TED Talks Live
Latif Nasser: You have no idea where camels really come from
Latif Nasser: Develerin aslında nereden geldiğine dair hiçbir fikriniz yok
Filmed:
Readability: 3.8
3,107,623 views
Develer çöl ile o kadar iç içedir ki onları başka bir yerde hayal etmek çok zordur. Ya onları yanlış değerlendiriyorsak? Ya bu büyük hörgüçler, ayaklar ve gözler farklı bir iklim ve farklı bir zaman için evrildiyse? Bu konuşmada, Radiolab'dan Latif Nasser, çok küçük ve çok ilginç bir fosilin, develere ve aslında dünyaya bakışını nasıl değiştirdiğinin şaşırtıcı hikâyesini anlatıyor.
Latif Nasser - Radio researcher
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata. Full bio
Latif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So, this is a story
0
880
2000
Bu, bildiklerimizi
00:14
about how we know what we know.
1
2904
1929
nasıl bildiğimizle ilgili bir hikâye.
00:17
It's a story about this woman,
2
5690
2135
Hikâyenin kahramanı ise şu kadın:
00:20
Natalia Rybczynski.
3
8611
1936
Natalia Rybczynski.
00:22
She's a paleobiologist,
4
10912
2048
Kendisi bir paleobiyolog
yani fosil yaşam bilimci
yani fosil yaşam bilimci
00:24
which means she specializes
in digging up really old dead stuff.
in digging up really old dead stuff.
5
12984
3829
ya da eski ölü şeyleri kazıp çıkarmada
uzmanlaşmış biri diyebiliriz.
uzmanlaşmış biri diyebiliriz.
00:28
(Audio) Natalia Rybczynski: Yeah,
I had someone call me "Dr. Dead Things."
I had someone call me "Dr. Dead Things."
6
16837
3502
(Ses) Natalia Rybczynski: Evet,
"Dr. Ölü Şeyler" diyen biri olmuştu.
"Dr. Ölü Şeyler" diyen biri olmuştu.
00:32
Latif Nasser: And I think
she's particularly interesting
she's particularly interesting
7
20363
2629
Latif Nasser: Bence kendisi ilginç birisi,
00:35
because of where she digs that stuff up,
8
23016
1914
özellikle kazı yaptığı yer açısından,
00:36
way above the Arctic Circle
in the remote Canadian tundra.
in the remote Canadian tundra.
9
24954
4195
Kuzey Kutup Dairesi'nin
yukarısında uzak Kanada tundrasında.
yukarısında uzak Kanada tundrasında.
00:41
Now, one summer day in 2006,
10
29901
3055
2006'nın bir yaz gününde,
00:44
she was at a dig site called
the Fyles Leaf Bed,
the Fyles Leaf Bed,
11
32980
3191
Fyles Leaf Bed adlı bir kazı alanındaydı,
00:48
which is less than 10 degrees latitude
away from the magnetic north pole.
away from the magnetic north pole.
12
36195
4578
burası manyetik kuzey kutbundan
10 enlem daha az uzaklıktadır.
10 enlem daha az uzaklıktadır.
00:52
(Audio) NR: Really, it's not
going to sound very exciting,
going to sound very exciting,
13
40797
2727
(Ses) NR: Gerçekten, kulağa
pek eğlenceli gelmeyecek;
pek eğlenceli gelmeyecek;
00:55
because it was a day of walking
with your backpack and your GPS
with your backpack and your GPS
14
43548
4030
çünkü yanımızda çanta, GPS cihazı
ve dizüstü bilgisayarla
ve dizüstü bilgisayarla
00:59
and notebook and just picking up
anything that might be a fossil.
anything that might be a fossil.
15
47602
4078
fosil olabilecek her şeyi
topladığımız bir gündü.
topladığımız bir gündü.
01:03
LN: And at some point,
she noticed something.
she noticed something.
16
51704
2675
LN: Bir noktada,
bir şey dikkatini çekmişti.
bir şey dikkatini çekmişti.
01:06
(Audio) NR: Rusty, kind of rust-colored,
17
54403
2167
(Ses) NR: Paslı, pas rengine benzer,
01:08
about the size of the palm of my hand.
18
56594
1935
hemen hemen avuç içi büyüklüğündeydi.
01:10
It was just lying on the surface.
19
58553
2294
Yerde öylece duruyordu.
01:12
LN: And at first she thought
it was just a splinter of wood,
it was just a splinter of wood,
20
60871
3452
LN: İlk başta yalnızca bir
odun parçası diye düşündü;
odun parçası diye düşündü;
01:16
because that's the sort of thing
people had found
people had found
21
64347
2293
çünkü insanların daha önceleri
01:18
at the Fyles Leaf Bed before --
prehistoric plant parts.
prehistoric plant parts.
22
66664
3419
Fyles Leaf Bed'de buldukları tarih
öncesi bitki parçalarına benziyordu.
