TED2009
Dan Dennett: Cute, sexy, sweet, funny
Dan Dennet: Dễ thương, sexy, ngọt ngào, thú vị
Filmed:
Readability: 3.4
3,553,924 views
Tại sao các em bé lại dễ thương? Tại sao bánh lại ngọt? Nhà triết gia Dan Dennett có những câu trả lời mà bạn sẽ không lường trước được, khi ông ấy đưa ra những lý lẽ khác thường của quá trình tiến hóa về sự dễ thương, những thứ mang vị ngọt và sexy (và cả giả thuyết của Matthew Hurley giải thích vì sao những câu nói đùa lại gây cười).
Dan Dennett - Philosopher, cognitive scientist
Dan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes. Full bio
Dan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I’m going around the world giving talks about Darwin,
0
0
3000
Tôi đi vòng quanh thế giới và nói về Đác-uyn
00:15
and usually what I’m talking about
1
3000
2000
và thông thường thì tôi nói về
00:17
is Darwin’s strange inversion of reasoning.
2
5000
3000
cách giải thích ngược các vấn đề khác thường của ông ấy.
00:20
Now that title, that phrase, comes from a critic, an early critic,
3
8000
5000
Một tựa đề, một cụm từ đến từ một nhà phê bình xa xưa
00:25
and this is a passage that I just love, and would like to read for you.
4
13000
4000
và đây là một đoạn mà tôi rất mong muốn được đọc cho các bạn nghe.
00:29
"In the theory with which we have to deal, Absolute Ignorance is the artificer;
5
17000
5000
"Trong thuyết mà ta nghiên cứu đến, sự vô minh tuyện đối (Absolute Ignorance) là kẻ sáng chế;
00:34
so that we may enunciate as the fundamental principle of the whole system,
6
22000
5000
để ta có thể khẳng định chắc như nguyên tắc cơ bản của toàn bộ hệ thống, mà,
00:39
that, in order to make a perfect and beautiful machine,
7
27000
3000
với mục đích hoàn thành được một cỗ máy đẹp và hoàn hảo,
00:42
it is not requisite to know how to make it.
8
30000
3000
đó là điều kiện tất yếu không chỉ là làm như thế nào để chế tạo cỗ máy đó.
00:45
This proposition will be found on careful examination to express,
9
33000
4000
Đề xuất này sẽ được nghiên cứu cẩn thận, để diễn đạt
00:49
in condensed form, the essential purport of the Theory,
10
37000
4000
dưới dạng cô đặc nội dung của Thuyết
00:53
and to express in a few words all Mr. Darwin’s meaning;
11
41000
4000
và để diễn đạt ngụ ý của Đác-uyn chỉ qua vài từ ngữ;
00:57
who, by a strange inversion of reasoning,
12
45000
4000
người mà chỉ qua cách giải thích ngược khác thường của mình
01:01
seems to think Absolute Ignorance fully qualified
13
49000
3000
lại cho rằng sự vô minh tuyệt đối lại hoàn toàn có đủ tư cách
01:04
to take the place of Absolute Wisdom in the achievements of creative skill."
14
52000
6000
thế chỗ cho sự khôn ngoan tuyệt đối (Absolute Wisdom) trong những thành tựu của khả năng sáng tạo."
01:10
Exactly. Exactly. And it is a strange inversion.
15
58000
7000
Đúng thế. Chính xác. Và nó ngược đời khác thường thật.
01:17
A creationist pamphlet has this wonderful page in it:
16
65000
4000
Một nhà pam-phơ-lê (pamhlet) sáng tạo có một trang sách tuyệt vời thế này:
01:21
"Test Two:
17
69000
2000
"Bài kiểm tra số hai:
01:23
Do you know of any building that didn’t have a builder? Yes/No.
18
71000
4000
Bạn có biết tòa nhà nào mà lại không có người xây không? Có/Không.
01:27
Do you know of any painting that didn’t have a painter? Yes/No.
19
75000
3000
Bạn có biết bức tranh nào mà lại không có người vẽ không? Có/ Không.
