ABOUT THE SPEAKER

Curtis "Wall Street" Carroll - Financial literacy advocate
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy.

Why you should listen

The media calls Curtis "Wall Street" Carroll the "Oracle of San Quentin" for his stock picking prowess and ability to translate financial information into simple language for his students.

Carroll grew up in Oakland, California surrounded by poverty. In 1996, at 17 years old, he committed a robbery where a man was killed. He turned himself in and ended up an illiterate teenager in prison with a 54-to-life sentence. While in prison, the stock market captured his attention, but due to his illiteracy he couldn't learn more about it. Motivating by the lure of financial gaining, he taught himself how to read at 20-21 years old, and then he started studying the stock market. Carroll's role models changed from drug dealers and sports figures to Bill Gates and Warren Buffet. He wanted others to learn this new way of making money.

When Carroll arrived at San Quentin in 2012, he met Troy Williams, who helped him start the Financial Literacy Program. Together they created the philosophy F.E.E.L (Financial Empowerment Emotional Literacy) that teaches people to recognize how their emotions affect their financial decision, and how to separate the two.

More profile about the speaker
Curtis "Wall Street" Carroll | Speaker | TED.com

TEDxSanQuentin

Curtis "Wall Street" Carroll: How I learned to read -- and trade stocks -- in prison

Curtis 'Wall Street' Carroll: ရှယ်ယာတွေကို ဈေးကစားမှုကို ကျွန်တော် ထောင်ထဲတွင် သင်ယူခဲ့ပုံ

Filmed: 2016-01-22

Readability: 3.7

5,811,223 views

ဘဏ္ဍာရေးကိစ္စထဲမှာ အသုံးလုံး ကျေသူဖြစ်ရေးဟာ ကျွမ်းကျင်မှု မဟုတ်ဘဲ နေထိုင်မှု ဘဝပုံစံ တစ်မျိုးပါ။ အဲဒါကို Curtis "Wall Street" Carroll ထံမှ သင်ယူပါ။ ထောင်ထဲ နေထိုင်ခဲ့ရသူ Caroll ဟာ ဒေါ်လာရဲ့ တန်ဖိုးကို ကောင်းကောင်းကြီး သိနားလည်သူပါ။ ထောင်ကျနေခဲ့စဉ် သူဟာ သူ့ဘာသာသူ ရေးဖတ်တတ်လာအောင် နှင့် ရှယ်ယာတွေ ရောင်းဝယ်ရေး အတတ်ပညာကို သင်ယူနိုင်ခဲ့ပြီး အခုတော့ သူဟာ ရိုးရှင်းပေမယ့် ထက်မြက်တဲ့ သဝဏ်လွှာကို၊ ကျွန်ုပ်တို့ အားလုံးဟာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ငွေတွေနဲ့ ပတ်သက်လာရင် ပိုပြီး ဦးနှောက်သုံးရန် လိုအပ်တာကို တင်ပြထားပါတယ်။

Curtis "Wall Street" Carroll - Financial literacy advocate
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

I was 14 years old

0

960

2056

ကျွန်တော်ဟာ အသက် ၁၄ နှစ်အရွယ်တုန်းက

00:15

inside of a bowling alley,

1

3040

1576

ဘိုးလင်း လမ်းကြားထဲရှိ

00:16

burglarizing an arcade game,

2

4640

1760

ဂိမ်းတွေ ကစားတဲ့ နေရာမှာ
ဖောက်ထွင်းပြီး ခိုးပြီး

00:19

and upon exiting the building

3

7200

1776

အဲဒီ အဆောက်အဦထဲမှ ထွက်လာတော့

00:21

a security guard grabbed my arm, so I ran.

4

9000

2200

လုံခြုံရေး ငနဲက ကျွန်တော့ လက်မောင်းကို
ဖမ်းကိုင်လိုက်တော့ ပြေးရတာပေါ့။

00:23

I ran down the street,
and I jumped on top of a fence.

5

11760

2976

ပြေးသွားပြီး ခြံစည်းရိုး
တစ်ခုကို ခုန်တက်လိုက်တယ်။

00:26

And when I got to the top,

6

14760

1616

အဲဒါနဲ့ ထိပ်ကို ရောက်တော့၊

00:28

the weight of 3,000 quarters
in my book bag

7

16400

2176

ကျောပိုးအိတ်ထဲက မတ်စေ့ ၃၀၀၀
ရဲ့ အလေးချိန်က

00:30

pulled me back down to the ground.

8

18600

1640

ကျွန်တော့ကို မြေကြီးဆီကို
ဆွဲချပစ်လိုက်တယ်။

အဲဒီလိုကျလိုက်တာနဲ့ လုံခြုံရေး အစောင့်က
ကျွန်တော့ကို ရပ်စောင့်နေကာ

00:32

So when I came to, the security guard
was standing on top of me,

9

20880

3056

00:35

and he said, "Next time you little punks
steal something you can carry."

10

23960

3416

ပြောလိုက်တာက၊ "နောက်တစ်ခါ ခိုးချင်ရင်
ကိုယ်သယ်နိုင်တာကိုသာ ခိုးစမ်း"တဲ့။

00:39

(Laughter)

11

27400

2016

(ရယ်သံများ)

00:41

I was taken to juvenile hall

12

29440

2136

ကျွန်တော့ကို လူငယ်ရေးရာဌာနကို
ခေါ်သွားပြီး

00:43

and when I was released
into the custody of my mother,

13

31600

2560

မိခင်ရဲ့ တာဝန်ယူမှုနဲ့ လွှတ်ပေးလိုက်ရာ၊

ဦးလေးရဲ့ ပထမဦးဆုံး စကားလုံးတွေက၊
"မင်း ဘယ်လို အဖမ်းခံရတာလဲ။"

00:47

the first words my uncle said was,
"How'd you get caught?"

14

35080

2976

"ကျောပိုးအိတ်က အရမ်းလေးခဲ့လို့ပါ"လို့
ရှင်းပြခဲ့တယ်။

00:50

I said, "Man, the book bag was too heavy."

15

38080

2176

00:52

He said, "Man, you weren't supposed
to take all the quarters."