öncesi bitki parçalarına benziyordu.
01:22
But that night, back at camp ...
23
70107
2468
Ama o gece, kampa dönünce...
(Ses) NR: ... Büyütecimi çıkarttım,
01:24
(Audio) NR: ... I get out the hand lens,
24
72940
1929
01:26
I'm looking a little bit
more closely and realizing
more closely and realizing
25
74893
2397
biraz daha yakından baktım
01:29
it doesn't quite look
like this has tree rings.
like this has tree rings.
26
77314
2404
ve ağaç halkalarına
benzemediğini fark ettim.
benzemediğini fark ettim.
01:31
Maybe it's a preservation thing,
27
79742
1564
Belki de bir korumayla ilgilidir,
01:33
but it looks really like ...
28
81330
2274
ama gerçekten de...
01:35
bone.
29
83628
1201
kemik gibi görünüyor.
01:36
LN: Huh. So over the next four years,
30
84853
2889
LN: Sonraki dört yıl boyunca
01:39
she went to that spot over and over,
31
87766
2934
o bölgeye defalarca gitti
01:42
and eventually collected 30 fragments
of that exact same bone,
of that exact same bone,
32
90724
5536
ve en sonunda aynı kemiğin,
çoğunluğu gerçekten çok küçük olan
çoğunluğu gerçekten çok küçük olan
01:48
most of them really tiny.
33
96284
1661
30 farklı parçasını topladı.
01:50
(Audio) NR: It's not a whole lot.
It fits in a small Ziploc bag.
It fits in a small Ziploc bag.
34
98522
4436
(Ses) NR: Çok da bir şey değil.
Küçük buzdolabı poşetlerine sığıyor.
Küçük buzdolabı poşetlerine sığıyor.
01:54
LN: And she tried to piece them
together like a jigsaw puzzle.
together like a jigsaw puzzle.
35
102982
3357
LN: Kemik parçalarını bir yapbozun
parçaları gibi birleştirmeye çalıştı.
parçaları gibi birleştirmeye çalıştı.
01:58
But it was challenging.
36
106941
1445
Ama bu oldukça uğraştırıcıydı.
02:00
(Audio) NR: It's broken up
into so many little tiny pieces,
into so many little tiny pieces,
37
108410
2820
(Ses) NR: Çok fazla
küçük parçalara ayrılmıştı,
küçük parçalara ayrılmıştı,
02:03
I'm trying to use sand and putty,
and it's not looking good.
and it's not looking good.
38
111254
4258
kum ve macun kullanmayı denedim
ama hiç de iyi görünmüyordu.
ama hiç de iyi görünmüyordu.
02:07
So finally, we used a 3D surface scanner.
39
115536
5167
En sonunda, 3 boyutlu bir
yüzey tarayıcı kullandık.
yüzey tarayıcı kullandık.
02:12
LN: Ooh!
NR: Yeah, right?
NR: Yeah, right?
40
120727
1589
LN: Vay!
NR: Aynen, değil mi?
NR: Aynen, değil mi?
02:14
(Laughter)
41
122340
1440
(Gülüşmeler)
02:15
LN: It turns out it was way easier
to do it virtually.
to do it virtually.
42
123804
2743
LN: Görünüşe göre bunu sanal olarak
yapmak çok daha kolaydı.
yapmak çok daha kolaydı.
02:18
(Audio) NR: It's kind of magical
when it all fits together.
when it all fits together.
43
126571
2770
(Ses) NR: Hepsini bir araya
getirmek sihir gibi bir şey.
getirmek sihir gibi bir şey.
02:21
LN: How certain were you
that you had it right,
that you had it right,
44
129365
2199
LN: Hepsini doğru şekilde
yerleştirdiğinden
yerleştirdiğinden
02:23
that you had put it together
in the right way?
in the right way?
45
131588
2145
nasıl emin olabildin?
02:25
Was there a potential that you'd
put it together a different way
put it together a different way
46
133757
3014
Onları farklı şekilde yerleştirdiğinde
bir muhabbet kuşu
bir muhabbet kuşu
02:28
and have, like, a parakeet or something?
47
136795
1942
veya başka bir şey görmen
mümkün müydü?
mümkün müydü?
02:30
(Laughter)
48
138761
1365
(Gülüşmeler)
02:32
(Audio) NR: (Laughs) Um, no.
No, we got this.
No, we got this.
49
140150
3640
(Ses) NR: (Güler) Hmm, hayır.
Hayır, sorunsuz bir şekilde hallettik.
Hayır, sorunsuz bir şekilde hallettik.
