TED2011
Roger Ebert: Remaking my voice
Roger Ebert: Rilindja e zërit tim
Filmed:
Readability: 3.9
1,268,513 views
Kur kritiku i filmit Roger Ebert humbi nofullën e tij të poshtme nga kanceri, ai humbi aftësinë për të ngrënë dhe për të folur. Gjatë një fjalimi prekës nga TED2011, Ebert dhe gruaja e tij, Chaz, me miqtë Dean Ornish dhe John Hunter, ishin bashkuar për të treguar historinë e tij të jashtëzakonshme.
Roger Ebert - Film critic and blogger
After losing the power to speak, legendary film critic Roger Ebert went on to write about creativity, race, politics and culture -- and film, just as brilliantly as ever. Full bio
After losing the power to speak, legendary film critic Roger Ebert went on to write about creativity, race, politics and culture -- and film, just as brilliantly as ever. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Roger Ebert: These are my words, but this is not my voice.
0
0
3000
Këto janë fjalët e mia, por ky nuk është zëri im.
00:18
This is Alex, the best computer voice
1
3000
2000
Ky është Alex, zëri më i mirë kompjuterik
00:20
I've been able to find,
2
5000
2000
që kam mundur ta gjej,
00:22
which comes as standard equipment on every Macintosh.
3
7000
3000
që vjen si pajisje standarde në çdo Macintosh.
00:25
For most of my life,
4
10000
2000
Shumicën e jetës sime,
00:27
I never gave a second thought to my ability to speak.
5
12000
3000
asnjëherë nuk kam menduar dy herë për aftësinë time për të folur.
00:30
It was like breathing.
6
15000
2000
Ishte sikur të marrësh frymë.
00:32
In those days, I was living in a fool's paradise.
7
17000
3000
Në atë kohë, unë po jetoja në parajsën e budallait.
00:35
After surgeries for cancer
8
20000
2000
Pasi intervenimet kirurgjike për kancerin
00:37
took away my ability to speak, eat or drink,
9
22000
3000
ma hoqën aftësinë për të folur, të ha apo të pij,
00:40
I was forced to enter this virtual world
10
25000
2000
unë u detyrova të hyja në këtë botë virtuale
00:42
in which a computer does some of my living for me.
11
27000
3000
ku një kompjuter jeton një pjesë të jetës për mua.
00:45
For several days now,
12
30000
2000
Për disa ditë tani,
00:47
we have enjoyed brilliant and articulate speakers here at TED.
13
32000
3000
ne jemi kënaqur me prezentues të shkëlqyer dhe të artikuluar këtu në TED.
00:50
I used to be able to talk like that.
14
35000
2000
Dikur isha në gjendje të flisja sikur ata.
00:52
Maybe I wasn't as smart,
15
37000
2000
Ndoshta nuk kam qenë aq i zgjuar,
00:54
but I was at least as talkative.
16
39000
2000
por të paktën kam qenë po aq llafazan.
00:56
I want to devote my talk today
17
41000
2000
Sot dua t’ia kushtoj fjalimin tim
00:58
to the act of speaking itself,
18
43000
2000
aktit të të folurit,
01:00
and how the act of speaking or not speaking
19
45000
2000
dhe se si akti i të folurit apo të mos-folurit
01:02
is tied so indelibly to one's identity
20
47000
2000
është i lidhur në mënyrë të pashlyeshme me identitetin tonë,
01:04
as to force the birth of a new person
21
49000
2000
si për të detyruar lindjen e një personi të ri
01:06
when it is taken away.
22
51000
2000
kur humbet zërin.
01:08
However, I've found that listening to a computer voice
23
53000
2000
Megjithatë, unë e kam kuptuar se të dëgjosh një zë kompjuterik
01:10
for any great length of time
24
55000
2000
për një kohë të gjatë
01:12
can be monotonous.
25
57000
2000
mund të jetë e mërzitshme.
01:14
So I've decided to recruit some of my TED friends
26
59000
3000
Kështu që kam vendosur të rekrutoj disa nga miqtë e mi nga TED
01:17
to read my words aloud for me.
27
62000
2000
për të lexuar fjalët e mia.
01:19
I will start with my wife, Chaz.
28
64000
3000
Do të filloj me gruan time, Chaz.
01:25
Chaz Ebert: It was Chaz who stood by my side
29
70000
2000
Chaz Ebert: "Ishte Chaz ajo që më qëndroi pranë
01:27
through three attempts to reconstruct my jaw
30
72000
4000
gjatë tre përpjekjeve për rindërtimin e nofullës sime
01:31
and restore my ability to speak.
31
76000
3000
dhe rikthimin e aftësisë sime për të folur.
01:34
Going into the first surgery
32
79000
2000
Gjatë intervenimit të parë kirurgjik
01:36
for a recurrence of salivary cancer
33
81000
2000
për një kancer të përsëritshëm të gjëndrës së pështymës
01:38
in 2006,
34
83000
2000
në 2006,
01:40
I expected to be out of the hospital
35
85000
3000
prisja se do të kthehesha nga spitali
01:43
in time to return to my movie review show,
36
88000
2000
në kohë për të vazhduar programin tim të kritikës së filmit,
01:45
'Ebert and Roeper at the Movies.'
37
90000
3000
'Ebert and Roper at the Movies.' (Ebert dhe Roper në Kinema).
01:48
I had pre-taped enough shows
38
93000
2000
Kisha mjaft emisione të inçizuara më parë
01:50
to get me through six weeks of surgery
39
95000
3000
për gjashtë javë të tjera gjatë së cilave do të bëhej operacioni
01:53
and recuperation.
40
98000
2000
dhe do të shërohesha.
01:55
The doctors took a fibula bone from my leg
41
100000
3000
Mjekët më morën një kockë kërci nga këmba
01:58
and some tissue from my shoulder
42
103000
2000
dhe disa inde nga shpatullat
02:00
to fashion into a new jaw.
43
105000
3000
për të krijuar një nofull të re.
02:04
My tongue, larynx and vocal cords
44
109000
3000
Gjuha, laringu dhe kordet vokale
02:07
were still healthy and unaffected.
