TEDGlobal 2012
Ruby Wax: What's so funny about mental illness?
Ruby Wax: Akıl hastalıklarıyla ilgili komik olan ne?
Filmed:
Readability: 3.1
2,813,839 views
Vücut hastalıkları sempati kazandırır diyor komedyen Ruby Wax -- beyin hastalıkları hariç. Peki bunun nedeni ne? On yıl önce klinik depresyon tanısı konan Wax, şaşırtıcı enerji ve mizahıyla, akıl hastalıklarına utanç damgası vurmaya bir son vermemizi istiyor.
Ruby Wax - Comedian and Mental Health Activist
Ruby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs. Full bio
Ruby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
One in four people suffer from some sort of mental illness,
0
59
3924
Her dört kişiden biri bir akıl hastalığından muzdarip,
00:19
so if it was one, two, three, four, it's you, sir.
1
3983
4294
yani bir, iki, üç, dört, siz bayım.
00:24
You. Yeah. (Laughter)
2
8277
1559
Siz. Evet (Kahkahalar)
00:25
With the weird teeth. And you next to him. (Laughter)
3
9836
3348
Tuhaf dişleri olan. Ve onun yanındaki. (Kahkahalar)
00:29
You know who you are.
4
13184
1055
Kim olduğunu biliyorsun.
00:30
Actually, that whole row isn't right. (Laughter)
5
14239
2397
Aslında, bu sıranın tamamı arızalı. (Kahkahalar)
00:32
That's not good. Hi. Yeah. Real bad. Don't even look at me. (Laughter)
6
16636
5174
Hiç iyi değil. Selam. Evet. Cidden kötü. Bana bakma bile. (Kahkahalar)
00:37
I am one of the one in four. Thank you.
7
21810
5113
Ben de o dörtte birden biriyim. Teşekkürler.
00:42
I think I inherit it from my mother, who,
8
26923
3010
Sanırım bana annemden geçmiş,
00:45
used to crawl around the house on all fours.
9
29933
2814
kendisi evin içinde emekleyerek dolaşırdı.
00:48
She had two sponges in her hand, and then she had two
10
32747
3047
Ellerinde iki sünger vardı, sonra da iki tane daha
00:51
tied to her knees. My mother was completely absorbent. (Laughter)
11
35794
4582
dizlerine bağladı. Annem gayet emiciydi. (Kahkahalar)
00:56
And she would crawl around behind me going,
12
40376
2308
Ve evde peşimden emekleyip
00:58
"Who brings footprints into a building?!"
13
42684
3565
"Kim bu eve ayak izleri getiriyor?" diye bağırırdı.
01:02
So that was kind of a clue that things weren't right.
14
46249
2350
Bu da bir şeylerin yolunda olmadığının kanıtıydı.
01:04
So before I start, I would like to thank
15
48599
5192
Bu yüzden başlamadan önce, Lamotrigine,
01:09
the makers of Lamotrigine, Sertraline, and Reboxetine,
16
53791
4686
Sertraline ve Reboxetine üreticilerine teşekkür etmek istiyorum
01:14
because without those few simple chemicals, I would not be vertical today.
17
58477
4923
çünkü bu basit kimyasallar olmasaydı bugün ayakta duruyor olmazdım.
01:19
So how did it start?
18
63400
4837
Peki nasıl başladı?
01:24
My mental illness -- well, I'm not even going to talk about my mental illness.
19
68237
4119
Akıl hastalığım -- aslında akıl sağlığım hakkında konuşmayı planlamıyorum.
01:28
What am I going to talk about? Okay.
20
72356
2313
Ne hakkında konuşacağım? Tamam.
