TED2007
Gever Tulley: 5 dangerous things you should let your kids do
Gever Tulley: သင့်ကလေးများကို လုပ်ခွင့်ပေးသင့်တဲ့ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အရာ ၅-ခု
Filmed:
Readability: 3.5
5,050,524 views
လက်တွေ့သင်တန်းကျာင်းကို တည်ထောင်သူ Gever Tulley က သင့်ကလေးများကို လုပ်ခွင့်ပေးသင့်တဲ့ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အရာ ၅-ခု ကို ပြောပြလိုက်ပါတယ်။ TED University ၂၀၀၇ မှ ပြန်လည် ကောက်နုတ်တင်ပြထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။
Gever Tulley - Tinkerer
The founder of the Tinkering School, Gever Tulley likes to build things with kids. Full bio
The founder of the Tinkering School, Gever Tulley likes to build things with kids. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Welcome to "Five Dangerous Things You Should Let Your Children Do."
0
0
5000
"သင့်ကလေးတွေကို လုပ်ခွင့်ပေးသင့်တဲ့ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အရာ ၅-ခု" အကြောင်း ဟောပြောပွဲမှ ကြိုဆိုပါတယ်
00:18
I don't have children.
1
5000
2000
ကျွန်တော့်မှာ ကလေးမရှိပါဘူး
00:20
I borrow my friends' children, so
2
7000
2000
ဒါကြောင့် သူငယ်ချင်းတွေရဲ့ ကလေးတွေကို ကျွန်တော် ငှားရတယ်
00:22
(Laughter)
3
9000
3000
(ရယ်မောသံများ)
00:26
take all this advice with a grain of salt.
4
13000
2000
အခုပြောမယ့် အကြံဉာဏ်တွေကို စဉ်းစားချင့်ချိန်ပြီး လက်ခံကြပါ
00:28
I'm Gever Tulley.
5
15000
3000
ကျွန်တော်က ဂီဗာ တာလီပါ
00:31
I'm a contract computer scientist by trade,
6
18000
4000
ကျွန်တော့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းကတော့ ကွန်ပျူတာ ပညာရှင်ပါ
00:35
but I'm the founder of something called the Tinkering School.
7
22000
5000
ဒါပေမယ့် ကျွန်တော်က လက်တွေ့သင်တန်းကျောင်းလို့ ခေါ်တဲ့ဟာကို တည်ထောင်ခဲ့သူပါ
00:40
It's a summer program which aims to help kids to learn
8
27000
3000
အဲဒါက နွေရာသီမှာလုပ်တဲ့ အစီအစဉ် တစ်ခုပါ၊ ရည်ရွယ်တာကတော့ ကလေးတွေကို
00:43
how to build the things that they think of.
9
30000
3000
သူတို့စဉ်းစားမိတဲ့ဟာတွေကို ဘယ်လိုတည်ဆောက်ရတယ်ဆိုတာ လေ့လာနိုင်အောင် အထောက်အကူပေးဖို့ပါ
00:46
So we build a lot of things.
10
33000
2000
ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ အများကြီး တည်ဆောက်ဖြစ်ပါတယ်
00:48
And I do put power tools into the hands of second-graders.
11
35000
3000
၂-တန်းကျောင်းသားလေးတွေ လက်ထဲကို ကျွန်တော်က ဆောက်လုပ်ရေး ကိရိယာတွေ ထည့်ပေးလိုက်တာ
00:51
So if you're thinking about sending your kid to Tinkering School,
12
38000
4000
ဒါကြောင့် ခင်ဗျားတို့က ကိုယ့်ကလေးကို လက်တွေ့သင်တန်းကျောင်းကို ပို့ဖို့ စဉ်းစားနေတယ်ဆိုရင်
00:55
they do come back bruised, scraped and bloody.
13
42000
3000
သူတို့တွေ အဖုအပိန့်တွေ၊ ခြစ်ရာတွေ၊ သွေးသံတွေနဲ့ ပြန်လာမှာနော်
01:00
So, you know, we live in a world
14
47000
2000
သိကြတဲ့အတိုင်းပဲ ကျွန်တော်တို့နေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးက
01:02
that's subjected to ever more stringent child safety regulations.
15
49000
4000
ပိုမိုတင်းကြပ်လာတဲ့ ကလေးသူငယ် ဆိုင်ရာ လုံခြုံရေး စည်းကမ်းတွေရှိနေတယ်
01:06
There doesn't seem to be any limit on how crazy
16
53000
6000
ဒါနဲ့ပတ်သက်လို့ အကန့်အသတ်ရှိမယ့်ပုံမပေါ်ပါဘူး
01:12
child safety regulations can get.
