ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.

Why you should listen

John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).

Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.

More profile about the speaker
John Lloyd | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

John Lloyd: An inventory of the invisible

John Lloyd görülmeyenin envanterini yapıyor

Filmed:
1,233,857 views

Doğanın gizemleri komedyen, yazar ve Televizyon adamı John Lloyd'un keskin zekasıyla raptiyelenirken, bu şamata, hazırcevaplık ve şakayla dolu 10 dakikalık ders görünmeyen pek çok şeyin özünü toparlıyor.
- Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So the questionsoru is, what is invisiblegörünmez?
0
0
5000
Yani sorumuz şu, görünmez olan nedir?
00:17
There is more of it than you think, actuallyaslında.
1
5000
3000
Aslında düşündüğünüzden daha fazlası.
00:20
Everything, I would say. Everything that mattershususlar
2
8000
3000
Herşey, hatta her şey ve madde hariç
00:23
exceptdışında everyher thing and exceptdışında mattermadde.
3
11000
6000
önemi olan herşey de diyebilirim.
00:29
We can see mattermadde. But we can't see what's the mattermadde.
4
17000
4000
Maddeyi görebiliriz. Ama konunun, özün ne olduğunu göremeyiz.
00:33
As in this crypticşifreli sentencecümle I foundbulunan in The GuardianKoruyucu recentlyson günlerde:
5
21000
5000
Guardian'da yakın zamanda bulduğum bu şifreli cümle gibi;
00:38
"The marriageevlilik sufferedacı a setbackgerileme in 1965,
6
26000
3000
1965 yılında koca karısı tarafından öldürüldüğünde
00:41
when the husbandkoca was killedöldürdü by the wifekadın eş."
7
29000
3000
evliliklerinde bir gerileme yaşandı.
00:44
(LaughterKahkaha)
8
32000
3000
(kahkahalar)
00:47
There's a worldDünya of invisibilityGörünmezlik there, isn't there?
9
35000
2000
Yani bir görünmezler dünyası var, değil mi?
00:49
(LaughterKahkaha)
10
37000
2000
(kahkahalar)
00:51
So, we can see the starsyıldızlar and the planetsgezegenler,
11
39000
2000
Yani yıldızları ve gezegenleri görebiliriz.
00:53
but we can't see what holdstutar them apartayrı
12
41000
3000
Ama onları ayrı tutanın veya bir araya çekenin
00:56
or what drawsberabere them togetherbirlikte.
13
44000
2000
ne olduğunu göremeyiz.
00:58
With mattermadde, as with people, we see only the skincilt of things.
14
46000
3000
İnsanlarda olduğu gibi maddenin de sadece kabuğunu görüyoruz.
01:01
We can't see into the enginemotor roomoda.
15
49000
2000
Motor odasının içini göremiyoruz.
01:03
We can't see what makesmarkaları people tickkene, at leasten az not withoutolmadan difficultyzorluk.
16
51000
3000
İnsanları sevimsiz hale getirenin ne olduğunu sorun yaşamadan göremiyoruz.
01:06
And the closeryakın we look at anything, the more it disappearskaybolur.
17
54000
4000
Ve bir şeye ne kadar yakından bakarsak, o şey o kadar kayboluyor.
01:10
In factgerçek, if you look really closelyyakından at stuffşey,
18
58000
2000
Aslında bir eşyaya gerçekten çok yakından bakarsanız,
01:12
if you look at the basictemel substructurealt yapı of mattermadde,
19
60000
2000
maddenin temel altyapısına bakarsanız,
01:14
there isn't anything there.
20
62000
2000
orada hiç bir şey göremezsiniz.
01:16
ElectronsElektron disappearkaybolmak in a kindtür of fuzzhav,
21
64000
2000
Elektronlar bir çeşit tüy gibi kayboluyorlar,
01:18
and there is only energyenerji. And you can't see energyenerji.
22
66000
5000
ve geriye sadece enerji kalıyor. Ve enerjiyi de göremezsiniz.
01:23
So everything that mattershususlar, that's importantönemli, is invisiblegörünmez.
23
71000
3000
Yani, önemi olan herşey, mühim olan şeyler görünmüyorlar.
01:26
One slightlyhafifçe sillysaçma thing that's invisiblegörünmez
24
74000
3000
Diğer bir görünmeyen hafifçe saçma şey de
01:29
is this storyÖykü, whichhangi is invisiblegörünmez to you.
25
77000
2000
şu hikaye ve siz onu henüz göremiyorsunuz.
01:31
And I'm now going to make it visiblegözle görülür to you in your mindszihinler.