16

40280

2936

"မင်းက အဲဒီအကြွေစေ့တွေ အားလုံးယူဖို့
မလိုခဲ့ဘူးလေ။" ပြောတယ်။

00:55

I said, "Man, they were small.
What am I supposed to do?"

17

43240

2816

ကျွန်တော်က "အကြွေစေ့တွေ သေးလွန်းတယ်၊
ဘာလုပ်လို့ ရခဲ့မှာလဲ။"

00:58

And 10 minutes later, he took me
to burglarize another arcade game.

18

46080

4896

အဲဒီနောက် ၁၀ မိနစ်အကြာတွင် သူဟာ ခိုးယူရန်
ဂိမ်းကစားနဲ့ နောက် တစ်နေရာကို ခေါ်သွားတယ်။

01:03

We needed gas money to get home.

19

51000

1640

အိမ်ပြန်ဖို့ ဓာတ်ဆီဖိုးငွေ လိုနေခဲ့လို့လေ။

01:05

That was my life.

20

53280

1200

ကျွန်တော့ဘဝက အဲဒါမျိုးပါ။

Oakland၊ California မှာ ကြီးပြင်းလာခဲ့တယ်။

01:07

I grew up in Oakland, California,

21

55440

1856

01:09

with my mother and members
of my immediate family

22

57320

2336

မိခင်နဲ့ ဆွေမျိုးရင်းခြားတွေနဲ့အတူ

01:11

addicted to crack cocaine.

23

59680

1240

ဆေးစွဲနေခဲ့ကြတယ်။

01:13

My environment consisted
of living with family, friends,

24

61560

4440

ကိုယ့်ဝန်းကျင်မှာ မိသားစု၊ မိတ်ဆွေတွေနဲ့
အိုးအိမ်မဲ့တဲ့

01:18

and homeless shelters.

25

66960

1600

နေထိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

01:21

Oftentimes, dinner was served
in breadlines and soup kitchens.

26

69040

3680

မကြာခဏဆိုသလို ပေါင်မု့န်အတွက် တန်းစီစဉ်
စွပ်ပြုပ်ရည် ဆိုင်မှာ ညစာ စားခဲ့ရတယ်။

01:25

The big homie told me this:

27

73440

1856

ငနဲကြီး တစ်ယောက် ပြောခဲ့ဘူးတာက-

01:27

money rules the world

28

75320

1976

ငွေက ကမ္ဘာကြီးကို အုပ်စိုးတယ်

01:29

and everything in it.

29

77320

1216

အဲဒါကိုသာ မှတ်ထားတဲ့။

01:30

And in these streets, money is king.

30

78560

2080

ဒီက လမ်းတွေပေါ်မှာ ငွေဟာ ဘုရင်ပါပဲ။

ကိုယ်က ငွေရဲ့ နောက်ကနေ လိုက်ကြည့်ရင်

01:33

And if you follow the money,

31

81320

1616

01:34

it'll lead you to the bad guy
or the good guy.

32

82960

2520

ကိုယ်ဟာ မကောင်းတဲ့ သူဆီ ဒါမှမဟုတ်
ကောင်းသူဆီကို ရောက်သွားမယ်။

ကျွန်တော့ ပထမဦးဆုံး ရာဇဝတ်မှုကို
ကျူးလွန်ပြီး မကြာမီမှာ၊

01:38

Soon after, I committed my first crime,

33

86080

2536

01:40

and it was the first time
that I was told that I had potential

34

88640

2976

ကျွန်တော်ဟာ အလားအလာရှိသူ ဖြစ်တယ်လို့
ပထမ အကြိမ် ပြောခံခဲ့ရတော့

01:43

and felt like somebody believed in me.

35

91640

1840

ငါ့ကို ယုံကြည်တဲ့သူ
ရှိပါကလားလို့ ခံစားမိတယ်။

ကျွန်တော်ဟာ ရှေ့နေဖြစ်နိုင်တယ်၊
ဒေါက်တာ၊ အင်ဂျင်နီယာ ဖြစ်နိုင်တယ်

01:46

Nobody ever told me
that I could be a lawyer,

36

94240

2136

01:48

doctor or engineer.

37

96400

1656

ပြောခဲ့သူ မရှိခဲ့ပါ။

01:50

I mean, how was I supposed to do that?
I couldn't read, write or spell.

38

98080

3416

တကယ်တော့ အဲဒါကို ကျွန်တော် ဘယ်လို
လုပ်ရနိုင်မလဲ။ အသုံးလုံး မကျေခဲ့တဲ့သူ။

01:53

I was illiterate.

39

101520

1216

ကျွန်တော် စာမတတ်ခဲ့ပါ။

01:54

So I always thought
crime was my way to go.

40

102760

2560

အဲဒါကြောင့် ရာဇဝတ်မှုကသာ
ကိုယ်သွားရမယ့် လမ်းလို အစဉ်ယူဆခဲ့တယ်။

အဲဒါနဲ့ တစ်နေ့ကျတော့

01:59

And then one day

41

107480

1696

လူတစ်ယောက်နဲ့ စကားပြောနေတုန်း

02:01

I was talking to somebody

42

109200

1256

02:02

and he was telling me
about this robbery that we could do.

43

110480

3600

ထိုသူက သူနဲ့ပေါင်းပြီး ခိုးယူကြမယ့်
အကြံအကြောင်းကို ပြောနေခဲ့တယ်။

တကယ်လည်း ကျွန်ုပ်တို့ လုပ်ခဲ့ကြတယ်။

02:06

And we did it.

44

114760

1200

အံ့အားသင့်စရာအချက်က ကျွန်တော်ဟာ

02:09

The reality was that I was growing up

45

117080

1816

ကမ္ဘာပေါ်က အားအကောင်းဆုံး
ဘဏ္ဍာရေးရှိတဲ့ နိုင်ငံ

02:10

in the strongest
financial nation in the world,

46

118920

2216

02:13

the United States of America,

47

121160

1856

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ
ကြီးပြင်းနေခဲ့ခြင်းပါပဲ။

02:15

while I watched my mother
stand in line at a blood bank

48

123040

4080

ကျွန်တော့ မိခင်ဟာ သွေးလှူဖို့ တန်းစီး
စောင့်နေတာ မြင်ခဲ့ရတယ်၊

02:20

to sell her blood for 40 dollars
just to try to feed her kids.

