ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.

Why you should listen

John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).

Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.

More profile about the speaker
John Lloyd | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2009

John Lloyd: An inventory of the invisible

Filmed:
1,233,857 views

Nature's mysteries meet tack-sharp wit in this hilarious, 10-minute mix of quips and fun lessons, as comedian, writer and TV man John Lloyd plucks at the substance of several things not seen.
- Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So the questioncâu hỏi is, what is invisiblevô hình?
0
0
5000
Câu hỏi ngày hôm nay, vô hình là gì?
00:17
There is more of it than you think, actuallythực ra.
1
5000
3000
Thật sự thì nó bao gồm
nhiều thứ hơn bạn nghĩ
00:20
Everything, I would say. Everything that mattersvấn đề
2
8000
3000
Theo tôi thì nó là mọi thứ.
Những thứ có ý nghĩa.
00:23
exceptngoại trừ everymỗi thing and exceptngoại trừ mattervấn đề.
3
11000
6000
ngoại trừ tất cả mọi thứ
và ngoại trừ ý nghĩa.
00:29
We can see mattervấn đề. But we can't see what's the mattervấn đề.
4
17000
4000
Chúng ta có thể hiểu ý nghĩa
nhưng không thể thấy được cái gì ý nghĩa
00:33
As in this cryptickhó hiểu sentencecâu I foundtìm in The GuardianNgười giám hộ recentlygần đây:
5
21000
5000
Như trong một câu mà tôi tìm
được trong ô chữ The Guardian gần đây
00:38
"The marriagekết hôn sufferedchịu đựng a setbacktrở ngại in 1965,
6
26000
3000
"Cuộc hôn nhân gặp phải vấn đề khó khăn
vào năm 1965
00:41
when the husbandngười chồng was killedbị giết by the wifengười vợ."
7
29000
3000
khi người chồng bị sát hại bởi người vợ."
00:44
(LaughterTiếng cười)
8
32000
3000
(cười)
Có cả một thế giới vô hình ở đó đúng không
00:47
There's a worldthế giới of invisibilitytàng hình there, isn't there?
9
35000
2000
00:49
(LaughterTiếng cười)
10
37000
2000
(cười)
00:51
So, we can see the starssao and the planetsnhững hành tinh,
11
39000
2000
Chúng ta có thể thấy được các
ngôi sao và hành tinh
00:53
but we can't see what holdsgiữ them apartxa nhau
12
41000
3000
nhưng ta không thể thấy được điều gì đẩy chúng xa khỏi nhau
00:56
or what drawsrút ra them togethercùng với nhau.
13
44000
2000
hay cái gì hút chúng lại
00:58
With mattervấn đề, as with people, we see only the skinda of things.
14
46000
3000
Với ý nghĩa trong mỗi người, chúng ta
chỉ có thể thấy được bề nổi của họ
01:01
We can't see into the engineđộng cơ roomphòng.
15
49000
2000
Ta không thể nhìn vào phòng điều khiển
01:03
We can't see what makeslàm cho people tickđánh dấu, at leastít nhất not withoutkhông có difficultykhó khăn.
16
51000
3000
Ta không biết được điều gì làm họ tức giận
mà không trải qua một vài khó khăn.
01:06
And the closergần hơn we look at anything, the more it disappearsbiến mất.
17
54000
4000
Càng nhìn gần, mọi thứ càng biến mất.
Thực ra nếu bạn nhìn một thứ thật gần
01:10
In factthực tế, if you look really closelychặt chẽ at stuffđồ đạc,
18
58000
2000
01:12
if you look at the basiccăn bản substructurehàng of mattervấn đề,
19
60000
2000
nhìn vào cấu trúc cơ bản của vấn đề
01:14
there isn't anything there.
20
62000
2000
thì lại chẳng có gì ở đó cả
01:16
ElectronsĐiện tử disappearbiến mất in a kindloại of fuzzlông tơ,
21
64000
2000
electron biến mất một cách nhanh chóng
01:18
and there is only energynăng lượng. And you can't see energynăng lượng.
22
66000
5000
chỉ còn lại năng lượng.
Mà ta lại không thể thấy được năng lượng.
01:23
So everything that mattersvấn đề, that's importantquan trọng, is invisiblevô hình.
23
71000
3000
Những thứ quan trọng, có ý nghĩa,
đều vô hình
01:26
One slightlykhinh bỉ sillyngớ ngẩn thing that's invisiblevô hình
24
74000
3000
Một thứ hơi ngớ ngẩn và vô hình nữa
01:29
is this storycâu chuyện, which is invisiblevô hình to you.
25
77000
2000
là câu chuyện này,
nó vô hình trong mắt các bạn
01:31
And I'm now going to make it visiblecó thể nhìn thấy to you in your mindstâm trí.
