TEDGlobal 2009
John Lloyd: An inventory of the invisible
John Lloyd dokonuje spisu niewidzialnego
Filmed:
Readability: 3.4
1,233,857 views
W tej zabawnej 10-minutowej mieszance dowcipów i żartobliwych lekcji, tajemnice natury stają twarzą w twarz z błyskotliwym intelektem i ciętym dowcipem, w miarę jak komik, pisarz i telewizyjna osobowość John Lloyd kwestionuje realność istnienia kilku niewidzialnych rzeczy.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So the question is, what is invisible?
0
0
5000
Pytanie brzmi: co jest niewidzialne?
00:17
There is more of it than you think, actually.
1
5000
3000
Jest tego więcej, niż wam się wydaje.
00:20
Everything, I would say. Everything that matters
2
8000
3000
Wszystko, rzekłbym, ogół rzeczy posiadających istotną materię,
00:23
except every thing and except matter.
3
11000
6000
z wyjątkiem każdej indywidualnej rzeczy i z wyjątkiem materii.
00:29
We can see matter. But we can't see what's the matter.
4
17000
4000
Widzimy materię. Ale nie widzimy, o co chodzi w materii sprawy.
00:33
As in this cryptic sentence I found in The Guardian recently:
5
21000
5000
Tak, jak w tym zagadkowym zdaniu, na które natrafiłem ostatnio w Guardianie:
00:38
"The marriage suffered a setback in 1965,
6
26000
3000
„Małżeństwo okazało się porażką w roku 1965,
00:41
when the husband was killed by the wife."
7
29000
3000
kiedy to mąż został zabity przez żonę".
00:44
(Laughter)
8
32000
3000
(Śmiech)
00:47
There's a world of invisibility there, isn't there?
9
35000
2000
Jest tam cały wszechświat niewidzialnego, czyż nie?
00:49
(Laughter)
10
37000
2000
(Śmiech)
00:51
So, we can see the stars and the planets,
11
39000
2000
Zatem - widzimy gwiazdy i planety.
00:53
but we can't see what holds them apart
12
41000
3000
Ale nie widzimy, co trzyma je z dala od siebie
00:56
or what draws them together.
13
44000
2000
ani co je do siebie przyciąga.
00:58
With matter, as with people, we see only the skin of things.
14
46000
3000
Z materią, jak z ludźmi - widzimy tylko powłokę.
01:01
We can't see into the engine room.
15
49000
2000
Nie możemy zajrzeć do maszynowni.
01:03
We can't see what makes people tick, at least not without difficulty.
16
51000
3000
Nie jesteśmy w stanie tak po prostu dostrzec, co kieruje ludźmi.
01:06
And the closer we look at anything, the more it disappears.
17
54000
4000
A im bardziej się czemuś przyglądamy, tym bardziej to coś znika.
01:10
In fact, if you look really closely at stuff,
18
58000
2000
W rzeczywistości, jeśli przyjrzeć się rzeczom bliżej,
01:12
if you look at the basic substructure of matter,
19
60000
2000
jeśli spojrzeć na podstawową strukturę materii,
01:14
there isn't anything there.
20
62000
2000
nic się tam nie znajdzie.
01:16
Electrons disappear in a kind of fuzz,
21
64000
2000
Elektrony rozmazują się i znikają,
01:18
and there is only energy. And you can't see energy.
22
66000
5000
zostaje tylko energia. A energii nie widać.
01:23
So everything that matters, that's important, is invisible.
23
71000
3000
Zatem wszystko, co posiada istotną materię, co jest ważne, jest niewidzialne.
01:26
One slightly silly thing that's invisible
24
74000
3000
Pewnym niewidzialnym głupstwem
01:29
is this story, which is invisible to you.
25
77000
2000
jest ta historia - niewidzialna dla was.
01:31
And I'm now going to make it visible to you in your minds.
26
79000
3000
A teraz zamierzam uczynić ją widzialną w waszych umysłach.
01:34
It's about an M.P. called Geoffrey Dickens.
27
82000
4000
Jest to historia członka parlamentu o nazwisku Geoffrey Dickens.
01:38
The late Geoffrey Dickens, M.P. was attending a fete in his constituency.