01:30
Do you know of any car that didn’t have a maker? Yes/No.
20
78000
4000
Bạn có biết chiếc xe nào mà lại không có nhà sản xuất không? Có /Không.
01:34
If you answered 'Yes' for any of the above, give details."
21
82000
5000
Nếu bạn trả lời "Có" cho bất kỳ câu nào ở trên, hãy giải thích."
01:39
A-ha! I mean, it really is a strange inversion of reasoning.
22
87000
6000
À-há! Ý tôi là đó thật sự là một kiểu biện luận ngược khác thường.
01:45
You would have thought it stands to reason
23
93000
4000
Các bạn hẳn sẽ nghĩ rằng một đồ án
01:49
that design requires an intelligent designer.
24
97000
4000
phải có một nhà thiết kế thông minh là một lẽ đương nhiên.
01:53
But Darwin shows that it’s just false.
25
101000
2000
Nhưng Đác-uyn lại cho thấy điều đó là hoàn toàn sai lầm.
01:55
Today, though, I’m going to talk about Darwin’s other strange inversion,
26
103000
5000
Tuy nhiên, hôm nay tôi sẽ nói đến một lỹ lẽ ngược khác của Đác-uyn.
02:00
which is equally puzzling at first, but in some ways just as important.
27
108000
6000
Lý lẽ đó ban đầu khá là khó hiểu nhưng không kém phần quan trọng.
02:06
It stands to reason that we love chocolate cake because it is sweet.
28
114000
7000
Chúng ta thích bánh sô-cô-la tại vì nó ngọt, một lẽ đương nhiên.
02:13
Guys go for girls like this because they are sexy.
29
121000
6000
Các chàng trai thích những cô gái như thế này bởi vì họ xinh đẹp.
02:19
We adore babies because they’re so cute.
30
127000
4000
Chúng ta yêu quí các em bé bởi vì chúng đáng yêu.
02:23
And, of course, we are amused by jokes because they are funny.
31
131000
9000
Và tất nhiên, chúng ta buồn cười khi nghe những câu nói đùa vì chúng buồn cười.
02:32
This is all backwards. It is. And Darwin shows us why.
32
140000
7000
Tất cả những thứ này là hoàn toàn ngược. Và Đác-uyn cho ta thấy vì sao.
02:39
Let’s start with sweet. Our sweet tooth is basically an evolved sugar detector,
33
147000
8000
Hãy bắt đầu với vị ngọt. Sự thích thú với đồ ngọt của chúng ta về bản chất là một máy dò đường ăn
02:47
because sugar is high energy, and it’s just been wired up to the preferer,
34
155000
4000
bởi vì đường chứa nhiều năng lượng và vì thế nó đã được gắn kết với sở thích
02:51
to put it very crudely, and that’s why we like sugar.
35
159000
5000
và đó là vì sao ta lại thích ăn ngọt.
02:56
Honey is sweet because we like it, not "we like it because honey is sweet."
36
164000
7000
Mật ngọt bởi vì ta thích nó chứ không phải "chúng ta thích mật tại vì nó ngọt."
03:03
There’s nothing intrinsically sweet about honey.
37
171000
5000
Về bản chất mật không có gì ngọt cả.
03:08
If you looked at glucose molecules till you were blind,
38
176000
4000
Nếu các bạn nhìn kỹ các phân tử glucose chán thì thôi
03:12
you wouldn’t see why they tasted sweet.
39
180000
3000
các bạn cũng sẽ không thấy được tại sao nó lại ngọt.
03:15
You have to look in our brains to understand why they’re sweet.
40
183000
6000
Các bạn phải nhìn vào bên trong bộ não các bạn để hiểu được tại sao nó lại ngọt.
03:21
So if you think first there was sweetness,
41
189000
2000
Nếu các bạn nghĩ rằng từ ban đầu đã có vị ngọt
03:23
and then we evolved to like sweetness,
42
191000
2000
rồi chúng ta tiến hóa để thích vị ngọt
03:25
you’ve got it backwards; that’s just wrong. It’s the other way round.
