TED2007
VS Ramachandran: 3 clues to understanding your brain
ვილაიანურ რამაჩანდრანი (Vilayanur Ramachandran) თქვენი გონების შესახებ
Filmed:
Readability: 4.3
5,019,899 views
ვილაიანურ რამაჩანდრანი მოგვითხრობს, თუ რა შეუძლია გამოავლინოს ტვინის დაზიანებამ ტვინის ქსოვილისა და გონების კავშირის შესახებ და ამისთვის იგი იყენებს სამ გამაოგნებელ ილუზიას, როგორც მაგალითს.
Vilayanur Ramachandran - Brain expert
Neurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain. Full bio
Neurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Well, as Chris pointed out, I study the human brain,
0
0
4000
როგორც ქრისმა აღნიშნა, მე შევისწავლი ადამიანის ტვინს --
00:29
the functions and structure of the human brain.
1
4000
2000
ადამიანის ტვინის ფუნქციებსა და სტრუქტურას.
00:31
And I just want you to think for a minute about what this entails.
2
6000
4000
და მე მინდა წუთიერად დაფიქრდეთ, თუ რას ნიშნავს ეს.
00:35
Here is this mass of jelly, three-pound mass of jelly
3
10000
4000
აი ეს ჟელეს მასაა - სამი ფუნტი ჟელე,
00:39
you can hold in the palm of your hand,
4
14000
3000
რომელიც შეგიძლიათ მოათავსოთ ხელისგულზე,
00:42
and it can contemplate the vastness of interstellar space.
5
17000
4000
და მას ძალუძს გაიაზროს ვარსკვლავთშორისი სივრცის სიდიადე.
00:46
It can contemplate the meaning of infinity
6
21000
2000
მას შეუძლია გაიაზროს უსასრულობის არსი
00:48
and it can contemplate itself contemplating on the meaning of infinity.
7
23000
5000
და მას შეუძლია გაათვითცნობიეროს საკუთარი თავი, რომელიც აცნობიერებს უსასრულობას.
00:53
And this peculiar recursive quality that we call self-awareness,
8
28000
5000
და ეს უცნაური, რეკურსიული თვისებაა, რომელსაც ჩვენ თვითშეგნებას ვუწოდებთ,
00:58
which I think is the holy grail of neuroscience, of neurology,
9
33000
4000
რომელიც, ჩემი აზრით, არის წმინდა გრაალი ნეირობიოლოგიისა და ნევროლოგიისა,
01:02
and hopefully, someday, we'll understand how that happens.
10
37000
2000
და რომელსაც, იმედია, როდესმე ამოვხსნით.
01:05
OK, so how do you study this mysterious organ?
11
40000
3000
კარგი, და როგორ უნდა შევისწავლოთ ეს იდუმალუ ორგანო?
01:08
I mean, you have 100 billion nerve cells,
12
43000
4000
ანუ, გვაქვს 100 მილიარდი ნერვული უჯრედი,
01:12
little wisps of protoplasm, interacting with each other,
13
47000
3000
პროტოპლაზმის მცირე ფრაგმენტები, რომლებიც ურთიერთქმედებენ
01:15
and from this activity emerges the whole spectrum of abilities
14
50000
4000
და ამ ურთიერთქმედებიდან იბადება შესაძლებლობათა მთელი სპექტრი,
01:19
that we call human nature and human consciousness.
15
54000
3000
რომელსაც ჩვენ ადამიანის ბუნებას და ადამიანის ცნობიერებას ვუწოდებთ.
01:22
How does this happen?
16
57000
1000
როგორ ხდება ეს ყველაფერი?
01:23
Well, there are many ways of approaching the functions of the human brain.
17
58000
3000
არსებობს ტვინის ფუნქციების შესწავლის მრავალი გზა.
01:26
One approach, the one we use mainly,
18
61000
3000
ერთი გზა, რომელსაც ჩვენ უმეტესწილად მივმართავთ,
01:29
is to look at patients with sustained damage to a small region of the brain,
19
64000
5000
არის ტვინის მცირე მიდამოებზე მდგრადი დაზიანებების მქონე პაციენტების დაკვირვება,
01:34
where there's been a genetic change in a small region of the brain.
20
69000
2000
იქ, სადაც მცირე მიდამოზე მოხდა გენეტიკური ცვლილება.
01:36
What then happens is not an across-the-board reduction
21
71000
4000
რის შემდეგაც მოხდება არა სრული დაქვეითება
01:40
in all your mental capacities,
22
75000
2000
ყველა თქვენი გონებრივი შესაძლებლობებისა -
01:42
a sort of blunting of your cognitive ability.
23
77000
3000
ასე ვთქვათ, თქვენი კოგნიტიური შესაძლებლობების მოდუნება,
01:45
What you get is a highly selective loss of one function,
24
80000
3000
არამედ ერთი რომელიმე ფუნქციის ძალზე სელექტიური მოშლა
01:48
with other functions being preserved intact,
25
83000
2000
იმ დროს, როდესაც სხვა ფუნქციები ხელუხლებელი რჩება,
01:50
and this gives you some confidence in asserting
26
85000
2000
და ეს გვაძლევს საფუძველს ვივარაუდოთ,
01:52
that that part of the brain is somehow involved in mediating that function.
27
87000
4000
რომ ტვინის ეს ნაწილი, რაღაცნაირად, შუამდგომლობს ამ ფუნქციის შესრულებას.
