TEDGlobal 2012
Ruby Wax: What's so funny about mental illness?
Руби Вакс: Што е толку смешно кај менталните болести?
Filmed:
Readability: 3.1
2,813,839 views
Доколку ви е болно телото ќе добиете сочувство, вели комедијантката Руби Вакс -- но не и ако мозокот ви е болен. Зошто е тоа така? Со неверојатна енергија и хумор, Вакс, на која пред една декада ѝ дијагностицирале клиничка депресија, нè повикува да ставиме крај на стигмата за менталните болести.
Ruby Wax - Comedian and Mental Health Activist
Ruby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs. Full bio
Ruby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
One in four people suffer from some sort of mental illness,
0
59
3924
На секои четворица луѓе, еден страда од некаква ментална болест,
00:19
so if it was one, two, three, four, it's you, sir.
1
3983
4294
па така еден, два, три, четири, вие сте, господине.
00:24
You. Yeah. (Laughter)
2
8277
1559
Вие. Да. (Смеа)
00:25
With the weird teeth. And you next to him. (Laughter)
3
9836
3348
Со чудните заби. И вие до него. (Смеа)
00:29
You know who you are.
4
13184
1055
Вие си се знаете кои сте.
00:30
Actually, that whole row isn't right. (Laughter)
5
14239
2397
Всушност, на целиот ред му фали нешто. (Смеа)
00:32
That's not good. Hi. Yeah. Real bad. Don't even look at me. (Laughter)
6
16636
5174
Тоа не е добро. Здраво. Да. Многу лошо. Мене не ме ни гледајте. (Смеа)
00:37
I am one of the one in four. Thank you.
7
21810
5113
Јас сум едната од четворицата. Ви благодарам.
00:42
I think I inherit it from my mother, who,
8
26923
3010
Мислам дека ја наследив од мајка ми, која
00:45
used to crawl around the house on all fours.
9
29933
2814
имаше навика да ползи низ куќата на сите четири.
00:48
She had two sponges in her hand, and then she had two
10
32747
3047
Имаше два сунѓери во раката и други два кои ѝ беа
00:51
tied to her knees. My mother was completely absorbent. (Laughter)
11
35794
4582
заврзани за колената. Мајка ми впиваше сè пред нејзе. (Смеа)
00:56
And she would crawl around behind me going,
12
40376
2308
И така си ползеше наоколу, и се дереше,
00:58
"Who brings footprints into a building?!"
13
42684
3565
"Кој остава стапки во зградата?!"
01:02
So that was kind of a clue that things weren't right.
14
46249
2350
Тоа беше еден знак дека работите не чинат.
01:04
So before I start, I would like to thank
15
48599
5192
И пред да започнам, сакам да се заблагодарам
01:09
the makers of Lamotrigine, Sertraline, and Reboxetine,
16
53791
4686
на производителите на Ламотригин, Сертралин и Ребоксетин,
01:14
because without those few simple chemicals, I would not be vertical today.
17
58477
4923
бидејќи без тие неколку едноставни хемикалии, денес не би била во вертикала.
01:19
So how did it start?
18
63400
4837
И како започна?
01:24
My mental illness -- well, I'm not even going to talk about my mental illness.
19
68237
4119
Мојата ментална болест -- па, дури и нема да ви зборувам за мојата ментална болест.
01:28
What am I going to talk about? Okay.
20
72356
2313
За што ќе ви зборувам? Добро.
01:30
I always dreamt that, when I had my final breakdown,
21
74669
4402
Отсекогаш сонував дека, кога конечно ќе имам нервен слом,
01:34
it would be because I had a deep Kafkaesque
22
79071
2539
тоа ќе биде поради моето длабоко Кафкаско
01:37
existentialist revelation,
23
81610
2413
егзистенцијално откровение,
01:39
or that maybe Cate Blanchett would play me and she would win an Oscar for it. (Laughter)
24
84023
4345
или дека можеби Кејт Бланшет ќе ме игра мене и ќе освои Оскар за тоа. (Смеа)
01:44
But that's not what happened. I had my breakdown
25
88368
3107
Но тоа не се случи. Мојот нервен слом се случи
01:47
during my daughter's sports day.
26
91475
1990
за време на спортските денови на ќерка ми.
