TEDMED 2014
Jeff Iliff: One more reason to get a good night's sleep
Jeff Iliff: ညမှာ အိပ်ရေး၀ဖို့အတွက် နောက် အကြောင်းရင်းတစ်ခု
Filmed:
Readability: 4.3
5,135,628 views
ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ထုတယ် နှစ်ရာခိုင်နှုန်းမျှသာ ရှိတဲ့ ဦးနှောက်ဟာ ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးရဲ့ စွမ်းအင် လေးပုံတစ်ပုံကို သုံးစွဲပါတယ်။ သူမတူထူးခြားတဲ့ ဦးနှောက်ဟာ လိုအပ်လှတဲ့ အာဟာရ ဓာတ်တွေကို ဘယ်လို ရယူတာလဲ၊ ပြီးတော့ ပိုလို့ကို အရေးကြီးနိုင်တာက အညစ်အကြေးတွေကို ဘယ်လိုစွန့်ပစ်တာလဲ? သုတေသန အသစ်တွေအရ အဲဒါဟာ အိပ်စက်ခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေတယ်လို့ ထောက်ပြနေကြပါတယ်။
Jeff Iliff - Neuroscientist
Jeff Iliff is a neuroscientist who explores the unique functions of the brain. Full bio
Jeff Iliff is a neuroscientist who explores the unique functions of the brain. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Sleep.
0
741
1642
အိပ်စက်ခြင်း။
00:14
It's something we spend about
a third of our lives doing,
a third of our lives doing,
1
2383
2821
တစ်သက်တာရဲ့ သုံးပုံတပုံအထိကို
ကျွန်တော်တို့ အိပ်ဖို့ သုံးကြပေမဲ့၊
ကျွန်တော်တို့ အိပ်ဖို့ သုံးကြပေမဲ့၊
00:17
but do any of us really understand what it's all about?
2
5204
3321
အိပ်ခြင်းဆိုတာ ဘာလဲကို ကျွန်တော်ထဲက
တစ်ယောက်ယောက် နားလည်ရဲ့လား?
တစ်ယောက်ယောက် နားလည်ရဲ့လား?
00:20
Two thousand years ago, Galen,
3
8525
2215
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်တုန်းက
ရှေးခေတ်က
ရှေးခေတ်က
00:22
one of the most prominent medical researchers
4
10740
2140
အထင်ရှားဆုံး ဆေးသုတေသီ တဦးဖြစ်သူ
00:25
of the ancient world,
5
12880
1059
Galen ရဲ့ ယူဆချက်နှင့်အညီ၊
00:26
proposed that while we're awake,
6
13939
2319
ကျွန်တော်တို့ နှိုးကြားနေစဉ်၊
00:28
our brain's motive force, its juice,
7
16258
3362
ကျွန်တော်တို့ ဦးနှောက်ရဲ့
အားအင်တွေ၊ အရည်တွေဟာ
အားအင်တွေ၊ အရည်တွေဟာ
ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းအသီးသီးဆီကို
ဖြာထွက်သွားကြတာမို့လို့၊
ဖြာထွက်သွားကြတာမို့လို့၊
00:31
would flow out to all the other parts of the body,
8
19620
2570
၎င်းတို့ဟာ တက်ကြွလှုပ်ရှားချိန်မှာ
ဦးနှောက်ကျတော့ ခြောက်ကျန်ရစ်ခဲ့တယ်၊
ဦးနှောက်ကျတော့ ခြောက်ကျန်ရစ်ခဲ့တယ်၊
00:34
animating them but leaving the brain all dried up,
9
22190
4014
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့
အိပ်ကြတဲ့ အခါမှကျတော့၊
အိပ်ကြတဲ့ အခါမှကျတော့၊
00:38
and he thought that when we sleep,
10
26204
1616
00:40
all this moisture that filled the rest of the body
11
27820
2538
ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ ရှိနေခဲ့ကြတဲ့
အစိုဓာတ်တွေဟာ
အစိုဓာတ်တွေဟာ
00:42
would come rushing back,
12
30358
1744
ပြန်စီးဝင်လာကြလျက်
ဦးနှောက်ကို ပြန်ပြီး
အရည်တွေနဲ့ စိုပြေလာစေကာ
အရည်တွေနဲ့ စိုပြေလာစေကာ
00:44
rehydrating the brain
13
32102
1811
00:46
and refreshing the mind.
14
33913
2546
ပြန်ပြီး ဆန်းသစ်လာစေကြပါတယ်။
00:48
Now, that sounds completely ridiculous to us now,
15
36459
2421
ဒီနေ့တွင် အဲဒါဟာ
လုံးဝအဓိပ္ပါယ် မရှိလိုက်တာလို့
လုံးဝအဓိပ္ပါယ် မရှိလိုက်တာလို့
ကျွန်တော်တို့ ထင်နိုင်ကြပေမဲ့၊
00:51
but Galen was simply trying to explain
16
38880
2041
ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်နဲ့အမျှ
လုပ်ကိုင်နေကြရတဲ့
လုပ်ကိုင်နေကြရတဲ့
00:53
something about sleep
17
40921
1607
အိပ်ခြင်းအကြောင်းကို
Galen က ရှင်းပြရန် ကြိုးပမ်းတာပါ။
Galen က ရှင်းပြရန် ကြိုးပမ်းတာပါ။
00:54
that we all deal with every day.
18
42528
2657
ကျွန်တော်တို့အားလုံးဟာ
ကိုယ်ပိုင်အတွေ့အကြုံအရ
ကိုယ်ပိုင်အတွေ့အကြုံအရ
00:57
See, we all know based on our own experience
19
45185
1924
00:59
that when you sleep, it clears your mind,
20
47109
2712
ကျွန်တော်တို့ အိပ်လိုက်ရရင်
ဦးနှောက် ကြည်လင်လာတာကို၊
ဦးနှောက် ကြည်လင်လာတာကို၊
အိပ်ရေးမဝရင်၊ ဦးနှောက်ဟာ
01:02
and when you don't sleep,
21
49821
1462
မကြည်မလင် နောက်လျက် ရှိတတ်တာကို သိကြပါတယ်။
01:03
it leaves your mind murky.
22
51283
2927
အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ
အိပ်ခြင်းအကြောင်းကို
အိပ်ခြင်းအကြောင်းကို
01:06
But while we know a great deal more about sleep now
23
54210
2512
Galen နဲ့စာရင် များစွာမှ
ပိုပြီး သိလာခဲ့ကြပေမဲ့၊
ပိုပြီး သိလာခဲ့ကြပေမဲ့၊
01:08
than when Galen was around,
24
56722
1804
01:10
we still haven't understood why it is that sleep,
25
58526
2880
ဦးနှောက်ကို အံ့အားသင့်ဖွယ်
ပြန်ပြီးလန်းဆန်းလာစေတာက
ပြန်ပြီးလန်းဆန်းလာစေတာက
01:13
of all of our activities, has this incredible
26
61406
2629
လှုပ်ရှားမှုတွေ အားလုံးတွေထဲက
01:16
restorative function for the mind.
27
64035
2719
အိပ်ခြင်း တစ်ခုပဲ ဖြစ်နေတာကို
ရှင်းပြမရသေးပါ။
ရှင်းပြမရသေးပါ။
ဒါကြောင့်မို့လို့ ကျွန်တော်ဟာ
01:18
So today I want to tell you about
28
66754
1500
အဲဒီအကြောင်းအတွက် ရှင်းလင်းအသစ်တချို့ကို
01:20
some recent research
29
68254
1356
01:21
that may shed new light on this question.