17
59000
2000
ကလေးသူငယ် ဆိုင်ရာ လုံခြံုရေး စည်းကမ်းတွေကို ဘယ်လောက်ထိ ရူးရူးသွပ်သွပ်ထားကြမယ်ဆိုတာကိုပေါ့
01:14
We put suffocation warnings on all the -- on every piece of plastic film
18
61000
5000
ကျွန်တော်တို့ ပလတ်စတစ် ဖလင်အပိုင်းအစတိုင်းမှာ အသက်ရှူလမ်းကြောင်းပိတ်ဆို့နိုင်တယ်ဆိုတဲ့ သတိပေးချက်ကို ရေးထားကြတယ်
01:19
manufactured in the United States or for sale
19
66000
2000
အမေရိကန်ကထုတ်တဲ့ဖလင်ပဲဖြစ်ဖြစ် ရောင်းတဲ့ဖလင်ပဲဖြစ်ဖြစ်
01:21
with an item in the United States.
20
68000
2000
အမေရိကန်မှာ တခြားဟာတခုနဲ့ တွဲရောင်းတဲ့ဖလင်ပဲဖြစ်ဖြစ်ပေါ့
01:23
We put warnings on coffee cups to tell us
21
70000
3000
ကျွန်တော်တို့ ကော်ဖီခွက်တွေမှာ ကျွန်တော်တို့ကို သတိပေးနိုင်အောင်
01:26
that the contents may be hot.
22
73000
3000
"အထဲမှာရှိသောအရာသည် အပူလောင်နိုင်သည်" လို့ ရေးထားတတ်ကြတယ်
01:29
And we seem to think that any item
23
76000
4000
ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ ဒီလိုလဲ တွေးချင်တွေးနေကြဦးမှာ
01:33
sharper than a golf ball is too sharp
24
80000
2000
ဂေါက်ရိုက်ဘောလုံးထက် ပို၍ချွန်ထက်သောအရာသည်
01:35
for children under the age of 10.
25
82000
2000
၁၀-နှစ်အောက် ကလေးများအတွက် အလွန် ချွန်ထက်သည်ပေါ့
01:37
So where does this trend stop?
26
84000
4000
အဲဒီတော့ ဒီလမ်းကြောင်း ဘယ်မှာ ရပ်သွားသလဲ?
01:41
When we round every corner and eliminate every sharp object,
27
88000
5000
ကျွန်တော်တို့ ထောင့်တိုင်းကို ၀ိုင်းပစ်မယ်၊ ချွန်ထက်တဲ့အရာမှန်သမျှ ဖယ်ရှားပစ်မယ်
01:46
every pokey bit in the world,
28
93000
2000
လောကမှာ ရှိသမျှ ချောင်ကြိုချောင်ကြားကဟာမကျန် ဖယ်ရှားပစ်မယ်ဆိုရင်
01:49
then the first time that kids come in contact with anything sharp
29
96000
4000
ကလေးတွေ ပထမဆုံးအကြိမ် ချွန်ထက်တဲ့အရာတွေနဲ့
01:53
or not made out of round plastic,
30
100000
3000
ဒါမှမဟုတ် အနားဝိုင်းပလတ်စတစ်နဲ့ လုပ်ထားတာမဟုတ်တဲ့ အရာတွေနဲ့ ထိမယ်ကိုင်မယ်ဆိုရင်
01:56
they'll hurt themselves with it.
31
103000
2000
သူတို့တွေ အဲဒီပစ္စည်းတွေကြောင့် ထိခိုက်နာကြင်ကုန်တော့မှာပေါ့
01:59
So, as the boundaries of what we determine as the safety zone
32
106000
6000
ဒါကြောင့် ကျွန်တော်တို့ ဆုံးဖြတ်ထားတဲ့ ကန့်သတ်ဘောင်ဖြစ်တဲ့ လုံခြံုစိတ်ချရတယ်ဆိုတဲ့ဇုံဟာ
02:05
grow ever smaller, we cut off our children from valuable opportunities
33
112000
6000
တဖြည်းဖြည်းသေးလာလေ၊ ကျွန်တော်တို့ ကလေးတွေအတွက် အဖိုးတန် အခွင့်အရေးတွေဖြစ်တဲ့
02:11
to learn how to interact with the world around them.
34
118000
2000
သူတို့ ၀န်းကျင်ကမ္ဘာနဲ့ ဘယ်လို တုံ့ပြန်ပြုမူမယ်ဆိုတဲ့ လေ့လာသင်ယူခွင့်ကို ဖြတ်တောက်ပစ်နေတာပဲပေါ့
02:14
And despite all of our best efforts and intentions,
35
121000
4000
ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လောက်ပဲ အစွမ်းကုန် အင်အားစိုက်စိုက်၊ ဘယ်လောက်ပဲ ရည်ရွယ်ချက်ကောင်းတွေရှိရှိ
02:18
kids are always going to figure out
36
125000
1000
ကလေးတွေက လျှောက်လက်တည့်စမ်းကြမှာပါပဲ
02:19
how to do the most dangerous thing they can,
37
126000
3000
အန္တရာယ်အရှိဆုံးအရာကို သူတို့စွမ်းသလောက် ဘယ်လိုလုပ်မလဲပေါ့
02:22
in whatever environment they can.