43
193000
4000
thì các bạn đã nghĩ ngược rồi; điều đó hoàn toàn sai. Nó ngược lại cơ.
03:29
Sweetness was born with the wiring which evolved.
44
197000
4000
Sự ngọt được sinh ra bên trong sự lặp đặt mà đã tiến hóa lên.
03:33
And there’s nothing intrinsically sexy about these young ladies.
45
201000
4000
Và những cô gái này cũng chẳng có gì sexy về bản chất.
03:37
And it’s a good thing that there isn’t, because if there were,
46
205000
5000
Và cũng may là không có, bởi nếu mà có
03:42
then Mother Nature would have a problem:
47
210000
4000
thì Bà Mẹ Tự Nhiên sẽ gặp phải một vấn đề:
03:46
How on earth do you get chimps to mate?
48
214000
5000
Làm sao để cho mấy con tinh tinh này nó chịch nhau đây?
03:53
Now you might think, ah, there’s a solution: hallucinations.
49
221000
8000
Các bạn có thể nghĩ, à, có một giải pháp: ảo giác.
04:01
That would be one way of doing it, but there’s a quicker way.
50
229000
4000
Đó là một cách, nhưng có cách nhanh hơn.
04:05
Just wire the chimps up to love that look,
51
233000
3000
Cứ lắp sẵn cho bọn tinh tinh nó thích giáng vẻ đó là xong
04:08
and apparently they do.
52
236000
3000
và có vẻ như chúng thích thật.
04:11
That’s all there is to it.
53
239000
4000
Đó là toàn bộ câu chuyện.
04:16
Over six million years, we and the chimps evolved our different ways.
54
244000
4000
Trong sáu triệu năm qua, ta và loài tinh tinh đã tiến hóa theo những con đường khác nhau.
04:20
We became bald-bodied, oddly enough;
55
248000
3000
Chúng ta không còn lông lá như tổ tiên nữa, lạ thay;
04:23
for one reason or another, they didn’t.
56
251000
4000
bọn tinh tinh không hiểu sao vẫn không thay đổi tí nào.
04:27
If we hadn’t, then probably this would be the height of sexiness.
57
255000
12000
Nếu chúng ta cũng không tiến hóa như tinh tinh, thì hẳn đây sẽ là chuẩn mực về cái đẹp.
04:39
Our sweet tooth is an evolved and instinctual preference for high-energy food.
58
267000
5000
Sự ham thích đồ ngọt của chúng ta là sở thích những đồ ăn năng lượng cao do bản năng mà đã được tiến hóa.
04:44
It wasn’t designed for chocolate cake.
59
272000
3000
Nó không hề được thiết kế cho bánh sô-cô-la.
04:47
Chocolate cake is a supernormal stimulus.
60
275000
3000
Bánh sô-cô-la là một thứ kích thích lạ thường.
04:50
The term is owed to Niko Tinbergen,
61
278000
2000
Thuật ngữ đó là của Niko Tinbergen,
04:52
who did his famous experiments with gulls,
62
280000
2000
anh đã tiến hành thí nghiệm với mấy con mòng biển
04:54
where he found that that orange spot on the gull’s beak --
63
282000
4000
và anh đã thấy rằng cái nốt màu cam trên mỏ mòng biển --
04:58
if he made a bigger, oranger spot
64
286000
2000
nếu anh làm nó to ra, cái nốt màu cam đó
05:00
the gull chicks would peck at it even harder.
65
288000
2000
mấy con mòng biển cái sẽ gõ mạnh hơn.
05:02
It was a hyperstimulus for them, and they loved it.
66
290000
3000
Đó là một thứ kích thích cao đối với chúng, và chúng cực thích nó.
05:05
What we see with, say, chocolate cake
67
293000
4000
Những gì chúng ta thấy đối với bánh sô-cô-la
05:09
is it’s a supernormal stimulus to tweak our design wiring.
68
297000
5000
là một chất kích thích lạ có tác dụng chỉnh lại sự lắp đặt trong thiết kế của chúng ta.