26
79000
3000
Şimdi ben bu hikayeyi akıllarınızda görünür hale getireceğim.
01:34
It's about an M.P. calleddenilen GeoffreyGeoffrey DickensDickens.
27
82000
4000
Hikaye Geoffrey Dickens adında bir milletvekili ile ilgili.
01:38
The lategeç GeoffreyGeoffrey DickensDickens, M.P. was attendingkatılıyor a feteFete in his constituencyseçim bölgesi.
28
86000
3000
Merhum milletvekili Geoffrey Dickens seçim bölgesinde bir eğlenceye katılmış.
01:41
WhereverHer yerde he wentgitti, at everyher stalldurak he stoppeddurduruldu he was closelyyakından followedtakip etti
29
89000
3000
Nereye giderse gitsin, uğradığı her tezgahta, tanımlanamaz derecede çirkin
01:44
by a devotedsadık smilinggülümseyen womankadın of indescribabletarif edilemez uglinessçirkinlik.
30
92000
3000
bir kadın yüzünde sadakat dolu bir gülümseme ile onu takip ediyormuş.
01:47
(LaughterKahkaha)
31
95000
2000
(kahkahalar)
01:49
Try as he mightbelki, he couldn'tcould get away from her.
32
97000
2000
Ne kadar denerse denesin kadından kurtulamamış.
01:51
A fewaz daysgünler latersonra he receivedAlınan a lettermektup from a constituentkurucu
33
99000
2000
Birkaç gün sonra bir seçmeninden kendisine ne kadar
01:53
sayingsöz how much she admiredhayran him,
34
101000
2000
hayran olduğunu anlatan bir mektup almış,
01:55
had metmet him at a feteFete and askingsormak for a signedimzalı photographfotoğraf.
35
103000
3000
onunla eğlencede karşılaştığını söylüyor ve imzalı fotoğrafını istiyormuş.
01:58
After her nameisim, writtenyazılı in bracketsköşeli ayraçlar was the aptapt descriptionaçıklama, horseat faceyüz.
36
106000
5000
isminin yanında da parantez içinde, zekice bir tanımlamayla AT YÜZLÜ yazılıymış.
02:03
(LaughterKahkaha)
37
111000
1000
(kahkahalar)
02:04
"I've misjudgedyanlış değerlendirmişim this womenkadınlar," thought MrBay. DickensDickens.
38
112000
2000
Bay Dickens "Bu kadını yanlış değerlendirmişim" diye düşünmüş
02:06
"Not only is she awarefarkında of her physicalfiziksel repulsivenessrepulsiveness,
39
114000
3000
"Fiziksel iticiliğinin farkında olmasının yanısıra,
02:09
she turnsdönüşler it to her advantageavantaj.
40
117000
2000
bunu bir avantaja bile çevirebiliyor.
02:11
A photoFotoğraf is not enoughyeterli."
41
119000
2000
Bir fotoğraf yetmez."
02:13
So he wentgitti out and boughtsatın a plasticplastik frameçerçeve to put the photographfotoğraf in.
42
121000
3000
Ve dışarıya çıkıp plastik bir çerçeve alıp fotoğrafını içine yerleştirmiş.
02:16
And on the photographfotoğraf, he wroteyazdı with a flourishgüzelleşmek,
43
124000
2000
Fotoğrafın üstüne de süslü bir el yazısıyla,
02:18
"To HorseAt FaceYüz, with love from GeoffreyGeoffrey DickensDickens, M.P."
44
126000
5000
"At yüzlüye, milletvekili Geoffrey Dickens'dan sevgilerle" yazmış.
02:23
After it had been sentgönderilen off, his secretarySekreter said to him,
45
131000
2000
Posta yollandıktan sonra sekreteri ona "Eğlencedeki
02:25
"Did you get that lettermektup from the womankadın at the feteFete?
46
133000
2000
şu kadının mektubunu aldınız mı? Kim olduğunu
02:27
I wroteyazdı HorseAt FaceYüz on her, so you'dşimdi etsen rememberhatırlamak who she was."
47
135000
4000
anımsayabilmeniz için zarfın üstüne At Yüzlü yazmıştım" demiş.
02:31
(LaughterKahkaha)
48
139000
6000
(kahkahalar)
02:37
I betbahis he thought he wisheddiledi he was invisiblegörünmez, don't you?
49
145000
2000
İddiaya girerim ki o an görünmez olmayı dilemiştir, değil mi?