30
69610
2758
ခင်ဗျားတို့ကို ပြောပြချင်ပါတယ်။
01:24
We've found that sleep may actually be
31
72368
3205
အိပ်ခြင်းဟာဖြင့် ဦးနှောက်ရဲ့
အခြေခံ လိုအပ်ချက်များကို
အခြေခံ လိုအပ်ချက်များကို
01:27
a kind of elegant design solution
32
75573
2373
ဖြည့်ဆည်းပေးတဲ့ ကြော့ရှင်းတဲ့
ဖြေရှင်းချက် ဖြစ်ကာ
ဖြေရှင်းချက် ဖြစ်ကာ
01:30
to some of the brain's most basic needs,
33
77946
2577
ခန္ဓာကိုယ်ထဲက အခြားအပိုင်းများနဲ့မတူတဲ့
ဦးနှောက်အနေနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့
မြင့်မားတဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေကို
မြင့်မားတဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေကို
01:32
a unique way that the brain
34
80523
1946
01:34
meets the high demands and the narrow margins
35
82469
2823
ကျဉ်းကျပ်တဲ့ အလားအလာများဖြင့်
လုပ်ပေးနိုင်ဖို့
လုပ်ပေးနိုင်ဖို့
01:37
that set it apart from all the other organs of the body.
36
85292
4999
သူမတူ ရှားပါးလှတဲ့
နည်းလမ်းလည်း ဖြစ်ပုံရပါတယ်။
နည်းလမ်းလည်း ဖြစ်ပုံရပါတယ်။
01:42
So almost all the biology that we observe
37
90291
3055
ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ လေ့လာမှုမှန်သမျှ
အားလုံးတို့ကို
အားလုံးတို့ကို
ပြဿနာတွေ တသီကြီးအဖြစ်၎င်း
01:45
can be thought of as a series of problems
38
93346
2454
၎င်းတို့အတွက် သက်ဆိုင်ရာ ဖြေရှင်းနည်းများ
အဖြစ်၎င်း သုံးသပ်နိုင်ပါတယ်၊
အဖြစ်၎င်း သုံးသပ်နိုင်ပါတယ်၊
01:48
and their corresponding solutions,
39
95800
2041
01:50
and the first problem that every organ must solve
40
97841
3480
ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းတိုင်း
ဖြေရှင်းရန်လိုတဲ့ ပထမဦးဆုံး ပြဿနာက
ဖြေရှင်းရန်လိုတဲ့ ပထမဦးဆုံး ပြဿနာက
ခန္ဓာကိုယ်ထဲ ဆဲလ်တွေအားလုံးဆီကို
01:53
is a continuous supply of nutrients to fuel
41
101321
2498
အာဟာရများကို အဆက်မပြတ်
ပို့ပေးရခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
ပို့ပေးရခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
01:56
all those cells of the body.
42
103819
1741
ဦးနှောက်ထဲမှာကျတော့
အဲဒီအလုပ်က သေရေးရှင်ရေး အရေးပါပါတယ်၊
အဲဒီအလုပ်က သေရေးရှင်ရေး အရေးပါပါတယ်၊
01:57
In the brain, that is especially critical;
43
105560
2578
၎င်းရဲ့ ပြင်းထန်လှတဲ့
လျှပ်စစ် လုပ်ငန်းများဆိုရင်
လျှပ်စစ် လုပ်ငန်းများဆိုရင်
02:00
its intense electrical activity uses up
44
108138
2217
02:02
a quarter of the body's entire energy supply,
45
110355
2858
ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးရဲ့ စွမ်းအင်
လေးပုံတစ်ပုံကို သုံးတယ်၊
လေးပုံတစ်ပုံကို သုံးတယ်၊
ဦနှောက်ဟာ ခန္ဓာကိုယ် ထုထည်ရဲ့
၂ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သာ ရှိပေမဲ့၊
၂ ရာခိုင်နှုန်းခန့်သာ ရှိပေမဲ့၊
02:05
even though the brain accounts
46
113213
1630
02:07
for only about two percent of the body's mass.
47
114843
3337
စွမ်းအင်ကျတော့
အဲဒီလို သုံးနေခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
အဲဒီလို သုံးနေခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
02:10
So the circulatory system
48
118180
1612
ဒီတော့ သွေးလည်ပတ်မှုစနစ်ဟာ
02:11
solves the nutrient delivery problem
49
119792
2431
သွေးကြောမှတစ်ဆင့် အာဟာရတွေနဲ့
02:14
by sending blood vessels to supply nutrients
50
122223
2540
အောက်ဆီဂျင်ကို
ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ထောင့်တိုင်း အထိကို
ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ထောင့်တိုင်း အထိကို
02:16
and oxygen to every corner of our body.
51
124763
3343
ပို့ပေးခြင်းဖြင့် ဖြည့်တင်းရေး တာဝန်ကို
ထမ်းဆောင်နေပါတယ်။
ထမ်းဆောင်နေပါတယ်။
ခင်ဗျားတို့အားလုံး အဲဒါကို ဒီဗီဒီယိုမှာ
လက်တွေ့မြင်နိုင်ကြပါတယ်။
လက်တွေ့မြင်နိုင်ကြပါတယ်။
02:20
You can actually see it in this video here.
52
128106
3014
02:23
Here, we're imaging blood vessels
53
131120
1582
ဒီမှာ ကျွန်တော် ပြထားတာက
သွေးကြောတွေပါ၊
သွေးကြောတွေပါ၊
02:24
in the brain of a living mouse.
54
132702
2895
အသက်ရှင်လျက်ရှိနေတဲ့
ကြွက်ရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာပါ။
ကြွက်ရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာပါ။
သွေးကြောတွေဟာ ရှုပ်ထွေးလှတဲ့
ကွန်ရက်အသွင်ကို ဆောင်နေပြီး
ကွန်ရက်အသွင်ကို ဆောင်နေပြီး
02:27
The blood vessels form a complex network
55
135597
2520
02:30
that fills the entire brain volume.
56
138117
2348
ဦးနှောက်တစ်ခုလုံး
၎င်းတို့ဖြင့် ပြည့်နေပါတယ်။
၎င်းတို့ဖြင့် ပြည့်နေပါတယ်။
၎င်းတို့ဟာ ဦးနှောက်ရဲ့
မျက်နှာပြင်ပေါ်မှာ စတင်လျက်၊
မျက်နှာပြင်ပေါ်မှာ စတင်လျက်၊
02:32
They start at the surface of the brain,
57
140465
1801
02:34
and then they dive down into the tissue itself,
58
142266
2881
၎င်းရဲ့ အသားမျှင်များထဲကို ငုပ်ဝင်ကြပါတယ်၊
၎င်းတို့ဟာ ပျံ့နှံ့နေကြလို့၊
ဦးနှောက်ထဲက ဆဲလ်တစ်ခုစီထံသို့
ဦးနှောက်ထဲက ဆဲလ်တစ်ခုစီထံသို့
02:37
and as they spread out, they supply nutrients
59
145147
2361
02:39
and oxygen to each and every cell in the brain.
60
147508
5765
အာဟာရများနဲ့ အောက်ဆီဂျင်ကို
ပို့ဆောင်ပေးပါတယ်။
ပို့ဆောင်ပေးပါတယ်။
02:45
Now, just as every cell requires
61
153276
2970
ဆဲလ်တိုင်းက အားအင်ဖြစ်လာရေးအတွက်
02:48
nutrients to fuel it,
62
156246
1891
အာဟာရဓာတ်တွေကို လိုအပ်သလိုပဲ၊
ဆဲလ်တိုင်းဟာ ဘေးထွက်ပစ္စည်းအဖြစ်
အစွန့်အကြေးများကိုပါ ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်၊
အစွန့်အကြေးများကိုပါ ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်၊
02:50
every cell also produces waste as a byproduct,
63
158137
3140
02:53
and the clearance of that waste
64
161277
1546
အဲဒီလို စွန့်ပစ်စရာများ
ရှင်းလင်းပေးရေး ကျတော့
ရှင်းလင်းပေးရေး ကျတော့
02:55
is the second basic problem
65
162823
2267
ဇီဝခန္ဓာကိုယ်တိုင်း ဖြေရှင်းရန် လိုအပ်တဲ့
02:57
that each organ has to solve.