28
86000
3000
Były członek parlamentu, Geoffrey Dickens, uczestniczył w uroczystościach w swoim okręgu wyborczym.
01:41
Wherever he went, at every stall he stopped he was closely followed
29
89000
3000
Gdziekolwiek się udawał, przy każdym stoisku, przy którym się zatrzymywał, towarzyszyła mu wiernie, zachowując pewien dystans,
01:44
by a devoted smiling woman of indescribable ugliness.
30
92000
3000
uśmiechnięta kobieta o nieopisanej brzydocie.
01:47
(Laughter)
31
95000
2000
(Śmiech)
01:49
Try as he might, he couldn't get away from her.
32
97000
2000
Próbował jak mógł, ale nie zdołał się od niej uwolnić.
01:51
A few days later he received a letter from a constituent
33
99000
2000
Kilka dni później otrzymał list z tego okręgu,
01:53
saying how much she admired him,
34
101000
2000
w którym kobieta owa wyznała, jak bardzo go podziwia,
01:55
had met him at a fete and asking for a signed photograph.
35
103000
3000
że spotkała go wczesniej na festynie i prosi o zdjęcie z autografem.
01:58
After her name, written in brackets was the apt description, horse face.
36
106000
5000
Tuż obok jej imienia, znajdował się wzięty w nawias trafny opis: końska twarz.
02:03
(Laughter)
37
111000
1000
(Śmiech)
02:04
"I've misjudged this women," thought Mr. Dickens.
38
112000
2000
„Źle oceniłem tą kobietę – pomyślał pan Dickens –
02:06
"Not only is she aware of her physical repulsiveness,
39
114000
3000
nie dość, że jest ona świadoma swej fizycznej szpetoty,
02:09
she turns it to her advantage.
40
117000
2000
to jeszcze potrafi obrócić ją na swą korzyść.
02:11
A photo is not enough."
41
119000
2000
Zdjęcie to za mało."
02:13
So he went out and bought a plastic frame to put the photograph in.
42
121000
3000
Wyszedł więc i kupił plastikową ramkę na fotografię.
02:16
And on the photograph, he wrote with a flourish,
43
124000
2000
A na zdjęciu napisał zamaszyście:
02:18
"To Horse Face, with love from Geoffrey Dickens, M.P."
44
126000
5000
„Dla Końskiej Twarzy z pozdrowieniami, Geoffrey Dickens, członek parlamentu.”
02:23
After it had been sent off, his secretary said to him,
45
131000
2000
Po tym, jak zdjęcie zostało już wysłane, jego sekretarka zapytała go:
02:25
"Did you get that letter from the woman at the fete?
46
133000
2000
„Otrzymał pan list od tej kobiety z festynu?
02:27
I wrote Horse Face on her, so you'd remember who she was."
47
135000
4000
Dopisałam tam ‘Końska Twarz’, żeby pan wiedział, kim ona jest.”
02:31
(Laughter)
48
139000
6000
(Śmiech)
02:37
I bet he thought he wished he was invisible, don't you?
49
145000
2000
Założę się, że w tamtej chwili zapragnął stać się niewidzialnym, a Wy?
02:39
(Laughter)
50
147000
2000
(Śmiech)
02:41
So, one of the interesting things about invisibility
51
149000
2000
Jedną z interesujących rzeczy związanych z niewidzialnością jest to,
02:43
is that things that we can't see
52
151000
2000
że nie rozumiemy rzeczy,
02:45
we also can't understand.
53
153000
2000
których nie widzimy.
02:47
Gravity is one thing that we can't see
54
155000
2000
Grawitacja jest jedną z tych rzeczy, których nie widzimy
02:49
and which we don't understand.
55
157000
2000
i nie rozumiemy.
02:51
It's the least understood of all the four fundamental forces,
56
159000
2000
Jest ona najmniej zrozumiałą i najsłabszą ze wszystkich czterech
02:53
and the weakest.
57
161000
2000
podstawowych sił.
02:55
And nobody really knows what it is or why it's there.
58
163000
2000
I nikt tak naprawdę nie wie, czym ona jest ani dlaczego istnieje.
