TEDGlobal 2010
Zainab Salbi: Women, wartime and the dream of peace
Zainab Salbi: Phụ nữ, thời chiến và giấc mơ về hòa bình
Filmed:
Readability: 3.4
585,228 views
Trong chiến tranh chúng ta chỉ được nghe về những câu chuyện ngoài chiến tuyến của những người lính với những trận đánh. Ở TEDGlobal 2010, Zainab Salbi đã kể những câu chuyện mạnh mẽ ở hậu phương nơi những người phụ nữ đã gìn giữ cuộc sống hàng ngày tiếp diễn bất chấp các cuộc đụng độ. Qua đó bà kêu gọi cho vị trí của người phụ nữ trên bàn đàm phán khi chiến sự qua đi.
Zainab Salbi - Activist and social entrepreneur
Iraqi-born Zainab Salbi founded and runs Women for Women International, and has dedicated her life to helping women in war-torn regions rebuild their lives and communities. Full bio
Iraqi-born Zainab Salbi founded and runs Women for Women International, and has dedicated her life to helping women in war-torn regions rebuild their lives and communities. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I woke up in the middle of the night
0
1000
2000
Tôi thức dậy vào giữa đêm
00:18
with the sound of heavy explosion.
1
3000
3000
trong thanh âm hỗn loạn của một vụ nổ lớn
00:21
It was deep at night.
2
6000
2000
Lúc đó đã là rất khuya
00:23
I do not remember what time it was.
3
8000
2000
tôi không nhớ là mấy giờ
00:25
I just remember the sound
4
10000
2000
chỉ nhớ âm thanh đó
00:27
was so heavy
5
12000
2000
thật nặng nề
00:29
and so very shocking.
6
14000
2000
thật khủng khiếp
00:32
Everything in my room was shaking --
7
17000
3000
Tất cả mọi thứ trong căn phòng rung lên bần bật
00:35
my heart, my windows,
8
20000
3000
trái tim tôi, những ô cửa sổ
00:38
my bed, everything.
9
23000
3000
cái giường... tất cả mọi thứ
00:42
I looked out the windows
10
27000
3000
Tôi nhìn ra cửa sổ
00:45
and I saw a full half-circle
11
30000
3000
và thấy một nửa vòng tròn
00:48
of explosion.
12
33000
2000
của vụ nổ.
00:50
I thought it was just like the movies,
13
35000
2000
Tôi nghĩ nó giống như trong phim
00:52
but the movies had not conveyed them
14
37000
2000
Nhưng phim ảnh không thể chuyển tải tất cả sự khủng khiếp này
00:54
in the powerful image that I was seeing
15
39000
3000
qua những hình ảnh mà tôi đã thấy
00:57
full of bright red
16
42000
2000
màu đỏ choáng váng
00:59
and orange and gray,
17
44000
2000
với màu cam và xám
01:01
and a full circle of explosion.
18
46000
2000
và vòng tròn của vụ nổ
01:03
And I kept on staring at it
19
48000
3000
Tôi cứ nhìn chằm chằm vào nó
01:06
until it disappeared.
20
51000
3000
cho đến khi nó biến mất
01:09
I went back to my bed,
21
54000
3000
Quay trở lại gường,
01:12
and I prayed,
22
57000
2000
tôi cầu nguyện
01:14
and I secretly thanked God
23
59000
3000
và thầm cảm ơn Chúa
01:17
that that missile
24
62000
2000
vì tên lửa đó
01:19
did not land on my family's home,
25
64000
3000
đã không hạ xuống gia đình tôi
01:23
that it did not kill my family that night.
26
68000
3000
đã không giết gia đình tôi đêm hôm đó
01:28
Thirty years have passed,
27
73000
2000
30 năm qua đi,
01:30
and I still feel guilty about that prayer,
28
75000
3000
và tôi vẫn cảm thấy tội lỗi vì lời cầu nguyện
01:34
for the next day, I learned that that missile
29
79000
2000
vì ngày hôm sau, tôi nghe tin rằng quả tên lửa
01:36
landed on my brother's friend's home
30
81000
4000
đã rơi xuống gia đình một người bạn của anh trai tôi
01:40
and killed him
31
85000
3000
và giết chết anh ấy
01:43
and his father,
32
88000
2000
cùng với người cha,
01:45
but did not kill his mother or his sister.
33
90000
3000
nhưng đã không giết người mẹ cùng người em gái của anh.
01:51
His mother showed up the next week
34
96000
2000
Mẹ anh xuất hiện vào tuần kế tiếp
01:53
at my brother's classroom
35
98000
2000
tại lớp học của anh trai tôi
01:55
and begged seven-year-old kids
36
100000
3000
cầu xin những đứa trẻ 7 tuổi
01:58
to share with her any picture they may have
37
103000
3000
chia sẻ với bà những bức ảnh mà chúng có
02:01
of her son,
38
106000
2000
về con trai bà
02:03
for she had lost everything.
39
108000
3000
bởi bà đã mất tất cả.
02:09
This is not a story
40
114000
2000
Đây không phải là một câu chuyện
02:11
of a nameless survivor of war,
41
116000
3000
của một người sống sót vô danh nào đó trong chiến tranh,
02:15
and nameless refugees,
42
120000
2000
hay của một người tị nạn không tên,
02:17
whose stereotypical images we see in our newspapers
43
122000
3000
mà hình ảnh khuôn mẫu của họ chúng ta đã được thấy nhiều trên báo
02:20
and our TV
44
125000
3000
hay trên truyền hình
02:23
with tattered clothes,
45
128000
2000
với quần áo tả tơi,
02:25
dirty face, scared eyes.