26
79000
3000
Và bây giờ tôi sẽ làm cho nó hữu hình
trong tâm trí bạn
01:34
It's about an M.P. calledgọi là GeoffreyGeoffrey DickensDickens.
27
82000
4000
Câu chuyện này kể về một nghị sĩ
tên là Geoffrey Dickens
01:38
The latemuộn GeoffreyGeoffrey DickensDickens, M.P. was attendingtham dự a feteFête in his constituencybầu cử.
28
86000
3000
Geoffrey Dickens, ngài nghị sĩ đó trong
một lần dự buổi lễ của thành phố
01:41
WhereverBất cứ nơi nào he wentđã đi, at everymỗi stallgian hàng he stoppeddừng lại he was closelychặt chẽ followedtheo sau
29
89000
3000
Bất kì nơi nào ông ta đi, mỗi quầy hàng
ông ta dừng lại
01:44
by a devotedhết lòng smilingmỉm cười womanđàn bà of indescribablekhông thể miêu tả uglinesssự xấu đi.
30
92000
3000
ông ta đều bị một người phụ nữ vô cùng
xấu xí luôn mỉm cười bám theo
01:47
(LaughterTiếng cười)
31
95000
2000
(cười)
01:49
Try as he mightcó thể, he couldn'tkhông thể get away from her.
32
97000
2000
Dù cố gắng ông cũng không thể thoát khỏi cô ta.
01:51
A fewvài daysngày latermột lát sau he receivednhận a letterlá thư from a constituentthành phần
33
99000
2000
Một vài ngày sau, ông ta nhận được thư từ
một cử tri
01:53
sayingnói how much she admiredngưỡng mộ him,
34
101000
2000
kể rằng cô ta hâm mộ ông nhiều
như thế nào
01:55
had metgặp him at a feteFête and askinghỏi for a signedký kết photographảnh chụp.
35
103000
3000
cô đã gặp ông ở buổi lễ và xin ông cho cô
một tấm ảnh kèm chữ kí
01:58
After her nameTên, writtenbằng văn bản in bracketschân đế was the aptapt descriptionsự miêu tả, horsecon ngựa faceđối mặt.
36
106000
5000
Ngay sau tên cô ấy là phần biệt danh
thích hợp để miêu tả được ghi là Mặt Ngựa
02:03
(LaughterTiếng cười)
37
111000
1000
(cười)
02:04
"I've misjudgedcó tư tưởng sai this womenđàn bà," thought MrMr. DickensDickens.
38
112000
2000
"Tôi đã đánh giá sai người phụ nữ này"
Ông Dickens nghĩ.
02:06
"Not only is she awareý thức of her physicalvật lý repulsivenessrepulsiveness,
39
114000
3000
"Không chỉ cô ta nhận thức được vẻ bề
ngoài xấu xí của mình
02:09
she turnslượt it to her advantagelợi thế.
40
117000
2000
cô ấy xem nó như một lợi thế
02:11
A photohình chụp is not enoughđủ."
41
119000
2000
Một bức ảnh là không đủ."
02:13
So he wentđã đi out and boughtđã mua a plasticnhựa framekhung to put the photographảnh chụp in.
42
121000
3000
Ông ta mua một cái khung hình và
lồng tấm hình vào.
02:16
And on the photographảnh chụp, he wroteđã viết with a flourishhưng thịnh,
43
124000
2000
Và trên tấm hình, ông ta ghi táo bạo rằng
02:18
"To HorseCon ngựa FaceKhuôn mặt, with love from GeoffreyGeoffrey DickensDickens, M.P."
44
126000
5000
"Tặng Mặt Ngựa, thân gửi từ Geoffrey
Dickens, Nghị sĩ"
02:23
After it had been sentgởi off, his secretaryThư ký said to him,
45
131000
2000
Sau khi lá thư được gửi đi, thư kí ông hỏi
02:25
"Did you get that letterlá thư from the womanđàn bà at the feteFête?
46
133000
2000
"Ngài đã đọc lá thư từ người phụ nữ ở lễ hội chưa?
02:27
I wroteđã viết HorseCon ngựa FaceKhuôn mặt on her, so you'dbạn muốn remembernhớ lại who she was."
47
135000
4000
Tôi ghi Mặt Ngựa lên đó để ngài có thể nhớ
được cô ấy là ai"
02:31
(LaughterTiếng cười)
48
139000
6000
(cười)
02:37
I betcá cược he thought he wishedmong muốn he was invisiblevô hình, don't you?
49
145000
2000
Tôi cá là ông ta ước ông ta có thể
biến mất
02:39
(LaughterTiếng cười)
50
147000
2000
(cười)
02:41
So, one of the interestinghấp dẫn things about invisibilitytàng hình
51
149000
2000
Một trong những điều thú vị về sự vô hình
02:43
is that things that we can't see
52
151000
2000
là những thứ chúng ta không thể nhìn thấy
02:45
we alsocũng thế can't understandhiểu không.