38
129000
2000
သူတို့ဖာသာ ဘယ် ပတ်ဝန်းကျင်မှာပဲ ရှိနေနေပေါ့
02:25
So despite the provocative title, this presentation is really about safety
39
132000
6000
ခေါင်းစဉ်က ဆွပေးသလိုဖြစ်နေပေမယ့် ဒီ ဆွေးနွေးတင်ပြမှုက တကယ့်တော့ လုံခြံုရေးအကြောင်းနဲ့
02:32
and about some simple things that we can do
40
139000
4000
တစ်ချို့ ရိုးရှင်းတဲ့ ကျွန်တော်တို့လည်းလုပ်ပေးနိုင်တဲ့
02:36
to raise our kids to be creative, confident
41
143000
6000
ကျွန်တော်တို့ကလေးတွေ ဆန်းသစ်တီထွင်တတ်အောင် ယုံကြည်စိတ်ရှိအောင်
02:42
and in control of the environment around them.
42
149000
2000
သူတို့အနီးအနားက ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းချုပ်တတ်အောင် မြေတောင်မြှောက်ပေးဖို့အကြောင်းတွေပါ
02:45
And what I now present to you is an excerpt from a book in progress.
43
152000
5000
အခုကျွန်တော် ခင်ဗျားတို့ကို တင်ပြနေတာက ရေးနေဆဲဖြစ်တဲ့ စာအုပ်တစ်အုပ်ထဲက ကောက်နှုတ်ထားတာပါ
02:51
The book is called "50 Dangerous Things."
44
158000
2000
စာအုပ်ကိုတော့ ''အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အရာ ၅၀" လို့ခေါ်ပါတယ်
02:53
This is five dangerous things.
45
160000
2000
ဒါက အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အရာ ၅-ခုပါ
02:55
Thing number one -- play with fire.
46
162000
3000
နံပါတ်တစ် အရာကတော့ -- မီးနဲ့ကစားပါတဲ့
02:58
Learning to control one of the most elemental forces in nature
47
165000
5000
သဘာဝရဲ့ အခြေခံအကျဆုံး အင်အားတွေထဲက တစ်ခုကို ထိန်းချုပ်ဖို့ လေ့လာခြင်းဟာ
03:03
is a pivotal moment in any child's personal history.
48
170000
4000
ကလေးတိုင်းရဲ့ တစ်ကိုယ်ရည် သမိုင်းမှာ အခရာကျတဲ့ အခါကာလပါပဲ
03:07
Whether we remember it or not,
49
174000
2000
ကျွန်တော်တို့ မှတ်မိသည်ဖြစ်စေ မမှတ်မိသည်ဖြစ်စေ
03:09
it's a -- it's the first time we really get
50
176000
3000
ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့ ပထမဆုံးအကြိမ်အနေနဲ့
03:12
control of one of these mysterious things.
51
179000
3000
ဒီဆန်းကြယ်တဲ့ အရာတွေထဲကတစ်ခုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့တယ်
03:15
These mysteries are only revealed
52
182000
2000
ဒီ ဆန်းကြယ်မှုတွေဟာ
03:17
to those who get the opportunity to play with it.
53
184000
2000
သူတို့နဲ့ ကစားဖို့ အခွင့်အလမ်းရတဲ့သူတွေအတွက်ပဲ အဖြေရှိတာပါ
03:19
So, playing with fire.
54
186000
3000
အဲဒါကြောင့် မီးနဲ့ကစားရခြင်းပါ
03:22
This is like one of the great things we ever discovered, fire.
55
189000
6000
ဒါက ကျွန်တော်တို့ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တဲ့ ကြီးကျယ်တဲ့အရာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့ မီးလိုပါပဲ
03:28
From playing with it, they learn some basic principles about fire,
56
195000
3000
မီးနဲ့ကစားခြင်းအားဖြင့် သူတို့တွေ မီးအကြောင်း အခြေခံ စည်းမျည်းတွေ၊
03:31
about intake, about combustion, about exhaust.
57
198000
4000
မီးသုံးတဲ့ပမာဏတွေ၊ ပေါက်ကွဲလောင်ကျွမ်းတာတွေ၊ မီးပြန်စွန့်ထုတ်တာတွေကို သိသွားမယ်
03:35
These are the three working elements of fire
58
202000
2000
ဒါတွေဟာ မီးရဲ့ ပတ်သက်နေတဲ့ အစိတ်အပိုင်း ၃-ခုပါပဲ
03:37
that you have to have to have a good controlled fire.