45
112000
2000
ishin ende të shëndetshme dhe të pa prekura."
02:09
(Laughter)
46
114000
2000
(Të qeshura)
02:12
(Laughter)
47
117000
9000
(Të qeshura)
02:23
CE: I was optimistic,
48
128000
2000
"Unë isha optimist,
02:25
and all was right with the world.
49
130000
2000
dhe gjithçka ishte në rregull me botën.
02:27
The first surgery was a great success.
50
132000
3000
Intervenimi i parë kirurgjik ishte i suksesshëm.
02:30
I saw myself in the mirror
51
135000
2000
E pashë veten në pasqyrë
02:32
and I looked pretty good.
52
137000
3000
dhe dukesha mjaft mirë.
02:35
Two weeks later, I was ready to return home.
53
140000
3000
Dy javë më vonë, isha gati për t'u kthyer në shtëpi.
02:38
I was using my iPod
54
143000
2000
Isha duke përdorur iPod-in tim
02:40
to play the Leonard Cohen song
55
145000
2000
dhe e kisha lëshuar këngën e Leonard Cohen
02:42
'I'm Your Man'
56
147000
2000
‘I’m your man'
02:44
for my doctors and nurses.
57
149000
3000
për mjekët dhe infermieret e mia.
02:47
Suddenly, I had an episode of catastrophic bleeding.
58
152000
4000
Papritmas, pata një gjakderdhje katastrofike.
02:51
My carotid artery had ruptured.
59
156000
3000
Arteria karotide më kishte shpërthyer.
02:54
Thank God I was still in my hospital room
60
159000
3000
Falë Zotit që ende isha në dhomën e spitalit
02:57
and my doctors were right there.
61
162000
3000
dhe mjekët ishin aty.
03:01
Chaz told me
62
166000
2000
Chaz më thoshte
03:03
that if that song hadn't played for so long,
63
168000
2000
se në qoftë se kënga nuk do të luante aq gjatë,
03:05
I might have already been in the car, on the way home,
64
170000
3000
ndoshta do të kisha qenë në makinë, rrugës për në shtëpi,
03:08
and would have died right there and then.
65
173000
3000
dhe do të kisha vdekur aty në atë moment.
03:11
So thank you, Leonard Cohen,
66
176000
2000
Kështu që faleminderit Leonard Cohen
03:13
for saving my life.
67
178000
3000
që ma ke shpëtuar jetën."
03:16
(Applause)
68
181000
4000
(Duartrokitje)
03:20
There was a second surgery --
69
185000
2000
"Pata edhe një operacion të dytë --
03:22
which held up for five or six days
70
187000
2000
që më mbajti për pesë ose gjashtë ditë
03:24
and then it also fell apart.
71
189000
3000
dhe pastaj përsëri dështoi.
03:27
And then a third attempt,
72
192000
2000
Dhe pastaj një përpjekje e tretë,
03:29
which also patched me back together pretty well,
73
194000
3000
më përforcoi mjaft mirë,
03:32
until it failed.
74
197000
3000
derisa përsëri dështoi.
03:36
A doctor from Brazil said
75
201000
2000
Një mjek nga Brazili tha
03:38
he had never seen anyone survive
76
203000
3000
se ai kurrë nuk kishte parë dikë ta mbijetonte
03:41
a carotid artery rupture.
77
206000
3000
një shpërthim të arteries karotide.
03:44
And before I left the hospital,
78
209000
3000
Dhe para se të largohesha nga spitali,
03:47
after a year of being hospitalized,
79
212000
3000
pas një viti që qëndrova aty,
03:50
I had seven ruptures
80
215000
2000
pata shtatë shpërthime
03:52
of my carotid artery.
81
217000
2000
të arteries karotide.
03:54
There was no particular day
82
219000
2000
Asnjëherë askush
03:56
when anyone told me
83
221000
2000
nuk më kishte thënë
03:58
I would never speak again;
84
223000
2000
se nuk do të mund flisja më;
04:00
it just sort of became obvious.
85
225000
3000
vetëm u bë e qartë.
04:03
Human speech
86
228000
2000
Të folurit e njeriut
04:05
is an ingenious manipulation of our breath
87
230000
3000
është një manipulim i zgjuar i frymës sonë
04:08
within the sound chamber of our mouth
88
233000
3000
brenda dhomës së tingujve të gojës sonë
04:11
and respiratory system.
89
236000
3000
dhe sistemit të frymëmarrjes.
04:14
We need to be able to hold and manipulate that breath
90
239000
3000
Ne duhet të jemi në gjendje të mbajmë dhe të manipulojmë frymëmarrjen
04:17
in order to form sounds.
91
242000
3000
për të formuar zëra.
04:20
Therefore, the system
92
245000
2000
Prandaj, sistemi
04:22
must be essentially airtight
93
247000
3000
duhet të jetë hermetik,
04:25
in order to capture air.
94
250000
3000
në mënyrë që ta kapi ajrin.
04:28
Because I had lost my jaw,
95
253000
2000
Për shkak se kisha humbur nofullën,
04:30
I could no longer form a seal,
96
255000
2000
nuk mund ta bëja më atë ,
04:32
and therefore my tongue
97
257000
2000
dhe për këtë arsye gjuha ime
04:34
and all of my other vocal equipment
98
259000
3000
dhe të gjitha pjesët tjera vokale
04:37
was rendered powerless.
99
262000
3000
ishin të pafuqishme."
04:41
Dean Ornish: At first for a long time,
100
266000
2000
Dean Ornish: "Në fillim për një kohë të gjatë,
04:43
I wrote messages in notebooks.
101
268000
2000
shkruaja mesazhe në fletore.
04:45
Then I tried typing words on my laptop
102
270000
2000
Pastaj u përpoqa të shkruaja fjalë në laptopin tim
04:47
and using its built in voice.
103
272000
2000
dhe të përdorja zërin e tij.
04:49
This was faster,
104
274000
2000
Kjo ishte më e shpejtë,
04:51
and nobody had to try to read my handwriting.
105
276000
2000
dhe askush nuk duhej të përpiqej ta lexonte dorëshkrimin tim.