53
153000
2000
ta cũng không thể hiểu được nó
02:47
GravityLực hấp dẫn is one thing that we can't see
54
155000
2000
Trọng lực là một thứ ta không thể thấy
02:49
and which we don't understandhiểu không.
55
157000
2000
và ta cũng không thể hiểu
02:51
It's the leastít nhất understoodhiểu of all the fourbốn fundamentalcăn bản forceslực lượng,
56
159000
2000
Nó là cái ta ít hiểu mơ hồ nhất trong
bốn lực cơ bản
02:53
and the weakestyếu nhất.
57
161000
2000
và nó cũng là lực yếu nhất
02:55
And nobodykhông ai really knowsbiết what it is or why it's there.
58
163000
2000
Và không ai biết nó là gì hay
tại sao nó lại tồn tại.
02:57
For what it's worthgiá trị, SirThưa ngài IsaacIsaac NewtonNewton, the greatestvĩ đại nhất scientistnhà khoa học who ever livedđã sống,
59
165000
3000
Isaac Newton, nhà khoa học vĩ đại
nhất mọi thời đại
03:00
he thought JesusChúa Giêsu cameđã đến to EarthTrái đất specificallyđặc biệt to operatevận hành the leversđòn bẩy of gravitynghiêm trọng.
60
168000
5000
đã nghĩ rằng Chúa hạ thế chỉ để điều chỉnh
lực hấp dẫn
03:05
That's what he thought he was there for.
61
173000
2000
Đó là việc ông nghĩ Chúa hạ thế để làm
03:07
So, brightsáng guy, could be wrongsai rồi on that one, I don't know.
62
175000
3000
Vâng, một nhà khoa học thông minh, có thể
đã sai ở đây, tôi không chắc
03:10
(LaughterTiếng cười)
63
178000
2000
(cười)
03:12
ConsciousnessÝ thức. I see all your faceskhuôn mặt.
64
180000
2000
Ý thức. Tôi nhìn thấy mặt các bạn
03:14
I have no ideaý kiến what any of you are thinkingSuy nghĩ. Isn't that amazingkinh ngạc?
65
182000
3000
Nhưng tôi không thể biết được bất kì ai
đang nghĩ gì.
03:17
Isn't that incredibleđáng kinh ngạc that we can't readđọc eachmỗi other'sKhác mindstâm trí?
66
185000
3000
Không phải tuyệt sao khi chúng ta
không thể đọc được suy nghĩ của nhau
03:20
But we can touchchạm eachmỗi other, tastenếm thử eachmỗi other perhapscó lẽ, if we get closegần enoughđủ.
67
188000
4000
Nhưng chúng ta có thể chạm vào nhau, thậm
chí nếm nhau nếu ta tới đủ gần
03:24
But we can't readđọc eachmỗi other'sKhác mindstâm trí. I find that quitekhá astonishingkinh ngạc.
68
192000
3000
Nhưng ta không thể đọc được suy nghĩ của
nhau. Tôi thấy điều đó vô cùng thú vị
03:27
In the SufiSufi faithđức tin, this great MiddleTrung EasternĐông religiontôn giáo,
69
195000
4000
Đạo Sufi ở khu vực Trung Đông,
03:31
which some claimyêu cầu is the routelộ trình of all religionstôn giáo,
70
199000
2000
đôi khi được cho là cội rễ của tất cả các đạo
03:33
SufiSufi mastersThạc sĩ are all telepathstelepaths, so they say.
71
201000
5000
Những thầy tu Sufi đều được cho rằng họ
có khả năng ngoại cảm
03:38
But theirhọ mainchủ yếu exercisetập thể dục of telepathytelepathy
72
206000
2000
Nhưng chủ yếu những gì họ làm với
khả năng đó
03:40
is to sendgửi out powerfulquyền lực signalstín hiệu to the restnghỉ ngơi of us that it doesn't existhiện hữu.
73
208000
5000
là làm cho chúng ta tin rằng ngoại cảm
không hề có thật
03:45
So that's why we don't think it existstồn tại,
74
213000
2000
Và đó là lí do ta không tin nó tồn tại
03:47
the SufiSufi mastersThạc sĩ workingđang làm việc on us.
75
215000
3000
vì năng lực của những thầy tu Sufi đang
ảnh hưởng tới ta
03:50
In the questioncâu hỏi of consciousnessý thức
76
218000
2000
Trong những câu hỏi về tiềm thức
03:52
and artificialnhân tạo intelligenceSự thông minh,
77
220000
2000
và trí tuệ nhân tạo
03:54
artificialnhân tạo intelligenceSự thông minh has really, like the studyhọc of consciousnessý thức,
78
222000
2000
trí tuệ nhân tạo, cũng như với quá trình
tìm hiểu về tiềm thức
03:56
gottennhận nowherehư không. We have no ideaý kiến how consciousnessý thức workscông trinh.