05:14
And there are lots of supernormal stimuli; chocolate cake is one.
69
302000
3000
Và có rất nhiều thứ kích thích khác; bánh sô-cô-la là một.
05:17
There's lots of supernormal stimuli for sexiness.
70
305000
3000
Có rất nhiều thứ kích thích lạ khác cho sự sexy.
05:20
And there's even supernormal stimuli for cuteness. Here’s a pretty good example.
71
308000
6000
Và có cả thứ kích thích cho sự dễ thương. Đây là một ví dụ hay.
05:26
It’s important that we love babies, and that we not be put off by, say, messy diapers.
72
314000
5000
Việc chúng ta thích các em bé là một điều quan trọng, cũng tương tự như việc chúng ta không ghê mấy thứ như tã bẩn của em bé.
05:31
So babies have to attract our affection and our nurturing, and they do.
73
319000
6000
Các em bé phải thu hút được sự yêu mến và sự nuôi dưỡng của ta, và đúng thế thật.
05:37
And, by the way, a recent study shows that mothers
74
325000
4000
Một cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy rằng các bà mẹ
05:41
prefer the smell of the dirty diapers of their own baby.
75
329000
3000
thích mùi tã bẩn của con của mình.
05:44
So nature works on many levels here.
76
332000
3000
Vì vậy nên tự nhiên đang làm việc trên nhiều cấp.
05:47
But now, if babies didn’t look the way they do -- if babies looked like this,
77
335000
5000
Bây giờ, nếu các em bé trông không giống như thế này, nếu các em bé trông như thế này
05:52
that’s what we would find adorable, that’s what we would find --
78
340000
4000
thì ta sẽ thấy đó là dễ thương, ta sẽ thấy rằng --
05:56
we would think, oh my goodness, do I ever want to hug that.
79
344000
6000
ta sẽ nghĩ rằng, trời ơi, yêu quá.
06:02
This is the strange inversion.
80
350000
2000
Đó là sự đảo ngược lạ thường.
06:04
Well now, finally what about funny. My answer is, it’s the same story, the same story.
81
352000
7000
Cuối cùng, về sự vui nhộn. Câu trả lời của tôi là, cũng thế, cũng tương tự như thế.
06:11
This is the hard one, the one that isn’t obvious. That’s why I leave it to the end.
82
359000
4000
Đây là một trường hợp khó, tại nó khó hiểu. Cũng là vì sao tôi để nó đến cuối.
06:15
And I won’t be able to say too much about it.
83
363000
2000
Và tôi cũng sẽ không nói được nhiều về nó.
06:17
But you have to think evolutionarily, you have to think, what hard job that has to be done --
84
365000
6000
Nhưng các bạn phải nghĩ về nó theo cách của sự tiến hóa, các bạn phải nghĩ rằng ta phải làm sao đây --
06:23
it’s dirty work, somebody’s got to do it --
85
371000
3000
đó là một việc "khó khăn", nhưng ai đó phải làm nó thôi --
06:26
is so important to give us such a powerful, inbuilt reward for it when we succeed.
86
374000
8000
nó rất là quan trọng tại nó đem lại cho ta sức mạnh, một phần thưởng bên trong khi ta thành công.
06:34
Now, I think we've found the answer -- I and a few of my colleagues.
87
382000
4000
Bây giờ tôi nghĩ rằng ta đã tìm ra câu trả lời, tôi và vài người đồng nghiệp.
06:38
It’s a neural system that’s wired up to reward the brain
88
386000
4000
Đó là một hệ thống dây thần kinh được sắp đặt để thưởng bộ não
06:42
for doing a grubby clerical job.
89
390000
5000
mỗi lần làm xong một công việc văn phòng tẻ nhạt.
06:48
Our bumper sticker for this view is
90
396000
4000
Chiếc nhãn cho xe cho ý niệm này là
06:52
that this is the joy of debugging.
91
400000
3000
đây là sự thích thú trong việc gỡ lỗi.