04:53
I tried out various computer voices that were available online,
106
278000
3000
Provova disa zëra kompjuterikë që ishin në dispozicion në internet,
04:56
and for several months I had a British accent,
107
281000
2000
dhe për disa muaj të kisha theks britanik,
04:58
which Chaz called Sir Lawrence."
108
283000
2000
të cilin Chaz e quante Sir Lawrence.
05:00
(Laughter)
109
285000
2000
(Të qeshura)
05:02
"It was the clearest I could find.
110
287000
2000
"Ishte zëri më i kthjellët që mund ta gjeja.
05:04
Then Apple released the Alex voice,
111
289000
2000
Pastaj Apple lëshoi zërin Alex,
05:06
which was the best I'd heard.
112
291000
2000
që ishte më i miri që kisha dëgjuar.
05:08
It knew things like the difference
113
293000
2000
Dinte gjëra të tilla si dallimin
05:10
between an exclamation point and a question mark.
114
295000
2000
në mes të një pikëçuditëse dhe një pikëpyetje.
05:12
When it saw a period, it knew how to make a sentence
115
297000
2000
Kur e shihte një pikë, dinte si të krijonte fjali
05:14
sound like it was ending instead of staying up in the air.
116
299000
4000
që tingëllonte se po përfundonte e jo sikur po ngelte në ajër.
05:18
There are all sorts of html codes you can use
117
303000
2000
Ka shumë lloje të kodeve html me të cilat
05:20
to control the timing and inflection of computer voices,
118
305000
3000
mund ta kontrollosh kohën dhe modifikimin e zërave kompjuterikë,
05:23
and I've experimented with them.
119
308000
2000
dhe unë kam eksperimentuar me ato.
05:25
For me, they share a fundamental problem: they're too slow.
120
310000
3000
Për mua, këto kanë një problem kryesor të përbashkët: janë shumë të ngadalshëm.
05:28
When I find myself in a conversational situation,
121
313000
3000
Kur e gjej veten në një bisedë,
05:31
I need to type fast and to jump right in.
122
316000
3000
më duhet të shkruaj shpejt dhe të ndërhyj menjëherë.
05:35
People don't have the time or the patience
123
320000
2000
Njerëzit nuk kanë as kohë as durim
05:37
to wait for me to fool around with the codes
124
322000
2000
të presin për mua derisa të përdor kodet
05:39
for every word or phrase.
125
324000
2000
për çdo fjalë apo shprehje.
05:41
But what value do we place on the sound of our own voice?
126
326000
3000
Por sa e vlerësojmë tingullin e zërit tonë?
05:44
How does that affect who you are as a person?
127
329000
3000
Si ndikon kjo në atë se kush je si person?
05:47
When people hear Alex speaking my words,
128
332000
2000
Kur njerëzit e dëgjojnë Alex duke thënë fjalët e mia,
05:49
do they experience a disconnect?
129
334000
2000
a ndjehen të distancuar?
05:51
Does that create a separation or a distance
130
336000
2000
A krijon kjo një ndarje apo një distancë
05:53
from one person to the next?
131
338000
3000
prej një personi tek tjetri?
05:56
How did I feel not being able to speak?
132
341000
2000
Si jam ndjerë unë që nuk isha në gjendje të flisja?
05:58
I felt, and I still feel,
133
343000
2000
Unë jam ndjerë, dhe ende ndjehem,
06:00
a lot of distance from the human mainstream.
134
345000
2000
shumë i distancuar nga njerëzit.
06:02
I've become uncomfortable when I'm separated from my laptop.
135
347000
4000
Ndjehem në siklet kur nuk jam afër laptopit tim.
06:06
Even then, I'm aware that most people have little patience
136
351000
2000
Por edhe atëherë, unë jam i vetëdijshëm se shumica e njerëzve kanë pak durim
06:08
for my speaking difficulties.
137
353000
3000
për vështirësitë e mia në të folur.
06:11
So Chaz suggested finding a company that could make a customized voice
138
356000
3000
Chaz sugjeroi të gjenim një kompani që mund të bënte një zë të përshtatur
06:14
using my TV show voice
139
359000
2000
duke përdorur zërin tim nga programet e mia televizive
06:16
from a period of 30 years.
140
361000
2000
të një periudhe 30 vjeçare.
06:18
At first I was against it.
141
363000
2000
Në fillim isha kundër.
06:20
I thought it would be creepy
142
365000
2000
Mendoja se do ishte e pakëndshme
06:22
to hear my own voice coming from a computer.
143
367000
2000
të dëgjoja zërin tim tek dilte nga një kompjuter.
06:24
There was something comforting about a voice that was not my own.
144
369000
3000
Kishte diçka ngushëlluese për një zë që nuk ishte i imi.
06:27
But I decided then to just give it a try.
145
372000
2000
Por pastaj vendosa ta provoja.
06:29
So we contacted a company in Scotland
146
374000
2000
Kontaktuam me një kompani në Skoci
06:31
that created personalized computer voices.
147
376000
3000
që krijonte zëra kompjuterikë të personalizuar.
06:34
They'd never made one from previously-recorded materials.
148
379000
3000
Ata kurrë nuk kishin krijuar një nga materiale të inçizuara më herët.
06:37
All of their voices had been made by a speaker
149
382000
2000
Të gjithë zërat e tyre ishin krijuar nga një folës
06:39
recording original words in a control booth.
150
384000
2000
tek inçizonte fjalët origjinale në një dhomë të veçantë.
06:41
But they were willing to give it a try.
151
386000
2000
Por ata ishin të gatshëm për të provuar.
06:43
So I sent them many hours of recordings of my voice,
152
388000
3000
Kështu që u dërgova shumë orë të inçizuara të zërit tim,
06:46
including several audio commentary tracks
153
391000
2000
duke përfshirë disa komentarë në audio kaseta
06:48
that I'd made for movies on DVDs.
154
393000
3000
që i kisha bërë për filma në DVD.
06:51
And it sounded like me, it really did.
155
396000
2000
Dhe tingëllonte si unë, me të vërtetë.
06:53
There was a reason for that; it was me.