59
204000
3000
ဒါတွေကို ခင်ဗျားတို့က ကောင်းကောင်း ထိန်းချုပ်တတ်ရမယ်
03:40
And you can think of the open-pit fire as a laboratory.
60
207000
5000
ဖွင့်ထားတဲ့ မီးရှို့ဇကာထဲက မီးကို လက်တွေ့စမ်းသပ်ခန်းလို စဉ်းစားရင်
03:45
You don't know what they're going to learn from playing with it.
61
212000
2000
အဲဒါနဲ့ ကစားလို့ ကလေးတွေ ဘာသိသွားမလဲဆိုတာ ခင်ဗျားတို့ မသိနိုင်ပါဘူး
03:47
You know, let them fool around with it on their own terms and trust me,
62
214000
5000
အဲဒါကို သူတို့ဖာသာ ကလိခွင့်ပေးလိုက်ပါ၊ ကျွန်တော်ပြောတာကိုယုံ
03:53
they're going to learn things
63
220000
2000
သူတို့တွေ သိသွားလိမ့်မယ်
03:55
that you can't get out of playing with Dora the Explorer toys.
64
222000
5000
စူးစမ်းရှာဖွေသူ ဒိုရာလို အရုပ်တွေနဲ့ ကစားလို့မရနိုင်တဲ့ အကျိုးတရားတွေပေါ့
04:01
Number two -- own a pocketknife.
65
228000
3000
နံပါတ် နှစ် ကတော့ အိတ်ဆောင်ဓါးတစ်ချောင်း ပိုင်ထားဖို့ပါ
04:04
Pocketknives are kind of drifting out of our cultural consciousness,
66
231000
4000
အိတ်ဆောင်ဓါးတွေဟာ ကျွန်တော်တို့ ယဉ်ကျေးမှုအသိကနေ တရွတ်ဆွဲ ထွက်ခွာနေကြပါပြီ
04:09
which I think is a terrible thing.
67
236000
2000
ဒါကို ကျွန်တော်ကတော့ ဆိုးဝါးတဲ့ကိစ္စလို့ထင်မိတယ်
04:11
(Laughter)
68
238000
3000
(ရယ်မောသံများ)
04:15
Your first -- your first pocketknife is like the first universal tool that you're given.
69
242000
5000
ခင်ဗျားရဲ့ အိတ်ဆောင်ဓါးဟာ ခင်ဗျားကို လက်ဆောင်ပေးလိုက်တဲ့ ပထမဆုံး စွယ်စုံသုံး ကိရိယာတစ်ခုပါ
04:20
You know, it's a spatula, it's a pry bar,
70
247000
3000
အဲဒါဟာ ယောက်မဆိုလည်းဟုတ်တယ်၊ ကလော်တဲ့တုတ်ဆိုလည်းဟုတ်တယ်
04:23
it's a screwdriver and it's a blade.
71
250000
3000
အဲဒါဟာ ၀က်အူလှည့်ဖြစ်သလို၊ အဲဒါဟာ ဓါးမလည်းဖြစ်ပါတယ်
04:26
And it's a -- it's a powerful and empowering tool.
72
253000
5000
အဲဒါဟာ အစွမ်းထက်တဲ့၊ အစွမ်းတွေကိုပေးတဲ့ ကိရိယာတစ်ခုပါပဲ
04:31
And in a lot of cultures they give knives --
73
258000
3000
ယဉ်ကျေးမှုတော်တော်များများမှာ သူတို့တွေက ဓါးကိုပေးကြတယ်
04:34
like, as soon as they're toddlers they have knives.
74
261000
2000
သူတို့ လမ်းလျှောက်တတ်ကာစကလေးအရွယ်ရောက်တာနဲ့ သူတို့မှာ ဓါးတွေ ရှိနေပြီ
04:36
These are Inuit children cutting whale blubber.
75
263000
4000
ဒါတွေက အင်းနူဝစ် (အက်စကီးမိုးလူမျိုးနွယ်တစ်မျိူး) ကလေးလေးတွေ ဝေလငါးအဆီ လှီးနေကြတာပါ
04:40
I first saw this in a Canadian Film Board film when I was 10,
76
267000
4000
ဒါကို ကျွန်တော် ၁၀-နှစ်သားတုန်းက ကနေးဒီးယန်း ရုပ်ရှင်ပွဲတော်မှာ ပထမဆုံး ကြည့်ခဲ့ဖူးတာ
04:44
and it left a lasting impression, to see babies playing with knives.
77
271000
4000
ကလေးတွေ ဓါးတွေနဲ့ ကစားနေတာကို တွေ့ရတာ မပျောက်နိုင်အောင်ပဲ စိတ်ထဲစွဲထင်ကျန်နေတယ်
04:48
And it shows that kids can develop an extended sense of self
78
275000
4000
ကလေးတွေဟာ "မိမိ" ဆိုတဲ့ ဆင့်ပွားအသိကို မွေးမြူနိုင်တယ်ဆိုတာ ဒီဟာကနေ ပြောပြနေတယ်
04:52
through a tool at a very young age.