01:49
There were all the parents sitting in a parking lot
27
93465
3725
Таму беа сите родители, седеа на паркингот
01:53
eating food out of the back of their car -- only the English --
28
97190
4007
и јадеа во своите коли отпозади -- Само англичаните --
01:57
eating their sausages. They loved their sausages. (Laughter)
29
101197
6227
си ги јадеа колбасите. Си ги сакаа нивните колбаси. (Смеа)
02:03
Lord and Lady Rigor Mortis were nibbling on the tarmac,
30
107424
4632
Лордот и Лејди Ригор Мортис си буричкаа по асфалтот,
02:07
and then the gun went off and all the girlies started running,
31
112056
2463
и тогаш се огласи пиштолот и сите девојченца почнаа да трчаат,
02:10
and all the mummies went, "Run! Run Chlamydia! Run!" (Laughter)
32
114519
5211
а сите мамички почнаа, "Трчај! Трчај Kламидија! Трчај!" (Смеа)
02:15
"Run like the wind, Veruca! Run!"
33
119730
3868
"Трчај како ветрот, Верука! Трчај!"
02:19
And all the girlies, girlies running, running, running,
34
123598
2467
И сите девојченца, девојченца трчаат, трчаат, трчаат,
02:21
everybody except for my daughter, who was just standing
35
126065
2945
сите освен ќерка ми, која само стоеше на почетната
02:24
at the starting line, just waving,
36
129010
2767
линија, само мафташе,
02:27
because she didn't know she was supposed to run.
37
131777
2331
бидејќи немаше претстава дека треба да трча.
02:30
So I took to my bed for about a month, and when I woke up
38
134108
4349
И така си се прибрав во кревет на еден месец, а кога се разбудив
02:34
I found I was institutionalized, and when I saw the other inmates,
39
138457
4593
сфатив дека сум во болница, и кога ги видов другите штитеници
02:38
I realized that I had found my people, my tribe. (Laughter)
40
143050
4392
сфатив дека сум си ги нашла моите луѓе, моето племе. (Смеа)
02:43
Because they became my only friends, they became my friends,
41
147442
3488
Бидејќи тие ми станаа единствените пријатели, ми станаа пријатели,
02:46
because very few people that I knew -- Well, I wasn't
42
150930
2998
оти многу малку луѓе кои ги знаев -- Епа, не ми
02:49
sent a lot of cards or flowers. I mean, if I had had a broken leg
43
153928
3370
испратија баш многу телеграми или цвеќиња. Мислам, ако ја скршев ногата
02:53
or I was with child I would have been inundated,
44
157298
2164
или ако бев со дете ќе бев натрупана со подароци,
02:55
but all I got was a couple phone calls telling me to perk up.
45
159462
3676
но вака добив само неколку телефонски повици кои ми кажаа да живнам.
02:59
Perk up.
46
163138
1700
Живни.
03:00
Because I didn't think of that. (Laughter)
47
164838
4707
Оти баш и не ми падна на памет за тоа. (Смеа)
03:05
(Laughter) (Applause)
48
169545
3300
(Смеа) (Аплауз)
03:08
Because, you know, the one thing, one thing that you get with this disease,
49
172845
4277
Бидејќи, знаете, со оваа болест добивате,
03:13
this one comes with a package, is you get a real sense of shame,
50
177122
3966
таа доаѓа во пакет, со силно чувство на срам,
03:16
because your friends go, "Oh come on, show me the lump,
51
181088
2312
оти вашите пријатели веднаш ви велат, "Ајде, покажи ми ја грутката,
03:19
show me the x-rays," and of course you've got nothing to show,
52
183400
2411
покажи ми ги рентген снимките," а вие се разбира немате ништо од тоа,
03:21
so you're, like, really disgusted with yourself because you're thinking,
53
185811
3094
и така станувате навистина згрозени од себе оти си мислите,
03:24
"I'm not being carpet-bombed. I don't live in a township."
54
188905
2816
"Не сум изложена на тепих-бомбардирање. Не живеам во село."
03:27
So you start to hear these abusive voices, but you don't hear one abusive voice,
55
191721
3448
И почнувате да слушате навредливи гласови, меѓутоа не само еден,
03:31
you hear about a thousand -- 100,000 abusive voices,
56
195169
2859
туку слушате околу илјада -- 100.000 навредливи гласови,
03:33
like if the Devil had Tourette's, that's what it would sound like.
57
198028
4009
како Ѓаволот да закачил Туретов синдром, така би звучело отприлика.
03:37
But we all know in here, you know, there is no Devil,
58
202037
2628
Но сите ние овде знаеме, дека не постои Ѓавол,
03:40
there are no voices in your head.
59
204665
1879
нема гласови во главата.
