TEDGlobal 2009
John Lloyd: An inventory of the invisible
Filmed:
Readability: 3.4
1,233,857 views
Nature's mysteries meet tack-sharp wit in this hilarious, 10-minute mix of quips and fun lessons, as comedian, writer and TV man John Lloyd plucks at the substance of several things not seen.
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So the question is, what is invisible?
0
0
5000
Câu hỏi ngày hôm nay, vô hình là gì?
00:17
There is more of it than you think, actually.
1
5000
3000
Thật sự thì nó bao gồm
nhiều thứ hơn bạn nghĩ
nhiều thứ hơn bạn nghĩ
00:20
Everything, I would say. Everything that matters
2
8000
3000
Theo tôi thì nó là mọi thứ.
Những thứ có ý nghĩa.
Những thứ có ý nghĩa.
00:23
except every thing and except matter.
3
11000
6000
ngoại trừ tất cả mọi thứ
và ngoại trừ ý nghĩa.
và ngoại trừ ý nghĩa.
00:29
We can see matter. But we can't see what's the matter.
4
17000
4000
Chúng ta có thể hiểu ý nghĩa
nhưng không thể thấy được cái gì ý nghĩa
nhưng không thể thấy được cái gì ý nghĩa
00:33
As in this cryptic sentence I found in The Guardian recently:
5
21000
5000
Như trong một câu mà tôi tìm
được trong ô chữ The Guardian gần đây
được trong ô chữ The Guardian gần đây
00:38
"The marriage suffered a setback in 1965,
6
26000
3000
"Cuộc hôn nhân gặp phải vấn đề khó khăn
vào năm 1965
vào năm 1965
00:41
when the husband was killed by the wife."
7
29000
3000
khi người chồng bị sát hại bởi người vợ."
00:44
(Laughter)
8
32000
3000
(cười)
Có cả một thế giới vô hình ở đó đúng không
00:47
There's a world of invisibility there, isn't there?
9
35000
2000
00:49
(Laughter)
10
37000
2000
(cười)
00:51
So, we can see the stars and the planets,
11
39000
2000
Chúng ta có thể thấy được các
ngôi sao và hành tinh
ngôi sao và hành tinh
00:53
but we can't see what holds them apart
12
41000
3000
nhưng ta không thể thấy được điều gì đẩy chúng xa khỏi nhau
00:56
or what draws them together.
13
44000
2000
hay cái gì hút chúng lại
00:58
With matter, as with people, we see only the skin of things.
14
46000
3000
Với ý nghĩa trong mỗi người, chúng ta
chỉ có thể thấy được bề nổi của họ
chỉ có thể thấy được bề nổi của họ
01:01
We can't see into the engine room.
15
49000
2000
Ta không thể nhìn vào phòng điều khiển
01:03
We can't see what makes people tick, at least not without difficulty.
16
51000
3000
Ta không biết được điều gì làm họ tức giận
mà không trải qua một vài khó khăn.
mà không trải qua một vài khó khăn.
01:06
And the closer we look at anything, the more it disappears.
17
54000
4000
Càng nhìn gần, mọi thứ càng biến mất.
Thực ra nếu bạn nhìn một thứ thật gần
01:10
In fact, if you look really closely at stuff,
18
58000
2000
01:12
if you look at the basic substructure of matter,
19
60000
2000
nhìn vào cấu trúc cơ bản của vấn đề
01:14
there isn't anything there.
20
62000
2000
thì lại chẳng có gì ở đó cả
01:16
Electrons disappear in a kind of fuzz,
21
64000
2000
electron biến mất một cách nhanh chóng
01:18
and there is only energy. And you can't see energy.
22
66000
5000
chỉ còn lại năng lượng.
Mà ta lại không thể thấy được năng lượng.
Mà ta lại không thể thấy được năng lượng.
01:23
So everything that matters, that's important, is invisible.
23
71000
3000
Những thứ quan trọng, có ý nghĩa,
đều vô hình
đều vô hình
01:26
One slightly silly thing that's invisible
24
74000
3000
Một thứ hơi ngớ ngẩn và vô hình nữa
01:29
is this story, which is invisible to you.