46
130000
3000
khuôn mặt lấm bẩn, đôi mắt sợ hãi
02:29
This is not a story of a nameless someone
47
134000
3000
Đây không phải là câu chuyện của một kẻ vô danh
02:32
who lived in some war,
48
137000
2000
người sống sót qua một cuộc chiến tranh nào đó,
02:34
who we do not know their hopes, their dreams,
49
139000
2000
người mà chúng ta không hề biết đến hy vọng của họ, mơ ước của họ,
02:36
their accomplishments, their families,
50
141000
3000
thành quả, gia đình,
02:39
their beliefs, their values.
51
144000
2000
niềm tin hay giá trị của họ.
02:41
This is my story.
52
146000
3000
Đây là câu chuyện của bản thân tôi.
02:45
I was that girl.
53
150000
3000
Tôi đã là cô bé đó
02:49
I am another image and vision
54
154000
3000
Tôi là một hình tượng khác
02:52
of another survivor of war.
55
157000
3000
của một người sống sót trong chiến tranh.
02:55
I am that refugee,
56
160000
2000
Tôi là người tị nạn đó,
02:57
and I am that girl.
57
162000
3000
và tôi là cô gái đó.
03:00
You see,
58
165000
2000
Bạn thấy đấy,
03:02
I grew up in war-torn Iraq,
59
167000
3000
tôi lớn lên ở đất nước Irag bị tàn phá bởi chiến tranh
03:06
and I believe that there are two sides of wars
60
171000
3000
và tôi tin rằng có 2 mặt của chiến tranh
03:09
and we've only seen
61
174000
2000
và chúng ta chỉ mới thấy
03:11
one side of it.
62
176000
2000
một mặt của nó.
03:13
We only talk about
63
178000
2000
Chúng ta chỉ mới nói về
03:15
one side of it.
64
180000
2000
một mặt của nó
03:17
But there's another side
65
182000
2000
Nhưng luôn có một mặt khác
03:19
that I have witnessed
66
184000
2000
mà tôi đã được chứng kiến
03:21
as someone who lived in it
67
186000
2000
như một người đã sống trong chiến tranh
03:23
and someone who ended up working in it.
68
188000
3000
và một người quyết định làm việc trong chiến tranh.
03:26
I grew up with the colors of war --
69
191000
3000
Tôi lớn lên trong màu của chiến tranh --
03:29
the red colors of fire and blood,
70
194000
3000
màu đỏ của lửa và máu,
03:32
the brown tones of earth
71
197000
3000
của đá nâu
03:35
as it explodes
72
200000
2000
khi nó nổ tung
03:37
in our faces
73
202000
2000
và quất vào mặt chúng ta
03:39
and the piercing silver
74
204000
2000
màu bạc chói lòa
03:41
of an exploded missile,
75
206000
2000
của tên lửa nổ,
03:43
so bright
76
208000
2000
sáng đến nỗi
03:45
that nothing can protect your eyes from it.
77
210000
3000
không gì có thể bảo vệ đôi mắt của bạn khi nó xuyên qua.
03:49
I grew up
78
214000
2000
Tôi đã lớn lên
03:51
with the sounds of war --
79
216000
2000
trong âm thanh của chiến tranh--
03:53
the staccato sounds of gunfire,
80
218000
3000
tiếng súng ngắt quãng
03:56
the wrenching booms of explosions,
81
221000
3000
tiếng bùm giần giật của những vụ nổ,
03:59
ominous drones of jets flying overhead
82
224000
3000
tiếng o o đầy đe doa của trực thăng lượn lờ trên đầu
04:02
and the wailing warning sounds
83
227000
2000
và tiếng cảnh báo rền rĩ
04:04
of sirens.
84
229000
2000
của còi báo động.
04:07
These are the sounds you would expect,
85
232000
3000
Có những thanh âm mà bạn sẽ mong chờ,
04:10
but they are also the sounds
86
235000
2000
những chúng lại là âm thanh
04:12
of dissonant concerts of a flock of birds
87
237000
3000
của dàn nhạc không hòa hợp
04:15
screeching in the night,
88
240000
2000
tiếng kêu rít giữa đêm của bầy chim
04:17
the high-pitched honest cries
89
242000
2000
tiếng khóc thét chân thật
04:19
of children
90
244000
2000
của trẻ nhỏ
04:21
and the thunderous,
91
246000
2000
và bất chợt,
04:23
unbearable
92
248000
2000
không thể chịu đựng được,
04:25
silence.
93
250000
2000
của sự im lặng.
04:28
"War," a friend of mine said,
94
253000
2000
"Chiến tranh" một người bạn của tôi đã nói
04:30
"is not about sound at all.
95
255000
3000
"hoàn toàn không phải là về âm thanh.
04:33
It is actually about silence,
96
258000
3000
mà thực chất là ở sự tĩnh lặng,
04:36
the silence of humanity."
97
261000
3000
sự tĩnh lặng của nhân tính."
04:41
I have since left Iraq
98
266000
3000
Tôi đã từng rời Irag
04:44
and founded a group called Women for Women International
99
269000
3000
và lập ra một nhóm gọi là Phụ nữ vì Phụ nữ Quốc tế (Women for Women International)
04:47
that ends up working
100
272000
2000
làm việc và giúp đỡ
04:49
with women survivors of wars.
