TED Talks Live
Latif Nasser: You have no idea where camels really come from
Latif Nasser: Nie macie pojęcia, skąd pochodzą wielbłądy
Filmed:
Readability: 3.8
3,107,623 views
Wielbłądy są tak dobrze przystosowane do warunków pustynnych, że trudno wyobrazić je sobie gdziekolwiek indziej. A gdyby okazało się, że przypięliśmy im niewłaściwą metkę? Może wielkie garby, stopy i oczy wyewoluowały w innym klimacie i czasie? Dołącz do Latifa Nassera z Radiolab, który opowiada zaskakującą historię maleńkiej, bardzo dziwnej skamieniałości, która zmieniła jego postrzeganie wielbłądów i świata.
Latif Nasser - Radio researcher
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata. Full bio
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, this is a story
0
880
2000
To opowieść o tym,
00:14
about how we know what we know.
1
2904
1929
skąd wiemy to, co wiemy.
00:17
It's a story about this woman,
2
5690
2135
To opowieść o tej kobiecie,
00:20
Natalia Rybczynski.
3
8611
1936
Natalii Rybczynski.
00:22
She's a paleobiologist,
4
10912
2048
Jest paleobiologiem,
00:24
which means she specializes
in digging up really old dead stuff.
in digging up really old dead stuff.
5
12984
3829
co oznacza, że zna się na wykopywaniu
starych i martwych rzeczy.
starych i martwych rzeczy.
00:28
(Audio) Natalia Rybczynski: Yeah,
I had someone call me "Dr. Dead Things."
I had someone call me "Dr. Dead Things."
6
16837
3502
(Audio) Natalia Rybczynski: Tak.
Ktoś nazwał mnie "Dr Matrwocie".
Ktoś nazwał mnie "Dr Matrwocie".
Latif Nasser: Jest wyjątkowo interesująca
00:32
Latif Nasser: And I think
she's particularly interesting
she's particularly interesting
7
20363
2629
ze względu na miejsce,
gdzie wykopuje te rzeczy,
gdzie wykopuje te rzeczy,
00:35
because of where she digs that stuff up,
8
23016
1914
daleko za kołem podbiegunowym
w odległej tundrze kanadyjskiej.
w odległej tundrze kanadyjskiej.
00:36
way above the Arctic Circle
in the remote Canadian tundra.
in the remote Canadian tundra.
9
24954
4195
00:41
Now, one summer day in 2006,
10
29901
3055
Pewnego letniego dnia w 2006 roku
była na miejscu wykopalisk
zwanym "Fyles Leaf Bed",
zwanym "Fyles Leaf Bed",
00:44
she was at a dig site called
the Fyles Leaf Bed,
the Fyles Leaf Bed,
11
32980
3191
mniej niż o 10 stopni
szerokości geograficznej
szerokości geograficznej
00:48
which is less than 10 degrees latitude
away from the magnetic north pole.
away from the magnetic north pole.
12
36195
4578
od północnego bieguna magnetycznego.
00:52
(Audio) NR: Really, it's not
going to sound very exciting,
going to sound very exciting,
13
40797
2727
(Audio) NR: To nie będzie bardzo ciekawe,
00:55
because it was a day of walking
with your backpack and your GPS
with your backpack and your GPS
14
43548
4030
bo to był dzień wędrowania z plecakiem,
GPS-em i notatnikiem
GPS-em i notatnikiem
00:59
and notebook and just picking up
anything that might be a fossil.
anything that might be a fossil.
15
47602
4078
i zbierania wszystkiego,
co mogło być skamieniałością.
co mogło być skamieniałością.
01:03
LN: And at some point,
she noticed something.
she noticed something.
16
51704
2675
LN: W pewnym momencie coś zauważyła.
01:06
(Audio) NR: Rusty, kind of rust-colored,
17
54403
2167
(Audio) NR: Rdzawe, w kolorze rdzy,
01:08
about the size of the palm of my hand.
18
56594
1935
wielkości mojej dłoni.
01:10
It was just lying on the surface.
19
58553
2294
Leżało na powierzchni.
01:12
LN: And at first she thought
it was just a splinter of wood,
it was just a splinter of wood,
20
60871
3452
LN: Najpierw pomyślała,
że to drewniana drzazga,
że to drewniana drzazga,
01:16
because that's the sort of thing
people had found
people had found
21
64347
2293
bo takie rzeczy znajdowano
w "Fyles Leaf Bed" wcześniej,
czyli prehistoryczne kawałki roślin.
czyli prehistoryczne kawałki roślin.