25
77000
2000
là câu chuyện này,
nó vô hình trong mắt các bạn
nó vô hình trong mắt các bạn
01:31
And I'm now going to make it visible to you in your minds.
26
79000
3000
Và bây giờ tôi sẽ làm cho nó hữu hình
trong tâm trí bạn
trong tâm trí bạn
01:34
It's about an M.P. called Geoffrey Dickens.
27
82000
4000
Câu chuyện này kể về một nghị sĩ
tên là Geoffrey Dickens
tên là Geoffrey Dickens
01:38
The late Geoffrey Dickens, M.P. was attending a fete in his constituency.
28
86000
3000
Geoffrey Dickens, ngài nghị sĩ đó trong
một lần dự buổi lễ của thành phố
một lần dự buổi lễ của thành phố
01:41
Wherever he went, at every stall he stopped he was closely followed
29
89000
3000
Bất kì nơi nào ông ta đi, mỗi quầy hàng
ông ta dừng lại
ông ta dừng lại
01:44
by a devoted smiling woman of indescribable ugliness.
30
92000
3000
ông ta đều bị một người phụ nữ vô cùng
xấu xí luôn mỉm cười bám theo
xấu xí luôn mỉm cười bám theo
01:47
(Laughter)
31
95000
2000
(cười)
01:49
Try as he might, he couldn't get away from her.
32
97000
2000
Dù cố gắng ông cũng không thể thoát khỏi cô ta.
01:51
A few days later he received a letter from a constituent
33
99000
2000
Một vài ngày sau, ông ta nhận được thư từ
một cử tri
một cử tri
01:53
saying how much she admired him,
34
101000
2000
kể rằng cô ta hâm mộ ông nhiều
như thế nào
như thế nào
01:55
had met him at a fete and asking for a signed photograph.
35
103000
3000
cô đã gặp ông ở buổi lễ và xin ông cho cô
một tấm ảnh kèm chữ kí
một tấm ảnh kèm chữ kí
01:58
After her name, written in brackets was the apt description, horse face.
36
106000
5000
Ngay sau tên cô ấy là phần biệt danh
thích hợp để miêu tả được ghi là Mặt Ngựa
thích hợp để miêu tả được ghi là Mặt Ngựa
02:03
(Laughter)
37
111000
1000
(cười)
02:04
"I've misjudged this women," thought Mr. Dickens.
38
112000
2000
"Tôi đã đánh giá sai người phụ nữ này"
Ông Dickens nghĩ.
Ông Dickens nghĩ.
02:06
"Not only is she aware of her physical repulsiveness,
39
114000
3000
"Không chỉ cô ta nhận thức được vẻ bề
ngoài xấu xí của mình
ngoài xấu xí của mình
02:09
she turns it to her advantage.
40
117000
2000
cô ấy xem nó như một lợi thế
02:11
A photo is not enough."
41
119000
2000
Một bức ảnh là không đủ."
02:13
So he went out and bought a plastic frame to put the photograph in.
42
121000
3000
Ông ta mua một cái khung hình và
lồng tấm hình vào.
lồng tấm hình vào.
02:16
And on the photograph, he wrote with a flourish,
43
124000
2000
Và trên tấm hình, ông ta ghi táo bạo rằng
02:18
"To Horse Face, with love from Geoffrey Dickens, M.P."
44
126000
5000
"Tặng Mặt Ngựa, thân gửi từ Geoffrey
Dickens, Nghị sĩ"
Dickens, Nghị sĩ"
02:23
After it had been sent off, his secretary said to him,
45
131000
2000
Sau khi lá thư được gửi đi, thư kí ông hỏi
02:25
"Did you get that letter from the woman at the fete?
46
133000
2000
"Ngài đã đọc lá thư từ người phụ nữ ở lễ hội chưa?
02:27
I wrote Horse Face on her, so you'd remember who she was."
47
135000
4000
Tôi ghi Mặt Ngựa lên đó để ngài có thể nhớ
được cô ấy là ai"
được cô ấy là ai"
02:31
(Laughter)
48
139000
6000
(cười)
02:37
I bet he thought he wished he was invisible, don't you?