01:30
I always dreamt that, when I had my final breakdown,
21
74669
4402
Hep, eğer bir kopma noktam olursa, bunun Kafka tarzı
01:34
it would be because I had a deep Kafkaesque
22
79071
2539
varoluşçu bir aydınlanma
01:37
existentialist revelation,
23
81610
2413
yaşadığım için olacağını düşündüm
01:39
or that maybe Cate Blanchett would play me and she would win an Oscar for it. (Laughter)
24
84023
4345
ve belki de Kate Blanchett benim hayatımı oynayıp bu sayede Oscar bile alabilirdi. (Kahkahalar)
01:44
But that's not what happened. I had my breakdown
25
88368
3107
Ama öyle olmadı. Kopma noktam
01:47
during my daughter's sports day.
26
91475
1990
kızımın spor günü esnasında gerçekleşti.
01:49
There were all the parents sitting in a parking lot
27
93465
3725
Park yerinde oturan ebeveynler vardı
01:53
eating food out of the back of their car -- only the English --
28
97190
4007
arabalarının arkasından yemek yiyorlardı -- sadece İngilizler
01:57
eating their sausages. They loved their sausages. (Laughter)
29
101197
6227
sosislerini yiyorlardı. Sosisi seviyorlardı. (Kahkahalar)
02:03
Lord and Lady Rigor Mortis were nibbling on the tarmac,
30
107424
4632
Lord ve Leydi Mortis asfaltın üstünde tıkınırken
02:07
and then the gun went off and all the girlies started running,
31
112056
2463
silah patladı, kızlar koşmaya başladı
02:10
and all the mummies went, "Run! Run Chlamydia! Run!" (Laughter)
32
114519
5211
ve anneleri " Koş Chlamydia, koş!" diye bağırmaya başladılar. (Kahkahalar)
02:15
"Run like the wind, Veruca! Run!"
33
119730
3868
"Rüzgar gibi koş, Veruca! Koş!"
02:19
And all the girlies, girlies running, running, running,
34
123598
2467
Ve kızların hepsi koştu, koştu, koştu,
02:21
everybody except for my daughter, who was just standing
35
126065
2945
sadece başlama çizgisinde durup el sallayan
02:24
at the starting line, just waving,
36
129010
2767
kızım hariç hepsi koştu,
02:27
because she didn't know she was supposed to run.
37
131777
2331
çünkü kızım koşması gerektiğini bilmiyordu.
02:30
So I took to my bed for about a month, and when I woke up
38
134108
4349
Böylece yatağa düştüm ve bir ay sonra kalktığımda
02:34
I found I was institutionalized, and when I saw the other inmates,
39
138457
4593
kendimi hastanede buldum ve diğer hastaları görünce
02:38
I realized that I had found my people, my tribe. (Laughter)
40
143050
4392
kendi halkımı bulduğumu anladım, benim kabilemi. (Kahkahalar)
02:43
Because they became my only friends, they became my friends,
41
147442
3488
Çünkü benim arkadaşlarım oldular, tek dostlarım
02:46
because very few people that I knew -- Well, I wasn't
42
150930
2998
çünkü tanıdığım az sayıda kişiler -- Yani, kimse
02:49
sent a lot of cards or flowers. I mean, if I had had a broken leg
43
153928
3370
bana çiçek ya da kart yollamadı, eğer bacağımı kırsaydım
02:53
or I was with child I would have been inundated,
44
157298
2164
ya da hamile falan olsaydım, bir sürü gelirdi,
02:55
but all I got was a couple phone calls telling me to perk up.
45
159462
3676
ama bu defa sadece kendime gelmemi söyleyen birkaç
02:59
Perk up.
46
163138
1700
telefon aldım.
03:00
Because I didn't think of that. (Laughter)
47
164838
4707
Söylemeseler düşünemezdim ya. (Kahkahalar)
03:05
(Laughter) (Applause)
48
169545
3300
(Kahkahalar) (Alkışlar)
03:08
Because, you know, the one thing, one thing that you get with this disease,
49
172845
4277
Çünkü, bilirsiniz, bu hastalıkla size gelen tek şey
03:13
this one comes with a package, is you get a real sense of shame,
50
177122
3966
gerçek bir utanç duygusudur.