79
279000
2000
နုနယ်တဲ့အရွယ်မှာ ပစ္စည်းကိရိယာတစ်ခုကနေတဆင့်ပေါ့
04:54
You lay down a couple of very simple rules --
80
281000
2000
ခင်ဗျားတို့သာ ရိုးရှင်းတဲ့ စည်းမျည်းလေး ၂-ခုလောက် ချထားလိုက်
04:57
always cut away from your body, keep the blade sharp, never force it
81
284000
5000
ခန္ဒာကိုယ်နဲ့ဝေးတဲ့နေရာကနေ လှီးဖြတ်ဖို့၊ အသွားကို မြိနေအောင်ထားဖို့၊ အားနဲ့မသုံးဖို့
05:02
-- and these are things kids can understand and practice with.
82
289000
3000
ဒါတွေက ကလေးတွေ နားလည်နိုင်၊ လိုက်နာလေ့ကျင့်နိုင်တဲ့ ကိစ္စတွေပါ
05:05
And yeah, they're going to cut themselves.
83
292000
1000
သူတို့ဖာသာ ရှမိတာမျိုးတွေလည်း ရှိမှာပါပဲ
05:06
I have some terrible scars on my legs from where I stabbed myself.
84
293000
3000
ကျွန်တော့်ခြေထောက်မှာ ဆိုးဝါးတဲ့ အမာရွတ်တွေရှိတယ်၊ ကျွန်တော့်ဖာသာ ထိုးမိတာ
05:10
But you know, they're young. They heal fast.
85
297000
2000
ဒါပေမယ့် ခင်ဗျားတို့သိတဲ့အတိုင်းပဲ ကလေးတွေက ငယ်တော့ ရှရင် ပျောက်တာမြန်တယ်
05:12
(Laughter)
86
299000
4000
(ရယ်မောသံများ)
05:16
Number three -- throw a spear.
87
303000
2000
နံပါတ် သုံး -- ကတော့ လှံပစ်ခြင်းပါ
05:19
It turns out that our brains are actually wired for throwing things
88
306000
4000
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးဏှောက်က တကယ်တော့ ပစ္စည်းပစ္စယတွေကို ပစ်ခတ်ဖို့ချိတ်သွယ်ထားသလိုဖြစ်နေတယ်
05:23
and, like muscles, if you don't use parts of your brain,
89
310000
5000
ကြွက်သားတွေလိုပါပဲ၊ ဦးဏှောက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတွေကို အသုံးမပြုရင်
05:28
they tend to atrophy over time.
90
315000
2000
အချိန်ကြာလာလေ ကြံု့လာပျက်ဆီးလာလေပဲ
05:31
But when you exercise them,
91
318000
3000
ဒါပေမယ့် အဲဒီကြွက်သားတွေကို လေ့ကျင့်ပေးမယ်ဆိုရင်
05:34
any given muscle adds strength to the whole system
92
321000
2000
ရှိသမျှကြွက်သားတွေက စနစ်တစ်ခုလုံးကို ကြံ့ခိုင်မှုပေးပါတယ်
05:36
and that applies to your brain too.
93
323000
2000
ခင်ဗျားတို့ရဲ့ဦးဏှောက်လည်း ဒီသဘောတရားအတိုင်းပါပဲ
05:39
So practicing throwing things has been shown to
94
326000
4000
ဒါကြောင့် ပစ္စည်းတွေပစ်တာကို လေ့ကျင့်ပေးခြင်းအားဖြင့်
05:43
stimulate the frontal and parietal lobes,
95
330000
3000
ဦးဏှောက်ရဲ့ အရှေ့ခြမ်းနဲ့ ဦးဏှောက်လုံးခြမ်းတွေရဲ့ အလယ်ပိုင်းတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးတယ်ဆိုတာ ပြထားတာတွေရှိပါတယ်
05:46
which have to do with visual acuity, 3D understanding,
96
333000
5000
ဦးဏှောက်ရဲ့ အဲဒီအပိုင်းတွေက မျက်စိအာရုံ နဲ့ သုံးဘက်မြင်သဘောကို နားလည်းခြင်း
05:51
and structural problem solving, so it gives a sense --
97
338000
5000
စနစ်တကျပုံဖော်ထားတဲ့ ပြဿနာဖြေရှင်းခြင်း တွေနဲ့ ပတ်သက်နေတယ်၊ ဒါကြောင့် ဖြစ်နိုင်ခြေတော့ ရှိပါတယ်
05:56
it helps develop their visualization skills and their predictive ability.
