ABOUT THE SPEAKER
Jared Diamond - Civilization scholar
Jared Diamond investigates why cultures prosper or decline -- and what we can learn by taking a broad look across many kinds of societies.

Why you should listen

In his books Guns, Germs and Steel and Collapse (and the popular PBS and National Geographic documentaries they inspired), big-picture scholar Jared Diamond explores civilizations and why they all seem to fall. Now in his latest book, The World Until Yesterday, Diamond examines small, traditional, tribal societies -- and suggests that modern civilization is only our latest solution to survival.
 
Diamond’s background in evolutionary biology, geography and physiology informs his integrated vision of human history. He posits that success -- and failure -- depends on how well societies adapt to their changing environment.

More profile about the speaker
Jared Diamond | Speaker | TED.com
TED2013

Jared Diamond: How societies can grow old better

Jared Diamond: Toplumlar nasıl daha iyi yaşlanır

Filmed:
1,100,581 views

İnsan ömrünü uzatmak için yapılan son çabalarda bir ironi var: Genç-merkezli bir toplumda yaşlı olmak kolay iş değil. Yaşlı insanlar, anlamlı iş eksikliği ve gelir yetersizliğiyle toplumdan soyutlanabiliyor. Bu şaşırtıcı konuşmada Jared Diamond toplumların ihtiyarlarına ne kadar farklı --bazıları daha iyi, bazıları daha kötü -- davrandıklarına bakıyor ve tecrübeden kazanç sağlamamızı tavsiye ediyor.
- Civilization scholar
Jared Diamond investigates why cultures prosper or decline -- and what we can learn by taking a broad look across many kinds of societies. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
To give me an ideaFikir of how manyçok of you here
0
745
2229
Anlatmak üzere olduğum konunun
00:14
mayMayıs ayı find what I'm about to tell you
1
2974
2122
pratik bir değeri olup olmadığını
00:17
of practicalpratik valuedeğer,
2
5096
1625
anlamam için
00:18
let me asksormak you please to raiseyükseltmek your handseller:
3
6721
2689
rica etsem
00:21
Who here is eitherya over 65 yearsyıl oldeski
4
9410
3567
65 yaşından büyük olanlar ya da
00:24
or hopesumutlar to livecanlı pastgeçmiş ageyaş 65
5
12977
3769
65 yaşını geçmeyi umanlar,
00:28
or has parentsebeveyn or grandparentsBüyükanne ve büyükbaba who did livecanlı
6
16746
2945
veya ailesinden ya da onların ailelerinden
00:31
or have livedyaşamış pastgeçmiş 65,
7
19691
1967
65 yaşına kadar yaşamış olanlar,
00:33
raiseyükseltmek your handseller please. (LaughterKahkaha)
8
21658
2585
ellerini kaldırabilir mi? (Gülüşmeler)
00:36
Okay. You are the people to whomkime my talk
9
24243
2154
Tamam. Sizler, konuşmamın
00:38
will be of practicalpratik valuedeğer. (LaughterKahkaha)
10
26397
2434
pratik bir değer bulacağı insanlarsınız. (Gülüşmeler)
00:40
The restdinlenme of you
11
28831
1657
Geri kalanınız,
00:42
won'talışkanlık find my talk personallyŞahsen relevantuygun,
12
30488
1788
konuşmamı kişisel olarak alakalı bulmayacaksınız,
00:44
but I think that you will still find the subjectkonu
13
32276
1914
fakat yine de konuyu büyüleyici bulacağınızı
00:46
fascinatingbüyüleyici.
14
34190
1647
düşünüyorum.
00:47
I'm going to talk about growingbüyüyen olderdaha eski
15
35837
1632
Geleneksel toplumlar içinde yaşlanma
00:49
in traditionalgeleneksel societiestoplumlar.
16
37469
2419
hakkında konuşacağım.
00:51
This subjectkonu constitutesteşkil just one chapterbölüm
17
39888
2746
Bu konu, bizim büyük, çağdaş toplumlarımızla
00:54
of my latestson bookkitap, whichhangi compareskarşılaştırır
18
42634
2591
geleneksel, küçük, kabile toplumlarını
00:57
traditionalgeleneksel, smallküçük, tribalkabile societiestoplumlar
19
45225
3217
çocuk yetiştirme, yaşlanma, sağlık,
01:00
with our largegeniş, modernmodern societiestoplumlar,
20
48442
2550
tehlikelerle başa çıkma,
01:02
with respectsaygı to manyçok topicskonular
21
50992
1625
anlaşmazlıkları çözme, din
01:04
suchböyle as bringinggetiren up childrençocuklar,
22
52617
1859
ve birden fazla dil konuşma gibi
01:06
growingbüyüyen olderdaha eski, healthsağlık, dealingmuamele with dangerTehlike,
23
54476
3921
bir sürü konuyu karşılaştıran
01:10
settlingyerleşme disputesanlaşmazlıkları, religiondin
24
58397
2345
son kitabımın sadece
01:12
and speakingkonuşuyorum more than one languagedil.
25
60742
2791
bir bölümünü oluşturuyor.
01:15
Those tribalkabile societiestoplumlar, whichhangi constitutedteşkil
26
63533
2557
İnsan tarihindeki toplumların
01:18
all humaninsan societiestoplumlar for mostçoğu of humaninsan historytarih,
27
66090
2985
büyük bir kısmını oluşturan bu kabile toplumları,
01:21
are faruzak more diverseçeşitli than are our modernmodern,
28
69075
3294
bizim çağdaş, yeni, büyük
01:24
recentson, bigbüyük societiestoplumlar.
29
72369
2167
toplumlarımızdan daha çeşitli.
01:26
All bigbüyük societiestoplumlar that have governmentshükümetler,
30
74536
2363
Devletleri olan ve insanları birbirine yabancı
01:28
and where mostçoğu people are strangersyabancı insanlar to eachher other,
31
76899
2266
tüm büyük toplumlar, kaçınılmaz
01:31
are inevitablykaçınılmaz similarbenzer to eachher other
32
79165
2348
bir şekilde birbirine benzer ve
01:33
and differentfarklı from tribalkabile societiestoplumlar.
33
81513
2848
kabile toplumlarından farklılar.
01:36
TribesKabileleri constituteteşkil thousandsbinlerce of naturaldoğal experimentsdeneyler
34
84361
3311
Kabileler, insan ırkının nasıl yönetileceğine yönelik
01:39
in how to runkoş a humaninsan societytoplum.
35
87672
2549
binlerce doğal deney oluşturur.
01:42
They constituteteşkil experimentsdeneyler from whichhangi we ourselveskendimizi
36
90221
2807
Deneyleri bizim anlayabileceğimiz şekilde
01:45
mayMayıs ayı be ableyapabilmek to learnöğrenmek.
37
93028
2402
oluştururlar.
01:47
TribalKabile societiestoplumlar shouldn'tolmamalı be scorneddüşürülmüş
38
95430
2020
Kabile toplumları ne ilkel ve zavallı
01:49
as primitiveilkel and miserablesefil,
39
97450
1736
olarak küçük görülmeli, ne de
01:51
but alsoAyrıca they shouldn'tolmamalı be romanticizedromantik
40
99186
2371
mutlu ve huzurlu olarak
01:53
as happymutlu and peacefulhuzurlu.
41
101557
2217
romantize edilmelidir.
01:55
When we learnöğrenmek of tribalkabile practicesuygulamaları,
42
103774
2259
Kabile adetlerini öğrendiğimizde,
01:58
some of them will horrifykorkutmak us,
43
106033
1774
bunların bir kısmı bizi korkutur,
01:59
but there are other tribalkabile practicesuygulamaları whichhangi,
44
107807
2550
ama duyduğumuzda hayranlık duyup
02:02
when we hearduymak about them,
45
110357
1349
kıskanacağımız, "Acaba kendimize
02:03
we mayMayıs ayı admirebeğenmek and envykıskançlık
46
111706
1947
uyarlayabilir miyiz?" diye
02:05
and wondermerak etmek whetherolup olmadığını we could adoptbenimsemek those practicesuygulamaları
47
113653
2224
merak edeceğimiz başka adetleri de
02:07
ourselveskendimizi.