01:18
at the Fyles Leaf Bed before --
prehistoric plant parts.
prehistoric plant parts.
22
66664
3419
Jednak tamtej nocy, w obozie...
01:22
But that night, back at camp ...
23
70107
2468
01:24
(Audio) NR: ... I get out the hand lens,
24
72940
1929
(Audio) NR:. Wzięłam lupę,
przypatrzyłam się z bliska,
uświadamiając sobie,
uświadamiając sobie,
01:26
I'm looking a little bit
more closely and realizing
more closely and realizing
25
74893
2397
że nie wygląda tak,
jakby miało pierścienie drzewne.
jakby miało pierścienie drzewne.
01:29
it doesn't quite look
like this has tree rings.
like this has tree rings.
26
77314
2404
01:31
Maybe it's a preservation thing,
27
79742
1564
Może to kwestia zakonserwowania,
01:33
but it looks really like ...
28
81330
2274
ale to naprawdę wyglądało...
jak kość.
01:35
bone.
29
83628
1201
01:36
LN: Huh. So over the next four years,
30
84853
2889
LN: Przez cztery kolejne lata
01:39
she went to that spot over and over,
31
87766
2934
wracała do tego miejsca na okrągło
01:42
and eventually collected 30 fragments
of that exact same bone,
of that exact same bone,
32
90724
5536
i w końcu uzbierała
30 fragmentów tej samej kości,
30 fragmentów tej samej kości,
01:48
most of them really tiny.
33
96284
1661
większość z nich jest naprawdę niewielka.
01:50
(Audio) NR: It's not a whole lot.
It fits in a small Ziploc bag.
It fits in a small Ziploc bag.
34
98522
4436
(Audio) NR: To niedużo.
Mieści się w małej torebce plastykowej.
Mieści się w małej torebce plastykowej.
01:54
LN: And she tried to piece them
together like a jigsaw puzzle.
together like a jigsaw puzzle.
35
102982
3357
LN: Próbowała je ułożyć jak puzzle.
01:58
But it was challenging.
36
106941
1445
Było to jednak wyzwaniem.
02:00
(Audio) NR: It's broken up
into so many little tiny pieces,
into so many little tiny pieces,
37
108410
2820
(Audio) NR: Jest połamana
na wiele kawałeczków.
na wiele kawałeczków.
Próbowałam piasku i kitu,
ale nie wyglądało to dobrze.
ale nie wyglądało to dobrze.
02:03
I'm trying to use sand and putty,
and it's not looking good.
and it's not looking good.
38
111254
4258
W końcu zdecydowaliśmy się
użyć skanera powierzchni 3D.
użyć skanera powierzchni 3D.
02:07
So finally, we used a 3D surface scanner.
39
115536
5167
LN: Och!
02:12
LN: Ooh!
NR: Yeah, right?
NR: Yeah, right?
40
120727
1589
(Śmiech)
02:14
(Laughter)
41
122340
1440
02:15
LN: It turns out it was way easier
to do it virtually.
to do it virtually.
42
123804
2743
LN: Okazało się,
że łatwiej zrobić to wirtualnie.
że łatwiej zrobić to wirtualnie.
(Audio) NR: To magiczne,
kiedy wszystko pasuje do siebie.
kiedy wszystko pasuje do siebie.
02:18
(Audio) NR: It's kind of magical
when it all fits together.
when it all fits together.
43
126571
2770
LN: Czy byliście pewni, że się udało
02:21
LN: How certain were you
that you had it right,
that you had it right,
44
129365
2199
i ułożyliście wszystko prawidłowo?
02:23
that you had put it together
in the right way?
in the right way?
45
131588
2145
Czy można było ułożyć to inaczej
02:25
Was there a potential that you'd
put it together a different way
put it together a different way
46
133757
3014
i dostać na przykład papużkę falistą?
02:28
and have, like, a parakeet or something?
47
136795
1942
02:30
(Laughter)
48
138761
1365
(Śmiech)
02:32
(Audio) NR: (Laughs) Um, no.
No, we got this.
No, we got this.
49
140150
3640
(Audio) NR: (Śmiech) Nie. Dobrze wyszło.