156
398000
3000
Kishte një arsye për këtë, isha unë.
06:56
But it wasn't that simple.
157
401000
2000
Por nuk ishte aq e thjeshtë.
06:58
The tapes from my TV show weren't very useful
158
403000
3000
Kasetat nga programi im televiziv nuk ishin shumë të dobishme,
07:01
because there were too many other kinds of audio involved --
159
406000
3000
sepse kishte edhe shumë zëra tjerë --
07:04
movie soundtracks, for example, or Gene Siskel arguing with me --
160
409000
3000
muzikat e filmit, për shembull, apo Gene Siskel duke u fjalosur me mua."
07:07
(Laughter)
161
412000
2000
(Të qeshura)
07:09
and my words often had a particular emphasis
162
414000
2000
Dhe fjalët e mia shpesh kishin një theks të veçantë
07:11
that didn't fit into a sentence well enough.
163
416000
3000
që nuk përshtatej aq mirë në një fjali.
07:14
I'll let you hear a sample of that voice.
164
419000
2000
Do t’u lë ta dëgjoni një pjesë të atij zëri.
07:16
These are a few of the comments I recorded for use
165
421000
3000
Këto janë disa nga komentet e inçizuara
07:19
when Chaz and I appeared on the Oprah Winfrey program.
166
424000
3000
kur Chaz dhe unë u paraqitëm në programin e Oprah Winfrey.
07:22
And here's the voice we call Roger Jr.
167
427000
2000
Dhe ky është zëri që ne e quajmë Roger Jr.
07:24
or Roger 2.0.
168
429000
3000
apo Roger 2.0. "
07:27
Roger 2.0: Oprah, I can't tell you how great it is
169
432000
2000
Oprah, nuk mund të ta them se sa i lumtur jam
07:29
to be back on your show.
170
434000
3000
që jam përsëri në programin tënd.
07:32
We have been talking for a long time,
171
437000
3000
Kemi folur për një kohë të gjatë,
07:35
and now here we are again.
172
440000
2000
dhe tani ja ku jemi përsëri.
07:37
This is the first version of my computer voice.
173
442000
3000
Ky është versioni i parë i zërit tim kompjuterik.
07:40
It still needs improvement,
174
445000
2000
Ka ende nevojë për përmirësim,
07:42
but at least it sounds like me
175
447000
2000
por të paktën tingëllon si unë
07:44
and not like HAL 9000.
176
449000
3000
dhe jo si HAL 9000.
07:47
When I heard it the first time,
177
452000
2000
Kur e kam dëgjuar për herë të parë,
07:49
it sent chills down my spine.
178
454000
3000
një rrënqethje më përshkoi tërë trupin.
07:52
When I type anything,
179
457000
2000
Kur shkruaj çfarëdo,
07:54
this voice will speak whatever I type.
180
459000
2000
zëri do të flasë gjithçka unë shkruaj.
07:56
When I read something, it will read in my voice.
181
461000
3000
Kur lexoj diçka, do të lexojë në zërin tim.
07:59
I have typed these words in advance,
182
464000
3000
Këto fjalë i kam shkuar më herët,
08:02
as I didn't think it would be thrilling
183
467000
2000
pasi nuk mendoja se do të ishte interesante
08:04
to sit here watching me typing.
184
469000
2000
të qëndronit ulur duke me shikuar tek shkruaja.
08:06
The voice was created by a company in Scotland
185
471000
3000
Zëri ishte krijuar nga një kompani në Skoci,
08:09
named CereProc.
186
474000
2000
e quajtur CereProc.
08:11
It makes me feel good
187
476000
2000
Më bën të ndihem mirë
08:13
that many of the words you are hearing were first spoken
188
478000
3000
që shumica nga fjalët që po dëgjoni janë folur
08:16
while I was commenting on "Casablanca"
189
481000
3000
derisa komentoja për filmat ‘Casablanca’
08:19
and "Citizen Kane."
190
484000
3000
dhe “Citizen Kane’.
08:22
This is the first voice they've created for an individual.
191
487000
3000
"Ky është zëri i parë që ata kanë krijuar për një individ.
08:25
There are several very good voices available for computers,
192
490000
3000
Ka disa zëra shumë të mirë në dispozicion për kompjuterë,
08:28
but they all sound like somebody else,
193
493000
3000
por ata të gjithë tingëllojnë si dikush tjetër,
08:31
while this voice sounds like me.
194
496000
3000
ndërkohë që ky zë tingëllon si unë.
08:34
I plan to use it on television, radio
195
499000
3000
Planifikoj ta përdor në televizion, radio
08:37
and the Internet.
196
502000
2000
dhe internet.
08:39
People who need a voice should know
197
504000
3000
Njerëzit që kanë nevojë për një zë duhet ta dinë
08:42
that most computers already come with built-in speaking systems.
198
507000
3000
se tashmë shumica e kompjuterëve kanë një system të të folurit të ndërtuar brenda tyre.
08:45
Many blind people use them
199
510000
2000
Shumë njerëz të verbër i përdorin
08:47
to read pages on the Web to themselves.
200
512000
3000
kur lexojnë vetë faqe interneti.
08:50
But I've got to say, in first grade,
201
515000
2000
Por duhet ta them, se në klasë të parë,
08:52
they said I talked too much,
202
517000
2000
më thoshin se isha një llafazan,
08:54
and now I still can.
203
519000
2000
dhe tani ende jam.
08:56
(Laughter)
204
521000
3000
(Të qeshura)
08:59
Roger Ebert: As you can hear, it sounds like me,
205
524000
3000
Siç e dëgjoni, tingëllon si unë,
09:02
but the words jump up and down.
206
527000
2000
por fjalët kërcejnë lart e poshtë.
09:04
The flow isn't natural.
207
529000
2000
Rrjedha e tyre nuk është e natyrshme.
09:06
The good people in Scotland are still improving my voice,
208
531000
3000
Njerëzit e mirë në Skoci janë ende duke u përmirësuar zërin tim,
09:09
and I'm optimistic about it.
209
534000
2000
dhe unë jam optimist për këtë.