66
165090
2792
ဒုတိယ အခြေခံ ပြဿနာကြီး ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီပုံကြမ်းထဲမှာ အဲဒီလိုအပ်ချက်ကို
ဖြည့်ဆည်းပေးရန် ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တဲ့
ဖြည့်ဆည်းပေးရန် ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တဲ့
03:00
This diagram shows the body's lymphatic system,
67
167882
2583
03:02
which has evolved to meet this need.
68
170465
2430
ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ သွေးဖြူစနစ်ကို
ပြပေးထားပါတယ်။
ပြပေးထားပါတယ်။
03:05
It's a second parallel network of vessels
69
172895
2812
အဲဒါဟာ ခန္ဓာကိုယ်
တလျှောက်လုံးမှာ ပြန့်ကြဲလျက် ရှိနေတဲ့
တလျှောက်လုံးမှာ ပြန့်ကြဲလျက် ရှိနေတဲ့
03:07
that extends throughout the body.
70
175707
2014
ဒုတိယ သွေးကြောစနစ်ကြီးပါပဲ။
03:09
It takes up proteins and other waste
71
177721
1957
၎င်းဟာ ဆဲလ်တွေ အကြားမှာ ရှိနေတတ်တဲ့
03:11
from the spaces between the cells,
72
179678
1924
အသားဓာတ်များ နှင့် အညစ်အကြေးများကို
03:13
it collects them, and then dumps them into the blood
73
181602
2812
ကောက်ယူပြီး၊ သွေးထဲကို
ထည့်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်
ထည့်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်
လွှင့်ပစ်ဖို့ကို စီစဉ်ပေးပါတယ်။
03:16
so they can be disposed of.
74
184414
2261
ဒါပေမဲ့၊ ခင်ဗျားတို့က ဒီပုံကြမ်းကို
နီးကပ်စွာ လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင်
နီးကပ်စွာ လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင်
03:18
But if you look really closely at this diagram,
75
186675
1789
03:20
you'll see something
76
188464
1394
ဘယ်လိုမှ အဓိပ္ပါယ်မရှိဘူးလို့
03:22
that doesn't make a lot of sense.
77
189858
2328
ထင်ရတဲ့ အရာတွေကို တွေ့နိုင်ပါတယ်။
တကယ်လို့များ ကျွန်တော်တို့ဟာ
ဒီဦခေါင်းကို ချဲ့ကြည့်မယ်ဆိုရင်
ဒီဦခေါင်းကို ချဲ့ကြည့်မယ်ဆိုရင်
03:24
So if we were to zoom into this guy's head,
78
192186
2757
03:27
one of the things that you would see there
79
194943
2193
သတိထားမိမယ့် အချင်တစ်ချက်က
03:29
is that there are no lymphatic vessels in the brain.
80
197136
4162
ဦးနှောက်ထဲမှာ သွေးဖြူကြောတွေ
လုံးဝမရှိခြင်းပါပဲ။
လုံးဝမရှိခြင်းပါပဲ။
ဒါပေမဲ့ အဲဒါဘာမှ အဓိပ္ပါယ် မရှိပါလားလို့
ဖြစ်နေပါတယ်။
ဖြစ်နေပါတယ်။
03:33
But that doesn't make a lot of sense, does it?
81
201298
3094
03:36
I mean, the brain is this intensely active organ
82
204392
3205
ဦးနှောက်ဟာ အပြင်းအထန်
လုပ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ပြီး
လုပ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းဖြစ်ပြီး
အတော့်ကိုများမယ့် အညစ်အကြေးတွေကို
ထုတ်လုပ်မှာ သေချာတာမို့လို့
ထုတ်လုပ်မှာ သေချာတာမို့လို့
03:39
that produces a correspondingly
large amount of waste
large amount of waste
83
207597
2565
03:42
that must be efficiently cleared.
84
210162
2577
အဲဒါတွေကို ထိရောက်စွာ
သန့်ရှင်းပစ်ရန် လိုပါမယ်။
သန့်ရှင်းပစ်ရန် လိုပါမယ်။
03:44
And yet, it lacks lymphatic vessels, which means that
85
212739
2962
အဲဒီလို ထင်စရာရှိပေမဲ့၊ အဲဒီမှာ
သွေးဖြူကြောများ မရှိခြင်းက
သွေးဖြူကြောများ မရှိခြင်းက
ခန္ဓာကိုယ်ထဲက ကျန်တဲ့ အပိုင်းတွေထဲမှာ
03:47
the approach that the rest of the body takes
86
215701
1796
အညစ်အကြေးတွေ
ရှင်းလင်းရေးဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှုကို
ရှင်းလင်းရေးဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှုကို
03:49
to clearing away its waste
87
217497
1985
03:51
won't work in the brain.
88
219482
3009
ဦးနှောက်ထဲမှာ အသုံးမပြုပုံကို
ထောက်ပြနေပါတယ်။
ထောက်ပြနေပါတယ်။
အဲဒီလိုဆိုရင်၊ ဦးနှောက်ဟာ
၎င်းရဲ့ သန့်စင်ရေး ပြဿနာကို
၎င်းရဲ့ သန့်စင်ရေး ပြဿနာကို
03:54
So how, then, does the brain solve
89
222491
2048
03:56
its waste clearance problem?
90
224539
1754
ဘယ်လိုများ ဖြေရှင်းတာလဲ?
03:58
Well, that seemingly mundane question
91
226293
3689
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အုပ်စုက
သာမန်လို့ထင်စရာရှိခဲ့တဲ့
သာမန်လို့ထင်စရာရှိခဲ့တဲ့
04:02
is where our group first jumped into this story,
92
229982
3408
အဲဒီကိစ္စကို လေ့လာဖို့ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ပြီး၊
ကျွန်တော်တို့က ဦးနှောက်ရဲ့
အတွင်းပိုင်းထဲကို ဝင်ပြီး
အတွင်းပိုင်းထဲကို ဝင်ပြီး
04:05
and what we found
93
233390
2021
04:07
as we dove down into the brain,
94
235411
2335
အတွင်းပိုင်းရှိ
neuronများနဲ့ သွေးကြောတွေကို
neuronများနဲ့ သွေးကြောတွေကို
04:09
down among the neurons and the blood vessels,
95
237746
2891
စူးစမ်းလိုက်လို့ တွေ့လိုက်ရတာက
04:12
was that the brain's solution
96
240637
2183
အဲဒီလို အညစ်အကြေး သန့်ရှင်းရေးဆိုင်ရာ
04:15
to the problem of waste clearance,
97
242820
2563
ဦးနှောက်ရဲ့ အဖြေဟာ
လုံးဝကို မျှော်လင့်မရခဲ့တဲ့
အဖြေမျိုးဖြစ်နေပါတယ်။
အဖြေမျိုးဖြစ်နေပါတယ်။
04:17
it was really unexpected.
98
245383
1817
04:19
It was ingenious,
99
247200
2850
အဲဒါကို တီထွင်ထားပုံဟာ သိပ်ကောင်းနေကာ၊
04:22
but it was also beautiful.