101
274000
3000
những người phụ nữ sống sót trong các cuộc chiến.
04:52
In my travels and in my work,
102
277000
2000
Qua những chuyến đi và công việc của mình,
04:54
from Congo to Afghanistan,
103
279000
3000
từ Congo tới Afghanistan,
04:57
from Sudan to Rwanda,
104
282000
2000
từ Sudan tới Rwanda,
04:59
I have learned not only
105
284000
2000
Tôi đã thấy được rằng, không chỉ
05:01
that the colors and the sounds of war are the same,
106
286000
3000
màu sắc và âm thanh của chiến tranh là như nhau,
05:04
but the fears of war are the same.
107
289000
3000
mà nỗi sợ hãi trong chiến tranh là giống nhau.
05:08
You know, there is a fear of dying,
108
293000
2000
Bạn biết đó là nỗi sợ cái chết
05:10
and do not believe any movie character
109
295000
3000
và đừng tin bất kì bộ phim nào
05:13
where the hero is not afraid.
110
298000
2000
trong đó người hùng không sợ hãi
05:15
It is very scary
111
300000
2000
Thật kinh khủng
05:17
to go through that feeling
112
302000
2000
khi phải trải qua cảm giác đó
05:19
of "I am about to die"
113
304000
2000
suy nghĩ "Tôi sắp chết"
05:21
or "I could die in this explosion."
114
306000
2000
hoặc "Tôi có thể chết trong vụ nổ này."
05:24
But there's also the fear
115
309000
2000
Nhưng còn có nỗi sợ khác
05:26
of losing loved ones,
116
311000
2000
nỗi sợ mất đi người yêu thương,
05:28
and I think that's even worse.
117
313000
2000
thậm chí còn tồi tệ hơn.
05:30
It's too painful. You don't want to think about it.
118
315000
3000
Nó quá đau đớn đến mức bạn còn không muốn nghĩ tới
05:33
But I think the worst kind of fear is the fear --
119
318000
4000
Nhưng tôi tin rằng nỗi sợ kinh khủng nhất là nỗi sợ --
05:37
as Samia, a Bosnian woman, once told me,
120
322000
3000
như Sarnia, một phụ nữ Bosnia
05:40
who survived the four-years besiege of Sarajevo;
121
325000
3000
người từng sống sót qua 4 năm giam cầm ở Sarjero
05:43
she said, "The fear
122
328000
2000
nói với tôi, "Nỗi sợ
05:45
of losing
123
330000
2000
mất đi
05:47
the 'I' in me,
124
332000
2000
cái tôi của mình,
05:49
the fear of losing
125
334000
3000
nỗi sợ mất đi
05:52
the 'I' in me."
126
337000
2000
cái tôi của chính mình"
05:54
That's what my mother in Iraq
127
339000
2000
Đó cũng là điều mà người mẹ ở Irag
05:56
used to tell me.
128
341000
2000
từng bảo tôi.
05:58
It's like dying from inside-out.
129
343000
3000
Giống như là cái chết từ trong ra ngoài.
06:02
A Palestinian woman once told me,
130
347000
2000
Một phụ nữ Palestin từng nói với tôi,
06:04
"It is not about the fear of one death,"
131
349000
3000
"Không phải là nỗi sợ một cái chết,"
06:07
she said, "sometimes I feel
132
352000
2000
"đôi khi tôi cảm thấy
06:09
I die 10 times in one day,"
133
354000
3000
mình chết 10 lần một ngày,"
06:12
as she was describing the marches of soldiers
134
357000
2000
khi cô mô tả những cuộc hành quân của binh lính
06:14
and the sounds of their bullets.
135
359000
2000
và tiếng súng nổ của họ.
06:16
She said, "But it's not fair,
136
361000
2000
Và cô nói, "Thật không công bằng,
06:18
because there is only one life,
137
363000
3000
vì chỉ có duy nhất một cuộc sống,
06:21
and there should only be one death."
138
366000
3000
đáng lẽ chỉ nên có duy nhất một cái chết."
06:27
We have been only seeing
139
372000
3000
Chúng ta đã luôn chỉ thấy
06:30
one side of war.
140
375000
2000
một mặt của cuộc chiến.
06:32
We have only been discussing and consumed
141
377000
3000
Chúng ta đã luôn chỉ tranh luận và lãng phí
06:35
with high-level preoccupations
142
380000
2000
với sự tập trung quá mức
06:37
over troop levels, drawdown timelines,
143
382000
3000
vào số lượng binh lính, sự rút quân,
06:40
surges and sting operations,
144
385000
2000
vào các hoạt động chống nổi dậy và nằm vùng
06:42
when we should be examining the details
145
387000
3000
khi đáng lẽ chúng ta nên quan tâm
06:45
of where the social fabric
146
390000
3000
đến những cộng đồng người
06:48
has been most torn,
147
393000
3000
đã bị hủy hoại nặng nề
06:51
where the community has improvised
148
396000
2000
đến những nơi mà con người phải ứng biến
06:53
and survived
149
398000
2000
chống chọi
06:55
and shown acts of resilience
150
400000
2000
và chứng tỏ sự kiên cường,
06:57
and amazing courage
151
402000
2000
sự dũng cảm đáng khâm phục
06:59
just to keep life going.
152
404000
3000
chỉ để giữ cho cuộc sống tiếp diễn.