48
115877
2697
vardır.
02:10
MostÇoğu oldeski people in the U.S. endson up livingyaşam
49
118574
3087
ABD'deki birçok yaşlı insan
02:13
separatelyayrı ayrı from theironların childrençocuklar
50
121661
1987
çocuklarından ve erken yaşlardaki
02:15
and from mostçoğu of theironların friendsarkadaşlar
51
123648
1506
arkadaşlarının çoğundan
02:17
of theironların earlierdaha erken yearsyıl,
52
125154
1692
ayrı yaşıyor,
02:18
and oftensık sık they livecanlı in separateayrı
retirementsçekilme homesevler for the elderlyyaşlı,
53
126846
3854
ve çoğu da huzurevlerinde yaşıyor,
02:22
whereasbuna karşılık in traditionalgeleneksel societiestoplumlar,
54
130700
2208
ama geleneksel toplumlarlarda,
02:24
olderdaha eski people insteadyerine livecanlı out theironların liveshayatları
55
132908
2834
yaşlı insanlar hayatlarını çocuklarının,
02:27
amongarasında theironların childrençocuklar, theironların other relativesakrabaları,
56
135742
2166
akrabalarının ve ömürlük arkadaşlarının
02:29
and theironların lifelongömür boyu friendsarkadaşlar.
57
137908
2397
yanında geçiriyor.
02:32
NeverthelessYine de, the treatmenttedavi of the elderlyyaşlı
58
140305
2169
Ancak bu toplumlarda ihtiyarlara karşı davranış
02:34
variesdeğişir enormouslyçok amongarasında traditionalgeleneksel societiestoplumlar,
59
142474
3165
bizim çağdaş toplumuza göre çok daha kötüden
02:37
from much worsedaha da kötüsü to much better
60
145639
2181
daha iyiye uzanan büyük
02:39
than in our modernmodern societiestoplumlar.
61
147820
2958
bir değişkenlik gösteriyor.
02:42
At the worsten kötü extremeaşırı, manyçok traditionalgeleneksel societiestoplumlar
62
150778
2797
En beter aşırılık olarak, birçok geleneksel toplum
02:45
get ridkurtulmuş of theironların elderlyyaşlı
63
153575
1813
ihtiyarlarından şu dört
02:47
in one of fourdört increasinglygiderek directdirekt waysyolları:
64
155388
3531
yoldan biriyle kurtuluyor:
02:50
by neglectingihmal theironların elderlyyaşlı
65
158919
1663
ihtiyarlarını umursamayarak
02:52
and not feedingbesleme or cleaningtemizlik them untila kadar they dieölmek,
66
160582
3429
ve ölene kadar yemek vermeyip temizlemeyerek,
02:56
or by abandoningterk them when the groupgrup moveshamle,
67
164011
3054
ya da grup başka yere giderken onları
arkalarında yalnız bırakarak,
02:59
or by encouragingteşvik edici olderdaha eski people to commitişlemek suicideintihar,
68
167065
3139
ya da yaşlı insanları intihara teşvik ederek,
03:02
or by killingöldürme olderdaha eski people.
69
170204
3045
ya da onları öldürerek.
03:05
In whichhangi tribalkabile societiestoplumlar do childrençocuklar
70
173249
2749
Hangi kabile toplumlarında çocuklar
03:07
abandonterk or killöldürmek theironların parentsebeveyn?
71
175998
2386
ebeveynlerini yalnız bırakıyor ya da
öldürüyor?
03:10
It happensolur mainlyağırlıklı olarak underaltında two conditionskoşullar.
72
178384
3024
Bu durum genel olarak şu iki durumda ortaya çıkıyor.
03:13
One is in nomadicgöçebe, hunter-gatheravcı-toplamak societiestoplumlar
73
181408
2980
Biri, genelde yer değiştiren
03:16
that oftensık sık shiftvardiya campkamp
74
184388
1723
ve fiziksel olarak
03:18
and that are physicallyfiziksel olarak incapableaciz
75
186111
2179
yürüyemeyen yaşlı insanları,
03:20
of transportingtaşıma oldeski people who can't walkyürümek
76
188290
3123
zaten çocuklarını ve eşyalarını taşımak
03:23
when the able-bodiedgüçlü kuvvetli youngerdaha genç people alreadyzaten
77
191413
2560
zorunda olduklarından taşıyamayacak
03:25
have to carrytaşımak theironların younggenç childrençocuklar
78
193973
1935
olan gençlerin bulunduğu,
03:27
and all theironların physicalfiziksel possessionsmülk.
79
195908
2818
avcı-toplayıcı toplumlarda görülüyor.
03:30
The other conditionşart is in societiestoplumlar
80
198726
2164
Diğer durum ise ya da kararsız
03:32
livingyaşam in marginalmarjinal or fluctuatingdalgalanıyor environmentsortamları,
81
200890
3310
çevrelerde yaşayan, periyodik yiyecek kıtlığı
03:36
suchböyle as the ArcticArctic or desertsçöller,
82
204200
2333
görülen ve ara sıra herkesi
03:38
where there are periodicperiyodik foodGıda shortagessıkıntısı,
83
206533
2584
canlı tutacak yeterli yiyecek de bulunamayan
03:41
and occasionallybazen there just isn't enoughyeterli foodGıda
84
209117
1929
Arktik ya da çöl toplumlarındaki
03:43
to keep everyoneherkes alivecanlı.
85
211046
2480
durum.
03:45
WhateverNe olursa olsun foodGıda is availablemevcut has to be reservedsaklıdır
86
213526
2424
Kullanılabilir yiyeceklerin güçlü kuvvetli yetişkinlere
03:47
for able-bodiedgüçlü kuvvetli adultsyetişkinler and for childrençocuklar.
87
215950
4325
ve çocuklara ayrılması gerekiyor.
03:52
To us AmericansAmerikalılar, it soundssesleri horriblekorkunç
88
220275
2900
Biz Amerikalılara göre, kendi hasta eşinizi
03:55
to think of abandoningterk or killingöldürme
89
223175
2233
ya da yaşlı anne-babanızı yalnızlığa
03:57
your ownkendi sickhasta wifekadın eş or husbandkoca
90
225408
2181
terk etmek ya da öldürmek
03:59
or elderlyyaşlı motheranne or fatherbaba,
91
227589
2299
kulağa korkunç geliyor,
04:01
but what could those traditionalgeleneksel societiestoplumlar
92
229888
3759
ama sözkonusu geleneksel toplumlar farklı olarak
04:05
do differentlyfarklı olarak?
93
233647
1483
ne yapabilir?
04:07
They faceyüz a cruelacımasız situationdurum of no choiceseçim.
94
235130
3820
Seçeneksizliğin acımasız durumuyla yüz yüze kalıyorlar.
04:10
TheirOnların oldeski people had to do it to theironların ownkendi parentsebeveyn,
95
238950
2995
İhtiyarları bunu kendi ailelerine yapmak zorundalardı,
04:13
and the oldeski people know
96
241945
1288
ve şimdi onlar kendilerine
04:15
what now is going to happenolmak to them.
97
243233
3151
ne olacağının farkında.