03:42
You know that when you have those abusive voices,
60
206544
1674
Знаете дека кога ги имате овие лоши гласови,
03:44
all those little neurons get together and in that little gap
61
208218
2901
сите оние мали неврони се спојуваат и во таа мала празнина
03:47
you get a real toxic "I want to kill myself" kind of chemical,
62
211119
3658
ви се лачи еден отров "Сакам да се убијам" еден вид на хемикалија,
03:50
and if you have that over and over again on a loop tape,
63
214777
2746
и ако ви се повторува тоа одново и одново како на касета ставена на риплеј,
03:53
you might have yourself depression.
64
217523
1896
тогаш може да си закачите депресија.
03:55
Oh, and that's not even the tip of the iceberg.
65
219419
2683
Оф, ама тоа не е ниту врвот од сантата мраз.
03:58
If you get a little baby, and you abuse it verbally,
66
222102
3602
Ако имате мало бебе, и ако го навредувате,
04:01
its little brain sends out chemicals that are so destructive
67
225704
3457
неговиот мал мозок испушта хемикалии кои се толку деструктивни
04:05
that the little part of its brain that can tell good from bad just doesn't grow,
68
229161
3992
што малиот дел од неговиот мозок кој прави разлика помеѓу добро и лошо веќе не расте,
04:09
so you might have yourself a homegrown psychotic.
69
233153
3455
и така ќе си добиете еден домашно одгледан психотичар.
04:12
If a soldier sees his friend blown up, his brain goes into
70
236608
3477
Ако војник види како неговиот пријател е разнесен, неговиот мозок
04:15
such high alarm that he can't actually put the experience into words,
71
240085
3514
толку многу се алармира што тој всушност не може да го опише искуството со зборови,
04:19
so he just feels the horror over and over again.
72
243599
2774
туку само ќе го преживува ужасот одново и одново.
04:22
So here's my question. My question is, how come
73
246373
2373
Моето прашање е. Зошто кога луѓето имаат
04:24
when people have mental damage, it's always an active imagination?
74
248746
4045
ментално пореметување, за нив велиме дека имаат бујна фантазија?
04:28
How come every other organ in your body can get sick
75
252791
3219
Зошто кога било кој друг орган од вашето тело ќе се разболи
04:31
and you get sympathy, except the brain?
76
256010
2704
добивате сочувство, а не и кога ќе се разболи вашиот мозок?
04:34
I'd like to talk a little bit more about the brain,
77
258714
2399
Би сакала да зборувам малку повеќе за мозокот,
04:37
because I know you like that here at TED,
78
261113
2031
бидејќи знам дека вие овде на TED го сакате тоа,
04:39
so if you just give me a minute here, okay.
79
263144
3453
само ако ми дадете една минута, во ред.
04:42
Okay, let me just say, there's some good news.
80
266597
2006
Во ред, само ќе кажам дека има некои добри вести.
04:44
There is some good news. First of all, let me say,
81
268603
3282
Има некои добро вести. Пред сè, да ви кажам,
04:47
we've come a long, long way.
82
271885
2327
поминавме еден долг, долг пат.
04:50
We started off as a teeny, teeny little one-celled amoeba,
83
274212
4041
Започнавме како една малечка, ситна едно-клеточна амеба,
04:54
tiny, just sticking onto a rock, and now, voila, the brain.
84
278253
4597
ситна, прилепена за карпа, а сега, еве ви го мозокот.
04:58
Here we go. (Laughter)
85
282850
1900
Одиме. (Смеа)
05:00
This little baby has a lot of horsepower.
86
284750
2365
Ова малечко има многу коњски сили.
05:03
It comes completely conscious. It's got state-of-the-art lobes.
87
287115
4423
Доаѓа потполно свесно. Има високо технолошки лобуси.
05:07
We've got the occipital lobe so we can actually see the world.
88
291538
3593
Го имаме окципиталниот лобус со кој можеме да го гледаме светот.
05:11
We got the temporal lobe so we can actually hear the world.
89
295131
2646
Го имаме темпоралниот лобус со кој можеме да го слушнеме светот.
05:13
Here we've got a little bit of long-term memory,
90
297777
1619
Овде имаме малку долго-трајна меморија,
05:15
so, you know that night you want to forget, when you got really drunk? Bye-bye! Gone. (Laughter)
91
299396
5237
така, ја знаете онаа вечер кога стварно ќе се начукате и сакате да ја заборавите? Чао-чао! Ја нема. (Смеа)
05:20
So actually, it's filled with 100 billion neurons
92
304633
3320
Всушност, има 100 милијарди неврони
05:23
just zizzing away, electrically transmitting information,
93
307953
3303
кои фрчат на сите страни, електронски пренесувајќи информации,
05:27
zizzing, zizzing. I'm going to give you a little side view here.