07:03
We have been so consumed
153
408000
3000
Chúng ta đã quá lãng phí
07:06
with seemingly objective discussions
154
411000
2000
trong những cuộc tranh luận với những mục đích y hệt nhau
07:08
of politics, tactics,
155
413000
2000
về chính trị, thủ đoạn,
07:10
weapons, dollars
156
415000
2000
vũ khí, tiền
07:12
and casualties.
157
417000
2000
và thương vong.
07:14
This is the language
158
419000
2000
Đây là tiếng nói
07:16
of sterility.
159
421000
2000
của sự cằn cỗi của nhân tính.
07:19
How casually
160
424000
2000
Sự thiếu quan tâm trong cái cách
07:21
we treat casualties
161
426000
2000
mà chúng ta đối xử với các nạn nhân chiến tranh
07:23
in the context of this topic.
162
428000
2000
trong ngữ cảnh của chủ đề này.
07:25
This is where we conceive of rape and casualties
163
430000
3000
Đây là nơi chúng ta quan niệm cưỡng hiếp và thương vong
07:28
as inevitabilities.
164
433000
3000
là không thể tránh được.
07:31
Eighty percent of refugees around the world
165
436000
3000
80 phần trăm người tị nạn trên toàn thế giới
07:34
are women and children. Oh.
166
439000
3000
là phụ nữ và trẻ em. Ôi
07:37
Ninety percent of modern war casualties
167
442000
2000
90 phần trăm các nạn nhân trong chiến tranh hiện đại
07:39
are civilians.
168
444000
2000
là thường dân --
07:41
Seventy-five percent of them are women and children.
169
446000
3000
75 phần trăm trong đó là phụ nữ và trẻ em.
07:44
How interesting.
170
449000
3000
Thú vị làm sao.
07:47
Oh, half a million women in Rwanda
171
452000
2000
Ôi, nửa triệu phụ nữ Rwanda
07:49
get raped in 100 days.
172
454000
2000
bị cưỡng hiếp trong 100 ngày.
07:51
Or, as we speak now,
173
456000
3000
Hoặc, khi chúng ta đang nói chuyện ở đây,
07:54
hundreds of thousands of Congolese women
174
459000
3000
hàng trăm ngàn phụ nữ Congo
07:57
are getting raped and mutilated.
175
462000
2000
đang bị cưỡng hiếp và hủy hoại
07:59
How interesting.
176
464000
2000
Thú vị làm sao.
08:01
These just become numbers that we refer to.
177
466000
3000
Chỉ mới là những con số mà chúng ta nhắc tới.
08:05
The front of wars
178
470000
2000
Tiền tuyến
08:07
is increasingly non-human eyes
179
472000
3000
đầy những cỗ máy vô tri vô giác
08:10
peering down on our perceived enemies
180
475000
2000
nhìn những người chúng ta coi là kẻ thù
08:12
from space,
181
477000
2000
từ trên không
08:14
guiding missiles toward unseen targets,
182
479000
3000
phóng tên lửa xuống những mục tiêu không nhìn thấy,
08:17
while the human conduct
183
482000
2000
trong khi con người chỉ huy
08:19
of the orchestra of media relations
184
484000
2000
dàn nhạc cùa ngoại giao và truyền thông
08:21
in the event that this particular drone attack
185
486000
3000
về sự kiện một chiếc máy bay không người lái
08:24
hits a villager
186
489000
2000
tấn công một ngôi làng
08:26
instead of an extremist.
187
491000
2000
thay vì một người trong phe cực đoan
08:28
It is a chess game.
188
493000
2000
Đây là một ván cờ.
08:30
You learn to play an international relations school
189
495000
3000
Bạn học cách chơi ván cờ ngoại giao trong nước và quốc tế
08:33
on your way out and up
190
498000
2000
trong từng bước đi
08:35
to national and international leadership.
191
500000
3000
để giành được quyền kiểm soát trong nước và quốc tế
08:38
Checkmate.
192
503000
2000
Chiếu tướng
08:41
We are missing
193
506000
2000
Chúng ta đang hoàn toàn bỏ qua
08:43
a completely other side of wars.
194
508000
3000
một mặt của chiến tranh
08:47
We are missing my mother's story,
195
512000
3000
Chúng ta bỏ qua câu chuyện của mẹ tôi
08:50
who made sure with every siren, with every raid,
196
515000
3000
người đã đảm bảo với mỗi tiếng chuông báo động, với mỗi cuộc đột kích
08:53
with every cut off-of electricity,
197
518000
2000
với mỗi vụ cúp điện
08:55
she played puppet shows for my brothers and I,
198
520000
2000
bà chơi bóng rối cho các anh trai và tôi,
08:57
so we would not be scared
199
522000
2000
để chúng tôi không còn sợ hãi
08:59
of the sounds of explosions.
200
524000
2000
âm thanh của những vụ nổ
09:01
We are missing the story of Fareeda,
201
526000
3000
Chúng ta đang bỏ qua câu chuyện về Fareeda,
09:04
a music teacher,
202
529000
2000
một giáo viên nhạc,
09:06
a piano teacher, in Sarajevo,
203
531000
2000
một giáo viên piano ở Sarajevo,
09:08
who made sure
204
533000
2000
cô đã đảm bảo
09:10
that she kept the music school open
205
535000
2000
ngôi trường nhạc của cô được mở cửa
09:12
every single day
206
537000
2000
mỗi ngày
09:14
in the four years of besiege in Sarajevo
207
539000
3000
trong bốn năm Sarajevo bị bao vây.