06:55
Now I’m not going to have time to spell it all out,
92
403000
2000
Tôi sẽ không nói được hết
06:57
but I’ll just say that only some kinds of debugging get the reward.
93
405000
5000
nhưng tôi sẽ nói rằng chỉ một vài kiểu gỡ lỗi đem lại được phần thưởng thôi.
07:02
And what we’re doing is we’re using humor as a sort of neuroscientific probe
94
410000
8000
Và chúng ta đang sử dụng sự hài hước như một máy dò nơ-ron
07:10
by switching humor on and off, by turning the knob on a joke --
95
418000
4000
bằng cách bật và tắt sự hài hước, bằng cách vặn nút với một câu nói đùa --
07:14
now it’s not funny ... oh, now it’s funnier ...
96
422000
2000
giờ nó không buồn cười ... ồ, giờ buồn cười hơn rồi ...
07:16
now we’ll turn a little bit more ... now it’s not funny --
97
424000
2000
giờ ta vặn thêm chút nữa ... giờ nó lại hết buồn cười rồi --
07:18
in this way, we can actually learn something
98
426000
3000
bằng cách này, chúng ta sẽ có thể học tập được một điều
07:21
about the architecture of the brain,
99
429000
2000
về kiến trúc của bộ não,
07:23
the functional architecture of the brain.
100
431000
2000
kiến trúc hoạt động của bộ não.
07:25
Matthew Hurley is the first author of this. We call it the Hurley Model.
101
433000
5000
Matthew Hurley là tác giả đầu tiên trong lĩnh vực này. Chúng tôi gọi nó là Mô Hình Hurley.
07:30
He’s a computer scientist, Reginald Adams a psychologist, and there I am,
102
438000
4000
Anh ta là một chuyên gia tin học, Reginald Adams là một nhà tâm thần học và kia là tôi
07:34
and we’re putting this together into a book.
103
442000
2000
và chúng tôi đang viết một cuốn sách về vấn đề này.
07:36
Thank you very much.
104
444000
3000
Cám ơn các bạn nhiều.
ABOUT THE SPEAKER
Dan Dennett - Philosopher, cognitive scientistDan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes.
Why you should listen
One of our most important living philosophers, Dan Dennett is best known for his provocative and controversial arguments that human consciousness and free will are the result of physical processes in the brain. He argues that the brain's computational circuitry fools us into thinking we know more than we do, and that what we call consciousness — isn't. His 2003 book "Freedom Evolves" explores how our brains evolved to give us -- and only us -- the kind of freedom that matters, while 2006's "Breaking the Spell" examines belief through the lens of biology.
This mind-shifting perspective on the mind itself has distinguished Dennett's career as a philosopher and cognitive scientist. And while the philosophy community has never quite known what to make of Dennett (he defies easy categorization, and refuses to affiliate himself with accepted schools of thought), his computational approach to understanding the brain has made him, as Edge's John Brockman writes, “the philosopher of choice of the AI community.”
“It's tempting to say that Dennett has never met a robot he didn't like, and that what he likes most about them is that they are philosophical experiments,” Harry Blume wrote in the Atlantic Monthly in 1998. “To the question of whether machines can attain high-order intelligence, Dennett makes this provocative answer: ‘The best reason for believing that robots might some day become conscious is that we human beings are conscious, and we are a sort of robot ourselves.'"
In recent years, Dennett has become outspoken in his atheism, and his 2006 book Breaking the Spell calls for religion to be studied through the scientific lens of evolutionary biology. Dennett regards religion as a natural -- rather than supernatural -- phenomenon, and urges schools to break the taboo against empirical examination of religion. He argues that religion's influence over human behavior is precisely what makes gaining a rational understanding of it so necessary: “If we don't understand religion, we're going to miss our chance to improve the world in the 21st century.”
Dennett's landmark books include The Mind's I, co-edited with Douglas Hofstaedter, Consciousness Explained, and Darwin's Dangerous Idea. Read an excerpt from his 2013 book, Intuition Pumps, in the Guardian >>
Dan Dennett | Speaker | TED.com