02:39
(LaughterKahkaha)
50
147000
2000
(kahkahalar)
02:41
So, one of the interestingilginç things about invisibilityGörünmezlik
51
149000
2000
Yani görünmezlikle ilgili ilginç şeylerden birisi de
02:43
is that things that we can't see
52
151000
2000
göremediğimiz şeyleri aynı
02:45
we alsoAyrıca can't understandanlama.
53
153000
2000
zamanda anlayamamamız.
02:47
GravityYerçekimi is one thing that we can't see
54
155000
2000
Yerçekimi göremediğimiz bir şey,
02:49
and whichhangi we don't understandanlama.
55
157000
2000
bu nedenle de anlayamıyoruz.
02:51
It's the leasten az understoodanladım of all the fourdört fundamentaltemel forcesgüçler,
56
159000
2000
Dört temel güç içinde en az anlaşılmış ve en zayıf olanı
02:53
and the weakesten zayıf.
57
161000
2000
yerçekimidir.
02:55
And nobodykimse really knowsbilir what it is or why it's there.
58
163000
2000
Ve onun ne olduğunu veya niye orada olduğunu aslında bilen yok.
02:57
For what it's worthdeğer, SirEfendim IsaacIsaac NewtonNewton, the greatestEn büyük scientistBilim insanı who ever livedyaşamış,
59
165000
3000
Sir Isaac Newton, gelmiş geçmiş en büyük bilim adamı olarak, Hz. İsa'nın
03:00
he thought Jesusİsa camegeldi to EarthDünya specificallyözellikle to operateişletmek the leverskolları of gravityyerçekimi.
60
168000
5000
bizzat bu yerçekimi kaldıraçlarının ayarlarını yapmak için dünyaya geldiğini düşünmüştür.
03:05
That's what he thought he was there for.
61
173000
2000
Bu sebeple buraya gelmiş olduğunu düşünmüştür.
03:07
So, brightparlak guy, could be wrongyanlış on that one, I don't know.
62
175000
3000
Ve, bu parlak adam, bu konuda hata yapıyor olabilir, bilemiyorum.
03:10
(LaughterKahkaha)
63
178000
2000
(kahkahalar)
03:12
ConsciousnessBilinç. I see all your facesyüzleri.
64
180000
2000
Bilinç. Sizin hepinizin yüzlerini görüyorum.
03:14
I have no ideaFikir what any of you are thinkingdüşünme. Isn't that amazingşaşırtıcı?
65
182000
3000
Birinizin bile ne düşündüğü hakkında tek bir fikrim yok. Bu çok ilginç, değil mi?
03:17
Isn't that incredibleinanılmaz that we can't readokumak eachher other'sdiğer en mindszihinler?
66
185000
3000
Birbirimizin aklını okuyamıyor olmamız muhteşem bir şey.
03:20
But we can touchdokunma eachher other, tastedamak zevki eachher other perhapsbelki, if we get closekapat enoughyeterli.
67
188000
4000
Ama birbirimize dokunabiliyoruz, belki yeterince yaklaşsak tadımıza da bakabiliriz.
03:24
But we can't readokumak eachher other'sdiğer en mindszihinler. I find that quiteoldukça astonishingşaşırtıcı.
68
192000
3000
Ama akıllarımızı okuyamıyoruz. Bunu çok şaşırtıcı buluyorum.
03:27
In the SufiTasavvuf faithinanç, this great MiddleOrta EasternDoğu religiondin,
69
195000
4000
Sufi inancına göre ki bu büyük bir Orta Doğu inancıdır,
03:31
whichhangi some claimİddia is the routerota of all religionsdinler,
70
199000
2000
ve bazıları bütün dinlerin rotasını çizdiğini de iddia eder,
03:33
SufiTasavvuf mastersyüksek lisans are all telepathstelepatlar, so they say.
71
201000
5000
Sufi üstadlarının hepsinin telepatik olduğu söylenir.
03:38
But theironların mainana exerciseegzersiz of telepathytelepati
72
206000
2000
Ama telepatiyle yaptıkları ana pratik
03:40
is to sendgöndermek out powerfulgüçlü signalssinyalleri to the restdinlenme of us that it doesn't existvar olmak.
73
208000
5000
geri kalan bizlere var olmadığına dair güçlü sinyaller yollamaktır.
03:45
So that's why we don't think it existsvar,
74
213000
2000
Bizler de bu yüzden telepatinin olmadığını
03:47
the SufiTasavvuf mastersyüksek lisans workingçalışma on us.
75
215000
3000
düşünüyoruz, Sufi üstadları üstümüzde çalışıyorlar.