09:11
But so far, the Apple Alex voice
210
536000
2000
Por deri tani, zëri Alex i Apple
09:13
is the best one I've heard.
211
538000
2000
është më i miri që unë kam dëgjuar.
09:15
I wrote a blog about it
212
540000
2000
Kam shkruar një blog në lidhje me këtë
09:17
and actually got a comment from the actor who played Alex.
213
542000
3000
mora një koment nga aktori i cili ka luajtur Alex.
09:20
He said he recorded many long hours in various intonations
214
545000
3000
Ai më tha se kishte inçizuar me orë të tëra në intonacione të ndryshme
09:23
to be used in the voice.
215
548000
2000
që do të përdoreshin për zërin.
09:25
A very large sample is needed.
216
550000
3000
Është e nevojshme një mostër shumë e madhe.
09:28
John Hunter: All my life I was a motormouth.
217
553000
3000
John Hunter: "Gjatë gjithë jetës sime kam qenë një llafazan.
09:31
Now I have spoken my last words,
218
556000
3000
Kisha thënë fjalët e mia të fundit,
09:34
and I don't even remember for sure
219
559000
2000
dhe unë nuk e mbaja mend
09:36
what they were.
220
561000
2000
se cilat kishin qenë ato.
09:38
I feel like the hero of that Harlan Ellison story
221
563000
3000
Ndjehen si heroi i tregimit të Ellison Harlan
09:41
titled "I Have No Mouth and I Must Scream."
222
566000
4000
me titull "Unë nuk kam gojë dhe më duhet të bërtas”.
09:45
On Wednesday, David Christian explained to us
223
570000
3000
Të mërkurën, David Christian na shpjegoi
09:48
what a tiny instant the human race represents
224
573000
3000
se çfarë momenti të shkurtër paraqet qenia njerëzore
09:51
in the time-span of the universe.
225
576000
2000
në aspektin kohor të universit.
09:53
For almost all of its millions and billions of years,
226
578000
3000
Për pothuajse të gjithë milionat dhe miliardat vite të saj,
09:56
there was no life on Earth at all.
227
581000
3000
nuk ka pasur fare jetë në Tokë.
09:59
For almost all the years of life on Earth,
228
584000
3000
Për pothuajse të gjitha ato vite të jetës në Tokë,
10:02
there was no intelligent life.
229
587000
2000
nuk ka pasur jetë inteligjente.
10:04
Only after we learned to pass knowledge
230
589000
2000
Vetëm pasi kemi mësuar të kalojmë njohuritë tona
10:06
from one generation to the next,
231
591000
2000
nga një brez tek tjetri,
10:08
did civilization become possible.
232
593000
2000
është bërë i mundur civilizimi.
10:10
In cosmological terms,
233
595000
2000
Në terme kozmologjike,
10:12
that was about 10 minutes ago.
234
597000
3000
kjo ndodhi para 10 minutave.
10:15
Finally came mankind's most advanced and mysterious tool,
235
600000
4000
Së fundi, doli mjeti më i avancuar dhe misterioz i njerëzimit,
10:19
the computer.
236
604000
2000
kompjuteri.
10:21
That has mostly happened in my lifetime.
237
606000
3000
Kjo ka ndodhur më së shumti gjatë jetës time.
10:24
Some of the famous early computers
238
609000
2000
Disa nga kompjuterët e hershëm të famshëm
10:26
were being built in my hometown of Urbana,
239
611000
3000
janë ndërtuar në qytetin tim Urbana,
10:29
the birthplace of HAL 9000.
240
614000
3000
vendlindja e HAL 9000.
10:32
When I heard the amazing talk
241
617000
2000
Kur dëgjova
10:34
by Salman Khan on Wednesday,
242
619000
2000
Salman Khan tek fliste të mërkurën,
10:36
about the Khan Academy website
243
621000
2000
në lidhje me faqen e internetit të Akademisë Khan
10:38
that teaches hundreds of subjects to students all over the world,
244
623000
3000
që u mëson qindra lëndë studentëve nga e gjithë bota,
10:41
I had a flashback.
245
626000
2000
m’u kujtua diçka.
10:43
It was about 1960.
246
628000
3000
Ishte rreth vitit 1960.
10:46
As a local newspaper reporter still in high school,
247
631000
3000
Si reporter i një gazete lokale ende në shkollë të mesme,
10:49
I was sent over to the computer lab of the University of Illinois
248
634000
3000
më dërguan në një laborator kompjuterash në Universitetin e Illinois
10:52
to interview the creators
249
637000
2000
të intervistoja krijuesit
10:54
of something called PLATO.
250
639000
2000
e diçkaje që quhej PLATO.
10:56
The initials stood for Programmed Logic
251
641000
2000
Inicialet qëndronin për Programmed Logic (Logjikë e Programuar)
10:58
for Automated Teaching Operations.
252
643000
4000
for Automated Teaching Operations (për Operimet e Mësimit Automatik).
11:02
This was a computer-assisted instruction system,
253
647000
3000
Ky ishte një sistem udhëzues i asistuar nga kompjuteri,
11:05
which in those days ran on a computer named ILLIAC.
254
650000
3000
i cili në ato kohë punonte në një kompjuter të quajtur ILLIAC.
11:08
The programmers said it could assist students in their learning.
255
653000
4000
Programuesit thoshin se kjo mund t’i ndihmonte nxënësit për të mësuar.
11:12
I doubt, on that day 50 years ago,
256
657000
3000
Dyshoj se, në atë ditë para 50 vitesh,
11:15
they even dreamed of what Salman Khan has accomplished.
257
660000
4000
ata as nuk kishin ëndërruar atë se çfarë ka arritur Salman Khan.
11:19
But that's not the point.
258
664000
2000
Por ky nuk është qëllimi.
11:21
The point is PLATO was only 50 years ago,
259
666000
3000
Çështja është se 50 vjet më parë PLATO ishte
11:24
an instant in time.
260
669000
2000
vetëm një moment në kohë.
11:26
It continued to evolve and operated in one form or another
261
671000
3000
Vazhdoi të evolohej dhe të operonte në një formë apo tjetër
11:29
on more and more sophisticated computers,
262
674000
3000
në kompjuterë gjithnjë e më shumë të sofistikuar,
11:32
until only five years ago.