49
145000
2000
Tôi cá là ông ta ước ông ta có thể
biến mất
biến mất
02:39
(Laughter)
50
147000
2000
(cười)
02:41
So, one of the interesting things about invisibility
51
149000
2000
Một trong những điều thú vị về sự vô hình
02:43
is that things that we can't see
52
151000
2000
là những thứ chúng ta không thể nhìn thấy
02:45
we also can't understand.
53
153000
2000
ta cũng không thể hiểu được nó
02:47
Gravity is one thing that we can't see
54
155000
2000
Trọng lực là một thứ ta không thể thấy
02:49
and which we don't understand.
55
157000
2000
và ta cũng không thể hiểu
02:51
It's the least understood of all the four fundamental forces,
56
159000
2000
Nó là cái ta ít hiểu mơ hồ nhất trong
bốn lực cơ bản
bốn lực cơ bản
02:53
and the weakest.
57
161000
2000
và nó cũng là lực yếu nhất
02:55
And nobody really knows what it is or why it's there.
58
163000
2000
Và không ai biết nó là gì hay
tại sao nó lại tồn tại.
tại sao nó lại tồn tại.
02:57
For what it's worth, Sir Isaac Newton, the greatest scientist who ever lived,
59
165000
3000
Isaac Newton, nhà khoa học vĩ đại
nhất mọi thời đại
nhất mọi thời đại
03:00
he thought Jesus came to Earth specifically to operate the levers of gravity.
60
168000
5000
đã nghĩ rằng Chúa hạ thế chỉ để điều chỉnh
lực hấp dẫn
lực hấp dẫn
03:05
That's what he thought he was there for.
61
173000
2000
Đó là việc ông nghĩ Chúa hạ thế để làm
03:07
So, bright guy, could be wrong on that one, I don't know.
62
175000
3000
Vâng, một nhà khoa học thông minh, có thể
đã sai ở đây, tôi không chắc
đã sai ở đây, tôi không chắc
03:10
(Laughter)
63
178000
2000
(cười)
03:12
Consciousness. I see all your faces.
64
180000
2000
Ý thức. Tôi nhìn thấy mặt các bạn
03:14
I have no idea what any of you are thinking. Isn't that amazing?
65
182000
3000
Nhưng tôi không thể biết được bất kì ai
đang nghĩ gì.
đang nghĩ gì.
03:17
Isn't that incredible that we can't read each other's minds?
66
185000
3000
Không phải tuyệt sao khi chúng ta
không thể đọc được suy nghĩ của nhau
không thể đọc được suy nghĩ của nhau
03:20
But we can touch each other, taste each other perhaps, if we get close enough.
67
188000
4000
Nhưng chúng ta có thể chạm vào nhau, thậm
chí nếm nhau nếu ta tới đủ gần
chí nếm nhau nếu ta tới đủ gần
03:24
But we can't read each other's minds. I find that quite astonishing.
68
192000
3000
Nhưng ta không thể đọc được suy nghĩ của
nhau. Tôi thấy điều đó vô cùng thú vị
nhau. Tôi thấy điều đó vô cùng thú vị
03:27
In the Sufi faith, this great Middle Eastern religion,
69
195000
4000
Đạo Sufi ở khu vực Trung Đông,
03:31
which some claim is the route of all religions,
70
199000
2000
đôi khi được cho là cội rễ của tất cả các đạo
03:33
Sufi masters are all telepaths, so they say.
71
201000
5000
Những thầy tu Sufi đều được cho rằng họ
có khả năng ngoại cảm
có khả năng ngoại cảm
03:38
But their main exercise of telepathy
72
206000
2000
Nhưng chủ yếu những gì họ làm với
khả năng đó
khả năng đó
03:40
is to send out powerful signals to the rest of us that it doesn't exist.
73
208000
5000
là làm cho chúng ta tin rằng ngoại cảm
không hề có thật
không hề có thật
03:45
So that's why we don't think it exists,
74
213000
2000
Và đó là lí do ta không tin nó tồn tại
03:47
the Sufi masters working on us.
75
215000
3000
vì năng lực của những thầy tu Sufi đang
ảnh hưởng tới ta
ảnh hưởng tới ta
03:50
In the question of consciousness
76
218000
2000
Trong những câu hỏi về tiềm thức
03:52
and artificial intelligence,
77
220000
2000
và trí tuệ nhân tạo
03:54
artificial intelligence has really, like the study of consciousness,
78
222000
2000
trí tuệ nhân tạo, cũng như với quá trình
tìm hiểu về tiềm thức
tìm hiểu về tiềm thức
03:56
gotten nowhere. We have no idea how consciousness works.
