TEDGlobal 2009
John Lloyd: An inventory of the invisible
John Lloyd: John Lloyd gözəgörünməzlərin siyahısını tutur
Filmed:
Readability: 3.4
1,233,857 views
Yazıçı, televizor aparıcısı və komik aktyor John Llyoyd, təbiətin sirləri ilə yumoristik zəkanın qovuşduğu 10 dəqiqəlik kəlamlar və məzəli dərslərlə dolu nitqində, görünməyən məvhumlar haqda danışır.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So the question is, what is invisible?
0
0
5000
Sizcə nədir gözəgörünməz olan?
00:17
There is more of it than you think, actually.
1
5000
3000
Əslində siz fikirləşdiyinizdən də çox şey gözəgörünməzdir.
00:20
Everything, I would say. Everything that matters
2
8000
3000
Demək olar ki hər şey. Mənası olan hər şey.
00:23
except every thing and except matter.
3
11000
6000
Təbii ki materiya və şeydən başqa.
00:29
We can see matter. But we can't see what's the matter.
4
17000
4000
Materiyanı görə bilirik, halbuki, əhəmiyyətini görə bilmirik.
00:33
As in this cryptic sentence I found in The Guardian recently:
5
21000
5000
Bu yaxınlarda The Guardian-da oxuduğum bu cümlə kimi:
00:38
"The marriage suffered a setback in 1965,
6
26000
3000
" Evlilik 1965-ci ildə arvadın ərini öldürməsi nəticəsində
00:41
when the husband was killed by the wife."
7
29000
3000
böyük sarsıntı keçirtdi."
00:44
(Laughter)
8
32000
3000
(Gülüş)
00:47
There's a world of invisibility there, isn't there?
9
35000
2000
Gözəgörünməz bir məvhum var cümlədə.
00:49
(Laughter)
10
37000
2000
(Gülüş)
00:51
So, we can see the stars and the planets,
11
39000
2000
Eyniylə, biz ulduz və planterləri görür, ancaq onları
00:53
but we can't see what holds them apart
12
41000
3000
bir birindən ayıran və ya bir yerdə tutan gücü
00:56
or what draws them together.
13
44000
2000
görə bilmirik.
00:58
With matter, as with people, we see only the skin of things.
14
46000
3000
Mənanı da insanlarda olduğu kimi ancaq üzdən görə bilirik.
01:01
We can't see into the engine room.
15
49000
2000
Mənanın yaradıcı qüvvəsini görə bilmirik.
01:03
We can't see what makes people tick, at least not without difficulty.
16
51000
3000
Insanları nəyin hərəkətə gətirdiyini asanlıqla görmək olmur.
01:06
And the closer we look at anything, the more it disappears.
17
54000
4000
Nəyəsə daha yaxından nəzər salsaq o şeydən o qədər uzaqlaşırıq.
01:10
In fact, if you look really closely at stuff,
18
58000
2000
Əşyalara həqiqətən yaxından baxanda,
01:12
if you look at the basic substructure of matter,
19
60000
2000
yəni nəyisə əmələ gətirən maddəyə qədər nəzər salsaq,
01:14
there isn't anything there.
20
62000
2000
heç nəyin olmadığını görürük.
01:16
Electrons disappear in a kind of fuzz,
21
64000
2000
Elektronlar qeyri-müəyyən şəkildə yox olur,
01:18
and there is only energy. And you can't see energy.
22
66000
5000
ortada ancaq enerji qalır. Enerjini də görə bilmirik.
01:23
So everything that matters, that's important, is invisible.
23
71000
3000
Yəni əhəmiyyət kəsb edib, vacib olan hər şey gözəgörünməzdir.
01:26
One slightly silly thing that's invisible
24
74000
3000
Gözəgörünməz olan başqa bir kiçik şey,
01:29
is this story, which is invisible to you.
25
77000
2000
indi danışacağım hekayədir.
01:31
And I'm now going to make it visible to you in your minds.
26
79000
3000
Mən də bu hekayəni sizin beyninizdə yaradacam.
01:34
It's about an M.P. called Geoffrey Dickens.
27
82000
4000
Bu Geoffrey Dickens adlı parlament üzvü haqqındadır.