09:17
and walked to that school,
208
542000
2000
Cô bước đến trường,
09:19
despite the snipers shooting
209
544000
2000
mặc cho quân bắn tỉa bắn
09:21
at that school and at her,
210
546000
2000
vào trường và vào cô.
09:23
and kept the piano, the violin, the cello
211
548000
3000
Cô giữ cho piano, violin và cello
09:26
playing the whole duration of the war,
212
551000
3000
chơi nhạc suốt những tháng ngày chiến tranh
09:29
with students wearing their gloves and hats and coats.
213
554000
3000
với những học sinh đeo găng, mũ và áo khoác
09:32
That was her fight.
214
557000
2000
Đó chính là cuộc chiến của cô.
09:34
That was her resistance.
215
559000
3000
Đó chính là sự kháng cự của cô.
09:37
We are missing the story of Nehia,
216
562000
3000
Chúng ta đang bỏ qua câu chuyện của Nehia,
09:40
a Palestinian woman in Gaza
217
565000
2000
một phụ nữ Palestin ở Gaza
09:42
who, the minute there was a cease-fire in the last year's war,
218
567000
3000
người mà, giữa những giây phút ngừng chiến trong cuộc chiến năm trước,
09:45
she left out of home,
219
570000
2000
đã ra ra khỏi nhà
09:47
collected all the flour
220
572000
2000
thu thập bột mì
09:49
and baked as much bread for every neighbor to have,
221
574000
3000
và nướng bánh cho hàng xóm của mình,
09:52
in case there is no cease-fire the day after.
222
577000
3000
trong trường hợp ngày hôm sau không có ngừng chiến.
09:56
We are missing
223
581000
2000
Chúng ta bỏ lỡ
09:58
the stories of Violet,
224
583000
2000
câu chuyện của Violet
10:00
who, despite surviving genocide in the church massacre,
225
585000
3000
người sống sót sau nạn diệt chủng trong một vụ thảm sát nhà thờ,
10:03
she kept on going on,
226
588000
2000
cô tiếp tục ở lại,
10:05
burying bodies, cleaning homes, cleaning the streets.
227
590000
3000
chôn cất xác chết, quét dọn những ngôi nhà và những con đường.
10:08
We are missing stories of women
228
593000
3000
Chúng ta bỏ qua câu chuyện của những người phụ nữ
10:11
who are literally keeping life going
229
596000
3000
giữ cho cuộc sống tiếp diễn, theo nghĩa đen,
10:14
in the midst of wars.
230
599000
2000
giữa những cuộc chiến
10:16
Do you know --
231
601000
2000
Bạn có biết ---
10:18
do you know that people fall in love in war
232
603000
3000
bạn có biết về những con người yêu nhau trong chiến tranh
10:21
and go to school
233
606000
3000
và đến trường
10:24
and go to factories and hospitals
234
609000
2000
đến nhà máy và bệnh viện
10:26
and get divorced and go dancing and go playing
235
611000
2000
li dị, khiêu vũ và chơi đùa
10:28
and live life going?
236
613000
3000
và tiếp tục sống?
10:32
And the ones who are keeping that life
237
617000
2000
Và những con người giữ cho cuộc sống tiếp diễn
10:34
are women.
238
619000
2000
là phụ nữ.
10:37
There are two sides of war.
239
622000
3000
Có 2 phương diện của chiến tranh.
10:41
There is a side that fights,
240
626000
2000
Một mặt của chiến đấu,
10:43
and there is a side that keeps the schools
241
628000
2000
và mặt kia giữ cho trường học,
10:45
and the factories and the hospitals open.
242
630000
3000
và nhà máy và bệnh viện mở cửa
10:48
There is a side that is focused on winning battles,
243
633000
3000
Một mặt nhăm nhăm vào việc giành chiến thắng trong các trận đánh,
10:51
and there is a side that is focused
244
636000
2000
mặt kia tập trung vào
10:53
on winning life.
245
638000
3000
chiến thắng cuộc sống.
10:56
There is a side that leads the front-line discussion,
246
641000
3000
Một mặt dẫn dắt những cuộc đàm phán ngoài tiền tuyến,
10:59
and there is a side
247
644000
2000
và mặt kia
11:01
that leads the back-line discussion.
248
646000
3000
dẫn dắt ở hậu phương.
11:04
There is a side that thinks
249
649000
2000
Một mặt cho rằng
11:06
that peace is the end of fighting,
250
651000
3000
hòa bình là kết cục của cuộc chiến,
11:10
and there is a side that thinks
251
655000
2000
và mặt kia nghĩ rằng
11:12
that peace is the arrival
252
657000
2000
hòa bình là sự xuất hiện
11:14
of schools and jobs.
253
659000
3000
của trường học và việc làm.
11:17
There is a side
254
662000
2000
Một mặt
11:19
that is led by men,
255
664000
2000
đứng đầu bởi những người đàn đông,
11:21
and there is a side
256
666000
2000
và mặt kia
11:23
that is led by women.
257
668000
2000
được chỉ huy bởi những người phụ nữ.
11:25
And in order for us to understand
258
670000
3000
Và để chúng ta có thể hiểu được,
11:28
how do we build lasting peace,
259
673000
3000
làm thế nào để xây dựng nền hòa bình vĩnh cửu,
11:31
we must understand war and peace
260
676000
3000
chúng ta phải hiểu chiến tranh và hòa bình
11:34
from both sides.