79
224000
3000
chúng không đi đến đâu cả. Ta không hề
biết cách tiềm thức hoạt động ra sao
03:59
With artificialnhân tạo intelligenceSự thông minh, not only have they not createdtạo artificialnhân tạo intelligenceSự thông minh,
80
227000
4000
Còn trí tuệ nhân tạo, không chỉ họ
chưa thể phát minh ra nó
04:03
they haven'tđã không yetchưa createdtạo artificialnhân tạo stupiditysự ngu ngốc.
81
231000
3000
mà họ còn chưa thể phát minh ra
ngu dốt nhân tạo
04:06
(LaughterTiếng cười)
82
234000
5000
(cười)
04:11
The lawspháp luật of physicsvật lý: invisiblevô hình, eternalvĩnh cửu, omnipresentcó mặt khắp nơi, all-powerfulmạnh mẽ.
83
239000
4000
Những định luật vật lý: vô hình, vĩnh cửu,
bất định, toàn năng
04:15
RemindNhắc nhở you of anyonebất kỳ ai?
84
243000
2000
Có gợi nhớ bạn đến ai không?
04:17
InterestingThú vị. I'm, as you can guessphỏng đoán,
85
245000
2000
Rất thú vị. Tôi, như mọi người có thể
đoán được
04:19
not a materialistmaterialist, I'm an immaterialistimmaterialist.
86
247000
2000
tôi không theo chủ nghĩa vật chất
tôi theo chủ nghĩa phi vật chất
04:21
And I've foundtìm a very usefulhữu ích newMới wordtừ, ignosticignostic. Okay?
87
249000
3000
Tôi đã tìm được một từ mới phù hợp.
Vô thần.
04:24
I'm an ignosticignostic.
88
252000
2000
Tôi là một người theo thuyết vô thần
04:26
I refusetừ chối to be drawnrút ra on the questioncâu hỏi of whetherliệu God existstồn tại,
89
254000
3000
Tôi không thích tự hỏi rằng Chúa
có tồn tại hay không
04:29
untilcho đến somebodycó ai properlyđúng definesđịnh nghĩa the termsđiều kiện.
90
257000
3000
cho đến khi có người định nghĩa
cụm từ đó cụ thể
04:32
(LaughterTiếng cười)
91
260000
3000
(cười)
04:35
AnotherKhác thing we can't see is the humanNhân loại genomebộ gen.
92
263000
3000
Một thứ khác chúng ta không thể thấy
là bộ gen người
04:38
And this is increasinglyngày càng peculiarkỳ dị,
93
266000
3000
Và một điểu vô cùng đặc biệt là
04:41
because about 20 yearsnăm agotrước, when they startedbắt đầu delvingdelving into the genomebộ gen,
94
269000
5000
khoảng 20 năm trước, khi bắt đầu đào sâu
vào bộ gen người
04:46
they thought it would probablycó lẽ containchứa around 100,000 genesgen.
95
274000
3000
họ nghĩ chắc nó chứa khoảng 100.000 gen
04:49
GeneticistsNhà di truyền học will know this, but everymỗi yearnăm sincekể từ,
96
277000
2000
các nhà di truyển học sẽ biết đều này,
mỗi năm nghiên cứu
04:51
it's been revisedSửa đổi downwardsquay xuoáng phía döôùi.
97
279000
2000
số lượng đó đều bị giảm xuống
04:53
We now think there are likelycó khả năng to be only just over 20,000
98
281000
3000
Bây giờ chúng ta cho rằng chỉ
có khoảng hơn 20.000 gen
04:56
genesgen in the humanNhân loại genomebộ gen.
99
284000
2000
trong bộ gen người
04:58
This is extraordinarybất thường. Because ricecơm -- get this --
100
286000
3000
Đây là một điều vô cùng thần kì.
Vì trong gạo - nghe nhé
05:01
ricecơm is knownnổi tiếng to have 38 thousandnghìn genesgen.
101
289000
4000
trong gạo được biết có tới 38.000 gen
05:05
PotatoesKhoai tây, potatoeskhoai tây have 48 chromosomesnhiễm sắc thể. Do you know that?
102
293000
5000
Khoai tây, khoai tây có 48 nhiễm sắc thể.
Bạn có biết điều đó không?
05:10
Two more than people,
103
298000
2000
Nhiều hơn con người đế hai nhiễm sắc thể
05:12
and the sametương tự as a gorillaGorilla.
104
300000
2000
Và bằng với một con gorila
05:14
(LaughterTiếng cười)
105
302000
2000
(cười)
05:16
You can't see these things, but they are very strangekỳ lạ.