01:38
The late Geoffrey Dickens, M.P. was attending a fete in his constituency.
28
86000
3000
Keçmiş deputat Geoffrey Dickens seçildiyi ərazidə bir mərasimdə iştirak edirmiş.
01:41
Wherever he went, at every stall he stopped he was closely followed
29
89000
3000
Gəzə-gəzə hər köşkdə dayanarkən, dəhşətli dərəcədə çirkin
01:44
by a devoted smiling woman of indescribable ugliness.
30
92000
3000
bir qadının təbəssümlə onu izlədiyini görürmüş.
01:47
(Laughter)
31
95000
2000
(Gülüş)
01:49
Try as he might, he couldn't get away from her.
32
97000
2000
Nə qədər çalışsa da, ondan qaça bilmirdi.
01:51
A few days later he received a letter from a constituent
33
99000
2000
Bir neçə gün sonra, seçicilərində biri ona məktub yazaraq,
01:53
saying how much she admired him,
34
101000
2000
ona nə qədər heyran olduğunu, mərasimdə onu gördüyünü
01:55
had met him at a fete and asking for a signed photograph.
35
103000
3000
deyir və şəklini istəyirdi.
01:58
After her name, written in brackets was the apt description, horse face.
36
106000
5000
Adının qarşısında mötərizədə tam yerinə düşən at başı şəkli var idi.
02:03
(Laughter)
37
111000
1000
(Gülüş)
02:04
"I've misjudged this women," thought Mr. Dickens.
38
112000
2000
"Bu qadın haqda səhv fikirləşmişəm." Cənab Dickens öz-özünə fikirləşir.
02:06
"Not only is she aware of her physical repulsiveness,
39
114000
3000
"O, təkcə öz çirkinliyindən agah deyil,
02:09
she turns it to her advantage.
40
117000
2000
həm də bundan öz xeyrinə istifadə edir.
02:11
A photo is not enough."
41
119000
2000
Tək şəkil bəs etməz."
02:13
So he went out and bought a plastic frame to put the photograph in.
42
121000
3000
O, çıxıb şəkil üçün çərçivə alır və şəkli çərçivələyir.
02:16
And on the photograph, he wrote with a flourish,
43
124000
2000
Şəklin üstünə isə qürurla yazır,
02:18
"To Horse Face, with love from Geoffrey Dickens, M.P."
44
126000
5000
" At sifətə! sevgilərlə deputat Geoffrey Dickens-dən."
02:23
After it had been sent off, his secretary said to him,
45
131000
2000
Məktubu göndərdikdən sonra, katibəsi ondan soruşur:
02:25
"Did you get that letter from the woman at the fete?
46
133000
2000
" Mərasimdəki o qadının məktubunu aldınız?
02:27
I wrote Horse Face on her, so you'd remember who she was."
47
135000
4000
Kim olduğu yadınıza düşsün deyə adının qarşısını at şəkli çəkmişdim."
02:31
(Laughter)
48
139000
6000
(Gülüş)
02:37
I bet he thought he wished he was invisible, don't you?
49
145000
2000
Məncə deputat da o anda gözəgörünməz olmaq istərdi.
02:39
(Laughter)
50
147000
2000
(Gülüş)
02:41
So, one of the interesting things about invisibility
51
149000
2000
Gözəgörünməzliyin başqa bir cəhəti də budur ki,
02:43
is that things that we can't see
52
151000
2000
görə bilmədiyimiz şeyləri
02:45
we also can't understand.
53
153000
2000
başa düşə də bilmirik.
02:47
Gravity is one thing that we can't see
54
155000
2000
Görə bilməyib, başa düşə bilmədiyimiz başqa bir şey isə
02:49
and which we don't understand.
55
157000
2000
qravitasiyadır.
02:51
It's the least understood of all the four fundamental forces,
56
159000
2000
Dörd əsas qüvvədən ən zəifi və
02:53
and the weakest.
57
161000
2000
ən az anlaşılanıdır.
02:55
And nobody really knows what it is or why it's there.
58
163000
2000
Nə olub, niyə olduğunu heç kəs tam olaraq bilmir.