03:16
because your friends go, "Oh come on, show me the lump,
51
181088
2312
Çünkü dostlarınız "Hadi neren şiş, göster bakalım,
03:19
show me the x-rays," and of course you've got nothing to show,
52
183400
2411
röntgen filmlerini göster." derler ve sizin gösterecek bir şeyiniz yoktur.
03:21
so you're, like, really disgusted with yourself because you're thinking,
53
185811
3094
Siz de kendinizden tiksinirsiniz, şöyle düşünürsünüz:
03:24
"I'm not being carpet-bombed. I don't live in a township."
54
188905
2816
"Bombardımana yakalanmadım. Bir kasabada yaşamıyorum."
03:27
So you start to hear these abusive voices, but you don't hear one abusive voice,
55
191721
3448
Küfredip duran onca ses duyarsınız, ama sadece bir tane değil,
03:31
you hear about a thousand -- 100,000 abusive voices,
56
195169
2859
binlerce küfreden ses duyarsınız,
03:33
like if the Devil had Tourette's, that's what it would sound like.
57
198028
4009
sanki şeytan Tourette sendromuna tutulmuş gibi.
03:37
But we all know in here, you know, there is no Devil,
58
202037
2628
Ama buradaki herkes biliyor ki Şeytan yok,
03:40
there are no voices in your head.
59
204665
1879
kafamızın içinde sesler yok.
03:42
You know that when you have those abusive voices,
60
206544
1674
Biliyorsunuz ki bu sesleri duyduğunuzda,
03:44
all those little neurons get together and in that little gap
61
208218
2901
küçücük nöronlar toplanıyor ve o küçük boşlukta
03:47
you get a real toxic "I want to kill myself" kind of chemical,
62
211119
3658
zehirli bir "Kendimi öldürmek istiyorum." tarzı kimyasal salgılarsınız,
03:50
and if you have that over and over again on a loop tape,
63
214777
2746
ve eğer bu tekrar eden bir kaset kaydı gibiyse
03:53
you might have yourself depression.
64
217523
1896
kendinizi depresyonda bulabilirsiniz.
03:55
Oh, and that's not even the tip of the iceberg.
65
219419
2683
Ah, ayrıca bu buzdağının ucu bile değil.
03:58
If you get a little baby, and you abuse it verbally,
66
222102
3602
Eğer bir bebeğiniz olursa ve onu sözlü olarak taciz ederseniz,
04:01
its little brain sends out chemicals that are so destructive
67
225704
3457
küçük beyni o kadar yıkıcı kimyasallar salgılar ki
04:05
that the little part of its brain that can tell good from bad just doesn't grow,
68
229161
3992
beyninin kötüyü iyiden ayıran kısmı asla gelişmez,
04:09
so you might have yourself a homegrown psychotic.
69
233153
3455
böylece kendinize ev yapımı harika bir psikopat yetiştirmiş olursunuz.
04:12
If a soldier sees his friend blown up, his brain goes into
70
236608
3477
Eğer bir asker arkadaşının havaya uçtuğunu görürse,
04:15
such high alarm that he can't actually put the experience into words,
71
240085
3514
beyni öylesine yüksek bir alarm verir ki deneyimini sözlerle anlatamaz,
04:19
so he just feels the horror over and over again.
72
243599
2774
ve bu kabusu tekrar tekrar yaşar.
04:22
So here's my question. My question is, how come
73
246373
2373
Size bir sorum olacak. "Neden insanlar
04:24
when people have mental damage, it's always an active imagination?
74
248746
4045
akli hasar gördüklerinde, bu hep aktif hayalgücüyle oluyor?
04:28
How come every other organ in your body can get sick
75
252791
3219
Nasıl oluyor da vücudunuzda beyin hariç
04:31
and you get sympathy, except the brain?
76
256010
2704
herhangi bir organ hastalandığında sizin için üzülüyorlar?