106
304000
3000
Ta không thể thấy những cái này, nhưng
nó vô cùng kì lạ
05:19
(LaughterTiếng cười)
107
307000
2000
(cười)
05:21
The starssao by day. I always think that's fascinatinghấp dẫn.
108
309000
3000
Những ngôi sao vào ban ngày. Tôi luôn thấy
chúng vô cùng thú vị
05:24
The universevũ trụ disappearsbiến mất.
109
312000
2000
Cả vũ trụ biến mất.
05:26
The more lightánh sáng there is, the lessít hơn you can see.
110
314000
3000
Càng nhiều ánh sáng, ta càng thấy ít đi.
05:29
Time, nobodykhông ai can see time.
111
317000
2000
Thời gian, không ai có thể thấy thời gian
05:31
I don't know if you know this. ModernHiện đại physicsvật lý,
112
319000
2000
Không biết các bạn biết điều này không,
trong vật lý hiện đại
05:33
there is a biglớn movementphong trào in modernhiện đại physicsvật lý
113
321000
2000
có một bước tiến lớn trong vật lý hiện đại
05:35
to decidequyết định that time doesn't really existhiện hữu,
114
323000
2000
đã chỉ ra rằng thời gian không tồn tại
05:37
because it's too inconvenientbất tiện for the figuressố liệu.
115
325000
3000
vì nó quá bất tiện cho những con số.
05:40
It's much easierdễ dàng hơn if it's not really there.
116
328000
2000
Sẽ dễ dàng hơn nếu nó không tồn tại.
05:42
You can't see the futureTương lai, obviouslychắc chắn.
117
330000
2000
Ta không thể nhìn thấy tương lai,
hiển nhiên
05:44
And you can't see the pastquá khứ, exceptngoại trừ in your memoryký ức.
118
332000
3000
Ta cũng không thể nhìn thấy quá khứ,
ngoại trừ trong trí nhớ ta
05:47
One of the interestinghấp dẫn things about the pastquá khứ is
119
335000
2000
Một trong những điều thú vị về quá khứ là
05:49
you particularlyđặc biệt can't see. My sonCon trai askedyêu cầu me this the other day,
120
337000
3000
ta không thể thấy được nó. Một ngày nọ
con trai tôi hỏi tôi,
05:52
he said, "DadCha, can you remembernhớ lại what I was like when I was two?"
121
340000
2000
"Cha có nhớ được con như thế
nào năm con 2 tuổi không?"
05:54
And I said, "Yes." And he said, "Why can't I?"
122
342000
3000
Và tôi trả lời, "Có", và nó lại hỏi,
"Vậy sao con không nhớ?"
05:57
Isn't that extraordinarybất thường? You cannotkhông thể remembernhớ lại
123
345000
2000
Quả là vô cùng thú vị, ta không thể nhớ
05:59
what happenedđã xảy ra to you earliersớm hơn than the agetuổi tác of two or threesố ba,
124
347000
3000
những chuyện xảy ra trước năm ta
2 hay 3 tuổi
06:02
which is great newsTin tức for psychoanalystspsychoanalysts,
125
350000
2000
và đó là điều tốt cho các nhà tâm lý học
06:04
because otherwisenếu không thì they'dhọ muốn be out of a jobviệc làm.
126
352000
2000
họ sẽ chẳng có việc làm nếu ta nhớ được
06:06
Because that's where all the stuffđồ đạc happensxảy ra
127
354000
3000
Vì hiển nhiên đó là thời gian
mà mọi thứ quan trọng xảy ra
06:09
(LaughterTiếng cười)
128
357000
2000
(cười)
06:11
that makeslàm cho you who you are.
129
359000
3000
đó là điều làm nên con người ta
06:14
AnotherKhác thing you can't see is the gridlưới on which we hangtreo.
130
362000
3000
Một điều khác ta không thể thấy là những
thứ ta đang bám vào
06:17
This is fascinatinghấp dẫn. You probablycó lẽ know, some of you,
131
365000
3000
Đây là một điều rất thú vị, vài người
trong các bạn hẳn sẽ biết điều này
06:20
that cellstế bào are continuallyliên tục renewedgia hạn. You can see it in skinda and this kindloại of stuffđồ đạc.
132
368000
3000
các tế bào luôn tự làm mới. Bạn có thể
thấy điều đó qua da và
một vài hiện tượng khác như
06:23
SkinDa flakesmảnh off, hairslông growlớn lên, nailsmóng tay, that kindloại of stuffđồ đạc.
133
371000
4000
da bị tróc ra, tóc mọc dài,
móng tay dài ra, vân vân
06:27
But everymỗi celltế bào in your bodythân hình is replacedthay thế at some pointđiểm.
134
375000
3000
Mọi tế bào trong cơ thể bạn đều được làm
mới vào một thời điểm nhất định
06:30
TasteHương vị budschồi, everymỗi 10 daysngày or so.