LN: Onun keşfettiği şey,
özellikle inek veya koyun gibi
özellikle inek veya koyun gibi
02:36
LN: What she had, she discovered,
was a tibia, a leg bone,
was a tibia, a leg bone,
50
144242
3841
02:40
and specifically, one that belonged
to a cloven-hoofed mammal,
to a cloven-hoofed mammal,
51
148107
4000
çatal tırnaklı bir memeliye ait olan
02:44
so something like a cow or a sheep.
52
152131
2849
bir tibia yani kaval kemiğiydi.
02:47
But it couldn't have been either of those.
53
155004
2460
Ama bu ne ineğe, ne de koyuna aitti.
02:49
It was just too big.
54
157488
1783
Çünkü oldukça büyüktü.
02:51
(Audio) NR: The size of this thing,
it was huge. It's a really big animal.
it was huge. It's a really big animal.
55
159822
4064
(Ses) NR: Bu şeyin büyüklüğü,
inanılmazdı. Gerçekten büyük bir hayvan.
inanılmazdı. Gerçekten büyük bir hayvan.
02:55
LN: So what animal could it be?
56
163910
2858
LN: Öyleyse hangi hayvanın olabilirdi?
02:59
Having hit a wall, she showed
one of the fragments
one of the fragments
57
167291
2580
Cevabı bulamıyordu, o yüzden
bu parçalardan birini
bu parçalardan birini
03:01
to some colleagues of hers in Colorado,
58
169895
2572
Kolorado'daki bazı
meslektaşlarına gösterdi
meslektaşlarına gösterdi
03:04
and they had an idea.
59
172491
1260
ve onların bir fikri vardı.
03:06
(Audio) NR: We took a saw,
and we nicked just the edge of it,
and we nicked just the edge of it,
60
174244
5047
(Ses) NR: İlk önce bir göz attık ve
kenarını kazıdık.
kenarını kazıdık.
03:11
and there was this really interesting
smell that comes from it.
smell that comes from it.
61
179315
6391
Ondan gelen çok garip bir koku vardı.
03:18
LN: It smelled kind of like singed flesh.
62
186521
2763
LN: Yanmış et gibi kokuyordu.
Bu Natalia'nın büyük anatomi
laboratuvarında
laboratuvarında
03:21
It was a smell that Natalia recognized
63
189308
2633
kafataslarını parçalamadan
aşina olduğu bir kokuydu:
aşina olduğu bir kokuydu:
03:23
from cutting up skulls
in her gross anatomy lab:
in her gross anatomy lab:
64
191965
3943
03:27
collagen.
65
195932
1164
Kolajen.
03:29
Collagen is what gives
structure to our bones.
structure to our bones.
66
197120
2657
Kolajen kemiklerimize
şeklini veren şeydir.
şeklini veren şeydir.
03:31
And usually, after so many years,
67
199801
2158
Ve genellikle, uzun yıllar sonra
03:33
it breaks down.
68
201983
1151
bozulur.
03:35
But in this case, the Arctic had acted
like a natural freezer and preserved it.
like a natural freezer and preserved it.
69
203158
4348
Ama bu durumda, Kuzey Kutbu
doğal bir dondurucu gibi onu korumuştu.
doğal bir dondurucu gibi onu korumuştu.
03:40
Then a year or two later,
Natalia was at a conference in Bristol,
Natalia was at a conference in Bristol,
70
208190
3623
Bir veya iki sene sonra,
Natalie Bristol'da bir konferanstayken
Natalie Bristol'da bir konferanstayken
03:43
and she saw that a colleague
of hers named Mike Buckley
of hers named Mike Buckley
71
211837
3194
ve Mike Buckley adındaki meslektaşı
03:47
was demoing this new process
that he called "collagen fingerprinting."
that he called "collagen fingerprinting."
72
215055
5840
"kolajen parmak izi kontrolü" adını
verdiği bu yeni süreci tanıtmıştı.
verdiği bu yeni süreci tanıtmıştı.
03:53
It turns out that different species
have slightly different structures
have slightly different structures
73
221284
3643
Farklı türlerin kısmen de olsa farklı
kolajen yapılarına sahip oldukları
kolajen yapılarına sahip oldukları
03:56
of collagen,
74
224951
1152
ortaya çıkıyor,
03:58
so if you get a collagen profile
of an unknown bone,
of an unknown bone,
75
226127
2816
yani bilinmeyen bir kemiğin
kolajen yapısını alırsanız
kolajen yapısını alırsanız
04:00
you can compare it
to those of known species,
to those of known species,
76
228967
2194
onu bilinen türlerle
karşılaştırabilirsiniz
karşılaştırabilirsiniz
04:03
and, who knows, maybe you get a match.
77
231185
2538
ve kim bilir, belki de
bir eşleşme bulursunuz.
bir eşleşme bulursunuz.
04:06
So she shipped him one of the fragments,
78
234546
3279
Böylece ona parçalardan birini gönderdi,
04:09
FedEx.
79
237849
1294
FedEx.
04:11
(Audio) NR: Yeah, you want to track it.