263
677000
2000
vetëm deri para pesë viteve.
11:34
I have learned from Wikipedia
264
679000
2000
Mësova nga Wikipedia
11:36
that, starting with that humble beginning,
265
681000
3000
se nga ai fillim i ngadaltë,
11:39
PLATO established forums, message boards,
266
684000
3000
PLATO krijoi forume, borde për mesazhe,
11:42
online testing,
267
687000
2000
teste online,
11:44
email, chat rooms,
268
689000
2000
email, dhoma të chat-it,
11:46
picture languages, instant messaging,
269
691000
3000
gjuhë me figura, biseda ne chat,
11:49
remote screen sharing
270
694000
2000
ndarja e ekranit me të tjerë
11:51
and multiple-player games.
271
696000
3000
dhe lojëra me shumë lojtarë.
11:54
Since the first Web browser was also developed in Urbana,
272
699000
3000
"Që kur u bë Webi i parë në Urbana,
11:57
it appears that my hometown
273
702000
2000
duket se qyteti im
11:59
in downstate Illinois
274
704000
2000
në Illinois
12:01
was the birthplace
275
706000
2000
ishte vendlindja
12:03
of much of the virtual, online universe we occupy today.
276
708000
3000
e një pjese të madhe të universit online virtual që kemi sot.
12:06
But I'm not here from the Chamber of Commerce.
277
711000
2000
Por unë nuk jam këtu nga Oda Ekononike."
12:08
(Laughter)
278
713000
2000
(Të qeshura)
12:10
I'm here as a man who wants to communicate.
279
715000
3000
"Unë jam këtu si një njeri që dëshiron të komunikojë.
12:13
All of this has happened in my lifetime.
280
718000
3000
E gjithë kjo ka ndodhur gjatë jetës sime.
12:16
I started writing on a computer back in the 1970s
281
721000
3000
Fillova të shkruaj në kompjuter në vitet e 70-ta,
12:19
when one of the first Atech systems was installed
282
724000
3000
kur një nga sistemet e para Atech ishte instaluar
12:22
at the Chicago Sun-Times.
283
727000
3000
në Chicago Sun Times.
12:25
I was in line at Radio Shack
284
730000
2000
Isha në rradhë tek në Radio Shack
12:27
to buy one of the first Model 100's.
285
732000
3000
për të blerë një nga të parët e Model 100.
12:30
And when I told the people in the press room at the Academy Awards
286
735000
3000
Dhe kur ua thashë disave tek dhoma e mediave në Academy Awards
12:33
that they'd better install some phone lines for Internet connections,
287
738000
3000
se ata duhej të instalonin linja telefonike për lidhje të internetit,
12:36
they didn't know what I was talking about.
288
741000
3000
ata nuk e dinin se për çfarë po flisja.
12:39
When I bought my first desktop,
289
744000
2000
Kur e bleva desktopin e parë,
12:41
it was a DEC Rainbow.
290
746000
2000
ishte DEC Rainbow.
12:43
Does anybody remember that?"
291
748000
2000
A i kujtohet kjo dikujt?"
12:45
(Applause)
292
750000
3000
(Duartrokitje)
12:48
"The Sun Times sent me to the Cannes Film Festival
293
753000
2000
Sun Times më dërgoi në Festivalin e Filmit në Kanë
12:50
with a portable computer the size of a suitcase
294
755000
4000
me një kompjuter portativ në madhësinë e një valixheje
12:54
named the Porteram Telebubble.
295
759000
2000
që quhej Telebubble Porteram.
12:56
I joined CompuServe
296
761000
2000
Unë iu bashkangjita Compuserve
12:58
when it had fewer numbers
297
763000
2000
kur kishte më pak numra
13:00
than I currently have followers on Twitter.
298
765000
2000
sesa unë kam aktualisht ndjekës në Twitter."
13:02
(Laughter)
299
767000
2000
(Të qeshura)
13:06
CE: All of this has happened
300
771000
2000
CE: "E gjithë kjo ndodhi
13:08
in the blink of an eye.
301
773000
2000
sa hap e mbyll sytë.
13:10
It is unimaginable
302
775000
2000
Është e paimagjinueshme
13:12
what will happen next.
303
777000
2000
se çfarë mund të ndodhë në të ardhmen.
13:14
It makes me incredibly fortunate
304
779000
3000
Më bën tepër me fat
13:17
to live at this moment in history.
305
782000
2000
të jetoj në këtë moment në histori.
13:19
Indeed, I am lucky to live in history at all,
306
784000
3000
Në të vërtetë, unë jam me fat që po jetoj në histori,
13:22
because without intelligence and memory
307
787000
3000
sepse pa inteligjencë dhe memorje
13:25
there is no history.
308
790000
2000
nuk ka histori.
13:27
For billions of years,
309
792000
2000
Për miliarda vjet,
13:29
the universe evolved
310
794000
2000
universi evoloi
13:31
completely without notice.
311
796000
2000
krejtësisht pa u vënë re.
13:33
Now we live in the age of the Internet,
312
798000
3000
Tani ne jetojmë në epokën e internetit,
13:36
which seems to be creating a form of global consciousness.
313
801000
3000
e cila duket se po krijon një formë të vetëdijësimit global.
13:39
And because of it,
314
804000
2000
Dhe për shkak të kësaj,
13:41
I can communicate
315
806000
2000
unë mund të komunikoj
13:43
as well as I ever could.
316
808000
2000
siç kam komunikuar gjithmonë.
13:45
We are born into a box
317
810000
2000
Ne lindim një një kuti
13:47
of time and space.
318
812000
3000
të kohës dhe hapësirës.
13:50
We use words and communication
319
815000
2000
Ne përdorim fjalët dhe komunikimin
13:52
to break out of it
320
817000
2000
për të dalë nga ajo kuti
13:54
and to reach out to others.
321
819000
3000
dhe për t’u shprehur me të tjerët.