02:57
For what it's worth, Sir Isaac Newton, the greatest scientist who ever lived,
59
165000
3000
Sir Isaac Newton, największy naukowiec, jaki kiedykolwiek żył, uważał – jeśli ma to jakiekolwiek znaczenie -
03:00
he thought Jesus came to Earth specifically to operate the levers of gravity.
60
168000
5000
że Jezus przyszedł na ziemię w konkretnym celu, jakim była obsługa drążków grawitacji.
03:05
That's what he thought he was there for.
61
173000
2000
Tak właśnie o nim mniemał.
03:07
So, bright guy, could be wrong on that one, I don't know.
62
175000
3000
Bystry facet, ale mógł się mylić w tej kwestii, czy ja wiem.
03:10
(Laughter)
63
178000
2000
(Śmiech)
03:12
Consciousness. I see all your faces.
64
180000
2000
Świadomość. Widzę twarze was wszystkich,
03:14
I have no idea what any of you are thinking. Isn't that amazing?
65
182000
3000
ale nie mam pojęcia, co sobie myślicie. Czyż to nie fascynujące?
03:17
Isn't that incredible that we can't read each other's minds?
66
185000
3000
To niesamowite, że nie możemy czytać w myślach innych.
03:20
But we can touch each other, taste each other perhaps, if we get close enough.
67
188000
4000
Ale możemy się nawzajem dotykać, nawet smakować, jeśli wystarczająco się do siebie zbliżymy.
03:24
But we can't read each other's minds. I find that quite astonishing.
68
192000
3000
Ale nie możemy czytać w swoich myślach nawzajem. Uważam to za zdumiewające.
03:27
In the Sufi faith, this great Middle Eastern religion,
69
195000
4000
W religii sufich, tej wspaniałej środkowo-wschodniej tradycji,
03:31
which some claim is the route of all religions,
70
199000
2000
którą niektórzy uważają za źródło wszystkich religii,
03:33
Sufi masters are all telepaths, so they say.
71
201000
5000
powiada się, że wszyscy mistrzowie sufi są telepatami.
03:38
But their main exercise of telepathy
72
206000
2000
Ale ich głównym telepatycznym ćwiczeniem
03:40
is to send out powerful signals to the rest of us that it doesn't exist.
73
208000
5000
jest wysyłanie silnych sygnałów do całej reszty ludzkości, że telepatia nie istnieje.
03:45
So that's why we don't think it exists,
74
213000
2000
Oto, dlaczego sądzimy, że ona nie istnieje –
03:47
the Sufi masters working on us.
75
215000
3000
mistrzowie sufi pracują nad nami.
03:50
In the question of consciousness
76
218000
2000
W kwestii świadomości
03:52
and artificial intelligence,
77
220000
2000
i sztucznej inteligencji -
03:54
artificial intelligence has really, like the study of consciousness,
78
222000
2000
sztuczna inteligencja nie dotarła donikąd,
03:56
gotten nowhere. We have no idea how consciousness works.
79
224000
3000
podobnie jak badania nad świadomością. Nie mamy zielonego pojęcia, jak działa świadomość.
03:59
With artificial intelligence, not only have they not created artificial intelligence,
80
227000
4000
A co do sztucznej inteligencji – nie dość, że nie została ona jeszcze stworzona,
04:03
they haven't yet created artificial stupidity.
81
231000
3000
nie powstała też, jak dotąd, sztuczna głupota.
04:06
(Laughter)
82
234000
5000
(Śmiech)
04:11
The laws of physics: invisible, eternal, omnipresent, all-powerful.
83
239000
4000
Prawa fizyki: niewidzialny, wieczny, wszechobecny, wszechpotężny.
04:15
Remind you of anyone?
84
243000
2000
Przypomina wam to kogoś?
04:17
Interesting. I'm, as you can guess,
85
245000
2000
Interesujące. Nie jestem, jak możecie się domyślić,
04:19
not a materialist, I'm an immaterialist.
86
247000
2000
materialistą, jestem immaterialistą.
04:21
And I've found a very useful new word, ignostic. Okay?
87
249000
3000
I wynalazłem nowe, bardzo użyteczne słowo – ignostyk [ktoś, kto uznaje pogląd głoszący bezsensowność pytania o istnienie Boga z powodu braku weryfikowalnych skutków takiego stwierdzenia]. OK?