49

128680

3680

ကလေးတွေကို ကျွေးနိုင်ဖို့ သွေးကို
ဒေါ်လာ ၄၀ နဲ့ ရောင်းနေခဲ့ရတယ်။

ဒီနေ့အထိကို သူ့လက်မောင်းတွေမှာ
အပ်ထိုးရာတွေကို မြင်လို့ ရနိုင်သေးတယ်။

02:25

She still has the needle marks
on her arms to day to show for that.

50

133320

3320

ဒါကြောင့် ကျွန်တော်ဟာ ကိုယ့်ရပ်ကွက်ကို
လုံးဝ ဂရုမစိုက်ခဲ့ဘူး။

02:29

So I never cared about my community.

51

137480

1736

02:31

They didn't care about my life.

52

139240

1496

သူတို့ကလည်း ကျွန်တော့ကို ဂရုမစိုက်ခဲ့ကြပါ။

02:32

Everybody there was doing what they
were doing to take what they wanted,

53

140760

3416

လူတိုင်းက ကိုယ်လိုချင်တာကို ရဖို့သာ
လုပ်ကိုင်နေခဲ့ကြတာ၊

မူးယစ်ဆေးရောင်းသူတွေ၊ ဓားပြတွေ၊
သွေးစုဘဏ် အတူတူပါပဲ။

02:36

the drug dealers,
the robbers, the blood bank.

54

144200

2176

02:38

Everybody was taking blood money.

55

146400

1616

လူတိုင်း ငွေကိုချည်းပဲ လိုနေခဲ့ကြတယ်။

02:40

So I got mine by any means necessary.

56

148040

1896

ရတဲ့ နည်းနဲ့ ယူခဲ့ရတာပေါ့။

02:41

I got mine.

57

149960

1576

ကိုယ့်အတွက် ရယူခဲ့တယ်။

02:43

Financial literacy
really did rule the world,

58

151560

2120

ဘဏ္ဍာရေး စည်းကမ်းတွေက ကမ္ဘာကြီး
အုပ်စိုးနေရာ၊

02:46

and I was a child slave to it

59

154680

1976

ကျွန်တော်က လူဆိုးတွေ နောက်က လိုက်ရင်းနဲ့

02:48

following the bad guy.

60

156680

1240

၎င်းရဲ့ ကျေးကျွန် ဖြစ်ခဲ့တယ်။

02:52

At 17 years old, I was arrested
for robbery and murder

61

160280

3176

၁၇ နှစ်အရွယ်မှာ ကျွန်တော်ဟာ လုယက်မှုနဲ့
လူသတ်မှုဖြင့် အဖမ်းခံခဲ့ရရာ

02:55

and I soon learned that finances in prison
rule more than they did on the streets,

62

163480

3976

ထောင်ထဲမှာ ဘဏ္ဍာငွေဟာ လမ်းတွေပေါ်မှာနဲ့
စာရင် ပိုလို့ကို ဩဇာရှိတာကို နားလည်လာတယ်၊

02:59

so I wanted in.

63

167480

1200

ကျွန်တော်လည်း အဲဒီထဲ ပါချင်ခဲ့တယ်။

တစ်နေ့တွင် ကျွန်တော်ဟာ သတင်းစာထဲက
အားကစားစာမျက်နှာတွေကို လုယူခဲ့တယ်၊

03:01

One day, I rushed to grab
the sports page of the newspaper

64

169600

3056

03:04

so my celly could read it to me,

65

172680

1816

တစ်ခန်းထဲ နေသူကို
ဖတ်ပေးခိုင်းဖို့ အတွက်ပါ၊

03:06

and I accidentally
picked up the business section.

66

174520

2416

ကျွန်တော်ဟာ မှားပြီး စီးပွားရေးကဏ္ဍကို
ယူလာမိတယ်။

03:08

And this old man said,
"Hey youngster, you pick stocks?"

67

176960

3256

ဒါနဲ့ ထိုလူကြီးက၊"ဟေ့ကောင်၊ မင်းက
ရှယ်ယာတွေကို ကစားတာလား?" မေးတယ်။

အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်က၊
"အဲဒါ ဘာတွေလဲ။" မေးကြည့်တယ်။

03:12

And I said, "What's that?"

68

180240

1256

03:13

He said, "That's the place
where white folks keep all their money."

69

181520

3176

"အဲဒါက မျက်နှာဖြူတွေ ငွေထားကြတဲ့
နေရာပဲ"ရှင်းပြတယ်။

03:16

(Laughter)

70

184720

1216

(ရယ်သံများ)

03:17

And it was the first time
that I saw a glimpse of hope,

71

185960

3856

အဲဒီတုန်းကမှ ကျွန်တော့ရှေ့တွင်
မျှော်လင့်ချက် ရောင်ချည်လေး ပေါ်လာခဲ့တယ်၊

03:21

a future.

72

189840

1496

အနာဂတ်ကို မြင်မိသလိုပဲ။

03:23

He gave me this brief description
of what stocks were,

73

191360

2600

အဲဒီလူက ရှယ်ယာတွေ အကြောင်း အနည်းငယ်မျှသာ
ပြောပြခဲ့တာ

03:26

but it was just a glimpse.

74

194800

1440

ရောင်ချည် ပေါ်လာသလိုပါပဲ။

ဒါပေမဲ့ အဲဒါကို ဘယ်လိုလုပ်ရမှာလဲ
ကျွန်တော် စဉ်းစားမိတယ်။

03:30

I mean, how was I supposed to do it?

75

198360

1776

03:32

I couldn't read, write or spell.

76

200160

1760

ကျွန်တော်ဟာ အဖတ်၊အရေး၊ အသံထွက်
မတတ်ခဲ့ပါ။

ကိုယ် စာမတတ်တာကို ဖုန်းကွယ်ရန်
ကျွန်တော် လုပ်နေကျ အရာတွေက

03:34

The skills that I had developed
to hide my illiteracy

77

202600

2616

03:37

no longer worked in this environment.