100
250050
3118
တချိန်တည်းမှာ သိပ်လှပပါတယ်။
ကျွန်တော်တို့ တွေ့ခဲ့တာကို
ခင်ဗျားတို့ကို ပြောပါရစေ။
ခင်ဗျားတို့ကို ပြောပါရစေ။
04:25
Let me tell you about what we found.
101
253168
1667
04:27
So the brain has this large pool
102
254835
2554
ဦးနှောက်ထဲမှာ အတော့်ကို များပြားတဲ့၊
သန့်စင် ကြည်လင်တဲ့
cerebrospinal အရည်ဆိုတာ ရှိပါတယ်။
cerebrospinal အရည်ဆိုတာ ရှိပါတယ်။
04:29
of clean, clear fluid called cerebrospinal fluid.
103
257389
3461
ကျွန်တော်တို့က အဲဒါကို
CSF လို့ ခေါ်ကြပါတယ်။
CSF လို့ ခေါ်ကြပါတယ်။
04:33
We call it the CSF.
104
260850
1319
04:34
The CSF fills the space that surrounds the brain,
105
262169
3980
အဲဒီ CSF ဟာ ဦးနှောက်ကို ဝန်းရံနေတဲ့
နေရာတွေမှာ ပြည့်နေကာ
နေရာတွေမှာ ပြည့်နေကာ
04:38
and wastes from inside the brain
106
266149
1523
ဦးနှောက်ထဲက အညစ်အကြေးတွေဟာ
04:39
make their way out to the CSF,
107
267672
2222
CSF မှတစ်ဆင့် အပြင်ကို ထွက်နိုင်ကြပါတယ်၊
ကျန်တဲ့ အညစ်အကြေးတွေနဲ့အတူ အဲဒါတွေကို
သွေးထဲကို စွန့်ပစ်လိုက်တာပါ။
သွေးထဲကို စွန့်ပစ်လိုက်တာပါ။
04:42
which gets dumped, along with
the waste, into the blood.
the waste, into the blood.
108
269894
3263
အဲဒီလို ပြောလိုက်လို့၊ အဲဒါဟာ
04:45
So in that way, it sounds a lot like
109
273157
1120
04:46
the lymphatic system, doesn't it?
110
274277
2592
သွေးဖြူစနစ်နဲ့ သိပ်ကို တူနေသလို
ထင်စရာရှိပါတယ်။
ထင်စရာရှိပါတယ်။
04:49
But what's interesting is that the fluid and the waste
111
276869
2756
ဒီနေရာမှာ စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတာက
ဦးနှောက် အတွင်းပိုင်းရှိ
အရည်နဲ့ အညစ်အကြေးတွေဟာ
အရည်နဲ့ အညစ်အကြေးတွေဟာ
04:51
from inside the brain,
112
279625
1732
ခုနက ပြောခဲ့တဲ့ CSF အရည်တွေထဲကို
စိမ့်ဝင်ထွက်ခြင်း အလုပ်ကို
စိမ့်ဝင်ထွက်ခြင်း အလုပ်ကို
04:53
they don't just percolate their way randomly
113
281357
2407
04:55
out to these pools of CSF.
114
283764
2374
ကျပမ်းပုံစံမျိုးနဲ့
လုပ်ကိုင်ကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။
လုပ်ကိုင်ကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။
04:58
Instead, there is a specialized network of plumbing
115
286138
3723
အဲဒါအစား၊ အညစ်အကြေးထုတ်ပစ်ရေး
အထူးကွန်ရက်ဖြင့်
အထူးကွန်ရက်ဖြင့်
05:02
that organizes and facilitates this process.
116
289861
3892
အဲဒီလုပ်ငန်းစဉ်ကို စည်းရုံး
လုပ်ကိုင်ပေးပါတယ်။
လုပ်ကိုင်ပေးပါတယ်။
အဲဒါကို ခင်ဗျားတို့ဟာ
ဒီဗီဒီယိုတွေထဲမှာ မြင်နိုင်ပါတယ်။
ဒီဗီဒီယိုတွေထဲမှာ မြင်နိုင်ပါတယ်။
05:05
You can see that in these videos.
117
293753
2149
05:08
Here, we're again imaging into the brain
118
295902
3038
ကျွန်တော်တို့ အသက်ရှင်နေတဲ့ ကြွက်ရဲ့
ဦးနှောက်ကို ထပ်ပြီး ပုံဖေါ်ကြည့်ပါမယ်။
05:11
of living mice.
119
298940
1484
05:12
The frame on your left shows
120
300424
1923
ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ဘယ်ဘက်ရှိ ဘောင်က
ဦးနှောက်ရဲ့ မျက်နှာပြင်ပေါ်
ဖြစ်ပျက်နေတာကို ပြပါတယ်၊
ဖြစ်ပျက်နေတာကို ပြပါတယ်၊
05:14
what's happening at the brain's surface,
121
302347
2059
05:16
and the frame on your right shows
122
304406
1564
ညာဘက်ရှိ ဘောင်ထဲမှာကျတော့
ဦးနှောက်ရဲ့ အတွင်းပိုင်း အသားမျှင်ထဲ
05:18
what's happening down below the surface of the brain
123
305970
1946
05:20
within the tissue itself.
124
307916
1723
ဖြစ်ပျက်တာကို ပြနေပါတယ်။
ကျွန်တော်တို့ဟာ သွေးကြောတွေကို
အနီရောင်ဖြင့် ပြထားကာ
အနီရောင်ဖြင့် ပြထားကာ
05:21
We've labeled the blood vessels in red,
125
309639
2259
05:24
and the CSF that's surrounding the brain
126
311898
2024
ဦးနှောက်ကို ဝန်းရံနေတဲ့ CSF ကို ကျတော့
05:26
will be in green.
127
313922
1823
အစိမ်းရောင်ဖြင့် ပြပါမယ်။
အဲဒီမှာ ကျွန်တော်တို့အတွက် အံ့ဩစရာအချက်က
05:27
Now, what was surprising to us
128
315745
1800
05:29
was that the fluid on the outside of the brain,
129
317545
3251
ဦးနှောက်ရဲ့ အပြင်ဘက်ရှိ အရည်တွေဟာ
05:32
it didn't stay on the outside.
130
320796
2812
အပြင်မှာ စောင့်လျက်ရှိနေကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။
05:35
Instead, the CSF was pumped back into
131
323608
3403
အဲဒါအစား၊ CSF ကို အတွင်းပိုင်းထဲကို
မှုတ်သွင်းပေးလျက်
မှုတ်သွင်းပေးလျက်
05:39
and through the brain
132
327011
1873
သွေးကြောတွေရဲ့ အပြင်ပမ်း တလျှောက်မှာ
05:41
along the outsides of the blood vessels,
133
328884
3032
ဦးနှောက်ထဲကို ဝင်သွားပါတယ်၊
05:44
and as it flushed down into the brain
134
331916
2384
၎င်းက အဲဒီလို ဦးနှောက်ထဲကို
သွေးကြောတွေ တစ်လျှောက်
အပြင်မှာကပ်လျက် ဝင်လာခြင်းဟာ
အပြင်မှာကပ်လျက် ဝင်လာခြင်းဟာ
05:46
along the outsides of these vessels,
135
334300
1800
05:48
it was actually helping to clear away,
136
336100
2812
လက်တွေ့တွင် သင့်ရှင်းမှုကို
ကူပေးနေခြင်းပါပဲ၊
ကူပေးနေခြင်းပါပဲ၊
05:51
to clean the waste from the spaces
137
338912
2441
ဦးနှောက်ရဲ့ ဆဲလ်များအကြားရှိ
နေရာတွေမှာ ရှိနေတဲ့
နေရာတွေမှာ ရှိနေတဲ့
05:53
between the brain's cells.