04:24
I'm an ignostic.
88
252000
2000
Jestem ignostykiem.
04:26
I refuse to be drawn on the question of whether God exists,
89
254000
3000
Nie zamierzam dać się wciągnąć w poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy Bóg istnieje,
04:29
until somebody properly defines the terms.
90
257000
3000
dopóki ktoś nie zdefiniuje terminów poprawnie.
04:32
(Laughter)
91
260000
3000
(Śmiech)
04:35
Another thing we can't see is the human genome.
92
263000
3000
Kolejną rzeczą, której nie widzimy, jest ludzki genom.
04:38
And this is increasingly peculiar,
93
266000
3000
I to zagadnienie staje się coraz dziwniejsze.
04:41
because about 20 years ago, when they started delving into the genome,
94
269000
5000
Ponieważ około 20 lat temu, kiedy zaczęto zagłębiać się w te kwestie,
04:46
they thought it would probably contain around 100,000 genes.
95
274000
3000
uważano, że genom prawdopodobnie zawiera około 100 tysięcy genów.
04:49
Geneticists will know this, but every year since,
96
277000
2000
Genetycy wiedzą dokładniej, ale od tamtej pory z każdym rokiem
04:51
it's been revised downwards.
97
279000
2000
liczba ta była stopniowo obniżana.
04:53
We now think there are likely to be only just over 20,000
98
281000
3000
Obecnie sądzi się, że ludzki genom zawiera jedynie
04:56
genes in the human genome.
99
284000
2000
nieco ponad 20 tysięcy genów.
04:58
This is extraordinary. Because rice -- get this --
100
286000
3000
Jest to nadzwyczajne. Ponieważ jeśli chodzi o ryż –
05:01
rice is known to have 38 thousand genes.
101
289000
4000
zawiera on 38 tysięcy genów.
05:05
Potatoes, potatoes have 48 chromosomes. Do you know that?
102
293000
5000
Ziemniaki mają 48 chromosomów – czy byliście tego świadomi?
05:10
Two more than people,
103
298000
2000
O dwa więcej niż ludzie.
05:12
and the same as a gorilla.
104
300000
2000
Podobnie goryl.
05:14
(Laughter)
105
302000
2000
(Śmiech)
05:16
You can't see these things, but they are very strange.
106
304000
3000
Tych rzeczy nie można zobaczyć. Ale są one bardzo dziwne.
05:19
(Laughter)
107
307000
2000
(Śmiech)
05:21
The stars by day. I always think that's fascinating.
108
309000
3000
Gwiazdy za dnia. Zawsze uważałem to za fascynujące.
05:24
The universe disappears.
109
312000
2000
Wszechświat znika.
05:26
The more light there is, the less you can see.
110
314000
3000
Im więcej światła, tym niej widać.
05:29
Time, nobody can see time.
111
317000
2000
Czas, nikt nie widzi czasu.
05:31
I don't know if you know this. Modern physics,
112
319000
2000
Nie wiem, czy o tym wiecie –
05:33
there is a big movement in modern physics
113
321000
2000
we współczesnej fizyce istnieje silny trend ku temu,
05:35
to decide that time doesn't really exist,
114
323000
2000
aby uznać czas za nieistniejący,
05:37
because it's too inconvenient for the figures.
115
325000
3000
ponieważ sprawia on za dużo kłopotów przy tworzeniu wykresów.
05:40
It's much easier if it's not really there.
116
328000
2000
Jest o wiele prościej, kiedy go tam nie ma.
05:42
You can't see the future, obviously.
117
330000
2000
Naturalnie – nie da się zobaczyć przyszłości.
05:44
And you can't see the past, except in your memory.
118
332000
3000
Nie możecie też zobaczyć przeszłości, chyba że przywołacie wspomnienia.
05:47
One of the interesting things about the past is
119
335000
2000
Pewną szczególnie interesującą rzeczą dotyczącą przeszłości, której nie da się zobaczyć, jest to –
05:49
you particularly can't see. My son asked me this the other day,
120
337000
3000
mój syn zapytał mnie o to któregoś dnia;
05:52
he said, "Dad, can you remember what I was like when I was two?"