78

205240

1976

အခု ဝန်းကျင်ထဲမှာ အလုပ်မလုပ်တော့ပါ။

03:39

I was trapped in a cage,
prey among predators,

79

207240

3096

ကျွန်တော်ဟာ လှောင်အိမ်ထဲတွင်၊ သားရဲတွေ
အကြားက သားကောင်နဲ့တူခဲ့ကာ

တစ်ခါမှ မရရှိဖူးတဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်
အတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေခဲ့တယ်။

03:42

fighting for freedom I never had.

80

210360

1896

03:44

I was lost, tired,

81

212280

2176

ကျွန်တော်ဟာ လမ်းစပျောက်လျက်
ပင်ပမ်းနေလျက်

03:46

and I was out of options.

82

214480

1360

ရွေးချယ်စရာ ဘာမှ မရှိခဲ့ပါ။

03:49

So at 20 years old,

83

217000

1776

အဲဒါနဲ့ အသက် ၂၀ အရွယ်မှာ

03:50

I did the hardest thing
I'd ever done in my life.

84

218800

2520

ကျွန်တော်ဟာ မိမိဘဝအတွက်
အခက်ဆုံး အရာကို ပြုလုပ်ခဲ့တယ်။

စာအုပ် တစ်အုပ် ကောက်ယူလိုက်တယ်၊

03:54

I picked up a book,

85

222160

1200

03:57

and it was the most agonizing
time of my life,

86

225400

2480

ဘဝထဲက အခံရခက်ဆုံး အချိန်ကာလ ဖြစ်ခဲ့တယ်၊

04:01

trying to learn how to read,

87

229320

1816

ဖတ်တတ်ဖို့ သင်ယူဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်၊

04:03

the ostracizing from my family,

88

231160

2616

ကိုယ့် မိသားစုကို၊ ခင်မင်ခဲ့တဲ့ ငနဲတွေကို

04:05

the homies.

89

233800

1200

ပစ်ပယ်ရေးဟာ

အတော့ကို မလွယ် ကြမ်းတမ်းခဲ့တယ်။

04:08

It was rough, man.

90

236280

1456

04:09

It was a struggle.

91

237760

1376

တိုက်ပွဲကြီးနဲ့ တူခဲ့တယ်။

04:11

But little did I know

92

239160

1696

အဲဒီတုန်းက နားမလည်ခဲ့ပေမဲ့

ကျွန်တော်ဟာ ကိုယ်စိတ်ကူးနိုင်ခဲ့တာထဲက
အကြီးမြတ်ဆုံး ဆုလာဘ်ကို ရရှိနေခဲ့တယ်-

04:12

I was receiving the greatest gifts
I had ever dreamed of:

93

240880

3416

04:16

self-worth,

94

244320

1200

ကိုယ့်ကိုကိုယ် တန်ဖိုးထားမှု၊

04:18

knowledge, discipline.

95

246320

1840

အသိပညာနဲ့ စည်းကမ်းတွေပါ။

04:21

I was so excited to be reading that I read
everything I could get my hands on:

96

249000

3696

ကျွန်တော်ဟာ ဖတ်ဖို့ စိတ်တက်ကြွနေခဲ့လို့
လက်ထဲ ရသမျှကို ဖတ်တော့တယ်၊

04:24

candy wrappers, clothing logos,
street signs, everything.

97

252720

3335

သကြားလုံးထုပ်၊ အဝတ်အစား တံဆိပ်တွေ၊
လမ်းပေါ်က ဆိုင်းဘုတ်တွေ အားလုံးပါပဲ။

04:28

I was just reading stuff!

98

256079

1217

ကျွန်တော်ဟာ တချိန်လုံး ဖတ်နေခဲ့တယ်!

04:29

(Applause)

99

257320

1016

(လက်ခုပ်သံများ)

04:30

Just reading stuff.

100

258360

1200

တွေ့သမျှကို ဖတ်နေခဲ့တယ်။

ဘယ်လိုဖတ်ရမယ်၊ ဘယ်လို စာလုံးပေါင်းရမယ်
ဆိုတာ သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားနေခဲ့တယ်။

04:33

I was so excited to know how to read
and know how to spell.

101

261360

2800

04:36

The homie came up, said,
"Man, what you eating?"

102

264720

2256

ငနဲတစ်ကောင်က လာပြီး၊
"မင်း စားနေတာ ဘာလဲ။" မေးတော့

04:39

I said, "C-A-N-D-Y, candy."

103

267000

1736

ငါ ကျွန်တော်က "C-A-N-D-Y, candy" ဖြေတယ်။

04:40

(Laughter)

104

268760

2256

(ရယ်သံများ)

သူက "ငါလည်း စားချင်တယ်" ဆိုတော့
ကျွန်တော်က "N-O. No." ဖြေတယ်။

04:43

He said, "Let me get some."
I said, "N-O. No."

105

271040

2496

04:45

(Laughter)

106

273560

1216

(ရယ်သံများ)

04:46

It was awesome.

107

274800

1416

အရမ်းကိုမိုက်ခဲ့တယ်။

04:48

I mean, I can actually now
for the first time in my life read.

108

276240

3176

ကိုယ့်တစ်သက်မှာ ပထမဦးဆုံးအကြိမ်
စာဖတ်လာတတ်ခဲ့တယ်။

04:51

The feeling that I got
from it was amazing.

109

279440

2040

အဲဒီထဲကနေပြီး ကျွန်တော ရရှိခဲ့တဲ့
ခံစားမှုဟာ အံ့အားသင့်စရာပဲ။

04:55

And then at 22, feeling myself,

110

283240

2600

အဲဒီနောက် ၂၂ နှစ် အရွယ်မှာ၊
ကိုယ့်စိတ်ထဲ ခံစားမိတာက

04:58

feeling confident,

111

286800

1736

ယုံကြည်မှုကို ခံစားမိတာက၊

05:00

I remembered what the OG told me.

112

288560

1840

တချိန်တုန်းက ငနဲကြီး ပြောခဲ့တာကိုပါ။

05:03

So I picked up the business section
of the newspaper.