02:36
LN: What she had, she discovered,
was a tibia, a leg bone,
was a tibia, a leg bone,
50
144242
3841
LN: Tym, co odkryła,
była piszczel, kość nogi,
była piszczel, kość nogi,
02:40
and specifically, one that belonged
to a cloven-hoofed mammal,
to a cloven-hoofed mammal,
51
148107
4000
a konkretnie taka, która należała
do zwierzęta mającego racice,
do zwierzęta mającego racice,
jak na przykład krowa czy owca.
02:44
so something like a cow or a sheep.
52
152131
2849
02:47
But it couldn't have been either of those.
53
155004
2460
Nie mogła jednak należeć
do żadnego z nich.
do żadnego z nich.
Była po prostu za duża.
02:49
It was just too big.
54
157488
1783
02:51
(Audio) NR: The size of this thing,
it was huge. It's a really big animal.
it was huge. It's a really big animal.
55
159822
4064
(Audio) NR: Jej rozmiar był ogromny.
To było duże zwierzę.
To było duże zwierzę.
02:55
LN: So what animal could it be?
56
163910
2858
LN: Jakie zwierzę mogło to być?
02:59
Having hit a wall, she showed
one of the fragments
one of the fragments
57
167291
2580
Z braku innych pomysłów
pokazała jeden z fragmentów
pokazała jeden z fragmentów
03:01
to some colleagues of hers in Colorado,
58
169895
2572
swoim kolegom z Kolorado,
03:04
and they had an idea.
59
172491
1260
a oni wpadli na pewien pomysł.
03:06
(Audio) NR: We took a saw,
and we nicked just the edge of it,
and we nicked just the edge of it,
60
174244
5047
(Audio) NR: Wzięliśmy piłę
i nacięliśmy jej brzeg.
i nacięliśmy jej brzeg.
03:11
and there was this really interesting
smell that comes from it.
smell that comes from it.
61
179315
6391
Unosił się z niej naprawdę ciekawy zapach.
LN: Śmierdziała jak nadpalone mięso.
03:18
LN: It smelled kind of like singed flesh.
62
186521
2763
03:21
It was a smell that Natalia recognized
63
189308
2633
Natalia znała ten smród
03:23
from cutting up skulls
in her gross anatomy lab:
in her gross anatomy lab:
64
191965
3943
z krojenia czaszek
na zajęciach z anatomii,
na zajęciach z anatomii,
kolagen.
03:27
collagen.
65
195932
1164
03:29
Collagen is what gives
structure to our bones.
structure to our bones.
66
197120
2657
Kolagen to budulec kości.
03:31
And usually, after so many years,
67
199801
2158
Zazwyczaj po tak wielu latach
03:33
it breaks down.
68
201983
1151
rozpada się.
03:35
But in this case, the Arctic had acted
like a natural freezer and preserved it.
like a natural freezer and preserved it.
69
203158
4348
Arktyka, w tym przypadku,
zadziałała jak zamrażarka i zachowała go.
zadziałała jak zamrażarka i zachowała go.
03:40
Then a year or two later,
Natalia was at a conference in Bristol,
Natalia was at a conference in Bristol,
70
208190
3623
Rok czy dwa lata później
Natalia była na konferencji w Bristolu,
Natalia była na konferencji w Bristolu,
03:43
and she saw that a colleague
of hers named Mike Buckley
of hers named Mike Buckley
71
211837
3194
gdzie zobaczyła,
jak jej kolega Mike Buckley
jak jej kolega Mike Buckley
przedstawiał proces zwany
"pobieraniem odciskiem palca" kolagenu.
"pobieraniem odciskiem palca" kolagenu.
03:47
was demoing this new process
that he called "collagen fingerprinting."
that he called "collagen fingerprinting."
72
215055
5840
Okazuje się, że różne gatunki
mają nieco inne struktury kolagenu,
mają nieco inne struktury kolagenu,
03:53
It turns out that different species
have slightly different structures
have slightly different structures
73
221284
3643
03:56
of collagen,
74
224951
1152
dlatego, mając profil kolagenowy
nieznanej kości,
nieznanej kości,
03:58
so if you get a collagen profile
of an unknown bone,
of an unknown bone,
75
226127
2816
04:00
you can compare it
to those of known species,
to those of known species,
76
228967
2194
można porównać go do tego,
który pochodzi od znanych gatunków,
który pochodzi od znanych gatunków,
04:03
and, who knows, maybe you get a match.
77
231185
2538
i być może uda się znaleźć podobieństwo.