79
224000
3000
chúng không đi đến đâu cả. Ta không hề
biết cách tiềm thức hoạt động ra sao
biết cách tiềm thức hoạt động ra sao
03:59
With artificial intelligence, not only have they not created artificial intelligence,
80
227000
4000
Còn trí tuệ nhân tạo, không chỉ họ
chưa thể phát minh ra nó
chưa thể phát minh ra nó
04:03
they haven't yet created artificial stupidity.
81
231000
3000
mà họ còn chưa thể phát minh ra
ngu dốt nhân tạo
ngu dốt nhân tạo
04:06
(Laughter)
82
234000
5000
(cười)
04:11
The laws of physics: invisible, eternal, omnipresent, all-powerful.
83
239000
4000
Những định luật vật lý: vô hình, vĩnh cửu,
bất định, toàn năng
bất định, toàn năng
04:15
Remind you of anyone?
84
243000
2000
Có gợi nhớ bạn đến ai không?
04:17
Interesting. I'm, as you can guess,
85
245000
2000
Rất thú vị. Tôi, như mọi người có thể
đoán được
đoán được
04:19
not a materialist, I'm an immaterialist.
86
247000
2000
tôi không theo chủ nghĩa vật chất
tôi theo chủ nghĩa phi vật chất
tôi theo chủ nghĩa phi vật chất
04:21
And I've found a very useful new word, ignostic. Okay?
87
249000
3000
Tôi đã tìm được một từ mới phù hợp.
Vô thần.
Vô thần.
04:24
I'm an ignostic.
88
252000
2000
Tôi là một người theo thuyết vô thần
04:26
I refuse to be drawn on the question of whether God exists,
89
254000
3000
Tôi không thích tự hỏi rằng Chúa
có tồn tại hay không
có tồn tại hay không
04:29
until somebody properly defines the terms.
90
257000
3000
cho đến khi có người định nghĩa
cụm từ đó cụ thể
cụm từ đó cụ thể
04:32
(Laughter)
91
260000
3000
(cười)
04:35
Another thing we can't see is the human genome.
92
263000
3000
Một thứ khác chúng ta không thể thấy
là bộ gen người
là bộ gen người
04:38
And this is increasingly peculiar,
93
266000
3000
Và một điểu vô cùng đặc biệt là
04:41
because about 20 years ago, when they started delving into the genome,
94
269000
5000
khoảng 20 năm trước, khi bắt đầu đào sâu
vào bộ gen người
vào bộ gen người
04:46
they thought it would probably contain around 100,000 genes.
95
274000
3000
họ nghĩ chắc nó chứa khoảng 100.000 gen
04:49
Geneticists will know this, but every year since,
96
277000
2000
các nhà di truyển học sẽ biết đều này,
mỗi năm nghiên cứu
mỗi năm nghiên cứu
04:51
it's been revised downwards.
97
279000
2000
số lượng đó đều bị giảm xuống
04:53
We now think there are likely to be only just over 20,000
98
281000
3000
Bây giờ chúng ta cho rằng chỉ
có khoảng hơn 20.000 gen
có khoảng hơn 20.000 gen
04:56
genes in the human genome.
99
284000
2000
trong bộ gen người
04:58
This is extraordinary. Because rice -- get this --
100
286000
3000
Đây là một điều vô cùng thần kì.
Vì trong gạo - nghe nhé
Vì trong gạo - nghe nhé
05:01
rice is known to have 38 thousand genes.
101
289000
4000
trong gạo được biết có tới 38.000 gen
05:05
Potatoes, potatoes have 48 chromosomes. Do you know that?
102
293000
5000
Khoai tây, khoai tây có 48 nhiễm sắc thể.
Bạn có biết điều đó không?
Bạn có biết điều đó không?
05:10
Two more than people,
103
298000
2000
Nhiều hơn con người đế hai nhiễm sắc thể
05:12
and the same as a gorilla.