113

291760

3736

အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ သတင်းစာထဲက
စီးပွားရေး ကဏ္ဍကို ယူကြည့်တယ်။

ချမ်းသာကြတဲ့ မျက်နှာဖြူတွေလို
ဖြစ်ချင်ခဲ့တယ်လေ။

05:07

I wanted to find these rich white folks.

114

295520

1936

05:09

(Laughter)

115

297480

1600

(ရယ်သံများ)

အဲဒါနဲ့ ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီလို
ရှုဒေါင့်နဲ့ ကြည့်လာခဲ့တယ်။

05:12

So I looked for that glimpse.

116

300520

1920

ကျွန်တော်ဟာ ရှေ့ဆက်ပြီး လုပ်ကိုင်လာတာက

05:15

As I furthered my career

117

303480

1616

05:17

in teaching others how to
financially manage money and invest,

118

305120

3856

ကိုယ့်ငွေကို ဘယ်လို စီမံခန့်ခွဲလျက်
ရင်းနှီးရမှာကို သူများကို သင်လာခဲ့တယ်၊

ကိုယ့် လုပ်ဆောင်ချက် အတွက် ကိုယ်က
တာဝန်ယူဖို့ လိုတာကို နားလည်လာတယ်။

05:21

I soon learned that I had to take
responsibility for my own actions.

119

309000

3336

ကျွန်တော်ဟာ တော်တော့ကို ရှုပ်ထွေးတဲ့
ပတ်ဝန်းကျင်ထဲ ကြီးပြင်းလာခဲ့လို့

05:24

True, I grew up
in a very complex environment,

120

312360

3016

05:27

but I chose to commit crimes,

121

315400

1936

ရာဇဝတ်မှုတွေကို ကျူးလွန်သူ ဖြစ်လာတယ်၊

05:29

and I had to own up to that.

122

317360

1776

အဲဒါ့က ကျွန်တော် ဘဝ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

05:31

I had to take responsibility
for that, and I did.

123

319160

2616

ကိုလုပ်ခဲ့တာကို ကိုယ်က တာဝန် ယူခဲ့ရတယ်။

05:33

I was building a curriculum
that could teach incarcerated men

124

321800

2896

ထောင်တွင်း အလုပ်အကိုင်မှ ရတဲ့ ငွေတွေကို
စီမံခန့်ခွဲနိုင်ရန် အကျဉ်းသားတွေကို

05:36

how to manage money
through prison employments.

125

324720

2280

သင်ပေးရန် သင်ရိုးညွှန်တမ်းကို
ကျွန်တော် ပြုစုနေခဲ့တယ်။

ကိုယ့်ဘဝကို စနစ်တကျ စီမံခန့်ခွဲနိုင်ရင်
နောက်ပိုင်း သုံးလို့ ရမယ့် ကိရိယာတွေအဖြစ်

05:40

Properly managing our lifestyle
would provide transferrable tools

126

328720

3176

05:43

that we can use to manage money
when we reenter society,

127

331920

3336

လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲ ပြန်ဝင်တဲ့ အခါမှာ
ငွေကို စီမံခန့်ခွဲနိုင်ဖို့ အတွက်ပါ၊

05:47

like the majority of people did
who didn't commit crimes.

128

335280

3256

ပြစ်မှု မကျူးလွန်ခဲ့သူ အများစု
လုပ်ကိုင်ကြသလို ပေါ့လေ။

05:50

Then I discovered

129

338560

1200

အဲဒီနောက်မှာ တွေ့လိုက်တာက

05:52

that according to MarketWatch,

130

340680

2056

MarketWatch ရဲ့ အဆိုအဆိုင်း ဆိုရင်၊

05:54

over 60 percent of the American population

131

342760

2536

အမေရိကန် လူဦးရေရဲ့
၆၀ ရာခိုင်နှုန်း ကျော်ဆီမှာ

05:57

has under 1,000 dollars in savings.

132

345320

2120

စုဆောင်းငွေဟာ ၁၀၀၀ ထက် နည်းပါတယ်။

06:00

Sports Illustrated said that
over 60 percent of NBA players

133

348200

3216

Sports Illustrated ကျတော့ NBA နဲ့
NFL အားကစားသမားတွေ အထဲက

06:03

and NFL players go broke.

134

351440

1536

၆၀% ကျော် ဘာမှ ရစရာ မရှိကြပါ။

06:05

40 percent of marital problems
derive from financial issues.

135

353000

3040

အိမ်ထောင်ရေး ပြဿနာ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းဟာ
ဘဏ္ဍာရေး ပြဿနာနဲ့ ဆိုင်ကြတယ်။

06:09

What the hell?

136

357080

1216

သောက်ကျိုးနဲ့ဗျာ။

06:10

(Laughter)

137

358320

2136

(ရယ်သံများ)

06:12

You mean to tell me
that people worked their whole lives,

138

360480

2696

ဒီတော့ လူတွေဟာ တစ်သက်လုံး အလုပ်ကို
ဖိလုပ်လာခဲ့ကြတယ်၊

06:15

buying cars, clothes,
homes and material stuff

139

363200

2576

ကားတွေဝယ်၊ အဝတ်အစားဝယ်၊ အိမ်ယာ
ပစ္စည်းတွေ လိုက်ဝယ်ကြ

06:17

but were living check to check?

140

365800

2216

အဲဒါနဲ့ ရသမျှလစာ အကုန် ကုန်သွားရောလား။

06:20

How in the world were members of society
going to help incarcerated individuals

141

368040

4336

ကိုယ့်ငွေကြေးကိစ္စကို စီမံနိုင်စွမ်း
မရှိကြတဲ့ လူတွေက ဘယ်လိုလုပ်ပြီး

အကျဉ်းသားတွေ လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲ

06:24

back into society

142

372400

1216

06:25

if they couldn't manage they own stuff?

143

373640

1880

ပြန်သွားနိုင်ဖို့ကို ကူညီပေးနိုင်ကြမှာလဲ။

06:28

We screwed.

144

376160

1256

မဖြစ်နိုင်တဲ့ဟာကြီး။

06:29

(Laughter)

145

377440

1736

(ရယ်သံများ)

06:31

I needed a better plan.