04:06
So she shipped him one of the fragments,
78
234546
3279
Wysłała mu jeden z fragmentów
kurierem.
04:09
FedEx.
79
237849
1294
04:11
(Audio) NR: Yeah, you want to track it.
It's kind of important.
It's kind of important.
80
239167
3810
(Audio) NR: Chcesz śledzić
przesyłkę. To ważne.
przesyłkę. To ważne.
04:15
(Laughter)
81
243001
1253
(Śmiech)
04:16
LN: And he processed it,
82
244278
1191
LN: Zbadał go,
04:17
and compared it to 37 known
and modern-day mammal species.
and modern-day mammal species.
83
245493
4362
porównał do 37 znanych
i współczesnych gatunków ssaków.
i współczesnych gatunków ssaków.
04:22
And he found a match.
84
250674
1277
Znalazł podobieństwo.
Okazało się, że kość
datowana na 3,5 miliona lat,
datowana na 3,5 miliona lat,
04:24
It turns out that
the 3.5 million-year-old bone
the 3.5 million-year-old bone
85
252824
4612
którą Natalia odkopała
na północy Arktyki,
na północy Arktyki,
04:29
that Natalia had dug
out of the High Arctic
out of the High Arctic
86
257460
3630
04:33
belonged to ...
87
261729
1194
należała do...
wielbłąda dwugarbnego.
04:36
a camel.
88
264031
1317
04:37
(Laughter)
89
265372
1731
(Śmiech)
04:39
(Audio) NR: And I'm thinking, what?
That's amazing -- if it's true.
That's amazing -- if it's true.
90
267127
4298
(Audio) NR: Co takiego?
To niesamowite, jeśli okaże się prawdą.
To niesamowite, jeśli okaże się prawdą.
04:43
LN: So they tested
a bunch of the fragments,
a bunch of the fragments,
91
271449
2052
LN: Sprawdzono wiele z tych fragmentów
04:45
and they got the same result for each one.
92
273525
2244
i za każdym razem wyniki były takie same.
04:48
However, based on the size
of the bone that they found,
of the bone that they found,
93
276197
5420
Uwzględniając rozmiar znalezionej kości,
04:53
it meant that this camel was 30 percent
larger than modern-day camels.
larger than modern-day camels.
94
281641
6363
oznaczało to, że ten wielbłąd był
o 30% większy od współczesnego.
o 30% większy od współczesnego.
05:00
So this camel would have been
about nine feet tall,
about nine feet tall,
95
288028
3190
Ten wielbłąd miał około 2,7 metra
05:03
weighed around a ton.
96
291242
1198
i ważył około tony.
05:04
(Audience reacts)
97
292464
1051
(Publiczność reaguje)
05:05
Yeah.
98
293539
1049
Tak.
05:06
Natalia had found a Giant Arctic camel.
99
294612
3493
Natalia odkryła gigantycznego,
arktycznego wielbłąda.
arktycznego wielbłąda.
05:10
(Laughter)
100
298129
2142
(Śmiech)
05:14
Now, when you hear the word "camel,"
101
302396
2318
Kiedy słyszycie słowo "wielbłąd",
05:16
what may come to mind is one of these,
102
304738
3925
może przychodzi wam na myśl jeden z tych:
05:21
the Bactrian camel
of East and Central Asia.
of East and Central Asia.
103
309507
3364
baktrian z Azji Wschodniej i Środkowej.
Jednak możliwe, że macie w głowie
ten obraz z pocztówek
ten obraz z pocztówek
05:24
But chances are the postcard image
you have in your brain
you have in your brain
104
312895
3485
05:28
is one of these, the dromedary,
105
316404
3555
i myślicie o dromaderze,
05:31
quintessential desert creature --
106
319983
2428
typowym stworzeniu pustynnym,
05:34
hangs out in sandy, hot places
like the Middle East and the Sahara,
like the Middle East and the Sahara,
107
322435
4319
występującym w piaszczystych,
gorących miejscach Azji Środkowej, Sahary,
gorących miejscach Azji Środkowej, Sahary,
05:38
has a big old hump on its back
108
326778
1480
który ma wielki garb na plecach
05:40
for storing water
for those long desert treks,
for those long desert treks,
109
328282
2517
do magazynowania wody
na długie, pustynne przeprawy,
na długie, pustynne przeprawy,
05:42
has big, broad feet to help it
tromp over sand dunes.
tromp over sand dunes.