261
679000
2000
trên phương diện của cả hai bên.
11:36
We must have a full picture
262
681000
2000
Chúng ta phải có bức tranh đầy đủ
11:38
of what that means.
263
683000
2000
và ý nghĩa thật sự của nó
11:40
In order for us to understand
264
685000
2000
đề chúng ta có thể hiểu được
11:42
what actually peace means,
265
687000
2000
ý nghĩa thực sự của hòa bình
11:44
we need to understand,
266
689000
2000
chúng ta cần hiểu
11:46
as one Sudanese woman once told me,
267
691000
2000
theo cách mà một phụ nữ Sudan từng bảo tôi
11:48
"Peace is the fact that my toenails
268
693000
3000
"Hòa bình là khi móng chân của tôi
11:51
are growing back again."
269
696000
3000
mọc trở lại"
11:54
She grew up in Sudan, in Southern Sudan,
270
699000
2000
Cô lớn lên ở Sudan, miền nam Sudan,
11:56
for 20 years of war,
271
701000
2000
trong 20 năm, chiến tranh
11:58
where it killed one million people
272
703000
3000
đã giết một triệu người
12:01
and displaced five million refugees.
273
706000
3000
và biến 5 triệu thành dân tị nạn.
12:04
Many women were taken as slaves
274
709000
2000
Rất nhiều phụ nữ bị bắt làm nô lệ
12:06
by rebels and soldiers,
275
711000
2000
bởi quân phiến loạn và quân lính,
12:08
as sexual slaves who were forced also
276
713000
3000
họ bị buộc làm nô lê tình dục cũng như buộc phải
12:11
to carry the ammunition and the water
277
716000
2000
mang vác đạn dược và nước
12:13
and the food for the soldiers.
278
718000
2000
và thức ăn cho quân lính.
12:15
So that woman walked for 20 years,
279
720000
3000
Người phụ nữ đó đã đi trong 20 năm,
12:18
so she would not be kidnapped again.
280
723000
3000
để đảm bảo mình sẽ không bị bắt cóc một lần nữa.
12:21
And only when there was some sort of peace,
281
726000
3000
Và chỉ khi nào có hòa bình,
12:24
her toenails grew back again.
282
729000
3000
thì móng chân cô mới mọc trở lại
12:28
We need to understand peace
283
733000
2000
Chúng ta cần hiểu hòa bình
12:30
from a toenail's perspective.
284
735000
3000
từ khía cạnh của một chiếc móng chân.
12:34
We need to understand
285
739000
2000
Chúng ta cần phải hiểu
12:36
that we cannot actually have negotiations
286
741000
2000
chúng ta không thể nào có những cuộc đàm phán thật sự
12:38
of ending of wars or peace
287
743000
2000
để kết thúc chiến tranh hoặc lập lại hòa bình
12:40
without fully including women
288
745000
3000
mà không có sự có mặt của phụ nữ
12:43
at the negotiating table.
289
748000
2000
trên bàn đàm phán
12:45
I find it amazing
290
750000
2000
Tôi cảm thấy thật hài hước
12:47
that the only group of people
291
752000
2000
khi chỉ có nhóm người
12:49
who are not fighting and not killing
292
754000
2000
không chiến đấu không giết chóc
12:51
and not pillaging and not burning and not raping,
293
756000
3000
không cước bóc, đốt phá và cưỡng hiếp,
12:54
and the group of people who are mostly --
294
759000
2000
và một nhóm người hầu như
12:56
though not exclusively --
295
761000
2000
mặc dù không hoàn toàn --
12:58
who are keeping life going in the midst of war,
296
763000
3000
những người giữ cho cuộc sống tiếp diễn trong lò lửa chiến tranh
13:01
are not included in the negotiating table.
297
766000
3000
là không được tham gia vào bàn đàm phán.
13:06
And I do argue that women lead the back-line discussion,
298
771000
3000
Và không chỉ những người phụ nữ dẫn dắt những cuộc tranh luận ngoài hậu phương,
13:09
but there are also men
299
774000
2000
mà cả những người đàn ông
13:11
who are excluded from that discussion.
300
776000
2000
cũng bị loại trừ khỏi cuộc tranh luận.
13:13
The doctors who are not fighting,
301
778000
2000
Những bác sĩ không chiến đấu,
13:15
the artists, the students, the men who refuse to pick up the guns,
302
780000
3000
những nghệ sĩ, sinh viên học sinh, những người đàn ông từ chối cầm súng,
13:18
they are, too, excluded
303
783000
2000
họ cũng bị loại trừ
13:20
from the negotiating tables.
304
785000
3000
khỏi bàn đàm phán
13:23
There is no way we can talk about a lasting peace,
305
788000
3000
Không có cách nào mà chúng ta có thể nói về hòa bình mãi mãi
13:26
building of democracy, sustainable economies,
306
791000
3000
về xây dựng nền cộng hòa, nền kinh tế bền vững,
13:29
any kind of stabilities,
307
794000
2000
và bất cứ thể loại nào của sự ổn định
13:31
if we do not fully include women
308
796000
3000
Nếu chúng ta không bao gồm phụ nữ
13:34
at the negotiating table.
309
799000
2000
trên bàn đám phán.
13:36
Not one, but 50 percent.