03:50
In the questionsoru of consciousnessbilinç
76
218000
2000
Biliç ve yapay zeka hakkındaki
03:52
and artificialyapay intelligencezeka,
77
220000
2000
soruya gelince;
03:54
artificialyapay intelligencezeka has really, like the studyders çalışma of consciousnessbilinç,
78
222000
2000
Yapay zeka çalışmaları da aynı bilinç çalışmaları gibi bir yere
03:56
gottenkazanılmış nowhereHiçbir yerde. We have no ideaFikir how consciousnessbilinç worksEserleri.
79
224000
3000
varamadı gitti. Bilincin nasıl çalıştığı hakkında fikrimiz yok.
03:59
With artificialyapay intelligencezeka, not only have they not createdoluşturulan artificialyapay intelligencezeka,
80
227000
4000
Yapay zeka ile de, yapay zekayı yaratamamakla kalmayıp, henüz
04:03
they haven'tyok yethenüz createdoluşturulan artificialyapay stupidityaptallık.
81
231000
3000
yapay aptallığı bile yaratamadılar.
04:06
(LaughterKahkaha)
82
234000
5000
(kahkahalar)
04:11
The lawsyasalar of physicsfizik: invisiblegörünmez, eternalsonsuz, omnipresentomnipresent, all-powerfulHer şeye gücü yeten.
83
239000
4000
Fizik kuralları; görünmez, ebedi, her zaman her yerde var ve çok güçlü.
04:15
RemindHatırlatmak you of anyonekimse?
84
243000
2000
Bu size birini anımsattı mı?
04:17
Interestingİlginç. I'm, as you can guesstahmin,
85
245000
2000
İlginç. Ben, tahmin edeceğiniz gibi,
04:19
not a materialistmateryalist, I'm an immaterialistimmaterialist.
86
247000
2000
materyalist değilim. Maneviyatçıyım.
04:21
And I've foundbulunan a very usefulişe yarar newyeni wordsözcük, ignosticignostic. Okay?
87
249000
3000
Ve çok kullanışlı yeni bir kelime buldum, ignostik. Tamam mı?
04:24
I'm an ignosticignostic.
88
252000
2000
Ben bir ignostiğim.
04:26
I refuseçöp to be drawnçekilmiş on the questionsoru of whetherolup olmadığını God existsvar,
89
254000
3000
Birileri düzgünce bana kelimenin anlamını açıklayana kadar
04:29
untila kadar somebodybirisi properlyuygun şekilde definestanımlar the termsşartlar.
90
257000
3000
Tanrı'nın var olup olmadığı sorusunda boğulmayı reddediyorum.
04:32
(LaughterKahkaha)
91
260000
3000
(kahkahalar)
04:35
AnotherBaşka bir thing we can't see is the humaninsan genomegenom.
92
263000
3000
Göremediğimiz diğer bir şey de insan genomu.
04:38
And this is increasinglygiderek peculiartuhaf,
93
266000
3000
Ve bu gittikçe de tuhaflaşıyor.
04:41
because about 20 yearsyıl agoönce, when they startedbaşladı delvingdelving into the genomegenom,
94
269000
5000
20 yıl önce genomu alt üst etmeye başladıkları sıralarda,
04:46
they thought it would probablymuhtemelen containiçermek around 100,000 genesgenler.
95
274000
3000
muhtemelen 100 bin gen içerdiğini söylüyorlardı.
04:49
GeneticistsGenetikçileri will know this, but everyher yearyıl sincedan beri,
96
277000
2000
Genetikçiler bunu anımsayacaktır, ama o zamandan beri
04:51
it's been revisedrevize downwardsaşağıya doğru.
97
279000
2000
her yıl bu sayı aşağıya çekildi.
04:53
We now think there are likelymuhtemelen to be only just over 20,000
98
281000
3000
Şimdilerde insan genomunda, yaklaşık olarak, sadece 20 bin gen
04:56
genesgenler in the humaninsan genomegenom.
99
284000
2000
olduğu düşünülüyor.
04:58
This is extraordinaryolağanüstü. Because ricepirinç -- get this --
100
286000
3000
Bu olağandışı. Çünkü pirinçte, bunu iyi algılayın,
05:01
ricepirinç is knownbilinen to have 38 thousandbin genesgenler.
101
289000
4000
pirinçte bile 38 bin gen olduğu biliniyor.
05:05
PotatoesPatates, potatoespatates have 48 chromosomeskromozomlar. Do you know that?
102
293000
5000
Patates; patateste 48 kromozom var. Bunu biliyor muydunuz?
05:10
Two more than people,
103
298000
2000
İnsanlardan 2 tane fazla.