135
378000
2000
Vị giác sẽ khác đi sau mỗi 10 ngày
06:32
LiversGan and internalbên trong organsbộ phận cơ thể sortsắp xếp of take a bitbit longerlâu hơn. A spinexương sống takes severalmột số yearsnăm.
136
380000
4000
Gan và các nội tạng khác thường mất lâu
hơn. Xương sống thì cần vài năm
06:36
But at the endkết thúc of sevenbảy yearsnăm, not one celltế bào in your bodythân hình
137
384000
4000
Nhưng cứ mỗi 7 năm, không một tế bào nào
trong cơ thể bạn
06:40
remainsvẫn còn from what was there sevenbảy yearsnăm agotrước.
138
388000
3000
vẫn tồn tại, chúng đều được thay mới
06:43
The questioncâu hỏi is, who, then, are we?
139
391000
2000
Và câu hỏi được đặt ra là,
khi đó, chúng ta là ai?
06:45
What are we? What is this thing that we hangtreo on,
140
393000
3000
Chúng ta là ai? Thứ chúng ta đang bám
víu vào
06:48
that is actuallythực ra us?
141
396000
4000
đó có thật sự là ta không?
06:52
Okay. AtomsNguyên tử, you can't see them.
142
400000
2000
Tiếp tục, nguyên tử. Ta không thể thấy chúng
06:54
NobodyKhông ai ever will. They're smallernhỏ hơn than the wavelengthbước sóng of lightánh sáng.
143
402000
3000
Không ai có thể thấy chúng. Chúng nhỏ hơn
cả bước sóng ánh sáng
06:57
GasKhí, you can't see that.
144
405000
2000
Ga. ta không thể thấy nó.
06:59
InterestingThú vị. SomebodyAi đó mentionedđề cập 1600 recentlygần đây.
145
407000
2000
À, một ai đó vừa nhắc đến 1600 gần đây
07:01
GasKhí was inventedphát minh in 1600
146
409000
2000
Ga được phát minh ra năm 1600
07:03
by a DutchHà Lan chemistnhà hóa học calledgọi là VanVan HelmontHelmont.
147
411000
3000
bởi một người Hà Lan tên Van Helmont
07:06
It's said to be the mostphần lớn successfulthành công ever inventionsự phát minh
148
414000
3000
nó được cho là phát minh vị đại nhất
07:09
of a wordtừ by a knownnổi tiếng individualcá nhân.
149
417000
2000
do một cá nhân tự tìm ra.
07:11
QuiteKhá good. He alsocũng thế inventedphát minh a wordtừ calledgọi là "blasBlas,"
150
419000
3000
Rất hay. Ông cũng nghĩ ra từ "blas"
07:14
meaningÝ nghĩa astralAstral radiationsự bức xạ.
151
422000
2000
ý là bức xạ của vì sao
07:16
Didn't catchbắt lấy on, unfortunatelykhông may.
152
424000
2000
không được phổ biến lắm, tiếc thay.
07:18
(LaughterTiếng cười)
153
426000
2000
(cười)
07:20
But well donelàm xong, him.
154
428000
2000
Nhưng làm tốt lắm, ông bạn.
07:22
(LaughterTiếng cười)
155
430000
1000
(cười)
07:23
There is so manynhiều things that -- LightÁnh sáng.
156
431000
3000
Vẫn còn rất nhiều thứ - Ánh sáng chẳng hạn
07:26
You can't see lightánh sáng. When it's darktối, in a vacuumKhoảng chân không,
157
434000
3000
Ta không thể thấy ánh sáng. Khi trong
một khoảng không tối
07:29
if a personngười shinestỏa sáng a beamchùm of lightánh sáng straightthẳng acrossbăng qua your eyesmắt,
158
437000
3000
nếu ta chiếu 1 chùm tia sáng thẳng ngang
qua mắt.
07:32
you won'tsẽ không see it. SlightlyMột chút technicalkỹ thuật, some physicistsnhà vật lý will disagreekhông đồng ý with this.
159
440000
3000
ta sẽ không thấy ánh sáng. Về mặt nguyên
lí thì vài nhà khoa học sẽ không đồng tình
07:35
But it's oddlẻ that you can't see the beamchùm of lightánh sáng,
160
443000
2000
Nhưng thật kì lạ khi ta không thể thấy
một tia sáng,
07:37
you can only see what it hitslượt truy cập.
161
445000
2000
ta chỉ chỉ có thể thấy vật mà nó chiếu vào.
07:39
I find that extraordinarybất thường, not to be ablecó thể to see lightánh sáng,
162
447000
2000
Tôi thấy điều đó thật là thú vị, ta không
thể thấy ánh sáng
07:41
not to be ablecó thể to see darknessbóng tối.