02:57
For what it's worth, Sir Isaac Newton, the greatest scientist who ever lived,
59
165000
3000
Sir İsaac Newton, dünyaya gəlmiş ən ağıllı alim,
03:00
he thought Jesus came to Earth specifically to operate the levers of gravity.
60
168000
5000
İsanın qravitasiyanın linklərini işə salmaq üçün Yerə endiyinə inanırdı.
03:05
That's what he thought he was there for.
61
173000
2000
İsanın bu iş üçün burda olduğuna inanırdı.
03:07
So, bright guy, could be wrong on that one, I don't know.
62
175000
3000
Ağıllı olsa da bu məsələdə səhv etmiş ola bilər, bilmirəm dəqiq.
03:10
(Laughter)
63
178000
2000
(Gülüş)
03:12
Consciousness. I see all your faces.
64
180000
2000
Dərk etmə. Hamınızın üzünü görürəm.
03:14
I have no idea what any of you are thinking. Isn't that amazing?
65
182000
3000
Ancaq nə fikirləşdiyinizi bilmirəm. Gözəl bir şey deyilmi?
03:17
Isn't that incredible that we can't read each other's minds?
66
185000
3000
Bir-birimizin fikrini oxuya bilməməyimizi qeyri-adi bir şey deyilmi?
03:20
But we can touch each other, taste each other perhaps, if we get close enough.
67
188000
4000
Ancaq bir-birimizi görür, hətta çox yaxınlaşsaq duya da bilirik.
03:24
But we can't read each other's minds. I find that quite astonishing.
68
192000
3000
Ancaq bir-birimizin fikrini görə bilmirik. Bu məni çox heyrətləndirir.
03:27
In the Sufi faith, this great Middle Eastern religion,
69
195000
4000
Orta Asiyada böyük din olan Sufizmə görə,
03:31
which some claim is the route of all religions,
70
199000
2000
ki bu dinin bütün dinlərin əsası olduğunu hesab edənlər var,
03:33
Sufi masters are all telepaths, so they say.
71
201000
5000
Sufi mollaları hamısı telepat olurlar, ya da özləri belə deyirlər.
03:38
But their main exercise of telepathy
72
206000
2000
Onlar, bizim mövcud olmayan hissələrimizə
03:40
is to send out powerful signals to the rest of us that it doesn't exist.
73
208000
5000
güclü siqnallar göndərməklə telepatiya qururlar.
03:45
So that's why we don't think it exists,
74
213000
2000
Buna görə də Sufi mollarların bizimlə telepatiya qurduqlarını
03:47
the Sufi masters working on us.
75
215000
3000
başa düşə bilmirik.
03:50
In the question of consciousness
76
218000
2000
Dərketmə də fövqəltəbii zəka(ağıllılıq)
03:52
and artificial intelligence,
77
220000
2000
kimidir,
03:54
artificial intelligence has really, like the study of consciousness,
78
222000
2000
fövqəltəbii zəkanın öyrənilməsi də, dərrakə kimi
03:56
gotten nowhere. We have no idea how consciousness works.
79
224000
3000
sonu olmayan axtarışdır.
03:59
With artificial intelligence, not only have they not created artificial intelligence,
80
227000
4000
Biz hələlik nəinki fövqəltəbii zəka anlayışını , heç fövqəltəbii
04:03
they haven't yet created artificial stupidity.
81
231000
3000
ağılsızlıq anlayışını da yarada bilməmişik.
04:06
(Laughter)
82
234000
5000
(Gülüş)
04:11
The laws of physics: invisible, eternal, omnipresent, all-powerful.
83
239000
4000
Fizikanın qanunları; hamısı güclü, hər yerdə mövcud, daimi və görünməzdir.
04:15
Remind you of anyone?
84
243000
2000
Nəyisə xatırladır?
04:17
Interesting. I'm, as you can guess,
85
245000
2000
Maraqlıdır. Çoxunuzun güman etdiyi kimi,
04:19
not a materialist, I'm an immaterialist.
86
247000
2000
materialist deyiləm, qeyri-materialistəm.
04:21
And I've found a very useful new word, ignostic. Okay?
87
249000
3000
İqnostik(məhəl qoymayan) deyilən yeni bir söz kəşf etmişəm.
04:24
I'm an ignostic.
88
252000
2000
Mən də iqnostikəm.