13:57
For me, the Internet began
322
822000
2000
Për mua, interneti filloi
13:59
as a useful tool
323
824000
2000
si një mjet i dobishëm
14:01
and now has become something I rely on
324
826000
3000
dhe tani është bërë diçka tek i cili mbështetem
14:04
for my actual daily existence.
325
829000
3000
për ekzistencën time të përditshme.
14:07
I cannot speak;
326
832000
2000
Unë nuk mund të flas,
14:09
I can only type so fast.
327
834000
3000
vetëm mund të shtyp aq shpejt sa mundem.
14:12
Computer voices
328
837000
2000
Zërat kompjuterikë
14:14
are sometimes not very sophisticated,
329
839000
3000
ndonjëherë nuk janë aq të sofistikuar,
14:17
but with my computer,
330
842000
2000
por me kompjuterin tim,
14:19
I can communicate more widely
331
844000
2000
unë mund të komunikoj më shumë
14:21
than ever before.
332
846000
2000
se kurrë më parë.
14:23
I feel as if my blog,
333
848000
3000
Ndjehem sikur blogu im,
14:26
my email, Twitter and Facebook
334
851000
3000
e-maili im, Twitter dhe Facebook
14:29
have given me a substitute
335
854000
2000
janë një zëvendësim
14:31
for everyday conversation.
336
856000
3000
për bisedat e përditshme.
14:34
They aren't an improvement,
337
859000
2000
Ato nuk paraqesin ndonjë progres,
14:36
but they're the best I can do.
338
861000
2000
por janë më e mira çfarë unë mund të bëj.
14:38
They give me a way to speak.
339
863000
3000
Ato më japin një mënyrë për të folur.
14:41
Not everybody has the patience
340
866000
3000
Jo të gjithë e kanë durimin
14:44
of my wife, Chaz.
341
869000
3000
e gruas sime, Chaz.
14:48
But online,
342
873000
1000
Por online,
14:49
everybody speaks at the same speed.
343
874000
3000
të gjithë flasim me të njëjtën shpejtësi.
14:54
This whole adventure
344
879000
2000
E gjithë kjo aventurë
14:56
has been a learning experience.
345
881000
2000
ka qenë një përvojë mësimi.
14:58
Every time there was a surgery that failed,
346
883000
3000
Sa herë që dështonte një intervenim kirurgjik,
15:01
I was left with a little less flesh and bone.
347
886000
3000
unë mbetesha me më pak mish e kockë.
15:04
Now I have no jaw left at all.
348
889000
3000
Tani nuk më ka mbetur më nofull.
15:07
While harvesting tissue from both my shoulders,
349
892000
3000
Ndërsa duke marrë inde nga të dy supet e mia,
15:10
the surgeries left me with back pain
350
895000
2000
operacionet më kanë lënë me dhimbje shpine
15:12
and reduced my ability to walk easily.
351
897000
4000
dhe kanë reduktuar aftësinë time për të ecur lehtë.
15:16
Ironic that my legs are fine,
352
901000
2000
Është ironike që këmbët i kam mirë,
15:18
and it's my shoulders that slow up my walk.
353
903000
3000
dhe janë supet e mia që ma ngadalsojnë ecjen.
15:21
When you see me today,
354
906000
2000
Kur më shihni sot,
15:23
I look like the Phantom of the Opera.
355
908000
2000
unë dukem si "Fantazma e Operës."
15:25
But no you don't.
356
910000
2000
Por jo.
15:27
(Laughter)
357
912000
2000
(Të qeshura)
15:29
(Applause)
358
914000
8000
(Duartrokitje)
15:39
It is human nature to look at someone like me
359
924000
3000
"Është natyra e njeriut për të parë dikë si unë
15:42
and assume I have lost some of my marbles.
360
927000
4000
dhe të supozojë se kam rrjedhur nga trutë.
15:46
People --
361
931000
2000
Njerëzit -- "
15:57
(Applause)
362
942000
6000
(Duartrokitje)
16:03
People talk loudly --
363
948000
2000
"Njerëzit flasin me zë të lartë --"
16:05
I'm so sorry.
364
950000
2000
Më vjen keq.
16:07
Excuse me.
365
952000
2000
Më falni.
16:09
(Applause)
366
954000
4000
(Duartrokitje)
16:13
People talk loudly and slowly to me.
367
958000
4000
"Njerëzit më flasin me zë të lartë dhe ngadalë.
16:17
Sometimes they assume I am deaf.
368
962000
3000
Ndonjëherë ata mendojnë se jam i shurdhër.
16:20
There are people who don't want to make eye contact.
369
965000
3000
Ka njerëz që nuk duan të më shikojnë në sy."
16:24
Believe me, he didn't mean this as --
370
969000
2000
Më besoni, ai nuk e ka menduar këtë --
16:26
anyway, let me just read it.
371
971000
2000
gjithsesi, më lejoni ta lexoj këtë.
16:28
(Laughter)
372
973000
3000
(Të qeshura)
16:33
You should never let your wife read something like this.
373
978000
3000
Asnjëherë nuk duhet të lejoni gruan tuaj të lexojë diçka të tillë.
16:36
(Laughter)
374
981000
4000
(Të qeshura)
16:40
It is human nature
375
985000
2000
"Është natyra e njeriut
16:42
to look away from illness.
376
987000
3000
për të mos shikuar të sëmurin.
16:45
We don't enjoy a reminder
377
990000
2000
Ne nuk na pëlqen të na kujtohet
16:47
of our own fragile mortality.
378
992000
3000
vdekshmëria jonë e brishtë.
16:50
That's why writing on the Internet
379
995000
2000
Për këtë arsye shkrimi në Internet
16:52
has become a lifesaver for me.
380
997000
2000
më ka shpëtuar jetën.
16:54
My ability to think and write
381
999000
3000
Aftësia ime për të menduar dhe shkruar
16:57
have not been affected.
382
1002000
2000
nuk janë prekur.
16:59
And on the Web, my real voice finds expression.
383
1004000
3000
Dhe në Web, zëri im i vërtetë gjen shprehje.
17:02
I have also met many other disabled people
384
1007000
3000
Unë kam takuar edhe njerëz të tjerë me aftësi të kufizuara
17:05
who communicate this way.