146

379200

1400

ကျွန်တော်ဟာ ပိုကောင်းတဲ့
အစီအစဉ်ကို ရှာချင်ခဲ့တယ်။

06:34

This is not going to work out too well.

147

382520

2120

ဒါကလည်း သိပ် အကောင်းစားကြီး မဟုတ်သေးပါဘူး။

06:37

So ...

148

385040

1200

ဒီတော့...

06:39

I thought.

149

387880

1200

စဉ်းစားမိတယ်။

အခုတော့ ကျွန်တော်ဟာ လမ်းပေါ်မှာ
တွေ့ရသူတွေအတွက် တာဝန် ရှိလာတယ်

06:43

I now had an obligation
to meet those on the path

150

391800

2840

06:48

and help,

151

396360

1216

ကူညီပေးရမယ်၊

06:49

and it was crazy because
I now cared about my community.

152

397600

3256

ကျွန်တော်ဟာ ကိုယ့် အအသိုင်းအဝိုင်းအတွက်
ယူနေရခြင်းဟာ အံ့ဩစရာကြီးပဲ။

06:52

Wow, imagine that.
I cared about my community.

153

400880

2360

စိတ်ကူးကြည့်ကြစမ်းပါ။ ကျွန်တော်က
ကိုယ့်အသိုင်းအဝိုင်း ကိစ္စ စဉ်းစားလာတာကို။

06:56

Financial illiteracy is a disease

154

404640

2296

ဘဏ္ဍာရေး အသုံးလုံး မကျေမှုဟာ
ရောဂါ တစ်ခုပါ၊

အဲဒါက ကျွန်တော်တို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲက
လူနည်းစုတွေနဲ့ နိမ့်တဲ့ လူတန်းစားကို

06:58

that has crippled minorities
and the lower class in our society

155

406960

3016

07:02

for generations and generations,

156

410000

2136

နှိပ်စက်လာခဲ့တာ မျိုးဆက်ပြီး မျိုးဆက်ပါပဲ၊

07:04

and we should be furious about that.

157

412160

2496

အဲဒါ့ကို ကျွန်တော်ဟာ ဒေါသထွက်ရန် လိုပါတယ်။

07:06

Ask yourselves this:

158

414680

1576

ကိုယ့်ကို ဒါကို မေးကြည့်ပါ-

07:08

How can 50 percent
of the American population

159

416280

3256

ငွေကြေး ပေါကြွယ်လှတဲ့ အမေရိကမှာ
ဘယ်လိုလုပ်ပြီး လူဦးရေရဲ့

07:11

be financially illiterate in a nation
driven by financial prosperity?

160

419560

3960

၅၀ ရာခိုင်နှုန်းတို့ဟာ ဘဏ္ဍာရေးကိစ္စ
များထဲမှာ အသုံးလုံး မကျေကြတာလဲ။

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ တရားမျှတမှုကို ရယူမှု၊
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လူမှုရေးအခြေအနေ။

07:17

Our access to justice, our social status,

161

425000

2856

07:19

living conditions, transportation and food

162

427880

3016

နေထိုင်မှု အခြေအနေ၊
ပို့ဆောင်ရေးနဲ့ အစားအစာ

အားလုံး လူတွေအများစု စီမံခန့်ခွဲနိုင်စွမ်း
မရှိကြတဲ့ ငွေရေးကြေးရေးနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်။

07:22

are all dependent on money
that most people can't manage.

163

430920

3056

07:26

It's crazy!

164

434000

1576

ဘယ်လို ဟာကြီးလဲ။

07:27

It's an epidemic

165

435600

1376

အဲဒါ ကပ်ဘေးကြီးနဲ့ တူပြီး

07:29

and a bigger danger to public safety
than any other issue.

166

437000

3000

ကျွန်တော်တို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းအတွက ဒီထက်ကို
ပိုကြီးတဲ့ အန္တရာယ် မရှိနိုင်ပါ။

07:33

According to the California
Department of Corrections,

167

441720

2656

ကယ်လီဖိုးနီးယား ထောင် ဦးစီးဌာနရဲ့ အဆိုအရ၊

07:36

over 70 percent of those incarcerated

168

444400

2336

အကျဉ်းသား ၇၀ ရာခိုင်နှုန်းကျော်တို့ဟာ

07:38

have committed or have been charged
with money-related crimes:

169

446760

3616

ငွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ပြစ်မှုတွေ အတွက်
ထောင်ချ ခံခဲ့ကြရတာပါ။

07:42

robberies, burglaries,
fraud, larceny, distortion --

170

450400

4520

လုယက်မှု၊ ဖောင်းထွင်းမှု၊
လိမ်လည်မှု၊ ခိုးယူမှု၊ လုပ်ကြံမှု -

07:47

and the list goes on.

171

455720

1320

စာရင်းဟာ အရှည်ကြီးပါ။

07:49

Check this out:

172

457920

1216

ဒါကို စစ်ဆေးကြည့်ကြပါ-

07:51

a typical incarcerated person

173

459160

2936

ပုံမှန် အကျဉ်းသား တစ်ဦးဟာ

07:54

would enter the California prison system

174

462120

2496

ကယ်လီဖိုးနီးယား ထောင်ကို ဝင်လာချိန်မှာ

07:56

with no financial education,

175

464640

1560

ငွေကြေးဆိုင်ရာ ဘာပညာရေမှ မရှိဘူး၊

07:58

earn 30 cents an hour,

176

466840

1976

တစ်နာရီကို ၃၀ ဆင့် ဝင်ငွေ ရှိမယ်၊

08:00

over 800 dollars a year,

177

468840

2216

တစ်နှစ်လုံးတွင် ဒေါ်လာ ၈၀၀ ကျော်ပါ၊

08:03

with no real expenses and save no money.

178

471080

2760

လက်တွေ့ ဖြုန်းစရာ ဘာမှ
မရှိခဲ့ပေမဲ့ ဘာမှ မစုမိပါဘူး။

08:06

Upon his parole, he will be given
200 dollars gate money and told,

179

474760

4336

သူ့ကို လွတ်ပေးချိန်မှာ၊ ဒေါ်လာ ၂၀၀ ကို
လက်ထဲ ထည့်ပေးပြီး ပြောကြမှာက၊

08:11

"Hey, good luck, stay out of trouble.
Don't come back to prison."