04:26
I refuse to be drawn on the question of whether God exists,
89
254000
3000
Allahın mövcud olub olmadığı sualına Allahın
04:29
until somebody properly defines the terms.
90
257000
3000
nə olduğu izah olunmadıqca cavab verməkdən çəkinirəm.
04:32
(Laughter)
91
260000
3000
(Gülüş)
04:35
Another thing we can't see is the human genome.
92
263000
3000
Görə bilmədiyimiz digər şey, insan genomudur.
04:38
And this is increasingly peculiar,
93
266000
3000
Bu xüsusi bir haldır, çünki
04:41
because about 20 years ago, when they started delving into the genome,
94
269000
5000
20 il əvvəl genom araşdırılmağa başlayanda
04:46
they thought it would probably contain around 100,000 genes.
95
274000
3000
bir genomda 100 minə qədər gen olacağını müəyyən etdilər.
04:49
Geneticists will know this, but every year since,
96
277000
2000
Genetiklər daha yaxşı bilər, illər keçdikcə bu rəqəm
04:51
it's been revised downwards.
97
279000
2000
yenilənir.
04:53
We now think there are likely to be only just over 20,000
98
281000
3000
İndi insan genomunda 20 mindən çox
04:56
genes in the human genome.
99
284000
2000
gen olduğuna inanırıq.
04:58
This is extraordinary. Because rice -- get this --
100
286000
3000
Bu çox müstəsna haldır. Çünki,
05:01
rice is known to have 38 thousand genes.
101
289000
4000
düyüdə genlərin sayı 38 mindir.
05:05
Potatoes, potatoes have 48 chromosomes. Do you know that?
102
293000
5000
kartofda 48 xromosom var, bunu bilirdiniz?
05:10
Two more than people,
103
298000
2000
İnsanlardan ikicə xromosom artıq olduğunu,
05:12
and the same as a gorilla.
104
300000
2000
qorilla ilə isə eyni olduğunu necə?
05:14
(Laughter)
105
302000
2000
(Gülüş)
05:16
You can't see these things, but they are very strange.
106
304000
3000
Bunları da görə bilməsək də çox qeyri-adi faktlardır.
05:19
(Laughter)
107
307000
2000
(Gülüş)
05:21
The stars by day. I always think that's fascinating.
108
309000
3000
Gün işığında ulduzlar var bir də. Həmişə mənə məftunedici görünüb.
05:24
The universe disappears.
109
312000
2000
Kainat yox olur.
05:26
The more light there is, the less you can see.
110
314000
3000
İşıq artıqca ulduzlar itir.
05:29
Time, nobody can see time.
111
317000
2000
Başqa bir məfhum vaxtdır. İnsanların görə bilmədiyi.
05:31
I don't know if you know this. Modern physics,
112
319000
2000
Bilmirəm bilirsiniz ya yox. Müasir fiziklər arasında
05:33
there is a big movement in modern physics
113
321000
2000
belə bir tendensiya var ki,
05:35
to decide that time doesn't really exist,
114
323000
2000
vaxtın mövcudluğunu inkar etsinlər,
05:37
because it's too inconvenient for the figures.
115
325000
3000
çünki vaxt anlayışı hesablamalarda çətinlik törədir.
05:40
It's much easier if it's not really there.
116
328000
2000
Vaxt mövcud olmadıqda daha asan olur.
05:42
You can't see the future, obviously.
117
330000
2000
Başqa bir görünməz şey təbii ki, gələcəkdir.
05:44
And you can't see the past, except in your memory.
118
332000
3000
Keçmiş də, yaddaşımız olmasa mövcud deyil.
05:47
One of the interesting things about the past is
119
335000
2000
Keçmiş haqda başqa bir maraqlı fakt isə,
05:49
you particularly can't see. My son asked me this the other day,
120
337000
3000
keçmişi tam xatırlamaq olmamasıdır. Oğlum o gün soruşdu ki,
05:52
he said, "Dad, can you remember what I was like when I was two?"
121
340000
2000
" Ata, uşaq vaxtı necə olduğumu xatırlayırsan?"
05:54
And I said, "Yes." And he said, "Why can't I?"
122
342000
3000
Mən də "Hə." dedim. O isə soruşdu ki, " Bəs mən niyə xatırlamıram?"