04:34
I'd like to talk a little bit more about the brain,
77
258714
2399
Biraz daha beyinden bahsetmek istiyorum,
04:37
because I know you like that here at TED,
78
261113
2031
çünkü biliyorum ki TED'de bunu seviyorsunuz,
04:39
so if you just give me a minute here, okay.
79
263144
3453
bana bir dakika verin şimdi, tamam.
04:42
Okay, let me just say, there's some good news.
80
266597
2006
Tamam bazı iyi haberlerin olduğunu söyleyeyim.
04:44
There is some good news. First of all, let me say,
81
268603
3282
İyi haberler var. Öncelikle, uzun
04:47
we've come a long, long way.
82
271885
2327
uzun bir yol katettik.
04:50
We started off as a teeny, teeny little one-celled amoeba,
83
274212
4041
Ufacık, minicik bir tek-hücreli olarak başladık,
04:54
tiny, just sticking onto a rock, and now, voila, the brain.
84
278253
4597
bir kayaya tutunarak ve şimdi, işte, beyin.
04:58
Here we go. (Laughter)
85
282850
1900
Başlıyoruz. (Kahkahalar)
05:00
This little baby has a lot of horsepower.
86
284750
2365
Bu küçük bebek bir beygir kadar güçlü.
05:03
It comes completely conscious. It's got state-of-the-art lobes.
87
287115
4423
Bilinçli halde geliyor. Türünün en gelişmiş örneği lobları oluyor.
05:07
We've got the occipital lobe so we can actually see the world.
88
291538
3593
Oksipital lobumuz gelişiyor, böylece dünyayı görebiliyoruz.
05:11
We got the temporal lobe so we can actually hear the world.
89
295131
2646
Temporal lobumuz sayesinde dünyayı duyuyoruz.
05:13
Here we've got a little bit of long-term memory,
90
297777
1619
Burada bir parça uzun süreli belleğimiz var,
05:15
so, you know that night you want to forget, when you got really drunk? Bye-bye! Gone. (Laughter)
91
299396
5237
hani o çok içip sarhoş olduğunuz gece var ya, unutmak istiyordunuz? Hoşçakal! Gitti. (Kahkahalar)
05:20
So actually, it's filled with 100 billion neurons
92
304633
3320
Aslında, yüz milyar nöronla dolu
05:23
just zizzing away, electrically transmitting information,
93
307953
3303
oradan oraya geziyor, bilgi transfer ediyor, vızır vızır.
05:27
zizzing, zizzing. I'm going to give you a little side view here.
94
311256
2720
Size yan görüntüsünü göstereceğim,
05:29
I don't know if you can get that here. (Laughter)
95
313976
3592
buradan bunu görebileceğinizden emin değilim. (Kahkahalar)
05:33
So, zizzing away, and so — (Laughter) —
96
317568
4000
Neyse, uzaklaşıyor ve işte --(Kahkahalar)
05:37
And for every one — I know, I drew this myself. Thank you.
97
321568
3689
Ve herkes için -- biliyorum, bunu çizen benim. Teşekkür ederim.
05:41
For every one single neuron, you can actually have
98
325257
3672
Her bir nöron için, on binden yüz bine kadar
05:44
from 10,000 to 100,000 different connections
99
328929
3726
farklı bağlantılar oluşturabilirsiniz ya da dendritler
05:48
or dendrites or whatever you want to call it, and every time
100
332655
3262
ya da adı her neyse, yeni bir şey öğrendiğiniz her an
05:51
you learn something, or you have an experience,
101
335917
2520
ya da yeni bir şey deneyimlediğinizde,
05:54
that bush grows, you know, that bush of information.
102
338437
2273
bu bağlantılar artıyor, işte şu bilgi ağacı.
05:56
Can you imagine, every human being is carrying
103
340710
2954
Düşünebiliyor musunuz, herkeste bu ekipman var.