138
341353
2846
အညစ်အကြေးတွေကို ရှင်းလင်းပစ်ခြင်းပါပဲ။
အဲဒါကို ကျွန်တော်တို့
စဉ်းစာကြည့်ကြမယ်ဆိုရင်၊
စဉ်းစာကြည့်ကြမယ်ဆိုရင်၊
05:56
If you think about it,
139
344199
1912
05:58
using the outsides of these blood vessels like this
140
346111
3477
သွေးကြောတွေရဲ့ အပြင်နေရာကို
အခုလို အသုံးပြုခြင်းဟာ
အခုလို အသုံးပြုခြင်းဟာ
06:01
is a really clever design solution,
141
349588
2519
သိပ်ကို ပါးနပ်လှတဲ့
ဖြေရှင်းရေး ဒီဇိုင်းပါပဲ၊
ဖြေရှင်းရေး ဒီဇိုင်းပါပဲ၊
06:04
because the brain is enclosed
142
352107
2722
ဦးနှောက်ဟာ အလုံပိတ်နေတဲ့ အရာဖြစ်ပြီး
ခိုင်ခန့်ထဲတဲ့ ဦးခေါင်းခွံ
အတွင်းမှာ ရှိနေကာ
အတွင်းမှာ ရှိနေကာ
06:07
in a rigid skull
143
354829
1823
06:08
and it's packed full of cells,
144
356652
2103
အဲဒီမှာ ဆဲလ်တွေနဲ့ ပြည့်နှက်နေလို့၊
06:10
so there is no extra space inside it
145
358755
2745
အဲဒီမှာ သွေးဖြူကြော စနစ်လို
06:13
for a whole second set of vessels
like the lymphatic system.
like the lymphatic system.
146
361500
3600
နောက်သွေးကြောစနစ်
တစ်ခုလုံးအတွက် နေရာ မရှိနိုင်ဘူး။
တစ်ခုလုံးအတွက် နေရာ မရှိနိုင်ဘူး။
ဒါပေမဲ့ သွေးကြောတွေကျတော့၊
06:17
Yet the blood vessels,
147
365100
1259
ဦးနှောက်ရဲ့ မျက်နှာပြင်ပိုင်းကနေပြီး
06:18
they extend from the surface of the brain
148
366359
1958
ဦးနှောက်ထဲရှိ ဆဲလ်တစ်ခုချင်းစီ
အောက်ကို ထိုးဝင်လျက်ရှိနေကြလို့၊
အောက်ကို ထိုးဝင်လျက်ရှိနေကြလို့၊
06:20
down to reach every single cell in the brain,
149
368317
2609
06:23
which means that fluid
150
370926
1238
အဲဒီသွေးကြောတွေရဲ့ အပြင်ဘက်မှနေပြီး
06:24
that's traveling along the outsides of these vessels
151
372164
3296
စိမ့်ဝင်စီးသွားနိုင်တဲ့ အရည်ဟာ
06:27
can gain easy access to the entire brain's volume,
152
375460
3800
ဦးနှောက် တစ်ခုလုံးထဲက နေရာတိုင်းဆီ
လွယ်ကူစွာ ချဉ်းကပ်နိုင်တယ်ဆိုတော့
လွယ်ကူစွာ ချဉ်းကပ်နိုင်တယ်ဆိုတော့
ရှိနေတဲ့ သွေးကြော တစ်စုံကို
နောက်ရည်ရွယ်ချက် တမျိုးအတွက်
နောက်ရည်ရွယ်ချက် တမျိုးအတွက်
06:31
so it's actually this really clever way
153
379260
2184
06:33
to repurpose one set of vessels, the blood vessels,
154
381444
3765
လွှဲပြောင်းစီစဉ်ပေးလျက်
သွေးဖြူသွေးကြောတွေအဖြစ် ရှိရမယ့်
သွေးဖြူသွေးကြောတွေအဖြစ် ရှိရမယ့်
06:37
to take over and replace the function
155
385209
2789
ဒုတိယ သွေးကြောတွေရဲ့ အလုပ်ကို
အစားထိုး စီစဉ်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်
အစားထိုး စီစဉ်ပေးလိုက်ခြင်းဖြင့်
06:40
of a second set of vessels, the lymphatic vessels,
156
387998
3183
သွေးကြောတွေ နောက်တစ်စုံကို
သုံးရန် မလိုတော့တဲ့
သုံးရန် မလိုတော့တဲ့
06:43
to make it so you don't need them.
157
391181
2411
တကယ့်ကို ပါးနပ်လှပတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းပါပဲ။
06:45
And what's amazing is that no other organ
158
393592
2317
ဒီနေရာမှာ နောက်အံ့အားသင့်စရာ အချက်က
ဘယ်ခန္ဓာကိုယ် အစိတ်အပိုင်းထဲကမှ
အညစ်အကြေးတွေကို
အညစ်အကြေးတွေကို
06:48
takes quite this approach
159
395909
1641
06:49
to clearing away the waste from between its cells.
160
397550
3060
ရှင်းပစ်ဖို့ အဲဒီလို နည်းလမ်းကို
မသုံးကြခြင်းပါပဲ။
မသုံးကြခြင်းပါပဲ။
06:52
This is a solution that is entirely unique to the brain.
161
400610
5820
အဲဒါဟာ ဦးနှောက်ရဲ့ သူမတူရှားပါးတဲ့
ဖြေရှင်းနည်းပါပဲ။
ဖြေရှင်းနည်းပါပဲ။
06:58
But our most surprising finding
162
406430
2268
ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ တွေ့ရှိခဲ့ရသမျှထဲက
07:00
was that all of this,
163
408698
2103
အံ့အားသင့်စရာ အကောင်းဆုံး အချက်က၊
07:03
everything I just told you about,
164
410801
2350
ကျွန်တော် ခုနက ပြောပြခဲ့တာတွေ အားလုံးဟာ၊
07:05
with all this fluid rushing through the brain,
165
413151
3318
ဦးနှောက်ထဲမှာ ဖြတ်စီးနေကြတဲ့ အရည်တွေဟာ၊
07:08
it's only happening in the sleeping brain.
166
416469
4184
အိပ်နေတဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာသာ
ဖြစ်ပျက်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ။
ဖြစ်ပျက်တယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ။
07:12
Here, the video on the left
167
420653
1450
ဟောဒီက ဗီဒီယိုထဲမှာ
07:14
shows how much of the CSF is moving
168
422103
2261
ခုနက CSF ဟာ ကြွက်နိုးနေချိန်တွင်
07:16
through the brain of a living mouse while it's awake.
169
424364
3606
ဦးနှောက်ထဲမှာ ဘယ်လောက်
လှုပ်ရှား စီးဆင်းနေတာကို ပြပါတယ်။
လှုပ်ရှား စီးဆင်းနေတာကို ပြပါတယ်။
07:20
It's almost nothing.