98
343000
4000
ဒါဟာ သူတို့ကို အမြင်ဆိုင်ရာကျွမ်းကျင်မှုတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ ခန့်မှန်းတွက်ချက်နိုင်စွမ်းတွေ ဖွံ့ဖြိုးလာဖို့ အကူအညီပေးတယ်
06:01
And throwing is a combination of analytical and physical skill,
99
348000
5000
ပစ်တယ်ဆိုတာ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာမှုနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုတွေ ပေါင်းစပ်ထားတာပါ
06:06
so it's very good for that kind of whole-body training.
100
353000
4000
ဒါကြောင့် ဒီလို တစ်ကိုယ်လုံးသုံးရတဲ့ လေ့ကျင့်မှုဟာ အရမ်းကောင်းပါတယ်
06:10
These kinds of target-based practice also
101
357000
6000
ဒီလို ပစ်မှတ်ကိုအခြေခံတဲ့ လေ့ကျင့်မှုတွေဟာ
06:16
helps kids develop attention and concentration skills.
102
363000
5000
ကလေးတွေအတွက် အလေးပေးခြင်းနဲ့ အာရုံစူးစိုက် ကျွမ်းကျင်မှုတွေကို ဖွံ့ဖြိုးလာဖို့ အကူအညီပေးပါတယ်
06:21
So those are great.
103
368000
2000
ဒါတွေဟာ ကောင်းပါတယ်
06:23
Number four -- deconstruct appliances.
104
370000
4000
နံပါတ် လေး -- ကတော့ အိမ်သုံးပစ္စည်းတွေကို ဖြုတ်ခြင်းပါ
06:27
There is a world of interesting things inside your dishwasher.
105
374000
4000
ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ပန်းကန်ဆေးစက်ထဲမှာ စိတ်ဝင်စားစရာအရာတွေရဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခု ရှိပါတယ်
06:31
Next time you're about to throw out an appliance, don't throw it out.
106
378000
5000
နောက်ခင်ဗျားတို့ အိမ်ကပစ္စည်းတစ်ခုခုကို လွှင့်ပစ်တော့မယ်ဆိုရင် အဲဒါကို မပစ်လိုက်ပါနဲ့ဦး
06:36
Take it apart with your kid, or send him to my school
107
383000
3000
ခင်ဗျားတို့ရဲ့ကလေးနဲ့ အဲဒါကို တစ်စချင်းဖြုတ်ပါ၊ ဒါမှမဟုတ် ကလေးကို ကျွန်တော့်ကျောင်းကို ပို့လိုက်ပါ
06:39
and we'll take it apart with them.
108
386000
2000
ကျွန်တော်တို့က ကလေးတွေနဲ့အတူ အဲဒါကို တစ်စခြင်းဖြုတ်ပေးပါမယ်
06:41
Even if you don't know what the parts are,
109
388000
2000
ဘယ်အစိတ်အပိုင်းက ဘာလဲဆိုတာ မသိခဲ့ရင်တောင်
06:43
puzzling out what they might be for
110
390000
3000
အဲဒါတွေက ဘာအတွက်များလဲလို့ ပဟေဠိအဖြေညှိနေတာဟာ
06:46
is a really good practice for the kids
111
393000
3000
ကလေးတွေအတွက် တကယ့်ကို အလေ့အထကောင်းတစ်ခုပါ
06:49
to get sort of the sense that they can take things apart,
112
396000
6000
သူတို့ ပစ္စည်းတွေကို ဖြုတ်တတ်တယ်ဆိုတဲ့ အသိတစ်မျိုး ရလာတယ်
06:55
and no matter how complex they are,
113
402000
2000
ပစ္စည်းတွေက ဘယ်လောက်ပဲ ရှုပ်ထွေးနေပါစေ
06:57
they can understand parts of them and that means that eventually,
114
404000
4000
အဲဒါတွေရဲ့ တစ်ချို့အစိတ်အပိုင်းတွေကိုတော့ သူတို့နားလည်းတယ်၊ ဒါက နောက်ဆုံးမှာ
07:01
they can understand all of them.
115
408000
2000
သူတို့ အားလုံးကို နားလည်လာနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ် ရောက်ပါတယ်
07:03
It's a sense of knowability, that something is knowable.
116
410000
3000
ဒါဟာ တစ်ခုခုကို သိထားလို့ရတယ်ဆိုတဲ့ သိနိုင်စွမ်း အာရုံတစ်မျိုးပါ
07:07
So these black boxes that we live with and take for granted
117
414000
3000
ကျွန်တော်တို့အိမ်မှာ ရှိနေတဲ့၊ စိတ်ချရပါတယ်လို့ ယူဆထားတဲ့ ဒီအမဲရောင်သေတ္တာတွေဟာ
07:10
are actually complex things made by other people
118
417000
4000
တကယ်တော့ တခြားလူတွေကလုပ်ထားတဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ ပစ္စည်းတွေပါ
07:14
and you can understand them.