05:59
that equipment, even Paris Hilton? (Laughter)
104
343664
4923
Paris Hilton'da bile. (Kahkahalar)
06:04
Go figure.
105
348587
1694
Düşünün.
06:06
But I got a little bad news for you folks. I got some bad news.
106
350281
3484
Ama size kötü haberlerim var millet. Bazı kötü haberler.
06:09
This isn't for the one in four. This is for the four in four.
107
353765
3120
Bu dörtte bir olanlar için değil. Bu dört kişiden dördü de için.
06:12
We are not equipped for the 21st century.
108
356885
4180
21. yüzyıl için sağlam ekipmanlarımız yok.
06:16
Evolution did not prepare us for this. We just don't have the bandwidth,
109
361065
3749
Evrim bizi buna hazırlamadı. Bu frekansı algılayamıyoruz
06:20
and for people who say, oh, they're having a nice day,
110
364814
2583
ve iyi bir gün geçiren insanlar, tamamen iyi görünenler,
06:23
they're perfectly fine, they're more insane than the rest of us.
111
367397
3560
bizden daha da kötü durumdalar.
06:26
Because I'll show you where there might be a few glitches
112
370957
2524
Evrimdeki arızanın nerelerde olabileceğini
06:29
in evolution. Okay, let me just explain this to you.
113
373481
2444
göstereyim. Tamam, Size şöyle açıklayayım.
06:31
When we were ancient man — (Laughter) —
114
375925
3561
Biz eski adamlarken -- (Kahkahalar)
06:35
millions of years ago, and we suddenly felt threatened
115
379486
3761
milyonlarca yıl önce, bir kendimizi yırtıcı tarafından
06:39
by a predator, okay? — (Laughter) —
116
383247
3702
tehdit altında hissettik, tamam mı? -- (Kahkahalar)
06:42
we would — Thank you. I drew these myself. (Laughter)
117
386949
2948
Biz de -- Teşekkürler. Kendim çizdim. (Kahkahalar)
06:45
Thank you very much. Thank you. Thank you. (Applause)
118
389897
3823
Çok teşekkür ederim. Teşekkürler. Teşekkürler.
06:49
Thank you. Anyway, we would fill up with our own adrenaline
119
393720
4074
Sağolun. Neyse, biz de kendimizi adrenalinle
06:53
and our own cortisol, and then we'd kill or be killed,
120
397794
2618
ve kortizolla doldurduk, sonra öldürdük ya da öldük,
06:56
we'd eat or we'd be eaten, and then suddenly we'd de-fuel,
121
400412
3270
yedik ya da yenildik ve sonra yakıtımız bitince
06:59
and we'd go back to normal. Okay.
122
403682
1933
normale döndük. Tamam.
07:01
So the problem is, nowadays, with modern man— (Laughter) —
123
405615
5282
Problem, bu günlerde, modern insan olarak -- (Kahkahalar)
07:06
when we feel in danger, we still fill up with our own chemical
124
410897
3767
tehlikede hissettiğimizde, kendimizi hala o kimyasallarla dolduruyoruz
07:10
but because we can't kill traffic wardens — (Laughter) —
125
414664
4635
ama trafik polislerini öldğremediğimiz için -- (Kahkahalar)
07:15
or eat estate agents, the fuel just stays in our body
126
419299
4797
ya da emlakçıları yiyemediğimiz için, yakıt vücudumuzda kalıyor,
07:19
over and over, so we're in a constant state of alarm,
127
424096
2488
birikiyor böylece daimi bir alarm halinde kalıyoruz,
07:22
a constant state. And here's another thing that happened.
128
426584
1733
devamlı bir durum. Ve işte olan bir diğer şey.