It's kind of important.
It's kind of important.
80
239167
3810
(Ses) NR: Evet, takip etmek istiyorsun.
Önemli sayılır çünkü.
04:15
(Laughter)
81
243001
1253
(Gülüşmeler)
04:16
LN: And he processed it,
82
244278
1191
LN: Mike işlemden geçirdi
04:17
and compared it to 37 known
and modern-day mammal species.
and modern-day mammal species.
83
245493
4362
ve toplamda 37 bilinen memeli türü
ve günümüz memeli türüyle karşılaştırdı.
ve günümüz memeli türüyle karşılaştırdı.
04:22
And he found a match.
84
250674
1277
Sonunda bir eşleşme buldu.
04:24
It turns out that
the 3.5 million-year-old bone
the 3.5 million-year-old bone
85
252824
4612
Natalia'nın Yüksek Arktik'te
kazıp çıkararak bulduğu
kazıp çıkararak bulduğu
04:29
that Natalia had dug
out of the High Arctic
out of the High Arctic
86
257460
3630
3,5 milyon yaşındaki kemik...
04:33
belonged to ...
87
261729
1194
bir deveye aitti.
04:36
a camel.
88
264031
1317
04:37
(Laughter)
89
265372
1731
(Gülüşmeler)
04:39
(Audio) NR: And I'm thinking, what?
That's amazing -- if it's true.
That's amazing -- if it's true.
90
267127
4298
(Ses) NR: Ve düşünüyorum, nasıl yani?
Bu inanılmaz, doğruysa tabii.
Bu inanılmaz, doğruysa tabii.
04:43
LN: So they tested
a bunch of the fragments,
a bunch of the fragments,
91
271449
2052
LN: Sonra parçaların bir kısmını
test ettiler
test ettiler
04:45
and they got the same result for each one.
92
273525
2244
ve her biri için aynı sonuca ulaştılar.
04:48
However, based on the size
of the bone that they found,
of the bone that they found,
93
276197
5420
Buna rağmen, bulunan kemiğin
boyutu ele alınınca,
boyutu ele alınınca,
04:53
it meant that this camel was 30 percent
larger than modern-day camels.
larger than modern-day camels.
94
281641
6363
bu devenin günümüz develerinden
%30 daha büyük olduğu anlaşıldı.
%30 daha büyük olduğu anlaşıldı.
05:00
So this camel would have been
about nine feet tall,
about nine feet tall,
95
288028
3190
Yani bu devenin boyu yaklaşık
2,74 metreydi,
2,74 metreydi,
05:03
weighed around a ton.
96
291242
1198
ayrıca deve yaklaşık bir
ton ağırlığındaydı.
ton ağırlığındaydı.
05:04
(Audience reacts)
97
292464
1051
(İzleyiciler şaşırır)
05:05
Yeah.
98
293539
1049
Evet öyle.
05:06
Natalia had found a Giant Arctic camel.
99
294612
3493
Natalia dev bir kutup devesi bulmuştu.
05:10
(Laughter)
100
298129
2142
(Gülüşmeler)
05:14
Now, when you hear the word "camel,"
101
302396
2318
Artık, "deve" kelimesini her duyduğunuzda,
05:16
what may come to mind is one of these,
102
304738
3925
aklınıza ya Doğu'nun ya da Orta Asya'nın
05:21
the Bactrian camel
of East and Central Asia.
of East and Central Asia.
103
309507
3364
iki hörgüçlü devesi gelecektir.
05:24
But chances are the postcard image
you have in your brain
you have in your brain
104
312895
3485
Ama muhtemelen aklınızdaki
kartpostal resminde,
kartpostal resminde,
05:28
is one of these, the dromedary,
105
316404
3555
uzun çöl gezileri için sırtındaki
05:31
quintessential desert creature --
106
319983
2428
büyük hörgücüyle su depolayan,
05:34
hangs out in sandy, hot places
like the Middle East and the Sahara,
like the Middle East and the Sahara,
107
322435
4319
kum tepelerini aşmasını sağlayan koca ve
geniş ayakları olan bir deve ya da
geniş ayakları olan bir deve ya da
05:38
has a big old hump on its back
108
326778
1480
Orta Doğu ve Sahra gibi kumlu
05:40
for storing water
for those long desert treks,
for those long desert treks,
109
328282
2517
ve sıcak yerlerde yaşayan
05:42
has big, broad feet to help it
tromp over sand dunes.
tromp over sand dunes.
110
330823
3381
çölün tipik canlısı tek hörgüçlü
bir deve var.
bir deve var.
05:46
So how on earth would one of these guys
end up in the High Arctic?
end up in the High Arctic?
111
334918
6012
Öyleyse nasıl oluyor da bu develer
Yüksek Arktik'e ait olabiliyor?
Yüksek Arktik'e ait olabiliyor?