104
300000
2000
Và bằng với một con gorila
05:14
(Laughter)
105
302000
2000
(cười)
05:16
You can't see these things, but they are very strange.
106
304000
3000
Ta không thể thấy những cái này, nhưng
nó vô cùng kì lạ
nó vô cùng kì lạ
05:19
(Laughter)
107
307000
2000
(cười)
05:21
The stars by day. I always think that's fascinating.
108
309000
3000
Những ngôi sao vào ban ngày. Tôi luôn thấy
chúng vô cùng thú vị
chúng vô cùng thú vị
05:24
The universe disappears.
109
312000
2000
Cả vũ trụ biến mất.
05:26
The more light there is, the less you can see.
110
314000
3000
Càng nhiều ánh sáng, ta càng thấy ít đi.
05:29
Time, nobody can see time.
111
317000
2000
Thời gian, không ai có thể thấy thời gian
05:31
I don't know if you know this. Modern physics,
112
319000
2000
Không biết các bạn biết điều này không,
trong vật lý hiện đại
trong vật lý hiện đại
05:33
there is a big movement in modern physics
113
321000
2000
có một bước tiến lớn trong vật lý hiện đại
05:35
to decide that time doesn't really exist,
114
323000
2000
đã chỉ ra rằng thời gian không tồn tại
05:37
because it's too inconvenient for the figures.
115
325000
3000
vì nó quá bất tiện cho những con số.
05:40
It's much easier if it's not really there.
116
328000
2000
Sẽ dễ dàng hơn nếu nó không tồn tại.
05:42
You can't see the future, obviously.
117
330000
2000
Ta không thể nhìn thấy tương lai,
hiển nhiên
hiển nhiên
05:44
And you can't see the past, except in your memory.
118
332000
3000
Ta cũng không thể nhìn thấy quá khứ,
ngoại trừ trong trí nhớ ta
ngoại trừ trong trí nhớ ta
05:47
One of the interesting things about the past is
119
335000
2000
Một trong những điều thú vị về quá khứ là
05:49
you particularly can't see. My son asked me this the other day,
120
337000
3000
ta không thể thấy được nó. Một ngày nọ
con trai tôi hỏi tôi,
con trai tôi hỏi tôi,
05:52
he said, "Dad, can you remember what I was like when I was two?"
121
340000
2000
"Cha có nhớ được con như thế
nào năm con 2 tuổi không?"
nào năm con 2 tuổi không?"
05:54
And I said, "Yes." And he said, "Why can't I?"
122
342000
3000
Và tôi trả lời, "Có", và nó lại hỏi,
"Vậy sao con không nhớ?"
"Vậy sao con không nhớ?"
05:57
Isn't that extraordinary? You cannot remember
123
345000
2000
Quả là vô cùng thú vị, ta không thể nhớ
05:59
what happened to you earlier than the age of two or three,
124
347000
3000
những chuyện xảy ra trước năm ta
2 hay 3 tuổi
2 hay 3 tuổi
06:02
which is great news for psychoanalysts,
125
350000
2000
và đó là điều tốt cho các nhà tâm lý học
06:04
because otherwise they'd be out of a job.
126
352000
2000
họ sẽ chẳng có việc làm nếu ta nhớ được
06:06
Because that's where all the stuff happens
127
354000
3000
Vì hiển nhiên đó là thời gian
mà mọi thứ quan trọng xảy ra
mà mọi thứ quan trọng xảy ra
06:09
(Laughter)
128
357000
2000
(cười)
06:11
that makes you who you are.
129
359000
3000
đó là điều làm nên con người ta
06:14
Another thing you can't see is the grid on which we hang.
130
362000
3000
Một điều khác ta không thể thấy là những
thứ ta đang bám vào
thứ ta đang bám vào
06:17
This is fascinating. You probably know, some of you,
131
365000
3000
Đây là một điều rất thú vị, vài người
trong các bạn hẳn sẽ biết điều này
trong các bạn hẳn sẽ biết điều này
06:20
that cells are continually renewed. You can see it in skin and this kind of stuff.
132
368000
3000
các tế bào luôn tự làm mới. Bạn có thể
thấy điều đó qua da và
một vài hiện tượng khác như
thấy điều đó qua da và
một vài hiện tượng khác như
06:23
Skin flakes off, hairs grow, nails, that kind of stuff.