04:18
At the oppositekarşısında extremeaşırı
98
246384
1814
Bu durumun tam zıttında,
04:20
in treatmenttedavi of the elderlyyaşlı, the happymutlu extremeaşırı,
99
248198
2679
benim de 50 yıldır alan çalışmamı yaptığım Yeni Gine
04:22
are the NewYeni GuineaGine farmingtarım societiestoplumlar
100
250877
1987
çiftçi toplumlarında ve dünyanın
04:24
where I've been doing my fieldworksaha çalışması
for the pastgeçmiş 50 yearsyıl,
101
252864
2997
diğer yerleşik geleneksel
04:27
and mostçoğu other sedentarysedanter traditionalgeleneksel societiestoplumlar
102
255861
3247
toplumlarında yaşlılar tedavi
04:31
around the worldDünya.
103
259108
2086
ediliyor.
04:33
In those societiestoplumlar, olderdaha eski people are caredbakım for.
104
261194
2948
Bu toplumlarda, yaşlı insanlar önemseniyor.
04:36
They are fedfederasyon. They remainkalmak valuabledeğerli.
105
264142
2350
Besleniyor. Değerli kalıyorlar.
04:38
And they continuedevam et to livecanlı in the sameaynı hutkulübe
106
266492
2188
Ve ömürlük arkadaşlarıyla, akrabalarıyla ve
04:40
or elsebaşka in a nearbyyakında hutkulübe nearyakın theironların childrençocuklar,
107
268680
2687
çocuklarıyla aynı ya da yakın yerlerde
04:43
relativesakrabaları and lifelongömür boyu friendsarkadaşlar.
108
271367
3899
yaşamaya devam ediyorlar.
04:47
There are two mainana setskümeler of reasonsnedenleri for this variationvaryasyon
109
275266
2432
Yaşlılarını tedavi eden toplumlar arasındaki bu
04:49
amongarasında societiestoplumlar in theironların treatmenttedavi
110
277698
2355
değişkenliğin iki ana sebep
04:52
of oldeski people.
111
280053
1397
kümesi var.
04:53
The variationvaryasyon dependsbağlıdır especiallyözellikle
112
281450
1637
Bu değişkenlik özellikle yaşlıların
04:55
on the usefulnesskullanışlılığı of oldeski people
113
283087
2270
yararlılığına ve o toplumun
04:57
and on the society'stoplumun valuesdeğerler.
114
285357
2713
değerlerine bağlı.
05:00
First, as regardsSaygılarımızla usefulnesskullanışlılığı,
115
288070
2323
İlk olarak yararlılığı ele alırsak,
05:02
olderdaha eski people continuedevam et to performyapmak usefulişe yarar servicesHizmetler.
116
290393
3455
yaşlı insanlar faydalı hizmetler yapmaya devam ediyorlar.
05:05
One use of olderdaha eski people in traditionalgeleneksel societiestoplumlar
117
293848
2685
Yaşlı insanların geleneksel toplumlardaki kullanım
05:08
is that they oftensık sık are still effectiveetkili
118
296533
2000
alanlarından biri, yiyecek üretiminde
05:10
at producingüreten foodGıda.
119
298533
2413
halen etkili olmaları.
05:12
AnotherBaşka bir traditionalgeleneksel usefulnesskullanışlılığı of olderdaha eski people
120
300946
2413
Geleneksel toplumlardaki ihtiyarların bir diğer
05:15
is that they are capableyetenekli of babysittingBebek Bakımı
121
303359
3279
yararı da torunlarına bakıcılık
05:18
theironların grandchildrentorunlar,
122
306638
1694
yapabilmeleri,
05:20
therebyböylece freeingboşaltma up theironların ownkendi adultyetişkin childrençocuklar,
123
308332
2670
dolayısıyla, bu torunların ebeveynleri olan
05:23
the parentsebeveyn of those grandchildrentorunlar,
124
311002
1871
kendi yetişkin çocuklarını torunları için
avlanmaya
05:24
to go huntingavcılık and gatheringtoplama
foodGıda for the grandchildrentorunlar.
125
312873
3473
ya da yiyecek toplamaya gitmeleri
için serbest bırakmaları.
05:28
Still anotherbir diğeri traditionalgeleneksel valuedeğer of olderdaha eski people
126
316346
2205
Hala geçerli olan bir diğer geleneksel değerleri
05:30
is in makingyapma toolsaraçlar, weaponssilahlar, basketssepetleri,
127
318551
2920
ise alet, silah, sepet, tabak çanak ve
05:33
potsTencere and textilesTekstil.
128
321471
1957
dokuma yapmaları.
05:35
In factgerçek, they're usuallygenellikle the people who are besten iyi at it.
129
323428
3249
Aslında bunlar bu işte en iyi olanlar.
05:38
OlderBüyük people usuallygenellikle are the leadersliderler
130
326677
2768
İhtiyarlar genellikle geleneksel
05:41
of traditionalgeleneksel societiestoplumlar,
131
329445
1849
toplumların liderleridir,
05:43
and the people mostçoğu knowledgeablebilgili about politicssiyaset,
132
331294
3259
ve aynı zamanda siyaset, tıp, din, şarkılar ve danslar
05:46
medicinetıp, religiondin, songsşarkılar and dancesdans etmek.
133
334553
3999
hakkında da en bilgi sahibi olanlardır.
05:50
FinallySon olarak, olderdaha eski people in traditionalgeleneksel societiestoplumlar
134
338552
2452
Son olarak, geleneksel toplumlardaki
05:53
have a hugeKocaman significanceönem that would never occurmeydana
135
341004
3927
ihtiyarlar bizim bilgi kaynaklarımızın kitaplar ve
05:56
to us in our modernmodern, literateokur societiestoplumlar,
136
344931
3676
internet olduğu modern toplumlarımızda
06:00
where our sourceskaynaklar of informationbilgi are bookskitaplar
137
348607
2415
asla olmayacak kadar
06:03
and the InternetInternet.
138
351022
1684
önemlidirler.
06:04
In contrastkontrast, in traditionalgeleneksel societiestoplumlar withoutolmadan writingyazı,
139
352706
3423
Tersine, yazmanın olmadığı geleneksel toplumlarda
06:08
olderdaha eski people are the repositoriesdepoları of informationbilgi.
140
356129
3686
yaşlı insanlar bilgi deposudur.
06:11
It's theironların knowledgebilgi that spellsbüyü the differencefark
141
359815
2565
Nadir gelişen, sadece en yaşlıların tecrübe
06:14
betweenarasında survivalhayatta kalma and deathölüm for theironların wholebütün societytoplum
142
362380
3750
sahibi olduğu kriz zamanlarında,
06:18
in a time of crisiskriz causedneden oldu by rarenadir eventsolaylar
143
366130
3258
tüm toplum için hayatta kalma ve ölüm
06:21
for whichhangi only the oldesten eski people alivecanlı
144
369388
2595
arasındaki farkı açıklayan bilgi,
06:23
have had experiencedeneyim.
145
371983
2289
onların bilgisidir.
06:26
Those, then, are the waysyolları in whichhangi olderdaha eski people
146
374272
2470
Bunlar geleneksel toplumlardaki ihtiyar insanların
06:28
are usefulişe yarar in traditionalgeleneksel societiestoplumlar.
147
376742
2903
faydalı olma yolları.
06:31
TheirOnların usefulnesskullanışlılığı variesdeğişir and contributeskatkıda bulunur
148
379645
2562
Onların faydaları değişkenlik gösteriyor ve
06:34
to variationvaryasyon in the society'stoplumun treatmenttedavi
149
382207
2618
toplumun yaşlılara karşı tavrının çeşitliliğine
06:36
of the elderlyyaşlı.
150
384825
2000
katkı sağlıyor.
06:38
The other setset of reasonsnedenleri for variationvaryasyon
151
386825
1819
Yaşlılara karşı davranıştaki çeşitliliğin
06:40
in the treatmenttedavi of the elderlyyaşlı is
152
388644
1875
sebeplerinden bir diğeri de
06:42
the society'stoplumun culturalkültürel valuesdeğerler.
153
390519
3235
toplumun kültürel değerleri.