05:53
Well, scientists have known
for a long time, turns out,
for a long time, turns out,
112
341719
2787
Aslında, bilim insanları uzun zaman önce,
05:56
even before Natalia's discovery,
113
344530
2562
hatta Natalia'nın keşfinden de önce,
05:59
that camels are actually
originally American.
originally American.
114
347116
5618
develerin kökeninin gerçekte Amerika'ya
ait olduğunu biliyorlardı.
ait olduğunu biliyorlardı.
06:04
(Music: The Star-Spangled Banner)
115
352758
5700
(Müzik: Yıldız-Bezeli Sancak)
06:10
(Laughter)
116
358482
1459
(Gülüşmeler)
06:11
They started here.
117
359965
1531
Başlangıçta buradaydılar.
06:13
For nearly 40 of the 45 million years
that camels have been around,
that camels have been around,
118
361520
4834
Develerin etrafta olduğu 45 milyon yılın
yaklaşık 40'ı boyunca
yaklaşık 40'ı boyunca
06:18
you could only find them in North America,
119
366378
3159
aşağı yukarı 20 farklı türünü belki de
daha fazlasını
daha fazlasını
06:21
around 20 different species, maybe more.
120
369561
3253
sadece Kuzey Amerika'da görebilirdiniz.
06:24
(Audio) LN: If I put them all in a lineup,
would they look different?
would they look different?
121
372838
3245
(Ses) LN: Hepsini bir sıraya dizsem,
farklı görünürler miydi?
farklı görünürler miydi?
NR: Evet, çünkü vücut
büyüklükleri farklı olacaktır.
büyüklükleri farklı olacaktır.
06:28
NR: Yeah, you're going to have
different body sizes.
different body sizes.
122
376107
2435
06:30
You'll have some with really long necks,
123
378566
1912
Gerçekten uzun boyunlu olanları var,
06:32
so they're actually
functionally like giraffes.
functionally like giraffes.
124
380502
2245
yani aslında onlar zürafalar gibi
işlev görür.
işlev görür.
06:35
LN: Some had snouts, like crocodiles.
125
383345
3072
LN: Bazılarının da bir timsahınkine
benzer burunları vardı.
benzer burunları vardı.
06:38
(Audio) NR: The really primitive,
early ones would have been really small,
early ones would have been really small,
126
386441
3584
(Ses) NR: Gerçekten primitif,
ilk develer olanlar, çok küçüklerdi
ilk develer olanlar, çok küçüklerdi
06:42
almost like rabbits.
127
390049
2503
neredeyse bir tavşan kadar.
06:44
LN: What? Rabbit-sized camels?
128
392576
2847
LN: Nasıl yani? Tavşan boyutunda deve mi?
06:47
(Audio) NR: The earliest ones.
129
395447
1437
(Ses) NR: İlk develer ama.
06:48
So those ones you probably
would not recognize.
would not recognize.
130
396908
2235
Bu yüzden bu develeri fark edemediniz.
06:51
LN: Oh my God, I want a pet rabbit-camel.
131
399167
2190
LN: Aman Tanrım,
evcil bir tavşan-deve istiyorum.
evcil bir tavşan-deve istiyorum.
06:53
(Audio) NR: I know,
wouldn't that be great?
wouldn't that be great?
132
401381
2044
(Ses) NR: Aynen, bu çok güzel olmaz mıydı?
06:55
(Laughter)
133
403449
1172
(Gülüşmeler)
06:56
LN: And then about three
to seven million years ago,
to seven million years ago,
134
404645
2659
LN: Ve sonra üç ila yedi milyon yıl önce,
06:59
one branch of camels
went down to South America,
went down to South America,
135
407328
2808
bir grup deve Güney Amerika'ya gitti,
07:02
where they became llamas and alpacas,
136
410160
2954
orada lama ve alpaka oldular.
07:05
and another branch crossed over
the Bering Land Bridge
the Bering Land Bridge
137
413138
2922
Diğer bir grup ise
Bering Köprüsü'nün karşısına
Bering Köprüsü'nün karşısına
07:08
into Asia and Africa.
138
416084
1436
Asya ve Afrika'ya geçti.
07:09
And then around the end
of the last ice age,
of the last ice age,
139
417544
2421
Ve son buzul çağının sonlarına doğru,
07:11
North American camels went extinct.
140
419989
3099
Kuzey Amerikalı develerin nesli tükendi.
07:15
So, scientists knew all of that already,
141
423893
2420
Aslında, bilim insanları
bu durumun farkındaydı
bu durumun farkındaydı
ama yine de bu Natalia'nın
Kuzey'deki örneği
Kuzey'deki örneği
07:18
but it still doesn't fully explain
how Natalia found one so far north.
how Natalia found one so far north.
142
426337
6076
nasıl bulduğunu tam olarak açıklamıyor.