133
371000
4000
da bị tróc ra, tóc mọc dài,
móng tay dài ra, vân vân
móng tay dài ra, vân vân
06:27
But every cell in your body is replaced at some point.
134
375000
3000
Mọi tế bào trong cơ thể bạn đều được làm
mới vào một thời điểm nhất định
mới vào một thời điểm nhất định
06:30
Taste buds, every 10 days or so.
135
378000
2000
Vị giác sẽ khác đi sau mỗi 10 ngày
06:32
Livers and internal organs sort of take a bit longer. A spine takes several years.
136
380000
4000
Gan và các nội tạng khác thường mất lâu
hơn. Xương sống thì cần vài năm
hơn. Xương sống thì cần vài năm
06:36
But at the end of seven years, not one cell in your body
137
384000
4000
Nhưng cứ mỗi 7 năm, không một tế bào nào
trong cơ thể bạn
trong cơ thể bạn
06:40
remains from what was there seven years ago.
138
388000
3000
vẫn tồn tại, chúng đều được thay mới
06:43
The question is, who, then, are we?
139
391000
2000
Và câu hỏi được đặt ra là,
khi đó, chúng ta là ai?
khi đó, chúng ta là ai?
06:45
What are we? What is this thing that we hang on,
140
393000
3000
Chúng ta là ai? Thứ chúng ta đang bám
víu vào
víu vào
06:48
that is actually us?
141
396000
4000
đó có thật sự là ta không?
06:52
Okay. Atoms, you can't see them.
142
400000
2000
Tiếp tục, nguyên tử. Ta không thể thấy chúng
06:54
Nobody ever will. They're smaller than the wavelength of light.
143
402000
3000
Không ai có thể thấy chúng. Chúng nhỏ hơn
cả bước sóng ánh sáng
cả bước sóng ánh sáng
06:57
Gas, you can't see that.
144
405000
2000
Ga. ta không thể thấy nó.
06:59
Interesting. Somebody mentioned 1600 recently.
145
407000
2000
À, một ai đó vừa nhắc đến 1600 gần đây
07:01
Gas was invented in 1600
146
409000
2000
Ga được phát minh ra năm 1600
07:03
by a Dutch chemist called Van Helmont.
147
411000
3000
bởi một người Hà Lan tên Van Helmont
07:06
It's said to be the most successful ever invention
148
414000
3000
nó được cho là phát minh vị đại nhất
07:09
of a word by a known individual.
149
417000
2000
do một cá nhân tự tìm ra.
07:11
Quite good. He also invented a word called "blas,"
150
419000
3000
Rất hay. Ông cũng nghĩ ra từ "blas"
07:14
meaning astral radiation.
151
422000
2000
ý là bức xạ của vì sao
07:16
Didn't catch on, unfortunately.
152
424000
2000
không được phổ biến lắm, tiếc thay.
07:18
(Laughter)
153
426000
2000
(cười)
07:20
But well done, him.
154
428000
2000
Nhưng làm tốt lắm, ông bạn.
07:22
(Laughter)
155
430000
1000
(cười)
07:23
There is so many things that -- Light.
156
431000
3000
Vẫn còn rất nhiều thứ - Ánh sáng chẳng hạn
07:26
You can't see light. When it's dark, in a vacuum,
157
434000
3000
Ta không thể thấy ánh sáng. Khi trong
một khoảng không tối
một khoảng không tối
07:29
if a person shines a beam of light straight across your eyes,
158
437000
3000
nếu ta chiếu 1 chùm tia sáng thẳng ngang
qua mắt.
qua mắt.
07:32
you won't see it. Slightly technical, some physicists will disagree with this.
159
440000
3000
ta sẽ không thấy ánh sáng. Về mặt nguyên
lí thì vài nhà khoa học sẽ không đồng tình
lí thì vài nhà khoa học sẽ không đồng tình
07:35
But it's odd that you can't see the beam of light,
160
443000
2000
Nhưng thật kì lạ khi ta không thể thấy
một tia sáng,
một tia sáng,
07:37
you can only see what it hits.
161
445000
2000
ta chỉ chỉ có thể thấy vật mà nó chiếu vào.