05:12
and the sameaynı as a gorillagoril.
104
300000
2000
Gorillerde de aynı durum var.
05:14
(LaughterKahkaha)
105
302000
2000
(kahkahalar)
05:16
You can't see these things, but they are very strangegarip.
106
304000
3000
Bu şeyleri göremiyorsunuz. Ama çok tuhaflar.
05:19
(LaughterKahkaha)
107
307000
2000
(kahkahalar)
05:21
The starsyıldızlar by day. I always think that's fascinatingbüyüleyici.
108
309000
3000
Gündüzleri yıldızlar. Bunun her zaman büyüleyici olduğunu düşündüm.
05:24
The universeEvren disappearskaybolur.
109
312000
2000
Evren kayboluyor.
05:26
The more lightışık there is, the lessaz you can see.
110
314000
3000
Ne kadar çok ışık varsa, o kadar az görüyorsunuz.
05:29
Time, nobodykimse can see time.
111
317000
2000
Zaman, kimse zamanı göremiyor.
05:31
I don't know if you know this. ModernModern physicsfizik,
112
319000
2000
Bunu bilir misiniz ki, modern fizik,
05:33
there is a bigbüyük movementhareket in modernmodern physicsfizik
113
321000
2000
modern fizikte korkunç bir ilerleme var ve
05:35
to decidekarar ver that time doesn't really existvar olmak,
114
323000
2000
zamanın aslında var olmadığı düşünülüyor.
05:37
because it's too inconvenientrahatsız edici for the figuresrakamlar.
115
325000
3000
Çünkü şekillendirmelerde çok zahmetli,
05:40
It's much easierDaha kolay if it's not really there.
116
328000
2000
gerçekten orada olmaması işleri kolaylaştıracak.
05:42
You can't see the futuregelecek, obviouslybelli ki.
117
330000
2000
Geleceği de, aşikar ki, göremiyorsunuz.
05:44
And you can't see the pastgeçmiş, exceptdışında in your memorybellek.
118
332000
3000
Ve geçmişi de hafızanız haricinde göremezsiniz.
05:47
One of the interestingilginç things about the pastgeçmiş is
119
335000
2000
Geçmiş hakkında özellikle göremediğiniz
05:49
you particularlyözellikle can't see. My sonoğul askeddiye sordu me this the other day,
120
337000
3000
ilginç bir nokta var ki, bunu bana geçenlerde oğlum sordu,
05:52
he said, "DadBaba, can you rememberhatırlamak what I was like when I was two?"
121
340000
2000
"Baba, benim iki yaşımdaki halimi hatırlıyor musun?"
05:54
And I said, "Yes." And he said, "Why can't I?"
122
342000
3000
Ve bende "Evet" dedim. O da bana "Ben niye anımsamıyorum?" dedi.
05:57
Isn't that extraordinaryolağanüstü? You cannotyapamam rememberhatırlamak
123
345000
2000
Bu çok olağanüstü değil mi? İki üç yaşlarından
05:59
what happenedolmuş to you earlierdaha erken than the ageyaş of two or threeüç,
124
347000
3000
önceki halinizi ve neler olduğunu anımsayamıyorsunuz.
06:02
whichhangi is great newshaber for psychoanalystsPsikiyatrlar,
125
350000
2000
Bu psikanalistler için çok iyi bir haber,
06:04
because otherwiseaksi takdirde they'dgittiklerini be out of a job.
126
352000
2000
böyle olmasa bir işleri kalmazdı.
06:06
Because that's where all the stuffşey happensolur
127
354000
3000
Çünkü aslında her halt o dönemde olup bitiyor,
06:09
(LaughterKahkaha)
128
357000
2000
(kahkahalar)
06:11
that makesmarkaları you who you are.
129
359000
3000
ve sizin kim olduğunuzu belirliyor.
06:14
AnotherBaşka bir thing you can't see is the gridızgara on whichhangi we hangasmak.
130
362000
3000
Üstünde asılı durduğunuz şebekeyi de göremiyorsunuz.
06:17
This is fascinatingbüyüleyici. You probablymuhtemelen know, some of you,
131
365000
3000
Bu çok etkileyici. Muhtemelen bazılarınız bilecektir,
06:20
that cellshücreler are continuallysürekli olarak renewedyenilenen. You can see it in skincilt and this kindtür of stuffşey.
132
368000
3000
hücreleriniz sürekli yenileniyor. Cildinizde ve benzeri şeylerde bunu görebilirsiniz.
06:23
SkinCilt flakespul off, hairskıllar growbüyümek, nailsçivi, that kindtür of stuffşey.