07:24
Like, this is, temperature-wise,
the polar opposite of the Sahara.
the polar opposite of the Sahara.
143
432437
4674
Örneğin, o bölge sıcaklık açısından
Sahra'nın kutupsal karşıtı.
Sahra'nın kutupsal karşıtı.
07:29
Now to be fair,
144
437135
2501
Açık konuşmak gerekirse,
07:31
three and a half million years ago,
145
439660
1683
üç buçuk milyon yıl önce,
07:33
it was on average 22 degrees Celsius
warmer than it is now.
warmer than it is now.
146
441367
4099
sıcaklık şimdikinden ortalama
22 derece daha sıcaktı.
22 derece daha sıcaktı.
07:37
So it would have been boreal forest,
147
445490
2935
Yani günümüzde daha çok
Yukon ve Sibirya benzeri
Yukon ve Sibirya benzeri
07:40
so more like the Yukon or Siberia today.
148
448449
3914
kutupaltı ormanlar olurdu.
07:44
But still, like, they would have
six-month-long winters
six-month-long winters
149
452853
3706
Ama yine de
göllerin tamamen donduğu
göllerin tamamen donduğu
07:48
where the ponds would freeze over.
150
456583
2223
altı ay boyunca süren kışlar vardı.
07:50
You'd have blizzards.
151
458830
1468
Kar fırtınaları oluyor.
07:52
You'd have 24 hours a day
of straight darkness.
of straight darkness.
152
460322
3611
Tamamen karanlık geçen 24 saat.
07:55
Like, how ... How?
153
463957
2981
Nasıl, yani ... Nasıl?
07:58
How is it that one of these
Saharan superstars
Saharan superstars
154
466962
4158
Sahralı süper starlardan biri
bu kutup koşulları altında
bu kutup koşulları altında
08:03
could ever have survived
those arctic conditions?
those arctic conditions?
155
471144
3231
nasıl hayatta kalabilirdi?
08:06
(Laughter)
156
474399
2976
(Gülüşmeler)
08:09
Natalia and her colleagues
think they have an answer.
think they have an answer.
157
477399
3688
Natalia ve meslektaşları
cevapları hakkında düşündüler.
cevapları hakkında düşündüler.
08:13
And it's kind of brilliant.
158
481632
2010
Ve oldukça dâhiceydi.
08:16
What if the very features that we imagine
make the camel so well-suited
make the camel so well-suited
159
484700
6533
Ya hayal ettiğimiz özellikler
deveyi Sahra gibi yerlere
deveyi Sahra gibi yerlere
08:23
to places like the Sahara,
160
491257
1968
tamamen uyumlu hâle getirerek
08:25
actually evolved to help it
get through the winter?
get through the winter?
161
493249
3412
aslında kışı atlatmasına yardımcı
olmak için evrim geçirtiyorsa?
olmak için evrim geçirtiyorsa?
08:29
What if those broad feet were meant
to tromp not over sand,
to tromp not over sand,
162
497448
4697
Ya bu geniş ayaklar kum tepelerini
aşmasında değil de
aşmasında değil de
08:34
but over snow, like a pair of snowshoes?
163
502169
3020
kışın bir çift kar ayakkabısı olarak
işe yarıyorsa?
işe yarıyorsa?
08:37
What if that hump --
which, huge news to me,
which, huge news to me,
164
505792
2801
Peki ya bu hörgüç,
zira benim için koca bir bilgi,
zira benim için koca bir bilgi,
08:40
does not contain water, it contains fat --
165
508617
2374
içerisinde su değil de yağ bulundursaydı,
08:43
(Laughter)
166
511015
1579
(Gülüşmeler)
08:44
was there to help the camel
get through that six-month-long winter,
get through that six-month-long winter,
167
512618
3601
... yiyecek kıtlığı olduğunda,
altı aylık kışı geçirmede
altı aylık kışı geçirmede
08:48
when food was scarce?
168
516243
1677
deveye yardımcı olur muydu?
08:49
And then, only later, long after
it crossed over the land bridge
it crossed over the land bridge
169
517944
3713
Ve sonra, kara köprüsünün
üzerinden geçtikten çok sonra
üzerinden geçtikten çok sonra
08:53
did it retrofit those winter features
for a hot desert environment?
for a hot desert environment?
170
521681
4418
sıcak bir çöl ortamı için olan
o kış özelliklerini güçlendirdi mi?
o kış özelliklerini güçlendirdi mi?
08:58
Like, for instance, the hump
may be helpful to camels in hotter climes
may be helpful to camels in hotter climes
171
526123
4074
Örneğin, daha sıcak iklimlerde
hörgüçler deveye yardımcı olabilir,
hörgüçler deveye yardımcı olabilir,
09:02
because having all your fat in one place,
172
530221
2472
çünkü bütün yağı tek bir yerde topluyor,
09:04
like a, you know, fat backpack,
173
532717
2741
tıpkı yağ dolu bir sırt çantası gibi,
09:07
means that you don't have
to have that insulation
to have that insulation
174
535482
2528
bu da vücudunun geri kalanında,
bu yalıtımı yapmaya
bu yalıtımı yapmaya
09:10
all over the rest of your body.