119
421000
2000
ဒါကို ခင်ဗျားတို့ နားလည်နိုင်နေတာပဲ
07:16
Number five -- two-parter.
120
423000
4000
နံပါတ် ငါး -- ကတော့ နှစ်ခုပွားဖို့ပါ
07:20
Break the Digital Millennium Copyright Act.
121
427000
2000
သက္ကရာဇ် ၂၀၀၀ ဒီဂျစ်တယ် မူပိုင်ခွင့် ဥပဒေကို ချိုးဖောက်ပါတဲ့
07:22
(Laughter)
122
429000
3000
(ရယ်မောသံများ)
07:25
There are laws beyond safety regulations
123
432000
3000
လုံခြံုရေးဆိုင်ရာ စည်းကမ်းတွေထက်
07:28
that attempt to limit how we can interact with the things
124
435000
3000
ကျွန်တော်တို့ပိုင်တဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ဘယ်လို တုံ့ပြန်ပြုမူခွင့်ပဲရှိရမယ်လို့ ကန့်သတ်ဖို့ကြိုးစားထားတဲ့ တခြားဥပဒေတွေ ရှိပါသေးတယ်
07:31
that we own -- in this case, digital media.
125
438000
2000
ဒီကိစ္စမှာတော့ ဒီဂျစ်တယ် မီဒီယာ ပစ္စည်းတွေကို ပြောတာပါ
07:34
It's a very simple exercise -- buy a song on ITunes, write it to a CD,
126
441000
7000
ဒါကို လုပ်ပုံလုပ်နည်းက ရိုးရှင်းပါတယ်၊ iTunes ကနေ သီချင်းတစ်ပုဒ်ဝယ်ပြီး CD ထဲ ကူးလို်က်
07:41
then rip the CD to an MP3 and play it on your very same computer.
127
448000
3000
ပြီးရင် CD ကို MP3 သီချင်းအနေနဲ့ ထုတ်ယူလိုက်၊ ပြီးရင် ဒီကွန်ပျူတာမှာပဲ ပြန်ဖွင့်နားထောင်
07:44
You've just broken a law.
128
451000
2000
ဒါဆို ခင်ဗျားတို့ ဥပဒေတစ်ခုကို ချိုးဖောက်လိုက်တာပဲ
07:46
Technically the RIAA can come and persecute you.
129
453000
4000
နည်းပညာဆန်ဆန်ပြောရရင် အမေရိက အသံသွင်းလုပ်ငန်းအဖွဲ့က ခင်ဗျားကို လာပြီးဒုက္ခပေးလို့ရတယ်
07:50
It's an important lesson for kids to understand --
130
457000
2000
ဒါဟာ ကလေးတွေနားလည်ထားသင့်တဲ့ အရေးကြီး သင်ခန်းစာတစ်ခုပါ
07:52
that some of these laws get broken by accident
131
459000
4000
ဒီလို ဥပဒေတွေကို မတော်တဆ ချိုးဖောက်လိုက်မိနိုင်တယ်ဆိုတာ
07:56
and that laws have to be interpreted.
132
463000
2000
ဒါကြောင့် ဥပဒေတွေရဲ့ ဆိုလိုရင်းကို အဓိပ္ပာယ်ကောက်ရတယ်ဆိုတာတွေပေါ့
07:58
And it's something we often talk about with the kids
133
465000
3000
ဒါက ကျွန်တော်တို့ ကလေးတွေနဲ့ ပြောလေ့ရှိတဲ့ဟာပါ
08:01
when we're fooling around with things and breaking them open
134
468000
4000
ကျွန်တော်တို့ ပစ္စည်းတွေကို ကလိပြီး ခွဲနေဖွင့်နေတဲ့အခါမျိုး
08:05
and taking them apart and using them for other things --
135
472000
3000
တစ်စခြင်းဖြုတ်ပစ်ပြီး တခြားဟာတွေမှာ သုံးတဲ့အခါမျိုးနဲ့
08:08
and also when we go out and drive a car.
136
475000
5000
အပြင်သွားဖို့ ကားမောင်းတဲ့အခါမျိုးတွေမှာပေါ့
08:14
Driving a car is a -- is a really empowering act for a young child,
137
481000
4000
ကားမောင်းတယ်ဆိုတာ တကယ်တော့ ကလေးငယ်တစ်ယောက်အတွက် လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာပေးတဲ့ အပြုအမူပါပဲ
08:18
so this is the ultimate.