110
330823
3381
wielkie, szerokie stopy pomocne
w stąpaniu po wydmach.
w stąpaniu po wydmach.
05:46
So how on earth would one of these guys
end up in the High Arctic?
end up in the High Arctic?
111
334918
6012
Jak jednak pojawiły się
w północnej Arktyce.
w północnej Arktyce.
05:53
Well, scientists have known
for a long time, turns out,
for a long time, turns out,
112
341719
2787
Naukowcy wiedzieli od dawna,
jak się okazało,
jak się okazało,
05:56
even before Natalia's discovery,
113
344530
2562
nawet przed odkryciem,
którego dokonała Natalia,
którego dokonała Natalia,
05:59
that camels are actually
originally American.
originally American.
114
347116
5618
że wielbłądy pochodzą z Ameryki.
06:04
(Music: The Star-Spangled Banner)
115
352758
5700
(Muzyka: Hymn Ameryki)
(Śmiech)
06:10
(Laughter)
116
358482
1459
06:11
They started here.
117
359965
1531
Tutaj się zaczęło.
06:13
For nearly 40 of the 45 million years
that camels have been around,
that camels have been around,
118
361520
4834
Przez prawie 40 z 45 milionów lat,
odkąd pojawiły się wielbłądy,
odkąd pojawiły się wielbłądy,
06:18
you could only find them in North America,
119
366378
3159
można było je znaleźć
jedynie w Ameryce Północnej,
jedynie w Ameryce Północnej,
06:21
around 20 different species, maybe more.
120
369561
3253
około 20 różnych gatunków, a może więcej.
(Audio) LN: Gdybyśy ustawili je w rzędzie,
to czy wyglądałyby inaczej?
to czy wyglądałyby inaczej?
06:24
(Audio) LN: If I put them all in a lineup,
would they look different?
would they look different?
121
372838
3245
NR: Tak. Mają inne rozmiary ciała.
06:28
NR: Yeah, you're going to have
different body sizes.
different body sizes.
122
376107
2435
Niektóre mają bardzo długie szyje,
06:30
You'll have some with really long necks,
123
378566
1912
więc zachowałyby się jak żyrafy.
06:32
so they're actually
functionally like giraffes.
functionally like giraffes.
124
380502
2245
06:35
LN: Some had snouts, like crocodiles.
125
383345
3072
LN: Niektóre mają pyski jak krokodyle.
06:38
(Audio) NR: The really primitive,
early ones would have been really small,
early ones would have been really small,
126
386441
3584
(Audio) NR: Te prymitywne,
starsze gatunki byłyby malutkie,
starsze gatunki byłyby malutkie,
prawie jak króliki.
06:42
almost like rabbits.
127
390049
2503
06:44
LN: What? Rabbit-sized camels?
128
392576
2847
LN: Co? Wielbłądy wielkości królika?
(Audio) NR: Te najwcześniejsze.
06:47
(Audio) NR: The earliest ones.
129
395447
1437
Tych prawdopodobnie byś nie rozpoznał.
06:48
So those ones you probably
would not recognize.
would not recognize.
130
396908
2235
06:51
LN: Oh my God, I want a pet rabbit-camel.
131
399167
2190
LN: Chcę takiego domowego "królikobłąda".
06:53
(Audio) NR: I know,
wouldn't that be great?
wouldn't that be great?
132
401381
2044
(Audio) NR: Wiem.
Czy nie byłoby to wspaniałe?
Czy nie byłoby to wspaniałe?
06:55
(Laughter)
133
403449
1172
(Śmiech)
06:56
LN: And then about three
to seven million years ago,
to seven million years ago,
134
404645
2659
LN: Około 3 do 7 milionów lat temu
06:59
one branch of camels
went down to South America,
went down to South America,
135
407328
2808
jeden odłam wielbłądów powędrował
do Ameryki Południowej,
do Ameryki Południowej,
07:02
where they became llamas and alpacas,
136
410160
2954
gdzie przekształcił się w lamy i alpaki,
a inne odgałęzienie przekroczyło
pomost lądowy Beringa
pomost lądowy Beringa
07:05
and another branch crossed over
the Bering Land Bridge
the Bering Land Bridge
137
413138
2922
i przywędrowało do Azji i Afryki.
07:08
into Asia and Africa.
138
416084
1436
07:09
And then around the end
of the last ice age,
of the last ice age,
139
417544
2421
Pod koniec ostatniej epoki lodowcowej
07:11
North American camels went extinct.