121
340000
2000
powiedział: „Tato, pamiętasz jaki byłem, kiedy miałem dwa lata?”
05:54
And I said, "Yes." And he said, "Why can't I?"
122
342000
3000
Odpowiedziałem: „Tak”. A on na to: „A dlaczego ja nie?”
05:57
Isn't that extraordinary? You cannot remember
123
345000
2000
Czyż nie jest to niezwykłe? Nie możecie cofnąć się pamięcią do wydarzeń,
05:59
what happened to you earlier than the age of two or three,
124
347000
3000
które miały miejsce, zanim skończyliście dwa lub trzy lata.
06:02
which is great news for psychoanalysts,
125
350000
2000
I jest to świetna wiadomość dla psychoanalityków.
06:04
because otherwise they'd be out of a job.
126
352000
2000
Inaczej zostaliby bez pracy.
06:06
Because that's where all the stuff happens
127
354000
3000
Ponieważ to właśnie w tym okresie mają miejsce wydarzenia,
06:09
(Laughter)
128
357000
2000
(Śmiech)
06:11
that makes you who you are.
129
359000
3000
które sprawiają, że stajesz się tym, kim jesteś.
06:14
Another thing you can't see is the grid on which we hang.
130
362000
3000
Kolejną rzeczą, której nie widzimy, jest podtrzymujące nas rusztowanie.
06:17
This is fascinating. You probably know, some of you,
131
365000
3000
Jest to fascynujące. Prawdopodobnie niektórzy z was wiedzą,
06:20
that cells are continually renewed. You can see it in skin and this kind of stuff.
132
368000
3000
że komórki odnawiają się nieprzerwanie. Można to zobaczyć na przykładzie skóry i tym podobnych rzeczy.
06:23
Skin flakes off, hairs grow, nails, that kind of stuff.
133
371000
4000
Skóra się łuszczy, włosy i paznokcie rosną i tak dalej.
06:27
But every cell in your body is replaced at some point.
134
375000
3000
Ale zasadniczo każda komórka w ciele zostaje w pewnym momencie zastąpiona przez nową.
06:30
Taste buds, every 10 days or so.
135
378000
2000
Kubki smakowe są wymieniane co ok. dziesięć dni.
06:32
Livers and internal organs sort of take a bit longer. A spine takes several years.
136
380000
4000
Wątrobie i organom wewnętrznym zabiera to nieco więcej czasu. Odnowa kręgosłupa zajmuje kilka lat.
06:36
But at the end of seven years, not one cell in your body
137
384000
4000
Ale po siedmiu latach w twoim ciele nie ma ani jednej komórki
06:40
remains from what was there seven years ago.
138
388000
3000
sprzed tego okresu.
06:43
The question is, who, then, are we?
139
391000
2000
Pojawia się pytanie: kim, w takim razie, jesteśmy?
06:45
What are we? What is this thing that we hang on,
140
393000
3000
Czym jesteśmy? Czym jest to rusztowanie, na którym się wspieramy,
06:48
that is actually us?
141
396000
4000
i którym w gruncie rzeczy jesteśmy?
06:52
Okay. Atoms, you can't see them.
142
400000
2000
Atomy, nie możecie ich zobaczyć.
06:54
Nobody ever will. They're smaller than the wavelength of light.
143
402000
3000
Nikt ich nigdy nie ujrzy. Są mniejsze niż długość fal światła.
06:57
Gas, you can't see that.
144
405000
2000
Nie da się zobaczyć gazu.
06:59
Interesting. Somebody mentioned 1600 recently.
145
407000
2000
Interesujące. Ktoś wspomniał ostatnio rok 1600-setny.
07:01
Gas was invented in 1600
146
409000
2000
Gaz został wynaleziony w roku 1600
07:03
by a Dutch chemist called Van Helmont.
147
411000
3000
przez holenderskiego chemika o nazwisku Van Helmont.
07:06
It's said to be the most successful ever invention
148
414000
3000
Uważa się to za najwspanialszy w historii wynalazek
07:09
of a word by a known individual.
149
417000
2000
nazwy dokonany przez nieanonimową osobę.
07:11
Quite good. He also invented a word called "blas,"
150
419000
3000
Całkiem nieźle. Wynalazł także słowo „blass”
07:14
meaning astral radiation.
