
on był trochę jak dziecko. Nie do końca dojrzały.
09:15
He could not say no to anything,
141
543000
2000
Nigdy nie potrafił powiedzieć "nie".
09:17
and that is why, that he cannot say no to things,
142
545000
3000
Ale właśnie dzięki temu,
09:20
we got this building today.
143
548000
3000
mamy tu dziś jego budynek.
09:23
You see, only that way you can be able to understand him.
144
551000
3000
Tylko w ten sposób można go zrozumieć.
09:26
There is no other shortcut,
145
554000
3000
Nie ma innego sposobu,
09:29
no other way to really understand him.
146
557000
3000
żeby go zrozumieć.
09:32
But I think he has given us this building
147
560000
8000
Dając nam ten budynek --
09:40
and we feel all the time for him,
148
568000
2000
czujemy to przez cały czas –
09:42
that's why, he has given love for us.
149
570000
3000
dał nam swoją miłość.
09:45
He could not probably give the right kind of love for you,
150
573000
3000
Być może tobie nie potrafił dać takiej miłości, na jaką czekałeś.
09:48
but for us, he has given the people the right kind of love,
151
576000
3000
Ale naszemu narodowi dał miłość, o jakiej marzyliśmy.
09:51
that is important.
152
579000
2000
I to jest bardzo ważne.
09:53
You have to understand that.
153
581000
2000
Musisz to zrozumieć.
09:55
He had an enormous amount of love,
154
583000
2000
Był pełen miłości.
09:57
he loved everybody.
155
585000
2000
Kochał wszystkich.
09:59
To love everybody, he sometimes did not see
156
587000
4000
Ale czasem, kiedy kocha się wszystkich,
10:03
the very closest ones,
157
591000
3000
zaniedbuje się tych najbliższych.
10:06
and that is inevitable for men of his stature.
158
594000
5000
To nieuniknione w przypadku ludzi takiego kalibru jak on.
10:15
(Applause)
159
603000
7000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Nathaniel Kahn - FilmmakerNathaniel Kahn is an Oscar- and Emmy-nominated maker of documentary films. His journey to understand his distant father -- the legendary modern architect Louis Kahn -- became the film "My Architect."
Why you should listen
The architect Louis Kahn was known for formally brilliant modern buildings, but his personal life was utterly baroque: married with one child, he had two other children by two other women. His only son, Nathaniel, met him rarely; Louis died when Nathaniel was only 11. Nathaniel grew up to become a playwright and documentary filmmaker -- he worked on such award-winning films as 1996's My Father's Garden and Canary of the Ocean.
His 2002 film My Architect traveled the world to uncover the mysteries of his father, looking for clues in Louis Kahn's body of work, in his work relationships and his personal ones. It's a film with meaning to anyone who seeks to understand the relationship between art and love. After My Architect, Kahn directed the Oscar- and Emmy-nominated 2004 documentary Two Hands, about the pianist Leon Fleischer, and produced a mockumental look at the director M. Night Shyamalan.
Nathaniel Kahn | Speaker | TED.com