140
419989
3099
północno-amerykańskie wielbłądy wyginęły.
07:15
So, scientists knew all of that already,
141
423893
2420
Naukowcy już to wiedzieli,
ale nadal nie tłumaczy to tego,
ale nadal nie tłumaczy to tego,
07:18
but it still doesn't fully explain
how Natalia found one so far north.
how Natalia found one so far north.
142
426337
6076
jak Natalia znalazła jednego z nich
tak daleko na północy.
tak daleko na północy.
07:24
Like, this is, temperature-wise,
the polar opposite of the Sahara.
the polar opposite of the Sahara.
143
432437
4674
Biorąc pod uwagę temperaturę,
to biegunowe przeciwieństwo Sahary.
to biegunowe przeciwieństwo Sahary.
07:29
Now to be fair,
144
437135
2501
Choć trzeba przyznać,
07:31
three and a half million years ago,
145
439660
1683
że 3,5 miliona lat temu
07:33
it was on average 22 degrees Celsius
warmer than it is now.
warmer than it is now.
146
441367
4099
było tam 22 stopni Celsjusza cieplej.
07:37
So it would have been boreal forest,
147
445490
2935
Był to las borealny,
07:40
so more like the Yukon or Siberia today.
148
448449
3914
taki jak na przykład
dzisiejszy Jukon czy Syberia.
dzisiejszy Jukon czy Syberia.
07:44
But still, like, they would have
six-month-long winters
six-month-long winters
149
452853
3706
Mimo to panowały tam
sześciomiesięczne zimy,
sześciomiesięczne zimy,
07:48
where the ponds would freeze over.
150
456583
2223
podczas których zamarzały stawy.
07:50
You'd have blizzards.
151
458830
1468
Były tam burze śnieżne.
07:52
You'd have 24 hours a day
of straight darkness.
of straight darkness.
152
460322
3611
Ciemność przez całą dobę.
07:55
Like, how ... How?
153
463957
2981
Jak...?
Jak to możliwe, że któryś
z saharyjskich megagwiazdorów
z saharyjskich megagwiazdorów
07:58
How is it that one of these
Saharan superstars
Saharan superstars
154
466962
4158
08:03
could ever have survived
those arctic conditions?
those arctic conditions?
155
471144
3231
mógł kiedykolwiek przetrwać
w arktycznych warunkach?
w arktycznych warunkach?
08:06
(Laughter)
156
474399
2976
(Śmiech)
08:09
Natalia and her colleagues
think they have an answer.
think they have an answer.
157
477399
3688
Natalia i jej koledzy sądzą,
że znają odpowiedź.
że znają odpowiedź.
08:13
And it's kind of brilliant.
158
481632
2010
To genialne.
08:16
What if the very features that we imagine
make the camel so well-suited
make the camel so well-suited
159
484700
6533
Co by było, gdyby cechy, które sprawiają,
że wielbłąd jest doskonale przystosowany
08:23
to places like the Sahara,
160
491257
1968
do takich miejsc jak Sahara,
08:25
actually evolved to help it
get through the winter?
get through the winter?
161
493249
3412
wyewoluowały po to, aby pomóc mu
w przetrwaniu zimy?
w przetrwaniu zimy?
08:29
What if those broad feet were meant
to tromp not over sand,
to tromp not over sand,
162
497448
4697
Co by było, gdyby szerokie stopy
nie miały stąpać po piasku,
nie miały stąpać po piasku,
ale po śniegu, niczym para karpli?
08:34
but over snow, like a pair of snowshoes?
163
502169
3020
08:37
What if that hump --
which, huge news to me,
which, huge news to me,
164
505792
2801
Co by było, gdyby garb,
co jest dla mnie nowością,
co jest dla mnie nowością,
który nie zawiera wody, ale tłuszcz...
08:40
does not contain water, it contains fat --
165
508617
2374
08:43
(Laughter)
166
511015
1579
(Śmiech)
08:44
was there to help the camel
get through that six-month-long winter,
get through that six-month-long winter,
167
512618
3601
miał pomóc wielbłądowi
w przetrwaniu 6-miesięcznej zimy,
w przetrwaniu 6-miesięcznej zimy,
08:48
when food was scarce?
168
516243
1677
kiedy brakowało jedzenia?
08:49
And then, only later, long after
it crossed over the land bridge
it crossed over the land bridge
169
517944
3713
I dopiero później,
po przejściu pomostu lądowego,
po przejściu pomostu lądowego,
08:53
did it retrofit those winter features
for a hot desert environment?
for a hot desert environment?