07:24
About 150,000 years ago, when language came online,
129
428317
3105
150.000 yıl önce, dil kullanmaya başladığımızda
07:27
we started to put words to this constant emergency,
130
431422
2425
bu kalıcı aciliyete kelimeler ekledik,
07:29
so it wasn't just, "Oh my God, there's a saber-toothed tiger,"
131
433847
2656
yani durum artık sadece "Aman tanrım, kılıç dişli bir kaplan!" değil,
07:32
which could be, it was suddenly, "Oh my God, I didn't send the email. Oh my God, my thighs are too fat.
132
436503
4041
birden şuna dönüştük "Aman tanrım, e-mail atmayı unuttum. Aman tanrım basenlerim çok geniş.
07:36
Oh my God, everybody can see I'm stupid. I didn't get invited to the Christmas party!"
133
440544
4005
Aman tanrım, herkes ne kadar aptal olduğumu görüyor. Noel partisine davet edilmedim!"
07:40
So you've got this nagging loop tape that goes
134
444549
2486
Yani tekrar edip duran bu baş belası kayıt
07:42
over and over again that drives you insane, so,
135
447035
2536
sizi deli etmekte ve
07:45
you see what the problem is? What once made you safe
136
449571
2977
problem işte bu. Sizi zamanında güvende tutan şey
07:48
now drives you insane.
137
452548
1806
artık deli ediyor.
07:50
I'm sorry to be the bearer of bad news, but somebody has to be.
138
454354
3154
Kötü haberi veren ben olduğum için üzgünüm ama birileri söylemeliydi.
07:53
Your pets are happier than you are. (Laughter)
139
457508
5864
Evcil hayvanlarınız sizden daha mutlu. (Kahkahalar)
07:59
(Applause)
140
463372
2896
(Alkışlar)
08:02
So kitty cat, meow, happy happy happy, human beings, screwed. (Laughter)
141
466268
5155
Yani kedicik miyav, mutlu mutlu mutlu, insanoğlu ayvayı yemiş. (Kahkahalar)
08:07
Completely and utterly -- so, screwed.
142
471423
2275
Tamamen ve düpedüz -- ayvayı yemiş.
08:09
But my point is, if we don't talk about this stuff,
143
473698
2459
Ama demek istediğim, bu konuda konuşmazsak
08:12
and we don't learn how to deal with our lives, it's not going
144
476157
2338
ve bununla baş etmeyi bilmezsek, sadece dörtte birle
08:14
to be one in four. It's going to be four in four
145
478495
2474
kalmayacak. Dört kişiden dördü
08:16
who are really, really going to get ill in the upstairs department.
146
480969
3263
gerçekten hastalanacak ve kafayı çizecek.
08:20
And while we're at it, can we please stop the stigma?
147
484232
2527
Ve hazır bahsetmişken, insanları utançla damgalamayı durdurabilir miyiz?
08:22
Thank you. (Applause)
148
486759
6677
Teşekkürler. (Alkışlar)
08:29
(Applause) Thank you.
149
493436
10745
(Alkışlar) Teşekkür ederim.
ABOUT THE SPEAKER
Ruby Wax - Comedian and Mental Health ActivistRuby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs.
Why you should listen
Winston Churchill called it "the Black Dog" -- a depression that settled over him and drained the flavor from life. Ruby Wax knows the Black Dog well; throughout the '80s and '90s, during a flourishing career as a brash comedian and interviewer in the UK, it trotted at her heels, even while she was interviewing the Duchess of York and sorting through Imelda Marcos' shoes.
After taking a timeout to learn how to manage the condition, Wax produced a stand-up comedy show called "Losing It" that directly addresses her mental health experiences, hilariously but powerfully. And she's started up a new social network called the Black Dog Tribe, which offers a community and support to people with depression. Meanwhile, she's working on her Master's in cognitive therapy.
Also, this year, Ruby was honored as an Officer of the Order of the British Empire (OBE) for her mental health work.
As she says: "I've always said to myself, if you've got a disability, use it." Read our Q&A with Ruby Wax >>
Ruby is also a visiting professor at The University of Surrey.
Ruby Wax | Speaker | TED.com