170
427970
1873
လုံးဝနီးပါးကို မရှိပါဘူး။
07:22
Yet in the same animal,
171
429843
1575
ဒါပေမဲ့၊ အဲဒီ အကောင်ထဲမှာပဲ၊
07:23
if we wait just a little while until it's gone to sleep,
172
431418
3205
၎င်းအိပ်မောကျသွားတာကို
နည်းနည်းလေး စောင့်ကြည့်မယ်ဆိုရင်
နည်းနည်းလေး စောင့်ကြည့်မယ်ဆိုရင်
07:26
what we see is that the CSF
173
434623
2757
CSF ဟာ ဦးနှောက်ထဲကို အလုံးအရင်းဖြင့်
07:29
is rushing through the brain,
174
437380
2418
စီးဝင်သွားတာကို မြင်နိုင်ပါတယ်၊
07:31
and we discovered that at the same time
175
439798
2160
အဲဒီတစ်ချိတ်တည်းမှာ၊
07:34
when the brain goes to sleep,
176
441958
2612
ဦးနောက်ဟာ အိပ်လျက် ရှိနေချိန်မှာ၊
ဦးနှောက် ဆဲလ်တွေဟာ သူတို့ဘာသာသူတို့
ကျုံ့ဝင်သွားကြသလားလို့ ထင်ရပါတယ်၊
ကျုံ့ဝင်သွားကြသလားလို့ ထင်ရပါတယ်၊
07:36
the brain cells themselves seem to shrink,
177
444570
2663
၎င်းတို့အကြားမှာ
နေရာလေးတွေကို ဖွင့်ဟ ပေးနေသလိုပါပဲ၊
နေရာလေးတွေကို ဖွင့်ဟ ပေးနေသလိုပါပဲ၊
07:39
opening up spaces in between them,
178
447233
2037
07:41
allowing fluid to rush through
179
449270
2137
အဲဒီအရည်တွေ ဖြတ်ကျော် စီးဆင်းနိုင်အောင်
07:43
and allowing waste to be cleared out.
180
451407
2733
အညစ်အကြေးတွေကို
သန့်ရှင်းပစ်နိုင်အောင် ဖြစ်ပါတယ်။
သန့်ရှင်းပစ်နိုင်အောင် ဖြစ်ပါတယ်။
07:46
So it seems that Galen may actually have been
181
454140
2514
အဲဒီတော့ တခေတ်တုန်းက Galen က
07:48
sort of on the right track when he wrote about
182
456654
2256
ကျွန်တော်တို့ အိပ်နေချိန်မှာ
အရည်တွေဟာ ဦးနှောက်ထဲကို စီးဝင်လာကြတယ်လို့
ရေးသားခဲ့ခြင်းဟာ
ရေးသားခဲ့ခြင်းဟာ
07:51
fluid rushing through the brain
183
458910
2700
မှန်ကန်တဲ့ သဘောကို ဆောင်နေတယ်လို့
ပြောနိုင်ပါတယ်။
ပြောနိုင်ပါတယ်။
07:53
when sleep came on.
184
461610
1642
07:55
Our own research, now it's 2,000 years later,
185
463252
3453
နှစ်ပေါင်း ၂,၀၀၀ နောက်မှာ ကျွန်တော်တို့
လုပ်လိုက်တဲ့ သုတေသနများအရ
လုပ်လိုက်တဲ့ သုတေသနများအရ
07:58
suggests that what's happening is that
186
466705
2070
ဖြစ်ပျက်တာတွေကို ခန့်မှန်းပြောရရင်
08:00
when the brain is awake
187
468775
2059
ဦးနှောက် နှိုးကြားနေလို့
08:03
and is at its most busy,
188
470834
2114
အလုပ်တွေ အများဆုံး ဖြစ်နေတဲ့ အချိန်မှာ၊
08:05
it puts off clearing away the waste
189
472948
2362
ဦးနှောက်ရဲ့ ဆဲလ်တွေအကြားမှာ ပေါ်လာတတ်တဲ့
08:07
from the spaces between its cells until later,
190
475310
3071
အညစ်အကြေးတွေ ရှင်းလင်းရေးကိစ္စကို
ဘေးချိတ်ထားလိုက်ပါတယ်၊
ဘေးချိတ်ထားလိုက်ပါတယ်၊
ဒါပေမဲ့၊ ဦးနှောက် အိပ်ဖို့သွားချိန်ကျတော့၊
08:10
and then, when it goes to sleep
191
478381
1859
08:12
and doesn't have to be as busy,
192
480240
2348
အလုပ်တွေ မများတော့တဲ့ အချိန်မှာ၊
၎င်းဟာ သန့်ရှင်းရေး မုဒ်ထဲကို
ပြောင်းလဲသွားသလိုပါပဲ၊
ပြောင်းလဲသွားသလိုပါပဲ၊
08:14
it shifts into a kind of cleaning mode
193
482588
2577
ဆဲလ်တွေ အကြားနေရာတွေမှာ ရှိတဲ့
အညစ်အကြေးတွေကို
အညစ်အကြေးတွေကို
08:17
to clear away the waste
194
485165
1687
08:19
from the spaces between its cells,
195
486852
1508
တစ်နေ့တာ ကာလအတွင်းမှာ
စုစည်းလာခဲ့တဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို
စုစည်းလာခဲ့တဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို
08:20
the waste that's accumulated throughout the day.
196
488360
2417
လိုက်လံ ရှင်းလင်းပါတော့တယ်။
ဒါဟာဖြင့် ကျွန်တော်တို့အားလုံး
လုပ်ကိုင်ကြတာနဲ့ တူပါတယ်၊
လုပ်ကိုင်ကြတာနဲ့ တူပါတယ်၊
08:22
So it's actually a little bit like how you or I,
197
490777
2408
08:25
we put off our household chores during the work week
198
493185
3082
ကျွန်တော်တို့ အလုပ်ကြတုန်း ရုံးရက်တွေမှာ
ငြီးငွေ့ဖွယ်ရာ အိမ်မှုကိစ္စတွေကို
ငြီးငွေ့ဖွယ်ရာ အိမ်မှုကိစ္စတွေကို
08:28
when we don't have time to get to it,
199
496267
1462
အချိန်မပေးနိုင်လို့
ဘေးချိတ်လိုက်ကြသလိုပါပဲ၊
ဘေးချိတ်လိုက်ကြသလိုပါပဲ၊
08:29
and then we play catch up on all
the cleaning that we have to do
the cleaning that we have to do
200
497729
3261
ဒါပေမဲ့ ရုံးပိတ်ရက်တွေ ရောက်လာတာနဲ့အမျှ
08:33
when the weekend rolls around.
201
500990
2758
အဲဒီလို ကိစ္စတွေကို စုပုံဖြေရှင်း
လုပ်ကိုင်ကြသလိုပါပဲ။
လုပ်ကိုင်ကြသလိုပါပဲ။
ဒီနေရာအထိ၊ အညစ်အကြေးသန့်ရှင်းမှု
အကြောင်းကို အများကြီးပြောလာခဲ့ပေမဲ့၊
အကြောင်းကို အများကြီးပြောလာခဲ့ပေမဲ့၊
08:35
Now, I've just talked a lot about waste clearance,
202
503748
3272
08:39
but I haven't been very specific
203
507020
1452
ကျွန်တော်တို့ ကျန်းမာလျက် ရှိနိုင်ဖို့
08:40
about the kinds of waste
204
508472
1394
အိပ်နေချိန်မှာ ဦးနှောက်အနေနဲ့
ရှင်းလင်းရမယ့်
ရှင်းလင်းရမယ့်
08:42
that the brain needs to be clearing
205
509866
2295
အညစ်အကြေးတွေက ဘယ်လိုဟာတွေလဲ ဆိုတာကို
08:44
during sleep in order to stay healthy.
206
512161
2543
ကျွန်တော်ဟာ အထူးလုပ် မပြောပြခဲ့ရသေးပါဘူး။
မကြာမီတုန်းက လေ့လာမှုများထဲမှာ
ကျွန်တော်တို့ အထူး အလေးထားခဲ့ကြတာက
ကျွန်တော်တို့ အထူး အလေးထားခဲ့ကြတာက
08:46
The waste product that these recent studies
207
514704
1597
08:48
focused most on is amyloid-beta,
208
516301
2418
amyloid-beta လို့ ခေါ်တဲ့ အရာပါ၊
08:50
which is a protein that's made
in the brain all the time.
in the brain all the time.