170
521681
4418
przystosował cechy potrzebne w zimie
do gorącego, pustynnego środowiska?
do gorącego, pustynnego środowiska?
08:58
Like, for instance, the hump
may be helpful to camels in hotter climes
may be helpful to camels in hotter climes
171
526123
4074
Na przykład garb może się przydać
wielbłądom w gorętszych klimatach,
wielbłądom w gorętszych klimatach,
09:02
because having all your fat in one place,
172
530221
2472
bo zebranie tłuszczu w jednym miejscu,
09:04
like a, you know, fat backpack,
173
532717
2741
coś w stylu plecaka z tłuszczem,
09:07
means that you don't have
to have that insulation
to have that insulation
174
535482
2528
oznacza, że nie trzeba mieć tej izolacji
09:10
all over the rest of your body.
175
538034
1759
na pozostałych częściach ciała.
09:11
So it helps heat dissipate easier.
176
539817
2250
Dzięki temu ciepło łatwiej się rozprasza.
09:14
It's this crazy idea,
177
542555
2841
To szalona idea,
09:17
that what seems like proof of the camel's
quintessential desert nature
quintessential desert nature
178
545420
5547
że to, co wydaje się dowodem
na pustynną naturę wielbłąda,
na pustynną naturę wielbłąda,
może okazać się dowodem
jego arktycznej przeszłości.
jego arktycznej przeszłości.
09:22
could actually be proof
of its High Arctic past.
of its High Arctic past.
179
550991
3700
Nie jestem pierwszą osobą,
która opowiada tę historię.
która opowiada tę historię.
09:27
Now, I'm not the first person
to tell this story.
to tell this story.
180
555832
3710
09:31
Others have told it as a way
to marvel at evolutionary biology
to marvel at evolutionary biology
181
559566
4950
Inni opowiedzieli ją po to,
by zachwycać się biologią ewolucyjną
by zachwycać się biologią ewolucyjną
09:36
or as a keyhole into the future
of climate change.
of climate change.
182
564540
3353
lub wejrzeć w przyszłość
zmian klimatycznych.
zmian klimatycznych.
09:40
But I love it for a totally
different reason.
different reason.
183
568855
2237
Ja kocham ją jednak z innego powodu.
09:43
For me, it's a story about us,
184
571751
2762
Według mnie to historia o nas,
09:46
about how we see the world
185
574537
1968
o tym, jak postrzegamy świat
09:48
and about how that changes.
186
576529
2304
i jak to się zmienia.
09:51
So I was trained as a historian.
187
579658
3372
Z wykształcenia jestem historykiem.
09:55
And I've learned that, actually,
a lot of scientists are historians, too.
a lot of scientists are historians, too.
188
583054
4253
Odkryłem, że wielu naukowców
to także historycy.
to także historycy.
09:59
They make sense of the past.
189
587331
1549
Próbują zrozumieć przeszłość.
10:00
They tell the history of our universe,
of our planet, of life on this planet.
of our planet, of life on this planet.
190
588904
5325
Opowiadają historię wszechświata,
naszej planety i życia na tej planecie.
naszej planety i życia na tej planecie.
10:06
And as a historian,
191
594741
1477
Tak jak w przypadku historyka
10:08
you start with an idea in your mind
of how the story goes.
of how the story goes.
192
596242
4371
zaczyna się od idei,
jak ta historia mogła wyglądać.
jak ta historia mogła wyglądać.
(Audio) NR: Wymyślamy historie
i trzymamy się ich,
i trzymamy się ich,
10:13
(Audio) NR: We make up stories
and we stick with it,
and we stick with it,
193
601196
2485
tak jak tej z wielbłądem na pustyni.
10:15
like the camel in the desert, right?
194
603705
1722
10:17
That's a great story!
It's totally adapted for that.
It's totally adapted for that.
195
605451
2446
To wspaniała historia!
Jest przystosowany do tego.
Jest przystosowany do tego.
10:19
Clearly, it always lived there.
196
607921
2229
To jasne, że zawsze tak żył.
10:22
LN: But at any moment, you could
uncover some tiny bit of evidence.
uncover some tiny bit of evidence.
197
610174
4302
LN: W każdej chwili można odkryć
niewielki kawałek dowodu.
niewielki kawałek dowodu.