06:45
For exampleörnek, there's particularbelirli emphasisvurgu
154
393754
2026
Örneğin, Doğu Asya'da, Konfüçyus'un, evlatların
06:47
on respectsaygı for the elderlyyaşlı in EastDoğu AsiaAsya,
155
395780
3209
büyüklere karşı bağlılıklarını, desteklerini
06:50
associatedilişkili with Confucius'Konfüçyüs doctrinedoktrin
156
398989
2911
ve saygılarını vurgulayan hürmet
06:53
of filialAnne babaya pietydindarlık, whichhangi meansanlamına geliyor obedienceitaat,
157
401900
3550
öğretisinden kaynaklanan yaşlılara saygı,
06:57
respectsaygı and supportdestek for elderlyyaşlı parentsebeveyn.
158
405450
4094
özel bir öneme sahiptir.
07:01
CulturalKültürel valuesdeğerler that emphasizevurgu yapmak
respectsaygı for olderdaha eski people
159
409544
3713
Yaşlı insanlara saygıyı vurgulayan
kültürel değerler
07:05
contrastkontrast with the lowdüşük statusdurum of the elderlyyaşlı
160
413257
2817
yaşlıların ABD'deki düşük sosyal durumlarıyla
07:08
in the U.S.
161
416074
2162
çelişir.
07:10
OlderBüyük AmericansAmerikalılar are at a bigbüyük disadvantagedezavantaj
162
418236
2558
Yaşlı Amerikalılar iş başvurularında büyük
07:12
in job applicationsuygulamaları.
163
420794
2113
dezavantajlara sahiptir.
07:14
They're at a bigbüyük disadvantagedezavantaj in hospitalshastaneler.
164
422907
2535
Hastanelerde büyük dezavantajlara sahiptir.
07:17
Our hospitalshastaneler have an explicitaçık policypolitika
165
425442
2623
Hastanelerimizde "sağlık hizmeti kaynaklarının
07:20
calleddenilen age-basedyaşa dayalı allocationayırma of healthcaresağlık hizmeti resourceskaynaklar.
166
428065
4967
yaş-bazlı tahsisi" olarak anılan açık bir kural vardır.
07:25
That sinisteruğursuz expressionifade meansanlamına geliyor that
167
433032
2773
Bu fena ifade, eğer hastanenin
07:27
if hospitalhastane resourceskaynaklar are limitedsınırlı,
168
435805
2206
kaynakları sınırlıysa,
07:30
for exampleörnek if only one donordonör heartkalp
169
438011
2050
örneğin sadece bir donörün kalbi
07:32
becomesolur availablemevcut for transplantOrgan nakli,
170
440061
2298
nakil için müsaitse,
07:34
or if a surgeoncerrah has time to operateişletmek
171
442359
2102
ya da bir cerrahın sadece belirli
07:36
on only a certainbelli numbernumara of patientshastalar,
172
444461
2511
sayıda hastaya bakacak zamanı varsa,
07:38
AmericanAmerikan hospitalshastaneler have an explicitaçık policypolitika
173
446972
2950
Amerikan hastaneleri, daha genç hastalara
07:41
of givingvererek preferencetercih to youngerdaha genç patientshastalar
174
449922
2320
hayatta daha az tecrübeli
07:44
over olderdaha eski patientshastalar
175
452242
1480
olmalarına rağmen,
07:45
on the groundszeminler that youngerdaha genç patientshastalar are considereddüşünülen
176
453722
3244
önlerinde yaşayacakları daha uzun yıllar
07:48
more valuabledeğerli to societytoplum
177
456966
1817
olduğundan, toplum
07:50
because they have more yearsyıl of life aheadönde of them,
178
458783
2645
için daha değerli oldukları düşünülerek,
07:53
even thoughgerçi the youngerdaha genç patientshastalar have fewerDaha az yearsyıl
179
461428
2660
yaşlı insanlara karşı öncelikli olduklarını belirten
07:56
of valuabledeğerli life experiencedeneyim behindarkasında them.
180
464088
3982
açık bir kural ortaya koyuyor.
08:00
There are severalbirkaç reasonsnedenleri for this lowdüşük statusdurum
181
468070
2228
ABD'deki ihtiyarların bu düşük sosyal statülerinin
08:02
of the elderlyyaşlı in the U.S.
182
470298
2342
birçok sebebi var.
08:04
One is our ProtestantProtestan work ethicetik
183
472640
3185
Birisi bizim, çalışmaya büyük değer veren,
08:07
whichhangi placesyerler highyüksek valuedeğer on work,
184
475825
2313
bu yüzden çalışamayacak durumdaki
08:10
so olderdaha eski people who are no longeruzun workingçalışma
185
478138
2223
yaşlılara saygı duyulmayan Protestan
08:12
aren'tdeğil respecteditibarlı.
186
480361
1983
iş ahlakımız.
08:14
AnotherBaşka bir reasonneden is our AmericanAmerikan emphasisvurgu
187
482344
2857
Bir diğer sebep de, biz Amerikalıların bağımsızlık
08:17
on the virtueserdemleri of self-relianceöz-güven and independencebağımsızlık,
188
485201
3383
ve özgüven gibi meziyetlere verdiğimiz değer,
08:20
so we instinctivelyiçgüdüsel look down on olderdaha eski people
189
488584
3069
bu yüzden içgüdüsel olarak, artık özgüven sahibi
08:23
who are no longeruzun self-reliantKendine güvenen and independentbağımsız.
190
491653
3597
ve bağımsız olmayan yaşlıları küçümsüyoruz.
08:27
Still a thirdüçüncü reasonneden is our AmericanAmerikan culttarikat of youthgençlik,
191
495250
4101
Üçüncü sebepse biz Amerikanların, reklamlarımızda
08:31
whichhangi showsgösterileri up even in our advertisementsreklamlar.
192
499351
2808
bile boy gösteren genç kültü.
08:34
AdsReklamlar for Coca-ColaCoca-Cola and beerbira always depicttasvir
193
502159
3264
Coca-Cola ve bira reklamları, yaşlıların da
08:37
smilinggülümseyen younggenç people,
194
505423
1555
gençler gibi Coca-Cola
08:38
even thoughgerçi oldeski as well as younggenç people
195
506978
1970
ve bira alıp içmelerine rağmen
08:40
buysatın almak and drinkiçki Coca-ColaCoca-Cola and beerbira.
196
508948
2322
hep gülümseyen gençleri gösterir.
08:43
Just think, what's the last time you saw
197
511270
2003
Bir düşünün, en son ne zaman 85 yaşındaki
08:45
a CokeKola or beerbira adilan depictingtasvir smilinggülümseyen people
198
513273
2677
bir ihtiyarın gülümsediği bir kola ya da
08:47
85 yearsyıl oldeski? Never.
199
515950
2949
bira reklamı gördünüz? Hiç.
08:50
InsteadBunun yerine, the only AmericanAmerikan adsreklamlar
200
518899
1806
Bunun yerine, beyaz saçlı Amerikanların
08:52
featuringsahip white-hairedBeyaz saçlı oldeski people
201
520705
2006
rol aldığı tek reklam türü emekli evleri
08:54
are adsreklamlar for retirementemeklilik homesevler and pensionemeklilik planningplanlama.
202
522711
3865
ve emekli maaşlarını konu alan reklamlar.
08:58
Well, what has changeddeğişmiş in the statusdurum
203
526576
2050
Yaşlıların bugünkü durumunda,
09:00
of the elderlyyaşlı todaybugün
204
528626
1983
geleneksel toplumlardaki
09:02
comparedkarşılaştırıldığında to theironların statusdurum in traditionalgeleneksel societiestoplumlar?
205
530609
3389
statülerine göre değişen nedir?
09:05
There have been a fewaz changesdeğişiklikler for the better
206
533998
1870
İyiye giden çok az, kötüye gidense
09:07
and more changesdeğişiklikler for the worsedaha da kötüsü.