163
449000
2000
nhưng có thể thấy bóng tối
07:43
ElectricityĐiện, you can't see that.
164
451000
2000
Điện, ta không thể thấy nó.
07:45
Don't let anyonebất kỳ ai tell you they understandhiểu không electricityđiện.
165
453000
2000
Đừng để ai nói bạn họ hiểu được điện.
07:47
They don't. NobodyKhông ai knowsbiết what it is.
166
455000
2000
Họ không hiểu, Không ai biết nó là gì.
07:49
(LaughterTiếng cười)
167
457000
1000
(cười)
07:50
You probablycó lẽ think the electronsđiện tử in an electricđiện wiredây điện
168
458000
2000
Bạn có thể nghĩ rằng electron
trong dây điện
07:52
movedi chuyển instantaneouslyngay lập tức down a wiredây điện, don't you, at the speedtốc độ of lightánh sáng
169
460000
3000
chuyển động không ngừng trong sợi dây,
với vận tốc ánh sáng
07:55
when you turnxoay the lightánh sáng on. They don't.
170
463000
2000
khi bạn bật đèn lên.
Thực ra thì không
07:57
ElectronsĐiện tử bumblekêu vo vo down the wiredây điện,
171
465000
2000
Electron chạy từ từ va đập
vào thành sợi dây,
07:59
about the speedtốc độ of spreadingtruyền bá honeymật ong, they say.
172
467000
3000
cỡ tốc độ của mật ong đang chảy
08:02
(LaughterTiếng cười)
173
470000
2000
(cười)
08:04
GalaxiesThiên Hà, 100 billiontỷ of them estimatedước tính in the universevũ trụ.
174
472000
3000
Dãy ngân hà, có khoảng 100 tỉ dãy trong
vũ trụ
08:07
100 billiontỷ. How manynhiều can we see? FiveNăm.
175
475000
3000
100 tỉ. Và chúng ta chỉ có thể thấy được 5
08:10
FiveNăm out of the 100 billiontỷ galaxiesthiên hà, with the nakedtrần truồng eyemắt,
176
478000
3000
5 trong 100 tỉ, với con mắt thường
08:13
and one of them is quitekhá difficultkhó khăn to see unlesstrừ khi you've got very good eyesightthị giác.
177
481000
4000
và một trong số chúng khá là khó để
thấy trừ khi bạn có một tầm nhìn cực tốt
08:17
RadioĐài phát thanh wavessóng biển. There's anotherkhác thing.
178
485000
2000
Sóng Radio. Có một điều khác ở đây.
08:19
HeinrichHeinrich HertzHertz, when he discoveredphát hiện ra radioradio wavessóng biển in 1887,
179
487000
3000
Heinrich Hertz, khi ông phát hiện ra sóng
radio năm 1887,
08:22
he calledgọi là them radioradio wavessóng biển because they radiatedbức xạ.
180
490000
2000
ông gọi nó là sóng radio vì chúng có thể
bức xạ
08:24
And somebodycó ai said to him,
181
492000
3000
Và một người nào đó hỏi ông
08:27
"Well what's the pointđiểm of these, HeinrichHeinrich?
182
495000
2000
"Vậy nó có thể làm được gì, Heirich?
08:29
What's the pointđiểm of these radioradio wavessóng biển that you've foundtìm?"
183
497000
3000
Cái sóng radio mà ông vừa tìm ra
có thể làm được gì?"
08:32
And he said, "Well, I've no ideaý kiến.
184
500000
2000
Ông ta trả lời, "Ờ thì,
tôi cũng không biết nữa
08:34
But I guessphỏng đoán somebodycó ai will find a use for them somedaymột ngày nào đó."
185
502000
3000
Nhưng tôi nghĩ ai đó sẽ tìm ra
mục đích của nó sớm thôi."
08:37
And that's what they do, radioradio. That's what they discoveredphát hiện ra.
186
505000
4000
Và công dụng của nó là làm radio,
đó là thứ họ đã khám phá ra.
08:41
AnywayDù sao, so the biggestlớn nhất thing
187
509000
3000
Và điều quan trọng nhất,
08:44
that's invisiblevô hình to us is what we don't know.
188
512000
2000
thứ vô hình với chúng ta là thứ
ta không biết đến
08:46
It is incredibleđáng kinh ngạc how little we know.
189
514000
3000
Thật kì diệu là vốn hiểu biết
của ta ít ỏi đế thế nào
08:49
ThomasThomas EdisonEdison onceMột lần said,
190
517000
2000
Thomas Edison từng nói rằng,
08:51
"We don't know one percentphần trăm of one millionthtriệu
191
519000
2000
"Chúng ta không biết được
1 phần của 1 triệu
08:53
about anything."
192
521000
2000
của bất cứ thứ gì."