151
422000
2000
oznaczające promieniowanie astralne.
07:16
Didn't catch on, unfortunately.
152
424000
2000
Niestety, nie przyjęło się.
07:18
(Laughter)
153
426000
2000
(Śmiech)
07:20
But well done, him.
154
428000
2000
Trzeba mu to jednak przyznać – świetna robota.
07:22
(Laughter)
155
430000
1000
(Śmiech)
07:23
There is so many things that -- Light.
156
431000
3000
Jest tak wiele rzeczy... Światło.
07:26
You can't see light. When it's dark, in a vacuum,
157
434000
3000
Światła nie widać. Jeśli w ciemności, w próżni,
07:29
if a person shines a beam of light straight across your eyes,
158
437000
3000
ktoś skieruje wiązkę światła prosto w wasze oczy,
07:32
you won't see it. Slightly technical, some physicists will disagree with this.
159
440000
3000
nie będziecie w stanie jej zobaczyć. Choć, podchodząc do sprawy nieco technicznie, niektórzy fizycy by się z tym nie zgodzili.
07:35
But it's odd that you can't see the beam of light,
160
443000
2000
Ale to dziwaczne, że nie można zobaczyć wiązki światła,
07:37
you can only see what it hits.
161
445000
2000
a jedynie to, na co ona pada.
07:39
I find that extraordinary, not to be able to see light,
162
447000
2000
Uważam za nadzwyczajny fakt, że nie da się zobaczyć ani światła,
07:41
not to be able to see darkness.
163
449000
2000
ani ciemności.
07:43
Electricity, you can't see that.
164
451000
2000
Elektryczność – nie widać jej.
07:45
Don't let anyone tell you they understand electricity.
165
453000
2000
Nie pozwólcie innym wmówić wam, że rozumieją elektryczność.
07:47
They don't. Nobody knows what it is.
166
455000
2000
Nie rozumieją. Nikt nie wie, czym ona jest.
07:49
(Laughter)
167
457000
1000
(Śmiech)
07:50
You probably think the electrons in an electric wire
168
458000
2000
Prawdopodobnie sądzicie, że elektrony w przewodzie elektrycznym
07:52
move instantaneously down a wire, don't you, at the speed of light
169
460000
3000
poruszają się wzdłuż niego nieprzerwanie z prędkością światła,
07:55
when you turn the light on. They don't.
170
463000
2000
kiedy włączacie przełącznik. Otóż nie.
07:57
Electrons bumble down the wire,
171
465000
2000
Elektrony wloką się niezgrabnie po kablu
07:59
about the speed of spreading honey, they say.
172
467000
3000
z prędkością rozsmarowywania miodu, jak mówią niektórzy.
08:02
(Laughter)
173
470000
2000
(Śmiech)
08:04
Galaxies, 100 billion of them estimated in the universe.
174
472000
3000
Galaktyki – oszacowano, że istnieje ich 100 miliardów we wszechświecie.
08:07
100 billion. How many can we see? Five.
175
475000
3000
100 miliardów. Jak wiele z nich możemy zobaczyć? Pięć.
08:10
Five out of the 100 billion galaxies, with the naked eye,
176
478000
3000
Pięć ze stu miliardów, gołym okiem.
08:13
and one of them is quite difficult to see unless you've got very good eyesight.
177
481000
4000
A jedną z nich niezwykle trudno zobaczyć, no chyba, że ma się bardzo dobry wzrok.
08:17
Radio waves. There's another thing.
178
485000
2000
Fale radiowe. To kolejna rzecz.
08:19
Heinrich Hertz, when he discovered radio waves in 1887,
179
487000
3000
Kiedy Heinrich Hertz odkrył fale radiowe w 1887 roku,
08:22
he called them radio waves because they radiated.
180
490000
2000
nazwał je radiowymi, ponieważ promieniowały.
08:24
And somebody said to him,
181
492000
3000
I ktoś zapytał go:
08:27
"Well what's the point of these, Heinrich?
182
495000
2000
„Jaki to ma cel Heinrich?
08:29
What's the point of these radio waves that you've found?"
183
497000
3000
Jakie znaczenie mają te fale radiowe, które odkryłeś?”