10:26
You could learn some tiny thing
198
614500
2199
Można nauczyć się czegoś,
10:28
that forces you to reframe
everything you thought you knew.
everything you thought you knew.
199
616723
3959
co zmusza do przewartościowania
wszystkiego, co się wie.
wszystkiego, co się wie.
10:32
Like, in this case, this one scientist
finds this one shard
finds this one shard
200
620706
3778
Tak jak w tym przypadku.
Jeden naukowiec znajduje kawałek czegoś,
Jeden naukowiec znajduje kawałek czegoś,
10:36
of what she thought was wood,
201
624508
1747
co wygląda na drewno,
10:38
and because of that, science has a totally
new and totally counterintuitive theory
new and totally counterintuitive theory
202
626279
5038
przez co w nauce pojawia się
nowa, sprzeczna z intuicją teoria,
nowa, sprzeczna z intuicją teoria,
10:43
about why this absurd
Dr. Seuss-looking creature
Dr. Seuss-looking creature
203
631341
3615
dlaczego to absurdalne stworzenie
wyjęte z bajek Dr. Seussa,
wyjęte z bajek Dr. Seussa,
10:46
looks the way it does.
204
634980
1532
właśnie tak wygląda.
10:48
And for me, it completely upended
the way I think of the camel.
the way I think of the camel.
205
636536
5404
Moje postrzeganie wielbłąda
uległo całkowitej zmianie.
uległo całkowitej zmianie.
Od niszowego stworzenia
10:53
It went from being
this ridiculously niche creature
this ridiculously niche creature
206
641964
4382
10:58
suited only to this
one specific environment,
one specific environment,
207
646370
2349
przystosowanego do jednego,
określonego środowiska,
określonego środowiska,
11:00
to being this world traveler
that just happens to be in the Sahara,
that just happens to be in the Sahara,
208
648743
5288
zmienił się w światowego podróżnika,
który po prostu trafił na Saharę,
który po prostu trafił na Saharę,
ale mógł żyć gdziekolwiek indziej.
11:06
and could end up virtually anywhere.
209
654055
3125
11:09
(Applause)
210
657880
5975
(Brawa)
11:26
This is Azuri.
211
674396
1458
To Azuri.
11:28
Azuri, hi, how are you doing?
212
676589
2880
Jak się masz, Azuri?
Mam tutaj coś dla ciebie.
Mam tutaj coś dla ciebie.
11:31
OK, here, I've got
one of these for you here.
one of these for you here.
213
679493
2548
11:34
(Laughter)
214
682065
2046
(Śmiech)
11:36
So Azuri is on a break
from her regular gig
from her regular gig
215
684135
4183
Azuri ma przerwę w regularnych występach
11:40
at the Radio City Music Hall.
216
688342
2223
w "Radio City Music Hall".
11:42
(Laughter)
217
690589
2149
(Śmiech)
11:44
That's not even a joke.
218
692762
1582
To nawet nie jest kawał.
11:46
Anyway --
219
694717
1737
Tak czy owak.
11:48
But really, Azuri is here
as a living reminder
as a living reminder
220
696478
4357
Azuri jest tutaj żyjącym dowodem,
11:52
that the story of our world
is a dynamic one.
is a dynamic one.
221
700859
4247
że historia świata jest dynamiczna.
11:57
It requires our willingness
to readjust, to reimagine.
to readjust, to reimagine.
222
705130
4707
Wymaga od nas woli, by przystosować się
i wyobrazić ją sobie na nowo.
i wyobrazić ją sobie na nowo.
12:01
(Laughter)
223
709861
4277
(Śmiech)
12:06
Right, Azuri?
224
714162
1451
Prawda, Azuri?
12:07
And, really, that we're all
just one shard of bone away
just one shard of bone away
225
715637
6416
Tylko kawałek kości dzieli nas
12:14
from seeing the world anew.
226
722077
2230
od postrzegania świata na nowo.
Dziękuję bardzo.
12:16
Thank you very much.
227
724926
1160
12:18
(Applause)
228
726110
6421
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Latif Nasser - Radio researcherLatif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata.
Why you should listen
The history of science is "brimming with tales stranger than fiction," says Latif Nasser, who wrote his PhD dissertation on the Tanganyika Laughter Epidemic of 1962. A writer and researcher, Nasser is now the research director at Radiolab, a job that allows him to dive into archives, talk to interesting people and tell stories as a way to think about science and society.
Latif Nasser | Speaker | TED.com