180

479120

3080

"ဟေ့၊ မင်း ကံကောင်းပါစေ၊ ပြဿနာတွေကို
ရှောင်နေ၊ ထောင်ကို ပြန်မလာနဲ့။"

08:14

With no meaningful preparation
or long-term financial plan,

181

482800

3296

မယ်မယ်ရရ ဘယ်လိုမှ မပြင်ဆင်ခဲ့သူ
ရေရှည် စီမံကိန်း မရှိသူဟာ

08:18

what does he do ... ?

182

486120

1200

သူဘာများ လုပ်နိုင်ပါလဲ...

08:20

At 60?

183

488600

1200

အသက်က ၆၀ ဆိုရင်ကော။

08:23

Get a good job,

184

491120

1336

အလုပ်ကောင်းကို ရှာမလား၊

08:24

or go back to the very criminal behavior
that led him to prison in the first place?

185

492480

3920

ဒါမှမဟုတ် သူ့ကို ထောင်ထဲကို ပို့ခဲ့တဲ့
ရာဇဝတ်မှု ဝန်းကျင်ကိုပဲ ပြန်သွားမလား။

ခင်ဗျားတို့က အခွန်ပေးကြတော့
ခင်ဗျားတို့ပဲ ရွေးကြရမှာပါ။

08:29

You taxpayers, you choose.

186

497400

1776

08:31

Well, his education
already chose for him, probably.

187

499200

3160

သူ့ ပညာရေးကိစ္စကတော့ သူ့ဘာသာသူ
ရွေးပြီးပြီနဲ့ တူပါတယ်။

08:35

So how do we cure this disease?

188

503120

2360

ဒီတော့ ဒီရောဂါကြီးကို ဘယ်လို ကုစားကြမလဲ။

08:38

I cofounded a program

189

506240

1736

ကျွန်တော်ဟာ အစီအစဉ် တစ်ခု

08:40

that we call Financial Empowerment
Emotional Literacy.

190

508000

4576

Financial Empowerment Emotional Literacy
ဆိုတာကို ထူထောင်ထားတယ်။

ကျနော်တို့က FEEL လို့ ခေါ်ကြတယ်၊

08:44

We call it FEEL,

191

512600

1456

08:46

and it teaches how do you separate
your emotional decisions

192

514080

3176

ကိုယ်ရဲ့ စိတ်ခံစားမှုနဲ့
ဆိုင်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို

ဘဏ္ဍာရေး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေနဲ့
ခွဲခြားတတ်ဖို့ သင်ပေးကြတယ်၊

08:49

from your financial decisions,

193

517280

1976

08:51

and the four timeless rules
to personal finance:

194

519280

3416

ပြီးတော့ ကိုယ့်ဘဏ္ဍာရေး အတွက် ထာဝရ
ကျင့်သုံးရမယ့် စည်းကမ်း လေးခုကို ပေးကြတယ်-

08:54

the proper way to save,

195

522720

1560

ငွေကို စနစ် တကျ စုဆောင်းပါ၊

ကိုယ့် နေထိုင်မှု စရိတ်ကို ထိန်းချုပ်ပါ၊

08:57

control your cost of living,

196

525560

1640

09:00

borrow money effectively

197

528320

1776

ငွေကို ထိထိရောက် ချေးယူပါ၊

09:02

and diversify your finances
by allowing your money to work for you

198

530120

3776

ပြီးတော့ ကိုယ့် ဘဏ္ဍာငွေကို ခွဲသုံးပါ၊
အဲဒီလိုနည်းဖြင့် ငွေရဖို့ လုပ်မယ့်အစား

09:05

instead of you working for it.

199

533920

1816

သင့်အတွက် ငွေကို အလုပ်ခိုင်းပါ။

09:07

Incarcerated people need these life skills
before we reenter society.

200

535760

4160

အကျဉ်းချခံနေရသူ လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲကို
ပြန်မဝင်ခင် ဒီလိုကျွမ်းကျင်မှုတွေ လိုတယ်။

09:13

You can't have full rehabilitation
without these life skills.

201

541480

3896

ဒီလိုကျွမ်းကျင်မှု မရှိဘဲနဲ့ ကိုယ့်ဘဝကို
အပြည့်အဝ ပြန်လည်ထူထောင် မရနိုင်ပါ။

09:17

This idea that only professionals
can invest and manage money

202

545400

3816

ကျွမ်းကျင် ပညာရှင်တွေသာ ငွေကို ရင်းနှီး
နိုင်ကြပြီး စီမံခန့်ခွဲနိုင်ကြတယ် ဆိုတာ

09:21

is absolutely ridiculous,

203

549240

2256

ရယ်စရာကြီးပါ၊

09:23

and whoever told you that is lying.

204

551520

1667

အဲဒီလို ပြောသူတွေဟာ လိမ်ညာနေကြတာပါ။

09:25

(Applause)

205

553211

4965

(လက်ခုပ်သံများ)

09:30

A professional is a person

206

558200

2416

ကျွမ်းကျင်သူ ဆိုတာဟာ

09:32

who knows his craft better than most,

207

560640

2496

ကိုယ့် အလုပ်ကို အများစုထက်
ကောင်းမွန်စွာ နားလည်သူပါ၊

09:35

and nobody knows how much money
you need, have or want better than you,

208

563160

4936

ခင်ဗျားတို့ ငွေဘယ်လောက် လိုအပ်သလဲ၊ ရှိသလဲ
လိုချင်သလဲ ခင်ဗျားတို့ ကိုယ်တိုင်သာ သိတယ်၊

09:40

which means you are the professional.

209

568120

1960

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့လည်း ကျွမ်းကျင်သူပါပဲ။

09:42

Financial literacy is not a skill,
ladies and gentlemen.

210

570880

4216

ဘဏ္ဍာရေးကိစ္စ အသုံးလုံး ကျေမှု ဆိုတာ
ကျွမ်းကျင်မှု ပညာ မဟုတ်ပါဘူး။

09:47

It's a lifestyle.

211

575120

1200

အဲဒါဟာ ဘဝ ပုံစံပါ။

09:49

Financial stability is a byproduct
of a proper lifestyle.