94
311256
2720
фрчат ли фрчат. Овде ќе ви прикажам еден страничен поглед.
05:29
I don't know if you can get that here. (Laughter)
95
313976
3592
Не знам дали можете да го сконтате тоа овде. (Смеа)
05:33
So, zizzing away, and so — (Laughter) —
96
317568
4000
Така, си фрчат, и така - (Смеа) -
05:37
And for every one — I know, I drew this myself. Thank you.
97
321568
3689
И кај секој - Знам, јас лично го нацртав ова. Ви благодарам.
05:41
For every one single neuron, you can actually have
98
325257
3672
Кај секој поединечен неврон, всушност можете да имате
05:44
from 10,000 to 100,000 different connections
99
328929
3726
од 10.000 до 100.000 различни врски
05:48
or dendrites or whatever you want to call it, and every time
100
332655
3262
или дендрити или како сакајте викајте ги, и секојпат
05:51
you learn something, or you have an experience,
101
335917
2520
кога ќе научите нешто, или кога имате некое искуство,
05:54
that bush grows, you know, that bush of information.
102
338437
2273
оваа грмушка расте, знаете, оваа грмушка од информации.
05:56
Can you imagine, every human being is carrying
103
340710
2954
Можете да замислите, секое човечко суштество ја има
05:59
that equipment, even Paris Hilton? (Laughter)
104
343664
4923
оваа опрема, дури и Парис Хилтон? (Смеа)
06:04
Go figure.
105
348587
1694
Кој би рекол.
06:06
But I got a little bad news for you folks. I got some bad news.
106
350281
3484
Но имам малку и лоши вести за вас луѓе. Имам и лоши вести.
06:09
This isn't for the one in four. This is for the four in four.
107
353765
3120
Ова не е за едниот од четворицата. Ова е за сите четворица.
06:12
We are not equipped for the 21st century.
108
356885
4180
Ние немаме опрема за 21от век.
06:16
Evolution did not prepare us for this. We just don't have the bandwidth,
109
361065
3749
Еволуцијата не нема подготвено за ова. Едноставно го немаме потребниот капацитет,
06:20
and for people who say, oh, they're having a nice day,
110
364814
2583
а за луѓето кои велат, ааа, овие супер си поминуваат,
06:23
they're perfectly fine, they're more insane than the rest of us.
111
367397
3560
тие сосема се во ред, тие луѓе се полуди од останатите нас.
06:26
Because I'll show you where there might be a few glitches
112
370957
2524
Бидејќи ќе ви ги покажам неколкуте потенцијални еволуциски
06:29
in evolution. Okay, let me just explain this to you.
113
373481
2444
грешки. Добро, дозволете да ви го објаснам само ова.
06:31
When we were ancient man — (Laughter) —
114
375925
3561
Кога сме биле древни луѓе -(Смеа) -
06:35
millions of years ago, and we suddenly felt threatened
115
379486
3761
пред милиони години и кога наеднаш ќе сме почувствувале закана
06:39
by a predator, okay? — (Laughter) —
116
383247
3702
од некој предатор, добро? - (Смеа) -
06:42
we would — Thank you. I drew these myself. (Laughter)
117
386949
2948
ние - Ви благодарам. Сама ги нацртав овие.
06:45
Thank you very much. Thank you. Thank you. (Applause)
118
389897
3823
Ви благодарам многу. Ви благодарам. Ви благодарам. (Аплауз)
06:49
Thank you. Anyway, we would fill up with our own adrenaline
119
393720
4074
Ви благодарам. Во секој случај ние сме си се полнеле со нашиот адреналин
06:53
and our own cortisol, and then we'd kill or be killed,
120
397794
2618
и нашиот кортизол, а потоа или ќе нè убиеле или сме убивале,
06:56
we'd eat or we'd be eaten, and then suddenly we'd de-fuel,
121
400412
3270
сме јаделе или нè јаделе, а потоа наеднаш сме го исфрлале горивото,
06:59
and we'd go back to normal. Okay.
122
403682
1933
и сме се враќале во нормала. Во ред.
07:01
So the problem is, nowadays, with modern man— (Laughter) —
123
405615
5282
А проблемот со модерниот човек денес е тоа што - (Смеа) -
07:06
when we feel in danger, we still fill up with our own chemical
124
410897
3767
кога чувствуваме опасност, сè уште си се полниме со нашите хемикалии,
07:10
but because we can't kill traffic wardens — (Laughter) —
125
414664
4635
но бидејќи не можеме да ги убиеме сообраќајците - (Смеа)
07:15
or eat estate agents, the fuel just stays in our body
126
419299
4797
или да ги изедеме агентите за недвижнини, горивото си останува
07:19
over and over, so we're in a constant state of alarm,
127
424096
2488
во нашето тело одново и одново, па така ние сме во постојана
07:22
a constant state. And here's another thing that happened.