207
535868
2205
bir sürü değişim var.
09:10
BigBüyük changesdeğişiklikler for the better
208
538073
1601
Daha iyiye yönelik büyük
09:11
includeDahil etmek the factgerçek that todaybugün we enjoykeyfini çıkarın
209
539674
2151
değişimler, bugünlerde daha uzun yaşamaktan,
09:13
much longeruzun liveshayatları,
210
541825
1984
ihtiyarlıktaki daha iyi
09:15
much better healthsağlık in our oldeski ageyaş,
211
543809
2294
sağlık durumundan ve daha iyi
09:18
and much better recreationaleğlence opportunitiesfırsatlar.
212
546103
3638
dinlenme fırsatlardan hoşlanmamızı içeriyor.
09:21
AnotherBaşka bir changedeğişiklik for the better is that we now have
213
549741
2270
İyiye yönelik bir diğer değişimse yaşlıların bakımına
09:24
specializeduzman retirementemeklilik facilitiestesisler
214
552011
2840
yönelik özel emeklilik hizmetleri
09:26
and programsprogramlar to take carebakım of oldeski people.
215
554851
3351
ve programlarına sahip olmamız.
09:30
ChangesDeğişiklikleri for the worsedaha da kötüsü beginbaşla with the cruelacımasız realitygerçeklik
216
558202
2868
Kötüye gidişat, günümüzde tüm zamanlardan
09:33
that we now have
217
561070
1689
daha çok ihtiyara
09:34
more oldeski people and fewerDaha az younggenç people
218
562759
2574
ve daha az gence sahip olmamız acı
09:37
than at any time in the pastgeçmiş.
219
565333
2684
gerçeğiyle başlıyor.
09:40
That meansanlamına geliyor that all those oldeski people
220
568017
1751
Bu şu anlama geliyor: tüm bu ihtiyarlar
09:41
are more of a burdenyük on the fewaz younggenç people,
221
569768
2425
azınlıktaki gençlerin sırtında bir yük, ve her ihtiyar
09:44
and that eachher oldeski personkişi has lessaz individualbireysel valuedeğer.
222
572193
4486
bireysel olarak daha az değere sahip.
09:48
AnotherBaşka bir bigbüyük changedeğişiklik for the worsedaha da kötüsü
in the statusdurum of the elderlyyaşlı
223
576679
3184
Yaşlıların durumundaki bir diğer
büyük değişiklikse
09:51
is the breakingkırma of socialsosyal tieskravatlar with ageyaş,
224
579863
2677
toplumsal bağların yaşlara göre belirlenmesi.,
09:54
because olderdaha eski people, theironların childrençocuklar,
225
582540
1844
bunun sebebi ise yaşlı insanların, çocuklarının
09:56
and theironların friendsarkadaşlar,
226
584384
1316
ve onların arkadaşlarının
09:57
all movehareket and scatterdağılım independentlybağımsız olarak of eachher other
227
585700
2850
hayatlarının büyük bir kısmında bağımsız olarak
10:00
manyçok timeszamanlar duringsırasında theironların liveshayatları.
228
588550
2254
hareket etmeleri ve dağılmaları.
10:02
We AmericansAmerikalılar movehareket on the averageortalama
229
590804
1813
Biz Amerikalılar ortalama her beş yılda
10:04
everyher fivebeş yearsyıl.
230
592617
1953
bir taşınıyoruz.
10:06
HenceBu nedenle our olderdaha eski people are likelymuhtemelen
231
594570
2031
Bu yüzden ihtiyarlarımızın,
10:08
to endson up livingyaşam distantuzak from theironların childrençocuklar
232
596601
2307
çocuklarından ve gençlik arkadaşlarından
10:10
and the friendsarkadaşlar of theironların youthgençlik.
233
598908
2803
uzaktayken hayatlarını kaybetme oranı daha yüksek.
10:13
YetHenüz anotherbir diğeri changedeğişiklik for the worsedaha da kötüsü
in the statusdurum of the elderlyyaşlı
234
601711
3162
İhtiyarların durumlarındaki bir diğer
kötü gidişat ise
10:16
is formalbiçimsel retirementemeklilik from the workforceişgücü,
235
604873
3730
iş arkadaşlıklarını ve işe bağlı özsaygı
10:20
carryingtaşıma with it a losskayıp of work friendshipsdostluklar
236
608603
2750
kaybını da beraberinde getiren iş gücünden
10:23
and a losskayıp of the self-esteembenlik saygısı associatedilişkili with work.
237
611353
4140
resmi olarak emekli olmaları.
10:27
PerhapsBelki de the biggesten büyük changedeğişiklik for the worsedaha da kötüsü
238
615493
2485
Belki de kötüye gidişteki en büyük değişiklik
10:29
is that our elderlyyaşlı are objectivelyobjektif
239
617978
2873
ihtiyarlarımızın geleneksel toplumdaki
10:32
lessaz usefulişe yarar than in traditionalgeleneksel societiestoplumlar.
240
620851
3162
ihtiyarlara göre daha az yararlı olmaları.
10:36
WidespreadYaygın literacyokur yazarlık meansanlamına geliyor that they are no longeruzun
241
624013
2963
Okuryazarlığın yaygınlaşması, onların artık bilgi kaynağı
10:38
usefulişe yarar as repositoriesdepoları of knowledgebilgi.
242
626976
2631
olarak yararlı olmadıkları anlamına geliyor.
10:41
When we want some informationbilgi,
243
629607
1943
Bir bilgiye ihtiyaç duyduğumuzda,
10:43
we look it up in a bookkitap or we GoogleGoogle it
244
631550
2261
gidip yaşlı birini bulup sormak yerine
10:45
insteadyerine of findingbulgu some oldeski personkişi to asksormak.
245
633811
3470
Google'lıyor ya da bir kitaptan bakıyoruz.
10:49
The slowyavaş pacehız of technologicalteknolojik changedeğişiklik
246
637281
2087
Geleneksel toplumlardaki teknolojik
10:51
in traditionalgeleneksel societiestoplumlar
247
639368
1822
gelişmelerin yavaş temposu
10:53
meansanlamına geliyor that what someonebirisi learnsöğrenir there as a childçocuk
248
641190
2850
birinin çocukken öğrendiği bir bilginin, yaşlandığında da
10:56
is still usefulişe yarar when that personkişi is oldeski,
249
644040
2659
hala kullanışlı olması anlamına geliyor,
10:58
but the rapidhızlı pacehız of technologicalteknolojik changedeğişiklik todaybugün
250
646699
3603
ama günümüzdeki teknolojik gelişmelerin hızlı temposu
11:02
meansanlamına geliyor that what we learnöğrenmek as childrençocuklar
251
650302
2067
çocukluğumuzda öğrendiğimiz bir şeyin
11:04
is no longeruzun usefulişe yarar 60 yearsyıl latersonra.
252
652369
2890
60 yıl sonra yararlı olmamasına sebep oluyor.
11:07
And converselytersine, we olderdaha eski people are not fluentakıcı
253
655259
2379
Ve aksine, biz ihtiyarlar, çağdaş toplumda
11:09
in the technologiesteknolojiler essentialgerekli for survivinghayatta kalan
254
657638
3034
yaşamak için gerekli olan teknolojilerde
11:12
in modernmodern societytoplum.
255
660672
1971
akıcı değiliz.
11:14
For exampleörnek, as a 15-year-old-yaşında,
256
662643
2173
Örneğin, ben 15 yaşımdayken,
11:16
I was considereddüşünülen outstandinglyoutstandingly
good at multiplyingçarpılması numberssayılar
257
664816
3590
sayıları çarpma konusunda
olağanüstü olduğum düşünülüyordu,
11:20
because I had memorizedezberledim the multiplicationçarpma tablestablolar
258
668406
3195
çünkü çarpım tablosunu ezberlemiştim ve logaritmanın
11:23
and I know how to use logarithmslogaritma
259
671601
2145
nasıl kullanılacağını biliyordum
11:25
and I'm quickhızlı at manipulatingmanipulasyon a slidekaymak rulekural.