05:57
Isn't that extraordinary? You cannot remember
123
345000
2000
Bu da qeyri-adi bir şey deyilmi? İki-üç yaşdan əvvəl
05:59
what happened to you earlier than the age of two or three,
124
347000
3000
baş verənlərin heç birini xatırlamırsan.
06:02
which is great news for psychoanalysts,
125
350000
2000
Əslində psixoanalitiklər üçün bu yaxşı xəbərdir,
06:04
because otherwise they'd be out of a job.
126
352000
2000
onlar bu yolla iş tapırlar.
06:06
Because that's where all the stuff happens
127
354000
3000
Bizi biz edən hər şey,
06:09
(Laughter)
128
357000
2000
(Gülüş)
06:11
that makes you who you are.
129
359000
3000
əslində bu vaxt baş verir.
06:14
Another thing you can't see is the grid on which we hang.
130
362000
3000
Başqa bir maraqlı mövzu bədənimizdir.
06:17
This is fascinating. You probably know, some of you,
131
365000
3000
Bu da valehedici haldır. Bəziləriniz bilirsiniz ki,
06:20
that cells are continually renewed. You can see it in skin and this kind of stuff.
132
368000
3000
hüceyrələr daimi yenilənir. Dəridə bunu görmək olur.
06:23
Skin flakes off, hairs grow, nails, that kind of stuff.
133
371000
4000
Dərimiz quruyur, saçımız tökülür, dırnağımız uzanır, və s.
06:27
But every cell in your body is replaced at some point.
134
375000
3000
Əslində isə bədəndəki bütün hüceyrələr yenilənir.
06:30
Taste buds, every 10 days or so.
135
378000
2000
Dad bilmə hüceyrələri, 10 gündə bir yenilənir.
06:32
Livers and internal organs sort of take a bit longer. A spine takes several years.
136
380000
4000
Ciyər və digər daxili orqanlar bir az uzun çəkir. Onurğalar bir necə il çəkir.
06:36
But at the end of seven years, not one cell in your body
137
384000
4000
Ancaq yeddi ilin sonunda, sizə aid olan bütün hüceyrələr
06:40
remains from what was there seven years ago.
138
388000
3000
yox olmuş və başqası ilə əvəz olunmuş olur.
06:43
The question is, who, then, are we?
139
391000
2000
Burda sual olunur, onda biz kimik?
06:45
What are we? What is this thing that we hang on,
140
393000
3000
Biz nəyik? Biz nəyin üzərində dururuq?
06:48
that is actually us?
141
396000
4000
Bu həqiqətən bizik?
06:52
Okay. Atoms, you can't see them.
142
400000
2000
Dəyişək mövzunu. Atomlar, gözlə görünmürlər.
06:54
Nobody ever will. They're smaller than the wavelength of light.
143
402000
3000
Heç kəs də görə bilməyəcək. İşıq dalğasının uzunluğundan da balacadırlar.
06:57
Gas, you can't see that.
144
405000
2000
Qazı da görə bilmirik.
06:59
Interesting. Somebody mentioned 1600 recently.
145
407000
2000
Maraqlıdır, kimsə 1600-cül illərdən danışırdı.
07:01
Gas was invented in 1600
146
409000
2000
Qaz 1600-cü ildə Alman kimyaçısı
07:03
by a Dutch chemist called Van Helmont.
147
411000
3000
Van Helmont tərəfindən icad olunub.
07:06
It's said to be the most successful ever invention
148
414000
3000
Müəllifi məlum olan ən məşhur
07:09
of a word by a known individual.
149
417000
2000
söz olduğunu deyirlər.
07:11
Quite good. He also invented a word called "blas,"
150
419000
3000
Yaxşı tapıntıdır. O, "blas" adlı bir söz də icad etmişdi,
07:14
meaning astral radiation.
151
422000
2000
ulduzlardan gələn radiasiya mənasında.
07:16
Didn't catch on, unfortunately.
152
424000
2000
Çox tutarlı olmasa da.
07:18
(Laughter)
153
426000
2000
(Gülüş)
07:20
But well done, him.
154
428000
2000
Yenə də əhsən.