128
426584
1733
состојба на алармираност. И еве уште нешто.
07:24
About 150,000 years ago, when language came online,
129
428317
3105
Пред 150.000 години, кога се појавил јазикот,
07:27
we started to put words to this constant emergency,
130
431422
2425
сме почнале да ѝ лепиме зборови на оваа постојана тревожност,
07:29
so it wasn't just, "Oh my God, there's a saber-toothed tiger,"
131
433847
2656
па така не било само, "Оф Боже мој, тигар со остри заби гледа кон мене,"
07:32
which could be, it was suddenly, "Oh my God, I didn't send the email. Oh my God, my thighs are too fat.
132
436503
4041
наеднаш почнало и, "Оф Боже мој, не го испратив имејлот. Оф Боже мој, бутовите ми се предебели.
07:36
Oh my God, everybody can see I'm stupid. I didn't get invited to the Christmas party!"
133
440544
4005
Оф Боже мој, сите можат да видат дека сум глупав. Не ме поканија на божиќната забава!"
07:40
So you've got this nagging loop tape that goes
134
444549
2486
И така си ја имате оваа досадна лента пуштена на риплеј
07:42
over and over again that drives you insane, so,
135
447035
2536
која се повторува одново и одново, и ве полудува, и
07:45
you see what the problem is? What once made you safe
136
449571
2977
гледате во што е проблемот? Она што порано ве заштитуваше
07:48
now drives you insane.
137
452548
1806
сега ве полудува.
07:50
I'm sorry to be the bearer of bad news, but somebody has to be.
138
454354
3154
Жалам што сум носачот на лоши вести, но некој мора да биде.
07:53
Your pets are happier than you are. (Laughter)
139
457508
5864
Вашите миленичиња се посреќни од вас. (Смеа)
07:59
(Applause)
140
463372
2896
(Аплауз)
08:02
So kitty cat, meow, happy happy happy, human beings, screwed. (Laughter)
141
466268
5155
Значи маченцето, мјау, среќно среќно среќно, човечките суштества, сјебани. (Смеа)
08:07
Completely and utterly -- so, screwed.
142
471423
2275
Целосно и крајно -- ептен сјебани.
08:09
But my point is, if we don't talk about this stuff,
143
473698
2459
Но мојата поента е дека ако не зборуваме за ова,
08:12
and we don't learn how to deal with our lives, it's not going
144
476157
2338
и ако не научиме како да се носиме со нашите животи, нема да бидат
08:14
to be one in four. It's going to be four in four
145
478495
2474
еден на четири. Ќе бидат четворица на четворица
08:16
who are really, really going to get ill in the upstairs department.
146
480969
3263
кои ептен, ептен ќе се разболат во горниот оддел.
08:20
And while we're at it, can we please stop the stigma?
147
484232
2527
И кога сме кај тоа, ве молам може ли да престанеме со стигмата?
08:22
Thank you. (Applause)
148
486759
6677
Ви благодарам. (Аплауз)
08:29
(Applause) Thank you.
149
493436
10745
(Аплауз) Ви благодарам.
ABOUT THE SPEAKER
Ruby Wax - Comedian and Mental Health ActivistRuby Wax is a loud, funny woman -- who spent much of her comedy career battling depression in silence. Now her work blends mental health advocacy and laughs.
Why you should listen
Winston Churchill called it "the Black Dog" -- a depression that settled over him and drained the flavor from life. Ruby Wax knows the Black Dog well; throughout the '80s and '90s, during a flourishing career as a brash comedian and interviewer in the UK, it trotted at her heels, even while she was interviewing the Duchess of York and sorting through Imelda Marcos' shoes.
After taking a timeout to learn how to manage the condition, Wax produced a stand-up comedy show called "Losing It" that directly addresses her mental health experiences, hilariously but powerfully. And she's started up a new social network called the Black Dog Tribe, which offers a community and support to people with depression. Meanwhile, she's working on her Master's in cognitive therapy.
Also, this year, Ruby was honored as an Officer of the Order of the British Empire (OBE) for her mental health work.
As she says: "I've always said to myself, if you've got a disability, use it." Read our Q&A with Ruby Wax >>
Ruby is also a visiting professor at The University of Surrey.
Ruby Wax | Speaker | TED.com