07:39
I find that extraordinary, not to be able to see light,
162
447000
2000
Tôi thấy điều đó thật là thú vị, ta không
thể thấy ánh sáng
thể thấy ánh sáng
07:41
not to be able to see darkness.
163
449000
2000
nhưng có thể thấy bóng tối
07:43
Electricity, you can't see that.
164
451000
2000
Điện, ta không thể thấy nó.
07:45
Don't let anyone tell you they understand electricity.
165
453000
2000
Đừng để ai nói bạn họ hiểu được điện.
07:47
They don't. Nobody knows what it is.
166
455000
2000
Họ không hiểu, Không ai biết nó là gì.
07:49
(Laughter)
167
457000
1000
(cười)
07:50
You probably think the electrons in an electric wire
168
458000
2000
Bạn có thể nghĩ rằng electron
trong dây điện
trong dây điện
07:52
move instantaneously down a wire, don't you, at the speed of light
169
460000
3000
chuyển động không ngừng trong sợi dây,
với vận tốc ánh sáng
với vận tốc ánh sáng
07:55
when you turn the light on. They don't.
170
463000
2000
khi bạn bật đèn lên.
Thực ra thì không
Thực ra thì không
07:57
Electrons bumble down the wire,
171
465000
2000
Electron chạy từ từ va đập
vào thành sợi dây,
vào thành sợi dây,
07:59
about the speed of spreading honey, they say.
172
467000
3000
cỡ tốc độ của mật ong đang chảy
08:02
(Laughter)
173
470000
2000
(cười)
08:04
Galaxies, 100 billion of them estimated in the universe.
174
472000
3000
Dãy ngân hà, có khoảng 100 tỉ dãy trong
vũ trụ
vũ trụ
08:07
100 billion. How many can we see? Five.
175
475000
3000
100 tỉ. Và chúng ta chỉ có thể thấy được 5
08:10
Five out of the 100 billion galaxies, with the naked eye,
176
478000
3000
5 trong 100 tỉ, với con mắt thường
08:13
and one of them is quite difficult to see unless you've got very good eyesight.
177
481000
4000
và một trong số chúng khá là khó để
thấy trừ khi bạn có một tầm nhìn cực tốt
thấy trừ khi bạn có một tầm nhìn cực tốt
08:17
Radio waves. There's another thing.
178
485000
2000
Sóng Radio. Có một điều khác ở đây.
08:19
Heinrich Hertz, when he discovered radio waves in 1887,
179
487000
3000
Heinrich Hertz, khi ông phát hiện ra sóng
radio năm 1887,
radio năm 1887,
08:22
he called them radio waves because they radiated.
180
490000
2000
ông gọi nó là sóng radio vì chúng có thể
bức xạ
bức xạ
08:24
And somebody said to him,
181
492000
3000
Và một người nào đó hỏi ông
08:27
"Well what's the point of these, Heinrich?
182
495000
2000
"Vậy nó có thể làm được gì, Heirich?
08:29
What's the point of these radio waves that you've found?"
183
497000
3000
Cái sóng radio mà ông vừa tìm ra
có thể làm được gì?"
có thể làm được gì?"
08:32
And he said, "Well, I've no idea.
184
500000
2000
Ông ta trả lời, "Ờ thì,
tôi cũng không biết nữa
tôi cũng không biết nữa
08:34
But I guess somebody will find a use for them someday."
185
502000
3000
Nhưng tôi nghĩ ai đó sẽ tìm ra
mục đích của nó sớm thôi."
mục đích của nó sớm thôi."
08:37
And that's what they do, radio. That's what they discovered.
186
505000
4000
Và công dụng của nó là làm radio,
đó là thứ họ đã khám phá ra.
đó là thứ họ đã khám phá ra.
08:41
Anyway, so the biggest thing
187
509000
3000
Và điều quan trọng nhất,
08:44
that's invisible to us is what we don't know.
188
512000
2000
thứ vô hình với chúng ta là thứ
ta không biết đến
ta không biết đến
08:46
It is incredible how little we know.
189
514000
3000
Thật kì diệu là vốn hiểu biết
của ta ít ỏi đế thế nào
của ta ít ỏi đế thế nào
08:49
Thomas Edison once said,
190
517000
2000
Thomas Edison từng nói rằng,
08:51
"We don't know one percent of one millionth
191
519000
2000
"Chúng ta không biết được
1 phần của 1 triệu
1 phần của 1 triệu
08:53
about anything."