260
673746
2863
ve çarpmadaki kaydırma kuralını kullanmada hızlıydım.
11:28
TodayBugün, thoughgerçi, those skillsbecerileri are utterlytamamen uselessyararsız
261
676609
3086
Bugün, bu yetenekler tamamen yararsız
11:31
because any idiotsalak
262
679695
2371
çünkü her ahmak
11:34
can now multiplyçarpmak eight-digitsekiz haneli numberssayılar
263
682066
2358
8 basamaklı sayıları bir cep hesap makinesi
11:36
accuratelytam olarak and instantlyanında with a pocketcep calculatorhesap makinesi.
264
684424
3187
yardımıyla doğru ve anında çarpabiliyor.
11:39
ConverselyDiğer taraftan, I at ageyaş 75
265
687611
2170
Diğer yandan, 75 yaşımdaki ben
11:41
am incompetentbeceriksiz at skillsbecerileri
266
689781
2664
günlük yaşamda gerekli
11:44
essentialgerekli for everydayher gün life.
267
692445
2454
yetenekler konusunda yetersizim.
11:46
My family'sailenin first TVTV setset in 1948
268
694899
2784
Ailemin 1948'deki ilk televizyonu
11:49
had only threeüç knobstopuzlar that I quicklyhızlı bir şekilde masteredhakim:
269
697683
3053
benim hemen ustalaştığım 3 düğmeye sahipti:
11:52
an on-offaçma-kapama switchşalter, a volumehacim knobtopuzu,
270
700736
2750
bir açma-kapama anahtarı, bir ses tuşu,
11:55
and a channelkanal selectorSeçici knobtopuzu.
271
703486
2221
bir de kanal seçimi tuşu.
11:57
TodayBugün, just to watch a programprogram
272
705707
2088
Bugünse, evimdeki televizyonda
11:59
on the TVTV setset in my ownkendi houseev,
273
707795
2456
sadece bir program izlemek için
12:02
I have to operateişletmek a 41-button-düğme TVTV remoteuzak
274
710251
3717
beni tamamen bozguna uğratan 41 tuşlu
12:05
that utterlytamamen defeatsyener me.
275
713968
1982
televizyon kumandasını yönetmek zorunda kalıyorum.
12:07
I have to telephonetelefon my 25-year-old-yaşında sonsoğulları
276
715950
3014
şu kör olası 41 tuşa basmaya çalışırken
12:10
and asksormak them to talk me throughvasitasiyla it
277
718964
2197
25 yaşındaki oğullarımı arayıp bana
12:13
while I try to pushit those wretchedsefil 41 buttonsdüğmeleri.
278
721161
4997
yol göstermelerini istemek zorundayım.
12:18
What can we do to improveiyileştirmek the liveshayatları of the elderlyyaşlı
279
726158
2647
Birleşik Devletler'deki ihtiyarların hayat standartlarını arttırmak
12:20
in the U.S., and to make better use of theironların valuedeğer?
280
728805
3454
ve değerlerini daha iyi kullanabilmek için ne yapabiliriz?
12:24
That's a hugeKocaman problemsorun.
281
732259
1774
Bu çok büyük bir sorun.
12:26
In my remainingkalan fourdört minutesdakika todaybugün,
282
734033
2471
Bugün kalan 4 dakikam içerisinde,
12:28
I can offerteklif just a fewaz suggestionsöneriler.
283
736504
2577
ben sadece birkaç öneride bulunabilirim.
12:31
One valuedeğer of olderdaha eski people is that they are
284
739081
1922
İhtiyarların iyi olduğu bir konu, eğer
12:33
increasinglygiderek usefulişe yarar as grandparentsBüyükanne ve büyükbaba
285
741003
3444
yapmayı seçerlerse, iş gücüne
12:36
for offeringteklif high-qualityyüksek kalite childcareÇocuk Bakımı
286
744447
2507
daha fazla genç kadın
12:38
to theironların grandchildrentorunlar, if they chooseseçmek to do it,
287
746954
2653
katıldıkça ve her iki cinsiyetten de
12:41
as more younggenç womenkadınlar entergirmek the workforceişgücü
288
749607
2849
evde tüm gün çocuk bakan genç ebeveyn
12:44
and as fewerDaha az younggenç parentsebeveyn of eitherya genderCinsiyet
289
752456
2334
sayısı azaldıkça, dede-nine olarak torunlarına
12:46
staykalmak home as full-timetam zamanlı caretakersbakıcılar of theironların childrençocuklar.
290
754790
3660
gayet güzel bir çocuk bakımı sunabilecek olmalarıdır.
12:50
ComparedKarşılaştırıldığında to the usualolağan alternativesalternatifleri
291
758450
2036
Olağan alternatifleri olan maaşlı çocuk
12:52
of paidödenmiş babysittersBebek bakıcısı and day carebakım centersmerkezleri,
292
760486
3598
bakıcıları ve çocuk bakım merkezlerine nazaran
12:56
grandparentsBüyükanne ve büyükbaba offerteklif superiorüstün, motivatedmotive,
293
764084
3127
dede-nineler daha üstün, adanmış ve
12:59
experienceddeneyimli childçocuk carebakım.
294
767211
2688
tecrübeli bir çocuk bakımı sunuyorlar.
13:01
They'veOnlar ettik alreadyzaten gainedkazanmış experiencedeneyim
from raisingyükselen theironların ownkendi childrençocuklar.
295
769899
3266
Kendi çocuklarını yetiştirirken
zaten tecrübe kazanmışlar.
13:05
They usuallygenellikle love theironların grandchildrentorunlar,
296
773165
2344
Genellikle torunlarını severler,
13:07
and are eageristekli to spendharcamak time with them.
297
775509
2665
ve onlarla vakit geçirmek için can atarlar.
13:10
UnlikeAksine other caregiversbakıcılar,
298
778174
1901
Dede-nineler, diğer bakıcılar gibi
13:12
grandparentsBüyükanne ve büyükbaba don't quitçıkmak theironların job
299
780075
2897
daha iyi maaş veren başka
13:14
because they foundbulunan anotherbir diğeri job with higherdaha yüksek payödeme
300
782972
2436
bir ailenin çocuğunun bakım işi için
13:17
looking after anotherbir diğeri babybebek.
301
785408
3513
işlerini bırakmazlar.
13:20
A secondikinci valuedeğer of olderdaha eski people is paradoxicallyParadoksal olarak
302
788921
2404
İhtiyarların iyi olduğu ikinci konu paradoksal bir şekilde
13:23
relatedilgili to theironların losskayıp of valuedeğer
303
791325
2661
dünyanın değişen durumu ve
13:25
as a resultsonuç of changingdeğiştirme worldDünya
conditionskoşullar and technologyteknoloji.
304
793986
4073
teknolojinin sonucu olarak değer
kaybı yaşamalarıyla ilintili.
13:30
At the sameaynı time, olderdaha eski people have gainedkazanmış
305
798059
2036
Aynı zamanda yaşlı insanlar
13:32
in valuedeğer todaybugün preciselytam because
306
800095
2311
elbette bugünlerde değer kazandı,
13:34
of theironların uniquebenzersiz experiencedeneyim of livingyaşam conditionskoşullar
307
802406
3109
çünkü onların şimdi hızlı değişim sebebiyle
13:37
that have now becomeolmak rarenadir
308
805515
1719
nadiren görülen eşsiz yaşam
13:39
because of rapidhızlı changedeğişiklik, but that could come back.
309
807234
3310
şartlarındaki tecrübeleri gün gelip tekrarlayabilir.