133
371000
4000
Deriniz pul pul ayrılıyor, saçlarınız, tırnaklarınız uzuyor, bu tarz şeyler.
06:27
But everyher cellhücre in your bodyvücut is replaceddeğiştirilir at some pointpuan.
134
375000
3000
Ama vücudunuzdaki her hücre bir noktada yenileniyor.
06:30
TasteTat budstomurcukları, everyher 10 daysgünler or so.
135
378000
2000
Tat alma tomurcukları her 10 günde bir vs vs...
06:32
LiversKaraciğer and internal organsorganları sortçeşit of take a bitbit longeruzun. A spineomurga takes severalbirkaç yearsyıl.
136
380000
4000
Karaciğer ve iç organlarınki az daha uzun zaman alıyor, omurganızsa yıllar.
06:36
But at the endson of sevenYedi yearsyıl, not one cellhücre in your bodyvücut
137
384000
4000
Ama yedi yılın sonunda, vücudunuzdaki tek bir hücre bile
06:40
remainskalıntılar from what was there sevenYedi yearsyıl agoönce.
138
388000
3000
yedi yıl önceki hücre olarak kalmıyor.
06:43
The questionsoru is, who, then, are we?
139
391000
2000
O zaman soru şu, Biz de kimiz?
06:45
What are we? What is this thing that we hangasmak on,
140
393000
3000
Biz neyiz? Üstünde asılı durduğumuz bu şey de nedir?
06:48
that is actuallyaslında us?
141
396000
4000
gerçekte biz olan şey ne?
06:52
Okay. AtomsAtomlar, you can't see them.
142
400000
2000
Tamam. Atomlar, onları göremiyoruz.
06:54
NobodyKimse ever will. They're smallerdaha küçük than the wavelengthdalga boyu of lightışık.
143
402000
3000
Kimse de göremeyecek. Işığın dalgaboyundan da küçükler.
06:57
GasGaz, you can't see that.
144
405000
2000
Gaz, onu da göremezsiniz.
06:59
Interestingİlginç. SomebodyBiri mentionedadı geçen 1600 recentlyson günlerde.
145
407000
2000
İlginç. Birileri yakın zamanda 1600'den bahsetti.
07:01
GasGaz was inventedicat edildi in 1600
146
409000
2000
Gaz 1600 yılında tanımlanmış.
07:03
by a DutchHollanda dili chemistkimyager calleddenilen VanVan HelmontHelmont.
147
411000
3000
Van Helmont isimli Hollandalı bir kimyager tarafından.
07:06
It's said to be the mostçoğu successfulbaşarılı ever inventionicat
148
414000
3000
Bilinen bir yetişkin tarafından uydurulmuş en başarılı
07:09
of a wordsözcük by a knownbilinen individualbireysel.
149
417000
2000
kelimenin gaz olduğu söyleniyor.
07:11
QuiteOldukça good. He alsoAyrıca inventedicat edildi a wordsözcük calleddenilen "blasBlase,"
150
419000
3000
Oldukça iyi. Blass diye bir kelime daha uydurmuş,
07:14
meaninganlam astralastral radiationradyasyon.
151
422000
2000
astral ışınım anlamına geliyor.
07:16
Didn't catchyakalamak on, unfortunatelyne yazık ki.
152
424000
2000
Maalesef tutulmamış.
07:18
(LaughterKahkaha)
153
426000
2000
(kahkahalar)
07:20
But well donetamam, him.
154
428000
2000
Ama Aferin ona.
07:22
(LaughterKahkaha)
155
430000
1000
(kahkahalar)
07:23
There is so manyçok things that -- LightIşık.
156
431000
3000
O kadar çok şey var ki-- Işık.
07:26
You can't see lightışık. When it's darkkaranlık, in a vacuumvakum,
157
434000
3000
Işığı göremezsiniz. Karanlık olduğunda, bir vakumda,
07:29
if a personkişi shinesparlar a beamışın of lightışık straightDüz acrosskarşısında your eyesgözleri,
158
437000
3000
birisi gözlerinizin üstünden ileriye doğru bir ışık ışını tutarsa,
07:32
you won'talışkanlık see it. SlightlyBiraz technicalteknik, some physicistsfizikçiler will disagreekatılmıyorum with this.
159
440000
3000
onu görmeyeceksiniz. Az çok teknik, bazı fizikçiler buna katılmayacaktır.
07:35
But it's oddgarip that you can't see the beamışın of lightışık,
160
443000
2000
Ama ışık ışınını göremiyor olmanız çok tuhaf,
07:37
you can only see what it hitsisabetler.