07:22
(Laughter)
155
430000
1000
(Gülüş)
07:23
There is so many things that -- Light.
156
431000
3000
O qədərdi ki, görünməyən siyahısı. Biri də işıq.
07:26
You can't see light. When it's dark, in a vacuum,
157
434000
3000
İşığı görə bilmirik. Əgər qaranlıq yerdə durarkən kimsə
07:29
if a person shines a beam of light straight across your eyes,
158
437000
3000
üstünüzə işıq salsa onu görə bilmirsiniz.
07:32
you won't see it. Slightly technical, some physicists will disagree with this.
159
440000
3000
Bu hissədə texniki baxımdan bəzi fiziklər mənimlə razılaşmaya bilər.
07:35
But it's odd that you can't see the beam of light,
160
443000
2000
Qəribədir ki, biz işıq şüasını deyil, işığın toxunduğu şeyləri
07:37
you can only see what it hits.
161
445000
2000
görə bilirik ancaq.
07:39
I find that extraordinary, not to be able to see light,
162
447000
2000
İşığı, həmçinin qaranlığı görə bilməməyi də çox
07:41
not to be able to see darkness.
163
449000
2000
qeyri-adi bir hal olaraq dəyərləndirirəm.
07:43
Electricity, you can't see that.
164
451000
2000
Elektrik cərəyanını da görə bilmirik.
07:45
Don't let anyone tell you they understand electricity.
165
453000
2000
Kimsə elektrikdən başım çıxır desə, inanmayın.
07:47
They don't. Nobody knows what it is.
166
455000
2000
Bilmirlər. Heç kəs nə olduğunu bilmir.
07:49
(Laughter)
167
457000
1000
(Gülüş)
07:50
You probably think the electrons in an electric wire
168
458000
2000
Fikirləşirsiniz ki, işığı yandıran kimi,
07:52
move instantaneously down a wire, don't you, at the speed of light
169
460000
3000
elektrik naqilindəki elektronlar dərhal işıq sürəti ilə
07:55
when you turn the light on. They don't.
170
463000
2000
naqildə hərəkət edirlər? Əslində isə etmirlər.
07:57
Electrons bumble down the wire,
171
465000
2000
Elektronlar, naqilin üzərində balın yayılması
07:59
about the speed of spreading honey, they say.
172
467000
3000
sürəti ilə dağınıq şəkildə hərəkət edirlər, deyilənə görə.
08:02
(Laughter)
173
470000
2000
(Gülüş)
08:04
Galaxies, 100 billion of them estimated in the universe.
174
472000
3000
Qalaktikalar, 100 milyarda yaxın olduğu müəyyən edilib.
08:07
100 billion. How many can we see? Five.
175
475000
3000
Yüz milyard. Biz neçəsini görə bilirik? - Beşini.
08:10
Five out of the 100 billion galaxies, with the naked eye,
176
478000
3000
100 milyard qalaktikadan yalnız beşini. Adi gözlə,
08:13
and one of them is quite difficult to see unless you've got very good eyesight.
177
481000
4000
yaxşı görmə qabiliyyətiniz varsa, yalnız beşini görə bilərsiniz.
08:17
Radio waves. There's another thing.
178
485000
2000
Radi dalğaları. Bu da başqa misaldır.
08:19
Heinrich Hertz, when he discovered radio waves in 1887,
179
487000
3000
Heinrich Hertz 1887-ci ildə radio dalğalarını kəşf etdi.
08:22
he called them radio waves because they radiated.
180
490000
2000
Şüalandıqlarına görə də, radio dalğaları adlandırdı.
08:24
And somebody said to him,
181
492000
3000
Kimsə ondan soruşanda ki,
08:27
"Well what's the point of these, Heinrich?
182
495000
2000
" Bəs Heinrich, bu dalğaların məqsədi nədir?
08:29
What's the point of these radio waves that you've found?"
183
497000
3000
Bu kəşf etdiyin dalğalar nə işə yarayır?"
08:32
And he said, "Well, I've no idea.
184
500000
2000
O cavab verir, " Bilmirəm, əslində.
08:34
But I guess somebody will find a use for them someday."
185
502000
3000
Amma yəqin ki, kimsə onlarla nəsə etməyi öyərnəcək."