212

577560

4496

ဘဏ္ဍာရေး တည်ငြိမ်မှု ဆိုတာ စနစ်ကျတဲ့ ဘဝမှ
ထွက်လာတဲ့ ဘေးထွက် ရလဒ်ပါ။

09:54

A financially sound incarcerated person
can become a taxpaying citizen,

213

582080

3800

ဘဏ္ဍာရေးကို ကျွမ်းကျင်တဲ့ အကျဉ်းသားဟာ
အခွန်ထမ်း နိုင်ငံသား ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။

09:58

and a financially sound
taxpaying citizen can remain one.

214

586680

3496

ဘဏ္ဍာရေးကို ကျွမ်းကျင်တဲ့ အခွန်ထမ်းသမားဟာ
အဲဒီလို ဆက်ပြီး မြဲနေနိုင်မှာပါ။

10:02

This allows us to create a bridge
between those people who we influence:

215

590200

4336

အဲဒါက ကျွန်တော်တို့ ယုံကြည်ကြတဲ့ လူတွေ၊
မိသားစု၊ မိတ်ဆွေတွေနဲ့ ရာဇဝတ်မှုနဲ့ ငွေဟာ

10:06

family, friends and those young people

216

594560

2736

ဆက်စပ်နေကြတယ်လို့ ဆက်ယုံနေကြတဲ့
လူငယ်တွေ အကြားမှာ

10:09

who still believe
that crime and money are related.

217

597320

2920

အကြားမှာ ပေါင်းကူး တံတားကို
တည်ဆောက်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။

ဒီတော့ ငွေရေးကြေးရေးဆိုင်ရာ
စိုးရိမ်စိတ်တွေ ကြောက်စိတ်တွေ

10:13

So let's lose the fear and anxiety

218

601720

2896

ပြီးတော့ ခင်ဗျားတို့ ကြားလာခဲ့ကြရတဲ့

10:16

of all the big financial words

219

604640

1456

10:18

and all that other nonsense
that you've been out there hearing.

220

606120

3576

အဓိပ္ပါယ် မရှိကြတဲ့ စကားလုံးတွေကို
မေ့ပစ်ဖို့ အချိန်တန်ပါပြီ။

10:21

And let's get to the heart
of what's been crippling our society

221

609720

3856

ကျွန်တော်တို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကို
နှိပ်စက်နေတာရဲ့ ဇာတ်မြစ်ကို နားလည်ပြီး

10:25

from taking care of your responsibility
to be better life managers.

222

613600

4360

ကိုယ့်ဘဝအတွက် မန်နေဂျာ ကောင်းဖြစ်ရေး
တာဝန်ကို ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ယူကြပါစို့။

10:31

And let's provide a simple
and easy to use curriculum

223

619000

3336

ဒီနေရာကနေပြီး လူတိုင်း နားလည်လို့ လွယ်တဲ့
သင်ရိုးညွှန်တမ်းလာ

10:34

that gets to the heart, the heart

224

622360

2256

သာဓက တစ်ခုကို ပေးပါရစေ

10:36

of what financial empowerment
and emotional literacy really is.

225

624640

3936

ဘဏ္ဍာရေး ကိစ္စတွေနဲ့ ခံစားချက် ကိစ္စများထဲ
အသုံးလုံးကျေမှုရဲ့စွမ်းပကားကို ပြဖို့ပါ။

10:40

Now, if you're sitting out here
in the audience and you said,

226

628600

2896

ခင်ဗျားတို့ ဒီမှာ ထိုင်နေရင်း
ပြောချင် ပြောနိုင်ကြတာက-

"ဟုတ်ပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ အဲဒါက
ကျွန်တော်အတွက် မဟုတ်ဘူးဗျာ"၊

10:43

"Oh yeah, well, that ain't me
and I don't buy it,"

227

631520

2416

10:45

then come take my class --

228

633960

1296

အဲ့လို့ဆိုရင် ကျွန်တော့ အတန်းကို လာပါ၊

10:47

(Laughter)

229

635280

1696

(ရယ်သံများ)

10:49

so I can show you how much money
it costs you every time you get emotional.

230

637000

3680

ခင်ဗျားတို့ စိတ်လှုပ်ရှားတိုင်း ငွေနဲ့
အချိန် ဘယ်လောက် တန်တယ်ဆိုတာ ပြပေးမှာပါ။

10:53

(Applause)

231

641960

3160

(လက်ခုပ်သံများ)

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

10:59

Thank you very much. Thank you.

232

647600

1536

11:01

(Applause)

233

649160

1160

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by Myo Aung
Reviewed by sann tint

ABOUT THE SPEAKER

Curtis "Wall Street" Carroll - Financial literacy advocate
Curtis “Wall Street” Carroll overcame poverty, illiteracy, incarceration and a lack of outside support to become a stock investor, creator and teacher of his own financial literacy philosophy.

Why you should listen

The media calls Curtis "Wall Street" Carroll the "Oracle of San Quentin" for his stock picking prowess and ability to translate financial information into simple language for his students.

Carroll grew up in Oakland, California surrounded by poverty. In 1996, at 17 years old, he committed a robbery where a man was killed. He turned himself in and ended up an illiterate teenager in prison with a 54-to-life sentence. While in prison, the stock market captured his attention, but due to his illiteracy he couldn't learn more about it. Motivating by the lure of financial gaining, he taught himself how to read at 20-21 years old, and then he started studying the stock market. Carroll's role models changed from drug dealers and sports figures to Bill Gates and Warren Buffet. He wanted others to learn this new way of making money.

When Carroll arrived at San Quentin in 2012, he met Troy Williams, who helped him start the Financial Literacy Program. Together they created the philosophy F.E.E.L (Financial Empowerment Emotional Literacy) that teaches people to recognize how their emotions affect their financial decision, and how to separate the two.

More profile about the speaker
Curtis "Wall Street" Carroll | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Curtis 'Wall Street' Carroll: ရှယ်ယာတွေကို ဈေးကစားမှုကို ကျွန်တော် ထောင်ထဲတွင် သင်ယူခဲ့ပုံ | TED Talk | TED.com