13:42
For exampleörnek, only AmericansAmerikalılar now in theironların 70s
310
810544
2954
Örneğin bugün sadece 70'lerinde ya da daha
13:45
or olderdaha eski todaybugün can rememberhatırlamak
311
813498
2260
yaşlı olan Amerikalılar
13:47
the experiencedeneyim of livingyaşam throughvasitasiyla a great depressiondepresyon,
312
815758
3328
büyük buhranı atlatmış olma tecrübesini,
13:51
the experiencedeneyim of livingyaşam throughvasitasiyla a worldDünya warsavaş,
313
819086
2638
bir dünya savaşı atlatmış olma tecrübesini,
13:53
and agonizingacı veren whetherolup olmadığını or not
314
821724
2546
acı verici atom bombası atıp atmama kararsızlığının
13:56
droppingbırakarak atomicatomik bombsbombalar would be more horriblekorkunç
315
824270
3037
hiç atom bombası atmamakla oluşabilecek
13:59
than the likelymuhtemelen consequencessonuçları
of not droppingbırakarak atomicatomik bombsbombalar.
316
827307
4113
muhtemel sonuçlardan daha
korkunç olabileceğini hatırlayabilir.
14:03
MostÇoğu of our currentşimdiki votersSeçmenler and politicianssiyasetçiler
317
831420
2276
Şu anki seçmenlerimiz ve siyasetçilerimizin çoğu
14:05
have no personalkişisel experiencedeneyim of any of those things,
318
833696
2732
bunlar hakkında kişisel bir tecrübeye sahip değiller,
14:08
but millionsmilyonlarca of olderdaha eski AmericansAmerikalılar do.
319
836428
2695
ama milyonlarca ihtiyar Amerikalı sahip.
14:11
UnfortunatelyNe yazık ki, all of those terriblekorkunç situationsdurumlar
320
839123
2651
Maalesef, tüm bu berbat durumlar
14:13
could come back.
321
841774
1387
geri gelebilir.
14:15
Even if they don't come back,
322
843161
1306
Gelmeseler bile,
14:16
we have to be ableyapabilmek to planplan for them
323
844467
2192
onların nasıl olduğu tecrübesine dayanan
14:18
on the basistemel of the experiencedeneyim of what they were like.
324
846659
2811
bir plan yapabiliyor olmamız gerekiyor.
14:21
OlderBüyük people have that experiencedeneyim.
325
849470
1834
Yaşlı insanlar bu tecrübeye sahip.
14:23
YoungerGenç people don't.
326
851304
2053
Gençler değil.
14:25
The remainingkalan valuedeğer of olderdaha eski people
327
853357
1520
Yaşlıların değerleri hakkında benim
14:26
that I'll mentionsöz etmek involvesgerektirir recognizingtanıyan that
328
854877
2443
bahsedeceğim diğer kısımlar, onların
14:29
while there are manyçok things that olderdaha eski people
329
857320
2580
artık yapamayacağı birçok şeyin yanında,
14:31
can no longeruzun do,
330
859900
1606
gençlerden daha
14:33
there are other things that they can do
331
861506
1489
iyi yapabilecekleri birçok şeyin olduğunu
14:34
better than youngerdaha genç people.
332
862995
2095
fark etmek hakkında.
14:37
A challengemeydan okuma for societytoplum is
to make use of those things
333
865090
2896
Toplumun çözülmesi gereken
sorunu ihtiyarların yapmakta
14:39
that olderdaha eski people are better at doing.
334
867986
2472
daha iyi oldukları şeylerden fayda sağlamak.
14:42
Some abilitiesyetenekleri, of coursekurs, decreaseazaltmak with ageyaş.
335
870458
3249
Elbette bazı kabiliyetler yaşlanmayla azalacaktır.
14:45
Those includeDahil etmek abilitiesyetenekleri at tasksgörevler
336
873707
2638
Bunlar fiziksel kuvvet, dayanıklılık,
14:48
requiringgerektiren physicalfiziksel strengthkuvvet and staminadayanma gücü,
337
876345
3571
hırs ve sınırlı durumlarda yeni bir bakış
14:51
ambitionhırs, and the powergüç of novelyeni reasoningmuhakeme
338
879916
3124
açısı gerektiren DNA'nın yapısını kavrama gibi,
14:55
in a circumscribedsinirlari situationdurum,
339
883040
2425
30 yaş altı bilim insanlarına
14:57
suchböyle as figuringendam out the structureyapı of DNADNA,
340
885465
2588
bırakılması en iyisi
15:00
besten iyi left to scientistsBilim adamları underaltında the ageyaş of 30.
341
888053
3901
olan işleri içerir.
15:03
ConverselyDiğer taraftan, valuabledeğerli attributesöznitelikleri
342
891954
1649
Bunların aksine, yaşla birlikte
15:05
that increaseartırmak with ageyaş includeDahil etmek experiencedeneyim,
343
893603
3546
iyileşen değerli özellikler tecrübe, insanları
15:09
understandinganlayış of people and humaninsan relationshipsilişkiler,
344
897149
3013
ve insan ilişkilerini anlama, kendi egonuzu yenerek
15:12
abilitykabiliyet to help other people
345
900162
2291
diğer insanlara yardım edebilme,
15:14
withoutolmadan your ownkendi egobenlik gettingalma in the way,
346
902453
2428
ve ekonomi ya da karşılaştırmalı tarih
15:16
and interdisciplinarydisiplinler arası thinkingdüşünme about largegeniş databasesveritabanları,
347
904881
3525
benzeri bilgi sahalarında disiplinler arası düşünebilme
15:20
suchböyle as economicsekonomi bilimi and comparativekarşılaştırmalı historytarih,
348
908406
2825
gibi özellikleri içerir ve 60 yaşın üstündeki
15:23
besten iyi left to scholarsbilim adamları over the ageyaş of 60.
349
911231
3214
bilgelere bırakılması en iyisidir.
15:26
HenceBu nedenle olderdaha eski people are
much better than youngerdaha genç people
350
914445
2472
Bu yüzdendir ki yaşlı insanlar
gençlere göre denetleme, yönetme,
15:28
at supervisingdenetleme, administeringyönetme, advisingdanışmanlık,
351
916917
3971
tavsiyede bulunma, strateji belirleme,
15:32
strategizingStrateji, teachingöğretim, synthesizingsentez,
352
920888
3482
öğretme, sentezleme ve uzun-dönemli
15:36
and devisingoluşturulması long-termuzun vadeli plansplanları.
353
924370
2706
planlar tasarlamada çok daha iyidir.
15:39
I've seengörüldü this valuedeğer of olderdaha eski people
354
927076
2020
Yaşlı insanların bu değerine 60, 70,
15:41
with so manyçok of my friendsarkadaşlar in theironların 60s,
355
929096
2572
80, 90'larında hâlâ yatırım yöneticileri,
15:43
70s, 80s and 90s,
356
931668
1990
çiftçiler, avukatlar
15:45
who are still activeaktif as investmentyatırım managersyöneticileri,
357
933658
3285
ve doktorlar olarak aktif olan birçok
15:48
farmersçiftçiler, lawyersavukatları and doctorsdoktorlar.
358
936943
3013
arkadaşımla şahit oldum.
15:51
In shortkısa, manyçok traditionalgeleneksel societiestoplumlar
359
939956
2130
Kısacası, geleneksel toplumların birçoğu
15:54
make better use of theironların elderlyyaşlı
360
942086
2113
ihtiyarlarını bizim çağdaş, büyük
15:56
and give theironların elderlyyaşlı more satisfyingtatmin edici liveshayatları
361
944199
3110
toplumlarımızdan daha iyi kullanıyor ve onlara
15:59
than we do in modernmodern, bigbüyük societiestoplumlar.
362
947309
2850
daha tatmin edici hayatlar sunuyorlar.