310
801000
3000
không phải chỉ một, mà là 50 phần trăm
13:40
There is no way we can talk about the building of stability
311
805000
3000
Chúng ta không có cách nào đối thoại về xây dựng sự bền vững
13:43
if we don't start investing
312
808000
3000
mà không bắt đầu đầu tư
13:46
in women and girls.
313
811000
2000
vào phụ nữ và trẻ em
13:48
Did you know
314
813000
2000
Bạn có biết
13:50
that one year
315
815000
2000
rằng một năm
13:52
of the world's military spending
316
817000
2000
chi phí cho quân đội trên toàn thế giới
13:54
equals 700 years
317
819000
3000
tương đương với 700 năm
13:57
of the U.N. budget
318
822000
3000
ngân quỹ của Liên Hợp Quốc
14:00
and equals 2,928 years
319
825000
3000
và bằng 2.928 năm
14:03
of the U.N. budget allocated for women?
320
828000
3000
ngân sách LHQ dành cho phụ nữ
14:07
If we just reverse
321
832000
2000
Chúng ta chỉ cần chuyển đổi
14:09
that distribution of funds,
322
834000
2000
cách sử dụng nguồn quỹ đó,
14:11
perhaps we could have
323
836000
3000
thì có lẽ chúng ta đã có
14:14
a better lasting peace in this world.
324
839000
3000
hòa bình trên thế giới.
14:17
And last, but not least,
325
842000
2000
Cuối cùng, nhưng không kém quan trọng,
14:19
we need to invest in peace and women,
326
844000
3000
chúng ta cần đầu tư vào hòa bình và phụ nữ,
14:22
not only because it is the right thing to do,
327
847000
3000
không chỉ bởi vì đó là một việc làm đúng đắn,
14:25
not only because it is the right thing to do,
328
850000
3000
không chỉ bời vì đó là một việc làm đúng đắn
14:28
for all of us to build sustainable and lasting peace today,
329
853000
3000
cho tất cả chúng ta xây dựng nền hòa bình vĩnh hằng và bền vững cho hôm nay,
14:31
but it is for the future.
330
856000
3000
và mai sau
14:34
A Congolese woman,
331
859000
2000
Một phụ nữ Congo,
14:36
who was telling me about
332
861000
2000
đã kể với tôi câu chuyện
14:38
how her children saw their father killed in front of them
333
863000
3000
khi những đứa con của cô nhìn thấy cha chúng bị giết
14:41
and saw her raped in front of them
334
866000
3000
và thấy mẹ bị cưỡng bức
14:44
and mutilated in front of them,
335
869000
2000
và bị hủy hoại ngay trước mặt
14:46
and her children saw their nine-year-old sibling
336
871000
2000
và lũ trẻ còn thấy đứa em 9 tuổi của mình
14:48
killed in front of them,
337
873000
3000
bị giết ngay trước mặt,
14:51
how they're doing okay right now.
338
876000
3000
làm thế nào mà chúng có thể trở lại bình thường được.
14:54
She got into Women for Women International's program.
339
879000
2000
Cô tham gia chương trình Phụ nữ vì Phụ nữ Thế giới
14:56
She got a support network.
340
881000
2000
Cô có một hệ thống hỗ trợ
14:58
She learned about her rights.
341
883000
2000
Cô được học về các quyền của mình.
15:00
We taught her vocational and business skills. We helped her get a job.
342
885000
3000
Chúng tôi dạy nghề và kỹ năng kinh doanh, giúp cô kiếm một việc làm.
15:03
She was earning 450 dollars. She was doing okay.
343
888000
3000
Cô kiếm được 450$ và đang làm việc tốt.
15:06
She was sending them to school. Have a new home.
344
891000
2000
Cô gửi các con đi học - có lại một mái ấm.
15:08
She said, "But what I worry about the most
345
893000
3000
"Nhưng điều tôi lo lắng nhiều nhất" Cô nói
15:11
is not any of that.
346
896000
2000
không phải là những điều trên
15:13
I worry that my children
347
898000
2000
Tôi lo rằng lũ trẻ
15:15
have hate in their hearts,
348
900000
3000
sẽ mang hận thù trong tim
15:18
and when they want to grow up, they want to fight again
349
903000
3000
và khi lớn lên, chúng sẽ lại muốn chiến đấu chống lại
15:21
the killers of their father and their brother."
350
906000
3000
bọn người đã giết cha và em chúng."
15:25
We need to invest in women,
351
910000
3000
Chúng ta cần đầu tư vào phụ nữ,
15:28
because that's our only chance
352
913000
3000
bởi vì đây là hy vọng duy nhất
15:31
to ensure that there is no more war
353
916000
2000
để đảm bảo rằng sẽ không còn chiến tranh
15:33
in the future.
354
918000
2000
trong tương lai.
15:35
That mother has a better chance to heal her children
355
920000
3000
Người mẹ có cơ hội tốt hơn để chữa lành cho con cái mình
15:38
than any peace agreement can do.
356
923000
3000
hơn bất kỳ bản hiệp ước hòa bình nào.
15:42
Are there good news? Of course, there are good news. There are lots of good news.
357
927000
3000
Liệu chúng ta có tin vui nào không? Tất nhiên, có tin vui, rất nhiều tin vui.