209
518719
3195
ဦးနှောက်ထဲမှာ ထုတ်လုပ်ပေးနေတဲ့
အသားဓာတ် တစ်မျိုးပါပဲ။
အသားဓာတ် တစ်မျိုးပါပဲ။
08:54
My brain's making amyloid-beta right now,
210
521914
1858
အခုအချိန်မှာလည်း ကျွန်တော်ရဲ့ ဦးနှောက်က
amyloid-beta ကို ထုတ်လုပ်နေပါတယ်၊
amyloid-beta ကို ထုတ်လုပ်နေပါတယ်၊
08:55
and so is yours.
211
523772
2158
ခင်ဗျားတို့လည်း အလားတူပါပဲ။
08:58
But in patients with Alzheimer's disease,
212
525930
2002
ဒါပေမဲ့၊ Alzheimer ရောဂါရှိသူတွေကျတော့၊
09:00
amyloid-beta builds up and aggregates
213
527932
2599
amyloid-beta ကို ထုတ်လုပ်ရင်း ဦးနှောက်ရဲ့
09:02
in the spaces between the brain's cells,
214
530531
2013
ဆဲလ်တွေအကြားရှိ နေရာတွေမှာ စုပုံလာပါတယ်၊
09:04
instead of being cleared away
like it's supposed to be,
like it's supposed to be,
215
532544
3426
ဖြစ်သင့်သလို အဲဒါတွေကို
ရှင်းလင်း မပစ်ပါဘူး၊
ရှင်းလင်း မပစ်ပါဘူး၊
09:08
and it's this buildup of amyloid-beta
216
535970
2010
အဲဒီလို စုပုံလာတဲ့ amyloid-beta ကမှ
09:10
that's thought to be one of the key steps
217
537980
2213
ကြောက်မက်ဖွယ် အဲဒီရောဂါ
စတင်ဖြစ်လာရခြင်းရဲ့
စတင်ဖြစ်လာရခြင်းရဲ့
09:12
in the development of that terrible disease.
218
540193
2621
သော့ချက် အဆင့်တစ်ဆင့် ဖြစ်တယ်လို့
ယူဆရပါတယ်။
ယူဆရပါတယ်။
အဲဒါကြောင့်မို့လို့
ဦးနှောက် နိုးနေချိန်နဲ့
ဦးနှောက် နိုးနေချိန်နဲ့
09:15
So we measured how fast amyloid-beta is cleared
219
542814
3094
အိပ်နေချိန်မှာ amyloid-beta ကို
ရှင်းလင်ပေးနိုင်တဲ့ နှန်းကို
ရှင်းလင်ပေးနိုင်တဲ့ နှန်းကို
09:18
from the brain when it's awake
220
545908
1732
09:19
versus when it's asleep,
221
547640
1778
ကျွန်တော်တို့
တိုင်းလျက်နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ခဲ့ရာ
တိုင်းလျက်နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ခဲ့ရာ
09:21
and we found that indeed,
222
549418
1878
တကယ်တမ်းမှာ တွေ့လိုက်တာက
09:23
the clearance of amyloid-beta
223
551296
1890
amyloid-beta ကို ရှင်းလင်းပစ်မှုဟာ
09:25
is much more rapid from the sleeping brain.
224
553186
4519
အိပ်နေတဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှါာ
ပိုပြီးမြန်ဆန်နေပါတယ်။
ပိုပြီးမြန်ဆန်နေပါတယ်။
09:29
So if sleep, then,
225
557705
1679
ဒီတော့ အိပ်ခြင်းက
09:31
is part of the brain's solution
226
559384
1958
အညစ်အကြေးများ ရှင်းလင်းပစ်ရေး ပြဿနာအတွက်
09:33
to the problem of waste clearance,
227
561342
2010
အဖြေဖြစ်တယ်လို့ သိလိုက်ရတဲ့ နောက်မှာ၊
အိပ်ခြင်း၊ amyloid-beta နဲ့
Alzheimer ရောဂါ အကြားက
Alzheimer ရောဂါ အကြားက
09:35
then this may dramatically change how we think
228
563352
2376
ဆက်စပ်ဆင်နွှယ်မှုကို
ကျွန်တော်တို့ သုံးသပ်ပုံကိုလည်း
ကျွန်တော်တို့ သုံးသပ်ပုံကိုလည်း
09:37
about the relationship between sleep,
229
565728
2235
09:40
amyloid-beta, and Alzheimer's disease.
230
567963
3356
သိသိသာသာ ပြောင်းလဲသွားစေပါမယ်။
09:43
A series of recent clinical studies
231
571319
1958
မကြာခင်တုန်းက ကျန်းမာရေး သုတေသန တသီကြီး
09:45
suggest that among patients
232
573277
1833
ထောက်ပြနေကြတဲ့ အတိုင်းဆိုရင်လောလောဆယ်မှာ
09:47
who haven't yet developed Alzheimer's disease,
233
575110
3094
Alzheimer ရောဂါ မရှိသေးတဲ့
လူနာတွေအကြားမှာ၊
လူနာတွေအကြားမှာ၊
09:50
worsening sleep quality and sleep duration
234
578204
3066
အိပ်စက်မှု အရည်အသွေး ကျဆင်းလာခြင်း နဲ့
အိပ်ချိန် နည်းလာခြင်းဟာ
အိပ်ချိန် နည်းလာခြင်းဟာ
သူတို့ဦးနှောက်ထဲမှာ
amyloid-beta တိုးစုလာခြင်းနဲ့
amyloid-beta တိုးစုလာခြင်းနဲ့
09:53
are associated with a greater amount
235
581270
2018
09:55
of amyloid-beta building up in the brain,
236
583288
2812
ဆက်စပ်နေပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ အဲဒီတချိန်တည်းမှာ၊
09:58
and while it's important to point out
237
586100
1867
ထောက်ပြပေးရန် အရေးကြီးတာက
အိပ်တာနည်းခြင်း သို့မဟုတ်
ကောင်းကောင်း မအိပ်နိုင်ခြင်းက
ကောင်းကောင်း မအိပ်နိုင်ခြင်းက
10:00
that these studies don't prove
238
587967
1710
10:01
that lack of sleep or poor sleep
239
589677
2189
Alzheimer ရောဂါရဲ့ အကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်လို့
10:04
cause Alzheimer's disease,
240
591866
2407
သက်သေထူပြခြင်း မရှိကြပါဘူး၊
10:06
they do suggest that the failure of the brain
241
594273
2610
ဒါပေမဲ့ ပြောလို့ ရနိုင်တာက တစ်ခုက
10:09
to keep its house clean
242
596883
1912
ဦးနှောက်အနေနဲ့ amyloid-beta လို
10:10
by clearing away waste like amyloid-beta
243
598795
2756
အညစ်အကြေးကို သန့်ရှင်းပစ်နိုင်စွမ်း
မရှိခြင်းဟာဖြင့်
မရှိခြင်းဟာဖြင့်
Alzheimer ရောဂါ ဖြစ်ပွားရေးကို
ထောက်ကူပေးတဲ့
ထောက်ကူပေးတဲ့
10:13
may contribute to the development
244
601551
1902
10:15
of conditions like Alzheimer's.