161
445000
2000
sadece size çarpanı görebiliyorsunuz.
07:39
I find that extraordinaryolağanüstü, not to be ableyapabilmek to see lightışık,
162
447000
2000
Bunu olağanüstü buluyorum, yani ışığı göremiyor olmamızı,
07:41
not to be ableyapabilmek to see darknesskaranlık.
163
449000
2000
veya karanlığı göremiyor olmamızı.
07:43
ElectricityElektrik, you can't see that.
164
451000
2000
Elektrik, onu da göremezsiniz.
07:45
Don't let anyonekimse tell you they understandanlama electricityelektrik.
165
453000
2000
Sakın insanların size elektriği anladıklarını söylemelerine izin vermeyin.
07:47
They don't. NobodyKimse knowsbilir what it is.
166
455000
2000
Anlamıyorlar. Kimse ne olduğunu bilmiyor.
07:49
(LaughterKahkaha)
167
457000
1000
(kahkaha)
07:50
You probablymuhtemelen think the electronselektronlar in an electricelektrik wiretel
168
458000
2000
Muhtemelen ışığı açtığınızda da elektronların
07:52
movehareket instantaneouslyhemen down a wiretel, don't you, at the speedhız of lightışık
169
460000
3000
bir elektrik telinden aşağıya doğru ışık hızında sürekli bir şekilde
07:55
when you turndönüş the lightışık on. They don't.
170
463000
2000
hareket ettiğini düşünüyorsunuz. Etmiyorlar.
07:57
ElectronsElektron bumblebombus down the wiretel,
171
465000
2000
Elektronların telden aşağıya doğru saçılan
07:59
about the speedhız of spreadingyayma honeybal, they say.
172
467000
3000
bal hızında homurdanarak indiği söyleniyor.
08:02
(LaughterKahkaha)
173
470000
2000
(kahkahalar)
08:04
GalaxiesGökada, 100 billionmilyar of them estimatedtahmini in the universeEvren.
174
472000
3000
Galaksiler, 100 milyarı birden, kainatta oldukları tahmin ediliyor.
08:07
100 billionmilyar. How manyçok can we see? FiveBeş.
175
475000
3000
100 milyar. Kaçını görüyoruz? Beş.
08:10
FiveBeş out of the 100 billionmilyar galaxiesgalaksiler, with the nakedçıplak eyegöz,
176
478000
3000
Beş, çıplak gözle 100 milyar galasiden beş tanesi.
08:13
and one of them is quiteoldukça difficultzor to see unlessolmadıkça you've got very good eyesightgörme.
177
481000
4000
Ve çok keskin bir görüşünüz yoksa bunlardan bir tanesini görmeniz oldukça zor.
08:17
RadioRadyo wavesdalgalar. There's anotherbir diğeri thing.
178
485000
2000
Radyo dalgaları. Buda ayrı bir şey.
08:19
HeinrichHeinrich HertzHertz, when he discoveredkeşfedilen radioradyo wavesdalgalar in 1887,
179
487000
3000
Heinrich Hertz, 1887'de radyo dalgalarını keşfettiğinde,
08:22
he calleddenilen them radioradyo wavesdalgalar because they radiatedyayılan.
180
490000
2000
ışıdıkları için onlara radyo dalgaları adını vermişti.
08:24
And somebodybirisi said to him,
181
492000
3000
Ve birisini ona "İyi de, bunun
08:27
"Well what's the pointpuan of these, HeinrichHeinrich?
182
495000
2000
ne anlamı var ki, Heinrich?" diye sordu.
08:29
What's the pointpuan of these radioradyo wavesdalgalar that you've foundbulunan?"
183
497000
3000
Bulduğun bu radyo dalgalarının anlamı ne ki?
08:32
And he said, "Well, I've no ideaFikir.
184
500000
2000
O da cevap verdi "Valla hiç bir fikrim yok.
08:34
But I guesstahmin somebodybirisi will find a use for them somedaybirgün."
185
502000
3000
Ama günün birinde birileri işe yaracakları bir yer bulur sanıyorum"
08:37
And that's what they do, radioradyo. That's what they discoveredkeşfedilen.
186
505000
4000
Ve yaptıkları da bu oldu, Radyo. icat edilen buydu.
08:41
AnywayYine de, so the biggesten büyük thing
187
509000
3000
Herneyse, yani, göremediğimiz
08:44
that's invisiblegörünmez to us is what we don't know.
188
512000
2000
en büyük şeyler, hep bilmediğimiz şeyler.