385
1010000
3000
të cilët komunikojnë në këtë mënyrë.
17:08
One of my Twitter friends
386
1013000
2000
Një nga miqtë e mi në Twitter
17:10
can type only with his toes.
387
1015000
2000
mund të shtypë në tastierë vetëm me gishtat e tij të këmbës.
17:12
One of the funniest blogs on the Web
388
1017000
2000
Një nga blogët më zbavitës në Web
17:14
is written by a friend of mine
389
1019000
2000
shkruhet nga një mik i imi
17:16
named Smartass Cripple.
390
1021000
2000
i quajtur Smartass Cripple (Sakati i Zgjuar).
17:18
(Laughter)
391
1023000
2000
(Të qeshura)
17:20
Google him and he will make you laugh.
392
1025000
3000
Kërkojeni në Google dhe do t’ju bëjë të qeshni.
17:23
All of these people are saying, in one way or another,
393
1028000
2000
Të gjithë këta njerëzit janë duke thënë, në një mënyrë apo tjetër,
17:25
that what you see
394
1030000
2000
se ajo që shihni
17:27
is not all you get.
395
1032000
2000
nuk është e gjithë ajo që merrni.
17:29
So I have not come here to complain.
396
1034000
3000
Unë nuk kam ardhur këtu të ankohem.
17:32
I have much to make me happy and relieved.
397
1037000
3000
Kam shumë për të bërë që ta bëj veten të lumtur dhe të qetësuar.
17:35
I seem, for the time being,
398
1040000
2000
Si duket, tani për tani,
17:37
to be cancer-free.
399
1042000
2000
jam pa kancer.
17:39
I am writing as well as ever.
400
1044000
2000
Jam duke shkruar siç kam bërë më parë.
17:41
I am productive.
401
1046000
2000
Jam produktiv.
17:43
If I were in this condition at any point
402
1048000
3000
Po të isha në këtë gjendje në çfarëdo momenti
17:46
before a few cosmological instants ago,
403
1051000
3000
para disa momenteve kozmologjike,
17:49
I would be as isolated as a hermit.
404
1054000
3000
unë do të isha i izoluar si një vetmitar.
17:52
I would be trapped inside my head.
405
1057000
2000
Do të isha i mbyllur brenda kokës sime.
17:54
Because of the rush of human knowledge,
406
1059000
3000
Për shkak të gjithë këtij fluksi informatash,
17:57
because of the digital revolution,
407
1062000
2000
për shkak të revolucionit dixhital,
17:59
I have a voice,
408
1064000
2000
unë kam zë,
18:01
and I do not need to scream.
409
1066000
3000
dhe unë nuk kam nevojë të bërtas."
18:05
RE: Wait. I have one more thing to add.
410
1070000
4000
RE: Prisni. Kam edhe një gjë për të shtuar.
18:10
A guy goes into a psychiatrist.
411
1075000
2000
Shkon njëri tek psikiatri.
18:12
The psychiatrist says, "You're crazy."
412
1077000
3000
Psikiatri i thotë, "Ti je i çmendur."
18:15
The guy says, "I want a second opinion."
413
1080000
3000
Djaloshi i thotë, "E dua një mendim të dytë."
18:18
The psychiatrist says, "All right, you're ugly."
414
1083000
4000
Psikiatri i thotë, "Në rregull, je i shëmtuar."
18:22
(Laughter)
415
1087000
3000
(Të qeshura)
18:25
You all know the test for artificial intelligence -- the Turing test.
416
1090000
4000
Ju të gjithë dini për testin e inteligjencës artificiale -- testin Turing.
18:29
A human judge has a conversation
417
1094000
2000
Një gjykatës njeri zhvillon një bisedë
18:31
with a human and a computer.
418
1096000
2000
me një njeri dhe një kompjuter.
18:33
If the judge can't tell the machine apart from the human,
419
1098000
3000
Nëse gjykatësi nuk mund ta dallojë makinën nga njeriu,
18:36
the machine has passed the test.
420
1101000
3000
atëherë makina e ka kaluar testin.
18:39
I now propose a test for computer voices -- the Ebert test.
421
1104000
4000
Unë tani propozoj një test për zërat kompjuterikë -- testin Ebert.
18:43
If a computer voice can successfully tell a joke
422
1108000
3000
Nëse një zë kompjuterik mund ta thotë një shaka me sukses
18:46
and do the timing and delivery as well as Henny Youngman,
423
1111000
3000
dhe aq mirë sa Henny Youngman,
18:49
then that's the voice I want.
424
1114000
2000
atëherë ky është zëri që unë dua.
18:51
(Applause)
425
1116000
32000
(Duartrokitje)
ABOUT THE SPEAKER
Roger Ebert - Film critic and bloggerAfter losing the power to speak, legendary film critic Roger Ebert went on to write about creativity, race, politics and culture -- and film, just as brilliantly as ever.
Why you should listen
By any measure, Roger Ebert was a legend. The first person to win a Pulitzer for film criticism, as film critic for the Chicago Sun-Times, he was best known for his decades-long reign as the co-host of Sneak Previews, a TV show with fellow Chicago critic Gene Siskel. For 23 years and three title changes (finally settling on Siskel and Ebert and the Movies) the two critics offered smart, short-form film criticism that guided America's moviegoing. After Gene Siskel died in 1999, Ebert kept on with critic Richard Roeper. (And he was also the co-screenwriter of the Russ Meyer cult classic Beyond the Valley of the Dolls, a fact that astounded more than a few young film students.)
In 2006, Ebert began treatment for thyroid cancer. He told the story of his many surgeries and setbacks in an immensely-worth-reading Esquire story in 2010. Enduring procedure after procedure, he eventually lost the lower part of his jaw -- and with it his ability to eat and speak. Turning to his blog and to Twitter, he found a new voice for his film work and his sparkling thoughts on ... just about everything. He tried his hand as an Amazon affiliate, became a finalist in the New Yorker caption contest, and started a controversy or two. In 2013 Ebert passed away from cancer at the age of 70.
Roger Ebert | Speaker | TED.com