08:37
And that's what they do, radio. That's what they discovered.
186
505000
4000
İnsanlar da radionun özünü icad etdilər.
08:41
Anyway, so the biggest thing
187
509000
3000
Uzun sözün qısası, görə bilmədiyimiz ən mühüm şey
08:44
that's invisible to us is what we don't know.
188
512000
2000
bilmədiyimiz şeydir.
08:46
It is incredible how little we know.
189
514000
3000
Necə az bildiyimiz də çox qəribədir.
08:49
Thomas Edison once said,
190
517000
2000
Bir dəfə Thomas Edison deyib ki,
08:51
"We don't know one percent of one millionth
191
519000
2000
"Nəsə haqda milyonda bir biliyimiz də
08:53
about anything."
192
521000
2000
yoxdur."
08:55
And I've come to the conclusion --
193
523000
3000
Burada da yekunlaşdırmaq istəyirəm--
08:58
because you've asked this other question, "What's another thing you can't see?"
194
526000
3000
çünki məndən soruşubsunuz ki, " Görə bilmədiyimiz başqa nələr var?"
09:01
The point, most of us. What's the point?
195
529000
3000
Nitqimin əsas məqsədi. Təbii ki, burda olmaqda əsas məqsədim nədir?
09:04
(Laughter)
196
532000
3000
(Gülüş)
09:07
(Applause)
197
535000
1000
(Alqış)
09:08
You can't see a point. It's by definition dimensionless,
198
536000
3000
Əsas məqsədi görə bilmirik. Əsas məqsəd
09:11
like an electron, oddly enough.
199
539000
3000
elektronlar kimi qəribə də olsa qeyri-sabit, yersizdir.
09:14
But the point, what I've got it down to,
200
542000
3000
Mənim yaratdığım əsas fikir isə budur ki,
09:17
is there are only two questions really worth asking.
201
545000
2000
soruşmalı olduğumuz iki əsas sual var.
09:19
"Why are we here?" and "What should we do about it while we are?
202
547000
5000
"Biz niyə burdayıq?" və "Burda olarkən nə ilə məşğul olmalıyıq?"
09:24
And to help you, I've got two things to leave you with, from two great philosophers,
203
552000
5000
Sizə bu suallara cavab tapmaqda kömək etməq üçün iki böyük filosofun fikrini sizlə bölüşmək istərdim.
09:29
perhaps two of the greatest philosopher thinkers of the 20th century,
204
557000
3000
20-ci əsrin ən böyük filosoflarıdır, mənim fikrimcə.
09:32
one a mathematician and an engineer, and the other a poet.
205
560000
3000
Biri riyazıyyatçı və mühəndis, digəri isə şairdir.
09:35
The first is Ludwig Wittgenstein who said,
206
563000
4000
Birinci şəxs Ludwig Wittgenstein-dir, və o deyirdi ki,
09:39
"I don't know why we are here.
207
567000
2000
"Niyə burda olduğumuzdan əmin deyiləm, amma məncə
09:41
But I'm pretty sure it's not in order to enjoy ourselves."
208
569000
3000
bu ürəyimiz istəyən kimi kef etməyimiz üçün deyil."
09:44
(Laughter)
209
572000
6000
(Gülüş)
09:50
He was a cheerful bastard wasn't he?
210
578000
2000
Çox şən bir insan olub deyəsən.
09:52
(Laughter)
211
580000
3000
(Gülüş)
09:55
And secondly and lastly, W.H. Auden,
212
583000
2000
İkinci və son filosof, W.H. Auden-dir.
09:57
one of my favorite poets, who said,
213
585000
2000
Ən sevdiyim şairlərdən biri olan bu şəxs deyib ki,
09:59
"We are here on earth
214
587000
3000
"Başqalarına kömək etmək üçün
10:02
to help others.
215
590000
2000
dünyaya gəlmişik.
10:04
What the others are here for, I've no idea."
216
592000
3000
Başqaları niyə burdadır? Heç özüm də bilmirəm."
10:07
(Laughter)
217
595000
2000
(Gülüş)
10:09
(Applause)
218
597000
7000
(Alqış)
ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - ProducerJohn Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.
Why you should listen
John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).
Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.
John Lloyd | Speaker | TED.com