16:02
ParadoxicallyParadoksal olarak nowadaysşu günlerde,
363
950159
1865
Paradoksal olarak, daha
16:04
when we have more elderlyyaşlı people than ever before,
364
952024
2926
sağlıklı ve daha iyi tıbbi bakımla yaşayan, eskisinden
16:06
livingyaşam healthierdaha sağlıklı liveshayatları and with better medicaltıbbi carebakım
365
954950
2721
çok daha fazla yaşlı insanımızın olduğu bugünlerde
16:09
than ever before,
366
957671
1486
yaşlı olmak birçok
16:11
oldeski ageyaş is in some respectssaygılar more miserablesefil
367
959157
2707
açıdan eskisinden daha
16:13
than ever before.
368
961864
1767
acınası görülüyor.
16:15
The liveshayatları of the elderlyyaşlı are widelygeniş ölçüde recognizedtanınan
369
963631
2422
İhtiyarların hayatları çağdaş Amerikan toplumunda
16:18
as constitutingoluşturan a disasterafet areaalan
370
966053
2767
bir felaket bölgesi olarak
16:20
of modernmodern AmericanAmerikan societytoplum.
371
968820
2533
tanınıyor.
16:23
We can surelyelbette do better by learningöğrenme
372
971353
1681
Eminim ki biz, geleneksel toplumlardaki
16:25
from the liveshayatları of the elderlyyaşlı
373
973034
1875
ihtiyarların durumundan öğrenerek
16:26
in traditionalgeleneksel societiestoplumlar.
374
974909
2012
daha iyisini yapabiliriz.
16:28
But what's truedoğru of the liveshayatları of the elderlyyaşlı
375
976921
1942
Ama geleneksel toplumlardaki ihtiyarlar
16:30
in traditionalgeleneksel societiestoplumlar
376
978863
1464
hakkında doğru olan şey
16:32
is truedoğru of manyçok other featuresÖzellikler
377
980327
1695
geleneksel toplumların diğer
16:34
of traditionalgeleneksel societiestoplumlar as well.
378
982022
2594
özelliklerinde de doğru.
16:36
Of coursekurs, I'm not advocatingsavunan that we all give up
379
984616
2589
Elbette "tarımı ve metal aletleri bırakalım ve
16:39
agriculturetarım and metalmetal toolsaraçlar
380
987205
2115
avcı toplayıcı hayat tarzına
16:41
and returndönüş to a hunter-gathererAvcı toplayıcı lifestyleyaşam tarzı.
381
989320
3084
dönelim"in avukatlığını yapmıyorum.
16:44
There are manyçok obviousaçık respectssaygılar
382
992404
1544
Günümüzdeki yaşamın küçük, geleneksel
16:45
in whichhangi our liveshayatları todaybugün are faruzak happierdaha mutlu
383
993948
2479
toplumlardakinden çok daha mutlu olduğunu
16:48
than those in smallküçük, traditionalgeleneksel societiestoplumlar.
384
996427
3062
gösteren birçok açık husus var.
16:51
To mentionsöz etmek just a fewaz examplesörnekler,
385
999489
1706
Birkaçından bahsetmek gerekirse,
16:53
our liveshayatları are longeruzun, materiallymaddi much richerzengin,
386
1001195
2970
bizim ömrümüz geleneksel toplumlardaki
16:56
and lessaz plaguedveba by violenceşiddet
387
1004165
2283
insanlardan daha uzun, maddi
16:58
than are the liveshayatları of people in traditionalgeleneksel societiestoplumlar.
388
1006448
3228
açıdan daha zenginiz, ve şiddet
yaşamımızı daha az kirletiyor
17:01
But there are alsoAyrıca things to be admiredhayran
389
1009676
2528
Ancak geleneksel toplumlardaki insanlarda
17:04
about people in traditionalgeleneksel societiestoplumlar,
390
1012204
2142
hayran olunacak ve öğrenilecek de
17:06
and perhapsbelki to be learnedbilgili from them.
391
1014346
2319
çok şey var.
17:08
TheirOnların liveshayatları are usuallygenellikle sociallysosyal much richerzengin
392
1016665
2591
Hayatları genellikle bizimkilerden madden
17:11
than our liveshayatları,
393
1019256
1592
daha fakir olmasına
17:12
althougholmasına rağmen materiallymaddi pooreryoksul.
394
1020848
2292
rağmen toplumsal açıdan daha zengin.
17:15
TheirOnların childrençocuklar are more self-confidentKendine güvenen,
395
1023140
2952
Çocukları bizim çocuklarımızdan çok daha
17:18
more independentbağımsız, and more sociallysosyal skilledyetenekli
396
1026092
2594
özgüven sahibi, bağımsız, ve sosyal olarak
17:20
than are our childrençocuklar.
397
1028686
2336
daha yetenekli.
17:23
They think more realisticallygerçekçi
about dangerstehlikeleri than we do.
398
1031022
3743
Tehlikeler hakkında bizden
daha gerçekçi düşünüyorlar.
17:26
They almostneredeyse never dieölmek of diabetesdiyabet, heartkalp diseasehastalık,
399
1034765
3529
Onlar şeker, kalp hastalığından, kalp krizinden ya da
17:30
strokeinme, and the other noncommunicablenoncommunicable diseaseshastalıklar
400
1038294
3234
diğer bulaşıcı olmayan, neredeyse bugün buradaki
17:33
that will be the causesnedenleri of deathölüm of almostneredeyse
401
1041528
2512
herkesin ölüm sebebi olacak hastalıklardan
17:36
all of us in this roomoda todaybugün.
402
1044040
3086
dolayı neredeyse hiç ölmüyorlar.
17:39
FeaturesÖzellikleri of the modernmodern lifestyleyaşam tarzı
predisposeyatkınlık us to those diseaseshastalıklar,
403
1047126
4010
Çağdaş hayat tarzının özelliği
bizi bu hastalıklara yatkınlaştırması,
17:43
and featuresÖzellikler of the traditionalgeleneksel lifestyleyaşam tarzı
404
1051136
2234
geleneksel hayat tarzının özelliği ise
17:45
protectkorumak us againstkarşısında them.
405
1053370
2507
bizi onlara karşı koruması.
17:47
Those are just some examplesörnekler of what we can learnöğrenmek
406
1055877
2159
Bunlar geleneksel toplumlardan öğrenebileceklerimizin
17:50
from traditionalgeleneksel societiestoplumlar.
407
1058036
2288
sadece birkaç örneği.
17:52
I hopeumut that you will find it as fascinatingbüyüleyici
408
1060324
1887
Umarım geleneksel toplumlar hakkında
17:54
to readokumak about traditionalgeleneksel societiestoplumlar
409
1062211
2409
okumayı, benim onların içinde yaşamayı
17:56
as I foundbulunan it to livecanlı in those societiestoplumlar.
410
1064620
2703
bulduğum kadar büyüleyici bulursunuz.
17:59
Thank you.
411
1067323
2180
Teşekkürler.
18:01
(ApplauseAlkış)
412
1069503
4447
(Alkışlar)
Translated by Burak Karakuş
Reviewed by Emre Kocahan

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Jared Diamond - Civilization scholar
Jared Diamond investigates why cultures prosper or decline -- and what we can learn by taking a broad look across many kinds of societies.

Why you should listen

In his books Guns, Germs and Steel and Collapse (and the popular PBS and National Geographic documentaries they inspired), big-picture scholar Jared Diamond explores civilizations and why they all seem to fall. Now in his latest book, The World Until Yesterday, Diamond examines small, traditional, tribal societies -- and suggests that modern civilization is only our latest solution to survival.
 
Diamond’s background in evolutionary biology, geography and physiology informs his integrated vision of human history. He posits that success -- and failure -- depends on how well societies adapt to their changing environment.

More profile about the speaker
Jared Diamond | Speaker | TED.com