08:55
And I've come to the conclusionphần kết luận --
193
523000
3000
Và tôi đã đi đến kết luận
08:58
because you've askedyêu cầu this other questioncâu hỏi, "What's anotherkhác thing you can't see?"
194
526000
3000
vì ta hay hỏi câu này. "Còn gì nữa
mà chúng ta chưa thấy?"
09:01
The pointđiểm, mostphần lớn of us. What's the pointđiểm?
195
529000
3000
Ý nghĩa, hầu hết chúng ta đều không thấy.
Ý nghĩa là gì?
09:04
(LaughterTiếng cười)
196
532000
3000
(cười)
09:07
(ApplauseVỗ tay)
197
535000
1000
(vỗ tay)
09:08
You can't see a pointđiểm. It's by definitionĐịnh nghĩa dimensionlessNewton,
198
536000
3000
Bạn không thể thấy được ý nghĩa.
Về cơ bản, nó vô dạng
09:11
like an electronđiện tử, oddlykỳ quặc enoughđủ.
199
539000
3000
như điện vậy, kì lạ thay
09:14
But the pointđiểm, what I've got it down to,
200
542000
3000
Nhưng ý nghĩa, theo tôi đến cuối cùng
09:17
is there are only two questionscâu hỏi really worthgiá trị askinghỏi.
201
545000
2000
chỉ có 2 câu đáng được hỏi, là
09:19
"Why are we here?" and "What should we do about it while we are?
202
547000
5000
"Tại sao chúng ta tồn tại?" và "Chúng ta
nên làm gì khi chúng ta vẫn còn tồn tại?
09:24
And to help you, I've got two things to leaverời khỏi you with, from two great philosophersnhà triết học,
203
552000
5000
Để các bạn hiểu rõ hơn, tôi có 2 điều nữa
muốn gửi gắm, từ 2 nhà triết học vĩ đại
09:29
perhapscó lẽ two of the greatestvĩ đại nhất philosophernhà triết học thinkersnhà tư tưởng of the 20ththứ centurythế kỷ,
204
557000
3000
có lẽ là 2 trong số những nhà triết học
vĩ đại nhất thế kỉ 20
09:32
one a mathematiciannhà toán học and an engineerkỹ sư, and the other a poetnhà thơ.
205
560000
3000
một người là một nhà toán học và kĩ sư,
người còn lại là nhà thơ
09:35
The first is LudwigLudwig WittgensteinWittgenstein who said,
206
563000
4000
Đầu tiên là Ludwig Wittgenstein,
ông đã nói rằng
09:39
"I don't know why we are here.
207
567000
2000
"Tôi không biết tại sao chúng ta tồn tại
09:41
But I'm prettyđẹp sure it's not in ordergọi món to enjoythưởng thức ourselveschúng ta."
208
569000
3000
nhưng tôi khá chắc là không phải để tận
hưởng bản thân ta."
09:44
(LaughterTiếng cười)
209
572000
6000
(cười)
09:50
He was a cheerfulvui lòng bastardđồ khốn wasn'tkhông phải là he?
210
578000
2000
Ông ta quả là một người
lạc quan vui vẻ nhỉ
09:52
(LaughterTiếng cười)
211
580000
3000
(cười)
09:55
And secondlythứ nhì and lastlycuối cùng, W.H. AudenAuden,
212
583000
2000
Cuối cùng nhưng cũng vô cùng quan trọng,
W.H.Auden,
09:57
one of my favoriteyêu thích poetsnhà thơ, who said,
213
585000
2000
một trong những nhà thơ yêu thích của tôi,
đã nói rằng
09:59
"We are here on earthtrái đất
214
587000
3000
"Chúng ta tồn tại trên Trái Đất
10:02
to help othersKhác.
215
590000
2000
là để giúp đỡ những người khác
10:04
What the othersKhác are here for, I've no ideaý kiến."
216
592000
3000
Còn những người khác ở đây làm gì,
tôi cũng không biết nữa."
10:07
(LaughterTiếng cười)
217
595000
2000
(cười)
10:09
(ApplauseVỗ tay)
218
597000
7000
(vỗ tay)
Translated by Phuong Anh Tran Hoang
Reviewed by Nga Truong

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
John Lloyd - Producer
John Lloyd helps make some of the cleverest television in the UK.

Why you should listen

John Lloyd seems to have known every brilliant and funny person in Britain, and his collaborations are legendary. He's been a fixture on the BBC for four decades, producing such classic comedies as Blackadder, Spitting Image, the BBC's Hitchhiker's Guide to the Galaxy and lately QI (short for "Quite Interesting"), hosted by Stephen Fry (read his Reddit AMA about it).

Lloyd has also written more than a dozen funny books -- including The Meaning of Liff, a collaboration with his friend Douglas Adams, which has been in print for 26 years.

More profile about the speaker
John Lloyd | Speaker | TED.com