138
485000
2000
ဒါဟာ အကြီးမားဆုံးပါပဲ
08:20
(Laughter)
139
487000
2000
(ရယ်မောသံများ)
08:22
For those of you who aren't comfortable actually breaking the law,
140
489000
4000
ခင်ဗျားတို့က ဒါကို ဥပဒေကို ချိုးဖောက်နေတာပါပဲဆိုပြီး စိတ်မသက်မသာဖြစ်နေတယ်ဆိုရင်တော့
08:26
you can drive a car with your child.
141
493000
3000
ခင်ဗျားတို့ ကိုယ့်ကလေးနဲ့ ကားမောင်းလို့ရပါတယ်
08:29
This is -- this is a great stage for a kid.
142
496000
3000
ဒါဟာ ကလေးတစ်ယောက်အတွက် ကြီးကြယ်တဲ့ အဆင့်တစ်ခုပါပဲ
08:32
This happens about the same time
143
499000
2000
ဒါမျိုးဟာ ဘယ်အချိန်မျိုးမှာ ဖြစ်တတ်သလဲဆိုတော့
08:34
that they get latched onto things like dinosaurs,
144
501000
3000
သူတို့ ဒိုင်နိုဆောလို အကောင်မျိုးပေါ်ကို တွယ်ကပ်တက်တဲ့အခါမျိုးမှာပေါ့
08:37
these big things in the outside world
145
504000
2000
အပြင်လောက က ဒီ အကောင်ကြီးတွေကို
08:39
that they're trying to get a grip on.
146
506000
2000
သူတို့က မြဲမြဲမြံမြံ ဆုပ်ကိုင်ထားနိုင်အောင် ကြိုးစားကြတယ်
08:41
A car is a similar object, and they can get in a car and drive it.
147
508000
5000
ကားဆိုတာလဲ အလားတူ ဟာမျိုးပါပဲ၊ သူတို့ ကားပေါ်တက်ပြီး မောင်းနိုင်တာပဲ
08:46
And that's a really, like -- it gives them a handle on a world
148
513000
4000
အဲဒါဟာ ဘာနဲ့တူလဲဆိုတော့... သူတို့ကို ကမ္ဘာတစ်ခုကို ကိုင်တွယ်ထိန်းချုပ်ခွင့်ပေးလိုက်သလိုပဲ
08:50
in a way that they wouldn't -- that they don't often have access to.
149
517000
5000
သူတို့ ထိန်းချုပ်မှာမဟုတ်တဲ့... သူတို့ ထိတွေ့အသုံးပြုခွင့်မရတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုပေါ့
08:55
So -- and it's perfectly legal.
150
522000
2000
ဒါက တကယ်တော့ တရားဝင်ပါတယ်
08:57
Find a big empty lot, make sure there's nothing in it
151
524000
2000
နေရာအလွတ်ခပ်ကျယ်ကျယ်ကိုရှာ၊ အထဲမှာ ဘာမှမရှိဖို့တော့ သေချာအောင်လုပ်ပါ
08:59
and it's on private property, and let them drive your car.
152
526000
4000
ဒါက ကိုယ်ပိုင် အိမ်ဝင်းထဲမှာ၊ ခင်ဗျားကားကို သူတို့ကို မောင်းခွင့်ပေးလိုက်ပါ
09:03
It's very safe actually.
153
530000
2000
တကယ်တော့ အန္တရာယ်ကင်းပါတယ်
09:05
And it's fun for the whole family.
154
532000
2000
ပြီးတော့ တမိသားစုလုံးအတွက်လဲ ပျော်စရာကြီးပါ
09:07
(Laughter)
155
534000
2000
(ရယ်မောသံများ)
09:09
So, let's see.
156
536000
2000
အဲဒီတော့၊ ကြည့်လိုက်ဦးမယ်
09:11
I think that's it. That's number five and a half. OK.
157
538000
3000
ဒီလောက်ပါပဲ၊ ဒါဆိုရင်တော့ နံပါတ်-၅ နဲ့ တစ်ဝက်ဖြစ်သွားပြီ၊ ရပါပြီ
ABOUT THE SPEAKER
Gever Tulley - TinkererThe founder of the Tinkering School, Gever Tulley likes to build things with kids.
Why you should listen
Gever Tulley writes the best Twitters: Just landed my paraglider in an empty field behind Santa 8arbara. ... Making amazing tshirts with a laser cutter at the maker faire in austin. ... Washing fruit, putting sheets on bunkbeds, and grinding up aluminum foil in a cheap blender ... Updating the school blog, trying to figure out how many cubic feet of air are in a 5 gallon cylinder at 200 PSI. ... Trying to figure out if the tinker kids are going to be able to get molten iron from magnetite sand ...
A software engineer, Gever Tulley is the co-founder of the Tinkering School, a weeklong camp where lucky kids get to play with their very own power tools. He's interested in helping kids learn how to build, solve problems, use new materials and hack old ones for new purposes. He's also a certified paragliding instructor.
Gever Tulley | Speaker | TED.com