08:46
It is incredibleinanılmaz how little we know.
189
514000
3000
Ne kadar az şeyi biliyoruz ve bu çok şaşırtıcı.
08:49
ThomasThomas EdisonEdison oncebir Zamanlar said,
190
517000
2000
Thomas Edison, bir defasında
08:51
"We don't know one percentyüzde of one millionthmilyonuncu
191
519000
2000
"Hiç bir şeyin milyonda birinin, yüzde biri kadar
08:53
about anything."
192
521000
2000
bile bilgiye sahip değiliz" demiş.
08:55
And I've come to the conclusionSonuç --
193
523000
3000
Ve bende şu sonuca vardım,
08:58
because you've askeddiye sordu this other questionsoru, "What's anotherbir diğeri thing you can't see?"
194
526000
3000
çünkü siz öbür soruyu sordunuz "Göremediğin diğer şey nedir?"
09:01
The pointpuan, mostçoğu of us. What's the pointpuan?
195
529000
3000
Nokta, çoğumuz gibi. Bunun amacı(point) ne?
09:04
(LaughterKahkaha)
196
532000
3000
(kahkahalar)
09:07
(ApplauseAlkış)
197
535000
1000
(alkışlar)
09:08
You can't see a pointpuan. It's by definitiontanım dimensionlessboyutsuz,
198
536000
3000
Bir noktayı göremezsiniz. Tanım olarak zaten boyutsuzdur,
09:11
like an electronElektron, oddlytuhaf bir şekilde enoughyeterli.
199
539000
3000
bir elektron gibi yani, yeterince tuhaftır.
09:14
But the pointpuan, what I've got it down to,
200
542000
3000
Ama, bunları iki soruya indirgediğim NOKTA,
09:17
is there are only two questionssorular really worthdeğer askingsormak.
201
545000
2000
gerçekten de sormaya değer soruların bunlar olduğu.
09:19
"Why are we here?" and "What should we do about it while we are?
202
547000
5000
"Neden buradayız?" ve "Burada olduğumuz sürede bununla ilgili ne yapmalıyız?"
09:24
And to help you, I've got two things to leaveayrılmak you with, from two great philosophersfilozoflar,
203
552000
5000
Ve yardım etmek için de sizi iki büyük filozoftan iki alıntı ile başbaşa bırakacağım,
09:29
perhapsbelki two of the greatestEn büyük philosopherfilozof thinkersdüşünürler of the 20thinci centuryyüzyıl,
204
557000
3000
bunlar 20. YY'ın belki de en büyük felsefe düşünürlerinden.
09:32
one a mathematicianmatematikçi and an engineermühendis, and the other a poetşair.
205
560000
3000
Birisi matematikçi ve mühendis, diğeri de bir şair.
09:35
The first is LudwigLudwig WittgensteinWittgenstein who said,
206
563000
4000
Birincisi Ludvig Vitgenštajn, şöyle demiş;
09:39
"I don't know why we are here.
207
567000
2000
"Neden burada olduğumuzu bilmiyorum.
09:41
But I'm prettygüzel sure it's not in ordersipariş to enjoykeyfini çıkarın ourselveskendimizi."
208
569000
3000
Ama kendimizi eğlendirmek için olmadığına eminim"
09:44
(LaughterKahkaha)
209
572000
6000
(kahkahalar)
09:50
He was a cheerfulneşeli bastardPiç wasn'tdeğildi he?
210
578000
2000
Neşeli piçin tekiymiş, değil mi?
09:52
(LaughterKahkaha)
211
580000
3000
(kahkahalar)
09:55
And secondlyikinci olarak and lastlyson olarak, W.H. AudenAuden,
212
583000
2000
İkinci ve sonuncusu da W.H. Auden,
09:57
one of my favoritesevdiğim poetsşairler, who said,
213
585000
2000
en gözde şairlerimdendir, şöyle demiş;
09:59
"We are here on earthtoprak
214
587000
3000
"Burada dünyada başkalarına
10:02
to help othersdiğerleri.
215
590000
2000
yardım etmek için varız.
10:04
What the othersdiğerleri are here for, I've no ideaFikir."
216
592000
3000
Başkalarının neden burada olduğu konusunda ise hiç bir fikrim yok."
10:07
(LaughterKahkaha)
217
595000
2000
(kahkahalar)
10:09
(ApplauseAlkış)
218
597000
7000
Alkışlar
Translated by Seda Demirel
Reviewed by Müge Gür

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.

Why you should listen

John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).

Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.

More profile about the speaker
John Lloyd | Speaker | TED.com