15:45
To start with, these women that I told you about
358
930000
3000
Để bắt đầu, hãy nhớ lại những người phụ nữ mà tôi đã nhắc với các bạn
15:48
are dancing and singing every single day,
359
933000
3000
đang nhảy múa và ca hát mỗi ngày
15:51
and if they can,
360
936000
2000
và nếu họ có thể.
15:53
who are we not to dance?
361
938000
2000
tại sao chúng ta lại không thể.
15:55
That girl that I told you about
362
940000
2000
Cô gái mà tôi đã kể cho các bạn
15:57
ended up starting Women for Women International Group
363
942000
3000
quyết định khởi đầu Tổ chức Phụ nữ vì Phụ nữ Quốc tế
16:00
that impacted one million people, sent 80 million dollars,
364
945000
3000
đã tạo ảnh hưởng lên một triệu người, gửi 80 triệu dollar,
16:03
and I started this from zero,
365
948000
2000
và tôi khởi đầu tất cả từ con số không,
16:05
nothing, nada, [unclear].
366
950000
3000
không gì cả, nada, ...
16:08
(Laughter)
367
953000
3000
(Cười)
16:11
They are women who are standing on their feet
368
956000
3000
Họ là những phụ nữ đứng trên đôi chân của mình
16:14
in spite of their circumstances,
369
959000
3000
vượt qua nghịch cảnh,
16:17
not because of it.
370
962000
3000
không phụ thuộc vào chúng.
16:20
Think of how the world can be a much better place
371
965000
3000
Hãy nghĩ làm cách nào mà thế giới có thể trở nên tốt đẹp hơn
16:23
if, for a change,
372
968000
2000
nếu, chỉ với một sự thay đổi,
16:25
we have a better equality,
373
970000
2000
chúng ta có được sự công bằng
16:27
we have equality,
374
972000
2000
chúng ta có sự bình đẳng,
16:29
we have a representation
375
974000
2000
chúng ta có đại diện
16:31
and we understand war,
376
976000
2000
và chúng ta hiểu được chiến tranh,
16:33
both from the front-line
377
978000
2000
cả từ tiền tuyến
16:35
and the back-line discussion.
378
980000
2000
và từ hậu phương
16:37
Rumi, a 13th-century Sufi poet,
379
982000
3000
Rumi, nhà văn Sufi ở thế kỷ 13th
16:40
says, "Out beyond the worlds
380
985000
2000
đã viết, "Phía bên kia thế giới
16:42
of right-doings and wrong-doings,
381
987000
3000
của những việc làm đúng đắn và những việc làm sai trái,
16:45
there is a field.
382
990000
2000
có một cánh đồng
16:47
I will meet you there.
383
992000
2000
tôi sẽ gặp bạn ở đó.
16:49
When the soul lies down in that grass,
384
994000
3000
Khi linh hồn nằm dưới cỏ,
16:52
the world is too full
385
997000
2000
thế giới qua đầy
16:54
to talk about.
386
999000
2000
để nói về.
16:56
Ideas, language,
387
1001000
2000
Những ý tưởng, ngôn ngữ,
16:58
even the phrase 'each other'
388
1003000
2000
và cả cụm từ "cùng nhau"
17:00
no longer makes any sense."
389
1005000
3000
không còn ý nghĩa."
17:04
I humbly add -- humbly add --
390
1009000
3000
Tôi nghiêng mình thêm rằng, nghiêng mình thêm rằng
17:07
that out beyond
391
1012000
2000
ở một nơi xa khỏi
17:09
the worlds of war and peace,
392
1014000
3000
thế giới của chiến tranh và hòa bình,
17:12
there is a field,
393
1017000
2000
có một cánh đồng
17:14
and there are many women and men
394
1019000
3000
ở đó có nhiều người đàn ông và phụ nữ
17:17
[who] are meeting there.
395
1022000
3000
gặp gỡ nhau.
17:20
Let us make this field a much bigger place.
396
1025000
3000
Hãy cùng làm nơi này rộng lớn hơn.
17:23
Let us all meet in that field.
397
1028000
3000
Và tất cả chúng ta hãy gặp nhau ở nơi đó
17:26
Thank you.
398
1031000
2000
Xin cảm ơn
17:28
(Applause)
399
1033000
11000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Zainab Salbi - Activist and social entrepreneurIraqi-born Zainab Salbi founded and runs Women for Women International, and has dedicated her life to helping women in war-torn regions rebuild their lives and communities.
Why you should listen
In her memoir Hidden in Plain Sight: Growing Up in the Shadow of Saddam, Zainab Salbi writes of being raised in Saddam Hussein's inner circle -- her father was Saddam's personal pilot. She left Iraq for an arranged marriage in the US, which quickly became another form of tyranny. But in 1993, when she heard of the rape and concentration camps in Bosnia, she realized she could no longer remain passive. Salbi founded Women for Women International to help women who are victims of war in every way -- from those who've been physically harmed to those who suffer from the poverty that war and strife inevitably bring. WFWI provides economic and emotional aid, job-skills training, and rights education, empowering women to stop the cycle of violence and create social change.
In her latest book, The Other Side of War, she shares personal stories of women's experience in conflict. As she writes: "War is not a computer-generated missile striking a digital map. War is the color of earth as it explodes in our faces, the sound of child pleading, the smell of smoke and fear. Women survivors of war are not the single image portrayed on the television screen, but the glue that holds families and countries together. Perhaps by understanding women, and the other side of war ... we will have more humility in our discussions of wars... perhaps it is time to listen to women's side of history."
Zainab Salbi | Speaker | TED.com