192
521000
2000
của bất cứ thứ gì."
08:55
And I've come to the conclusion --
193
523000
3000
Và tôi đã đi đến kết luận
08:58
because you've asked this other question, "What's another thing you can't see?"
194
526000
3000
vì ta hay hỏi câu này. "Còn gì nữa
mà chúng ta chưa thấy?"
mà chúng ta chưa thấy?"
09:01
The point, most of us. What's the point?
195
529000
3000
Ý nghĩa, hầu hết chúng ta đều không thấy.
Ý nghĩa là gì?
Ý nghĩa là gì?
09:04
(Laughter)
196
532000
3000
(cười)
09:07
(Applause)
197
535000
1000
(vỗ tay)
09:08
You can't see a point. It's by definition dimensionless,
198
536000
3000
Bạn không thể thấy được ý nghĩa.
Về cơ bản, nó vô dạng
Về cơ bản, nó vô dạng
09:11
like an electron, oddly enough.
199
539000
3000
như điện vậy, kì lạ thay
09:14
But the point, what I've got it down to,
200
542000
3000
Nhưng ý nghĩa, theo tôi đến cuối cùng
09:17
is there are only two questions really worth asking.
201
545000
2000
chỉ có 2 câu đáng được hỏi, là
09:19
"Why are we here?" and "What should we do about it while we are?
202
547000
5000
"Tại sao chúng ta tồn tại?" và "Chúng ta
nên làm gì khi chúng ta vẫn còn tồn tại?
nên làm gì khi chúng ta vẫn còn tồn tại?
09:24
And to help you, I've got two things to leave you with, from two great philosophers,
203
552000
5000
Để các bạn hiểu rõ hơn, tôi có 2 điều nữa
muốn gửi gắm, từ 2 nhà triết học vĩ đại
muốn gửi gắm, từ 2 nhà triết học vĩ đại
09:29
perhaps two of the greatest philosopher thinkers of the 20th century,
204
557000
3000
có lẽ là 2 trong số những nhà triết học
vĩ đại nhất thế kỉ 20
vĩ đại nhất thế kỉ 20
09:32
one a mathematician and an engineer, and the other a poet.
205
560000
3000
một người là một nhà toán học và kĩ sư,
người còn lại là nhà thơ
người còn lại là nhà thơ
09:35
The first is Ludwig Wittgenstein who said,
206
563000
4000
Đầu tiên là Ludwig Wittgenstein,
ông đã nói rằng
ông đã nói rằng
09:39
"I don't know why we are here.
207
567000
2000
"Tôi không biết tại sao chúng ta tồn tại
09:41
But I'm pretty sure it's not in order to enjoy ourselves."
208
569000
3000
nhưng tôi khá chắc là không phải để tận
hưởng bản thân ta."
hưởng bản thân ta."
09:44
(Laughter)
209
572000
6000
(cười)
09:50
He was a cheerful bastard wasn't he?
210
578000
2000
Ông ta quả là một người
lạc quan vui vẻ nhỉ
lạc quan vui vẻ nhỉ
09:52
(Laughter)
211
580000
3000
(cười)
09:55
And secondly and lastly, W.H. Auden,
212
583000
2000
Cuối cùng nhưng cũng vô cùng quan trọng,
W.H.Auden,
W.H.Auden,
09:57
one of my favorite poets, who said,
213
585000
2000
một trong những nhà thơ yêu thích của tôi,
đã nói rằng
đã nói rằng
09:59
"We are here on earth
214
587000
3000
"Chúng ta tồn tại trên Trái Đất
10:02
to help others.
215
590000
2000
là để giúp đỡ những người khác
10:04
What the others are here for, I've no idea."
216
592000
3000
Còn những người khác ở đây làm gì,
tôi cũng không biết nữa."
tôi cũng không biết nữa."
10:07
(Laughter)
217
595000
2000
(cười)
10:09
(Applause)
218
597000
7000
(vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - ProducerJohn Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.
Why you should listen
John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).
Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.
John Lloyd | Speaker | TED.com