175
538034
1759
imkânının olmadığı anlamına gelir.
09:11
So it helps heat dissipate easier.
176
539817
2250
Böylece ısının daha kolay
dağıtılmasını sağlar.
dağıtılmasını sağlar.
09:14
It's this crazy idea,
177
542555
2841
Şöyle bir çılgın fikir var ki:
09:17
that what seems like proof of the camel's
quintessential desert nature
quintessential desert nature
178
545420
5547
Devenin tipik çöl doğasının
kanıtı gibi görünmesi
kanıtı gibi görünmesi
09:22
could actually be proof
of its High Arctic past.
of its High Arctic past.
179
550991
3700
aslında Yüksek Arktik geçmişine
dair bir kanıt olabilir.
dair bir kanıt olabilir.
09:27
Now, I'm not the first person
to tell this story.
to tell this story.
180
555832
3710
Açıkçası, bu hikâyeyi anlatan ilk
kişi ben değilim.
kişi ben değilim.
09:31
Others have told it as a way
to marvel at evolutionary biology
to marvel at evolutionary biology
181
559566
4950
Diğerleri bunu evrimsel biyolojiye
hayranlık duymanın bir şekli olarak ya da
hayranlık duymanın bir şekli olarak ya da
09:36
or as a keyhole into the future
of climate change.
of climate change.
182
564540
3353
ileride yaşanacak iklim değişikliğinin
bir yansıması olarak anlatmıştır.
bir yansıması olarak anlatmıştır.
Ama ben bunu tamamen farklı bir
nedenden dolayı seviyorum.
nedenden dolayı seviyorum.
09:40
But I love it for a totally
different reason.
different reason.
183
568855
2237
09:43
For me, it's a story about us,
184
571751
2762
Bana kalırsa,
bu bizimle ilgili bir hikâye
bu bizimle ilgili bir hikâye
09:46
about how we see the world
185
574537
1968
dünyayı nasıl gördüğümüzle ilgili
09:48
and about how that changes.
186
576529
2304
ve bunun nasıl değiştiğiyle ilgili.
09:51
So I was trained as a historian.
187
579658
3372
Ben bir tarihçi olarak eğitildim.
09:55
And I've learned that, actually,
a lot of scientists are historians, too.
a lot of scientists are historians, too.
188
583054
4253
Ve pek çok bilim insanının aynı zamanda
bir tarihçi olduğu gerçeğini öğrendim.
bir tarihçi olduğu gerçeğini öğrendim.
09:59
They make sense of the past.
189
587331
1549
Geçmişi anlamlı kılıyorlardı.
10:00
They tell the history of our universe,
of our planet, of life on this planet.
of our planet, of life on this planet.
190
588904
5325
Evrenimizin, gezegenimizdeki yaşamın ve
gezegenimizin hikâyesini anlatıyorlardı.
gezegenimizin hikâyesini anlatıyorlardı.
10:06
And as a historian,
191
594741
1477
Ve bir tarihçi olarak,
10:08
you start with an idea in your mind
of how the story goes.
of how the story goes.
192
596242
4371
hikâyenin ilerleyişine dair zihninizde
bir fikir ile başlangıç yapıyorsunuz.
bir fikir ile başlangıç yapıyorsunuz.
(Ses) NR: Hikâyeler uyduruyoruz
ve onlara bağlı kalıyoruz,
ve onlara bağlı kalıyoruz,
10:13
(Audio) NR: We make up stories
and we stick with it,
and we stick with it,
193
601196
2485
tıpkı çöldeki deve hikâyesinde
olduğu gibi, değil mi?
olduğu gibi, değil mi?
10:15
like the camel in the desert, right?
194
603705
1722
10:17
That's a great story!
It's totally adapted for that.
It's totally adapted for that.
195
605451
2446
Bu muhteşem bir hikâye!
Tamamen buna uyarlanmış.
Tamamen buna uyarlanmış.
10:19
Clearly, it always lived there.
196
607921
2229
Aslında, her zaman orada yaşıyormuş.
10:22
LN: But at any moment, you could
uncover some tiny bit of evidence.
uncover some tiny bit of evidence.
197
610174
4302
LN: Ama her an, küçük bir kanıt
ortaya çıkarabilirsiniz.
ortaya çıkarabilirsiniz.
10:26
You could learn some tiny thing
198
614500
2199
Bazı küçük şeylerin,
bildiğinizi düşündüğünüz şeylerin
bildiğinizi düşündüğünüz şeylerin
10:28
that forces you to reframe
everything you thought you knew.
everything you thought you knew.