08:32
And he said, "Well, I've no idea.
184
500000
2000
A on odpowiedział: „No cóż, nie mam pojęcia.
08:34
But I guess somebody will find a use for them someday."
185
502000
3000
Ale sądzę, że któregoś dnia ktoś zrobi z nich użytek.”
08:37
And that's what they do, radio. That's what they discovered.
186
505000
4000
I tak się stało – wynaleziono radio.
08:41
Anyway, so the biggest thing
187
509000
3000
W każdym razie – największą niewidzialną rzeczą
08:44
that's invisible to us is what we don't know.
188
512000
2000
jest to, czego nie wiemy.
08:46
It is incredible how little we know.
189
514000
3000
To niesamowite, jak mało wiemy.
08:49
Thomas Edison once said,
190
517000
2000
Thomas Edison powiedział kiedyś:
08:51
"We don't know one percent of one millionth
191
519000
2000
„Nie wiemy nawet jednego procenta z jednej milionowej
08:53
about anything."
192
521000
2000
na temat czegokolwiek.”
08:55
And I've come to the conclusion --
193
523000
3000
I na zakończenie –
08:58
because you've asked this other question, "What's another thing you can't see?"
194
526000
3000
ponieważ zadaliście to pytanie: „Jaka jest następna rzecz, której nie widać?”
09:01
The point, most of us. What's the point?
195
529000
3000
Punkt, odpowie większość z nas. Jaki jest główny punkt w tej sprawie?
09:04
(Laughter)
196
532000
3000
(Śmiech)
09:07
(Applause)
197
535000
1000
(Oklaski)
09:08
You can't see a point. It's by definition dimensionless,
198
536000
3000
Punktu nie widać. Jest on bezwymiarowy z definicji,
09:11
like an electron, oddly enough.
199
539000
3000
jak elektron, co jest dosyć osobliwe.
09:14
But the point, what I've got it down to,
200
542000
3000
Ale, zasadniczym punktem w tej kwestii jest to,
09:17
is there are only two questions really worth asking.
201
545000
2000
że istnieją tylko dwa pytania warte tego, aby je zadać.
09:19
"Why are we here?" and "What should we do about it while we are?
202
547000
5000
„Dlaczego tu jesteśmy?” i „Co powinniśmy z tym począć?”
09:24
And to help you, I've got two things to leave you with, from two great philosophers,
203
552000
5000
A żeby wam pomóc, dam wam na koniec dwie wskazówki pochodzące od dwóch wielkich filozofów,
09:29
perhaps two of the greatest philosopher thinkers of the 20th century,
204
557000
3000
prawdopodobnie dwóch największych myślicieli dwudziestego wieku.
09:32
one a mathematician and an engineer, and the other a poet.
205
560000
3000
Jeden – matematyk i inżynier, drugi – poeta.
09:35
The first is Ludwig Wittgenstein who said,
206
563000
4000
Pierwszy z nich to Ludwig Wittgenstein, który powiedział:
09:39
"I don't know why we are here.
207
567000
2000
„Nie wiem, po co tu jesteśmy.
09:41
But I'm pretty sure it's not in order to enjoy ourselves."
208
569000
3000
Ale jestem głęboko przekonany, że nie po to, aby mieć zabawę.”
09:44
(Laughter)
209
572000
6000
(Śmiech)
09:50
He was a cheerful bastard wasn't he?
210
578000
2000
Czyż nie był uroczym draniem?
09:52
(Laughter)
211
580000
3000
(Śmiech)
09:55
And secondly and lastly, W.H. Auden,
212
583000
2000
Drugi i ostatni, W.H. Auden,
09:57
one of my favorite poets, who said,
213
585000
2000
jeden z moich ulubionych poetów, który powiedział:
09:59
"We are here on earth
214
587000
3000
„Jesteśmy tu na ziemi,
10:02
to help others.
215
590000
2000
aby pomagać innym.
10:04
What the others are here for, I've no idea."
216
592000
3000
Po co są tu inni – nie mam pojęcia.”
10:07
(Laughter)
217
595000
2000
(Śmiech)
10:09
(Applause)
218
597000
7000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - ProducerJohn Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.
Why you should listen
John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).
Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.
John Lloyd | Speaker | TED.com