245
603453
3617
အခြေအနေမျိုးကို ဖန်တီးပေးနိုင်ပါတယ်။
ဒီတော့ ဒီသုတေသနအသစ်က
ကျွန်တော်တို့ ဘာကို ပြောနေသလဲဆိုတော့
ကျွန်တော်တို့ ဘာကို ပြောနေသလဲဆိုတော့
10:19
So what this new research tells us, then,
246
607070
1905
10:21
is that the one thing that all of you
247
608975
2327
တစ်ခုက အိပ်စက်ခြင်းအကြောင်းကို
ကျွန်တော်တို့ သိနှင့်ခဲ့ကြတဲ့ အချက်ပါပဲ၊
10:23
already knew about sleep,
248
611302
1408
10:24
that even Galen understood about sleep,
249
612710
2653
အိပ်စက်တာနဲ့ပတ်သက်ပြီး
Galen ကတောင် နားလည်ခဲ့တဲ့
Galen ကတောင် နားလည်ခဲ့တဲ့
10:27
that it refreshes and clears the mind,
250
615363
3071
၎င်းဟာ ဦးနှောက်ကို
လန်းဆန်းလာစေကာ ကြည်လင်လာစေခြင်းဟာ
လန်းဆန်းလာစေကာ ကြည်လင်လာစေခြင်းဟာ
10:30
may actually be a big part
251
618434
1541
တကယ်ကျတော့ အိပ်ခြင်းရဲ့
10:32
of what sleep is all about.
252
619975
2317
အရေးကြီးဆုံး ကဏ္ဍကြီး တစ်ခုပါပဲ။
ကျွန်တော်တို့ အားလုံး ညစဉ်ညတိုင်း
10:34
See, you and I, we go to sleep
253
622292
1518
10:36
every single night,
254
623810
1733
အိပ်ဖို့ သွားကြပေမဲ့၊
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်ကတော့
အနားယူတာရယ်လို့ ဘယ်တော့မှ မရှိပါ။
အနားယူတာရယ်လို့ ဘယ်တော့မှ မရှိပါ။
10:37
but our brains, they never rest.
255
625543
3003
ကျွန်တော်တို့ရဲ့
ခန္ဓာကိုယ်ဟာ ငြိမ်သက်နေလို့
ခန္ဓာကိုယ်ဟာ ငြိမ်သက်နေလို့
10:40
While our body is still
256
628546
1834
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသိစိတ်က
အိပ်မက်ထဲမှာ လျှောက်သွားနေချိန်မှာ၊
အိပ်မက်ထဲမှာ လျှောက်သွားနေချိန်မှာ၊
10:42
and our mind is off walking in dreams somewhere,
257
630380
3071
ဦးနှောက်ရဲ့ ကြော့ရှင်းလှတဲ့
စက်ယန္တရားကြီးကတော့
စက်ယန္တရားကြီးကတော့
10:45
the elegant machinery of the brain
258
633451
1676
10:47
is quietly hard at work
259
635127
1980
တိတ်ဆိတ်စွာ အပြင်းအထန် အလုပ်လုပ်နေပါတယ်
10:49
cleaning and maintaining
260
637107
2193
စိတ်ကူးကြည့် မရအောင်ကို ရှုပ်ထွေးလှတဲ့
10:51
this unimaginably complex machine.
261
639300
2835
ယန္တရားကြီးကို သန့်ရှင်းပေးလျက်
ထိန်းသိမ်းထားပေးပါတယ်။
ထိန်းသိမ်းထားပေးပါတယ်။
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အိမ်မှုရေးရာ
အလုပ်တွေလိုပါပဲ၊
အလုပ်တွေလိုပါပဲ၊
10:54
Like our housework,
262
642135
1041
10:55
it's a dirty and a thankless job,
263
643176
2749
၎င်းတို့ဟာ ညစ်ထေးလှကာ
ကောင်းတာရယ်လို့ ဘာမှမရှိပါဘူး၊
ကောင်းတာရယ်လို့ ဘာမှမရှိပါဘူး၊
10:58
but it's also important.
264
645925
2255
ဒါပေမဲ့ အဲဒါဟာလည်း အရေးကြီးတာပါပဲ။
11:00
In your house, if you stop cleaning your kitchen
265
648180
2403
ခင်ဗျားတို့အိမ်မှာ မီးဖိုခန်းကို
မသန့်ရှင်းဘဲ
မသန့်ရှင်းဘဲ
11:02
for a month,
266
650583
1908
တစ်လ နေကြည့်မယ်ဆိုရင်၊
11:04
your home will become completely unlivable
267
652491
2439
ခင်ဗျားရဲ့ အိမ်မှာ လျင်မြန်စွာပဲ
လုံးဝကို နေမရ ဖြစ်လာမှာ သေချာပါတယ်။
11:07
very quickly.
268
654930
1607
11:08
But in the brain, the consequences
269
656537
2088
ဒါပေမဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာကျတော့၊
11:10
of falling behind may be much greater
270
658625
2931
ပေါ်ပေါက်လာကြမယ့် ပြဿနာတွေဟာ
မီးဖိုထဲ ညစ်ပတ်မှုနဲ့စာရင်
များစွာမှနက်ရှိုင်းမှာပါ၊
များစွာမှနက်ရှိုင်းမှာပါ၊
11:13
than the embarrassment of dirty countertops,
271
661556
2728
ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့၊ ဦးနှောက်
သန့်ရှင်းလျက် ရှိနေရေးကိစ္စဟာဖြင့်
သန့်ရှင်းလျက် ရှိနေရေးကိစ္စဟာဖြင့်
11:16
because when it comes to cleaning the brain,
272
664284
2564
11:19
it is the very health and function
273
666848
2376
ဦးနှောက်ကိုယ်နှိုက်ရဲ့ ကျန်းမာရေး နှင့်
လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်းအတွက်
လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်းအတွက်
11:21
of the mind and the body that's at stake,
274
669224
2945
၎င်းနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့
ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးအတွက်
ခန္ဓာကိုယ် တစ်ခုလုံးအတွက်
11:24
which is why understanding these
275
672169
2241
သိပ်ကို အရေးကြီးတာမို့လို့၊ ဒီနေ့တွင်
11:26
very basic housekeeping functions of the brain today
276
674410
4272
ဦးနှောက်ရဲ့ သန့်ရှင်းအောင်
ထိန်းသိမ်းမှုကိစ္စကို နားလည်လာမှုဟာ
ထိန်းသိမ်းမှုကိစ္စကို နားလည်လာမှုဟာ
11:30
may be critical for preventing and treating
277
678682
2993
ဦးနှောက်အသိစိတ်ရဲ့ အနာဂတ် ရောဂါများကို
11:33
diseases of the mind tomorrow.
278
681675
3028
ဟန့်တားရေ နဲ့ ကုသဖို့အတွက်
သိပ်ကို အရေးကြီးနိုင်ပါတယ်။
သိပ်ကို အရေးကြီးနိုင်ပါတယ်။
11:36
Thank you.
279
684703
2048
ကျေးဇူတင်ပါတယ်။
11:38
(Applause)
280
686751
1767
(လက်ခုပ်တီးသံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Jeff Iliff - NeuroscientistJeff Iliff is a neuroscientist who explores the unique functions of the brain.
Why you should listen
Neuroscientist Jeff Iliff 's research follows two main paths. The first is the exploration of how the brain’s support cells, called glia, contribute to maintaining the proper environment for neuronal function and how their failure in conditions like vascular dementia, stroke, and traumatic brain injury leads to neurodegeneration. The second seeks to define the basic cellular mechanisms by which brain blood flow is coordinated up and down the vascular tree. Now an Assistant Professor of Anesthesiology and Perioperative Medicine at Oregon Health & Science University, Jeff was a part of a University of Rochester Medical Center team that discovered a brain cleansing system, which they dubbed the “glymphatic system.”
More profile about the speakerJeff Iliff | Speaker | TED.com