199
616723
3959
her şeye farklı bir açıdan bakmanızı
sağladığını öğreniyorsunuz.
sağladığını öğreniyorsunuz.
10:32
Like, in this case, this one scientist
finds this one shard
finds this one shard
200
620706
3778
Tıpkı bu durumda olduğu gibi.
Bilim insanı odun olduğunu
Bilim insanı odun olduğunu
10:36
of what she thought was wood,
201
624508
1747
düşündüğü bir parça bulur
10:38
and because of that, science has a totally
new and totally counterintuitive theory
new and totally counterintuitive theory
202
626279
5038
ve işte bu yüzden bilim
bu saçma Dr.Seuss'a benzer yaratığın
neden öyle olduğuna dair
neden öyle olduğuna dair
10:43
about why this absurd
Dr. Seuss-looking creature
Dr. Seuss-looking creature
203
631341
3615
tamamen yeni ve mantık dışı
bir teoriye sahiptir.
bir teoriye sahiptir.
10:46
looks the way it does.
204
634980
1532
10:48
And for me, it completely upended
the way I think of the camel.
the way I think of the camel.
205
636536
5404
Benim içinse, deve hakkında
düşündüklerimin tamamen tersi oldu.
düşündüklerimin tamamen tersi oldu.
10:53
It went from being
this ridiculously niche creature
this ridiculously niche creature
206
641964
4382
Bu, pek de bir işlevi yokmuş gibi
görünen komik canlının
görünen komik canlının
10:58
suited only to this
one specific environment,
one specific environment,
207
646370
2349
sadece belirli bir çevreye
uygun olduğunu düşünürken
uygun olduğunu düşünürken
11:00
to being this world traveler
that just happens to be in the Sahara,
that just happens to be in the Sahara,
208
648743
5288
o, yalnızca Sahra'ya yolu düşen
ve aslında her yere de
ve aslında her yere de
11:06
and could end up virtually anywhere.
209
654055
3125
uyum sağlayabilecek
bir dünya gezginiymiş.
bir dünya gezginiymiş.
11:09
(Applause)
210
657880
5975
(Alkış)
11:26
This is Azuri.
211
674396
1458
Bu Azuri.
11:28
Azuri, hi, how are you doing?
212
676589
2880
Azuri, merhaba, ne yapıyorsun?
11:31
OK, here, I've got
one of these for you here.
one of these for you here.
213
679493
2548
Tamam, senin için getirdiklerim burada.
11:34
(Laughter)
214
682065
2046
(Gülüşmeler)
11:36
So Azuri is on a break
from her regular gig
from her regular gig
215
684135
4183
Aslında Azuri, Radyo Şehir Müzik
Salonu'nda düzenli verdiği
Salonu'nda düzenli verdiği
11:40
at the Radio City Music Hall.
216
688342
2223
konserin bir molasında.
11:42
(Laughter)
217
690589
2149
(Gülüşmeler)
11:44
That's not even a joke.
218
692762
1582
Aslında bu bir şaka bile değildi.
11:46
Anyway --
219
694717
1737
Her neyse.
11:48
But really, Azuri is here
as a living reminder
as a living reminder
220
696478
4357
Ama aslında Azuri, dünyamızın hikâyesinin
dinamik olduğunu gösteren
dinamik olduğunu gösteren
11:52
that the story of our world
is a dynamic one.
is a dynamic one.
221
700859
4247
yaşayan bir hatırlatıcı olarak aramızda.
11:57
It requires our willingness
to readjust, to reimagine.
to readjust, to reimagine.
222
705130
4707
Yeniden düzenlemek,
yeniden tasarlamak isteğimize bağlı.
yeniden tasarlamak isteğimize bağlı.
12:01
(Laughter)
223
709861
4277
(Gülüşmeler)
12:06
Right, Azuri?
224
714162
1451
Değil mi, Azuri?
12:07
And, really, that we're all
just one shard of bone away
just one shard of bone away
225
715637
6416
Ve aslında hepimiz bir kemik parçasından
12:14
from seeing the world anew.
226
722077
2230
dünyayı yeniden görebiliyoruz.
12:16
Thank you very much.
227
724926
1160
Çok teşekkürler.
12:18
(Applause)
228
726110
6421
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Latif Nasser - Radio researcherLatif Nasser is the director of research at Radiolab, where he has reported on such disparate topics as culture-bound illnesses, snowflake photography, sinking islands and 16th-century automata.
Why you should listen
The history of science is "brimming with tales stranger than fiction," says Latif Nasser, who wrote his PhD dissertation on the Tanganyika Laughter Epidemic of 1962. A writer and researcher, Nasser is now the research director at Radiolab, a job that allows him to dive into archives, talk to interesting people and tell stories as a way to think about science and society.
Latif Nasser | Speaker | TED.com