01:56
So you can then map function onto structure,
28
91000
2000
ასე რომ, შემდეგ თქვენ შეგიძლიათ მოახდინოთ ფუნქციის პროეცირება სტრუქტურაზე
01:58
and then find out what the circuitry's doing
29
93000
3000
და გამოიკვლიოთ, როგორ მოქმედებენ მისი ურთიერთკავშირები,
02:01
to generate that particular function.
30
96000
2000
რომ შექმნან ეს მოცემული ფუნქცია.
02:03
So that's what we're trying to do.
31
98000
2000
სწორედ ამის გაკეთებას ვცდილობთ.
02:05
So let me give you a few striking examples of this.
32
100000
3000
ნება მიბოძეთ წარმოგიდგინოთ ამის რამდენიმე გასაოცარი მაგალითი.
02:08
In fact, I'm giving you three examples, six minutes each, during this talk.
33
103000
4000
უფრო სწორედ, ამ ლექციაში მე გაჩვენებთ სამ ექვსწუთიან მაგალითს.
02:12
The first example is an extraordinary syndrome called Capgras syndrome.
34
107000
4000
პირველი მაგალითი არის საოცარი სინდრომი სახელად კაპგრას (Capgra) სინდრომი.
02:16
If you look at the first slide there,
35
111000
2000
თუ შეხედავთ პირველ სლაიდს,
02:18
that's the temporal lobes, frontal lobes, parietal lobes, OK --
36
113000
5000
დაინახავთ საფეთქლის, შუბლისა და თხემის წილებს -
02:23
the lobes that constitute the brain.
37
118000
2000
წილებს, რომელთაგანაც შედგება ტვინი.
02:25
And if you look, tucked away inside the inner surface of the temporal lobes --
38
120000
4000
და შიგნით, თხემის წილის შიდა ზედაპირის ქვეშ --
02:29
you can't see it there --
39
124000
2000
აქ მას ვერ დაინახავთ --
02:31
is a little structure called the fusiform gyrus.
40
126000
2000
არის მცირე სტრუქტურა სახელად ღერძისებრი ნაოჭი (Fusiform Gyrus).
02:33
And that's been called the face area in the brain,
41
128000
3000
რომელსაც უწოდეს ტვინის სახის არე,
02:36
because when it's damaged, you can no longer recognize people's faces.
42
131000
3000
რადგან როდესაც ის ზიანდება, თქვენ ვეღარ ცნობთ ხალხს სახეზე.
02:39
You can still recognize them from their voice
43
134000
2000
თქვენ ძველებურად იცნობთ მათ ხმაზე
02:41
and say, "Oh yeah, that's Joe,"
44
136000
2000
და იტყვით, დიახ, ეს ჯოა,
02:43
but you can't look at their face and know who it is, right?
45
138000
3000
მაგრამ თქვენ ვერ შეძლებთ შეხედოთ სახეზე და თქვათ ვინ არის.
02:46
You can't even recognize yourself in the mirror.
46
141000
2000
თქვენ საკუთარ თავსაც კი ვერ იცნობთ სარკეში.
02:48
I mean, you know it's you because you wink and it winks,
47
143000
3000
ანუ თქვენ გეცოდინებათ რომ ეს თქვენ ხართ, რადგან როდესაც თვალს ჩააპაჭუნებთ ისიც ჩააპაჭუნებს,
02:51
and you know it's a mirror,
48
146000
2000
და თქვენ იცით, რომ სარკეში იყურებით,
02:53
but you don't really recognize yourself as yourself.
49
148000
3000
მაგრამ თქვენ რეალურად თქვენს თავს ვერ იცნობთ.
02:56
OK. Now that syndrome is well known as caused by damage to the fusiform gyrus.
50
151000
4000
ეს სინდრომი კარგად არის ცნობილი, როგორც შედეგი ღერძისებრი ნაოჭის დაზიანებისა.
03:00
But there's another rare syndrome, so rare, in fact,
51
155000
3000
მაგრამ არის სხვა, იშვიათი სინდრომიც; ისეთი იშვიათი,
03:03
that very few physicians have heard about it, not even neurologists.
52
158000
4000
რომ ძალიან ცოტა ექიმს სმენია მის შესახებ, ნევროლოგებს შორისაც კი.
03:07
This is called the Capgras delusion,
53
162000
2000
მას ეწოდება კაპგრასის დელუზია (Capgras delusion)
03:09
and that is a patient, who's otherwise completely normal,
54
164000
3000
და ეს არის პაციენტი, რომელიც სხვა მხრივ სრულიად ნორმალურია,
03:12
has had a head injury, comes out of coma,
55
167000
3000
მან გადაიტანა თავის ტრავმა, გამოვიდა კომადან,
03:15
otherwise completely normal, he looks at his mother
56
170000
3000
სხვამხრივ სრულიად ნორმალური, ის უყურებს დედამისს
03:18
and says, "This looks exactly like my mother, this woman,
57
173000
3000
და ამბობს, "ეს ქალი ზუსტად დედაჩემივით გამოიყურება,
03:21
but she's an impostor.
58
176000
2000
მაგრამ ის მიმბაძველია --
03:23
She's some other woman pretending to be my mother."
59
178000
2000
ის ვიღაც სხვა ქალია, რომელიც თავს დედაჩემად ასაღებს."
03:25
Now, why does this happen?
60
180000
2000
რატომ ხდება ასეთი რამ?
03:27
Why would somebody -- and this person is perfectly lucid and intelligent
61
182000
3000
რატომ ემართება ეს ვინმეს -- და ეს პიროვნება სრულიად გონებანათელი და ინტელიგენტურია
03:30
in all other respects, but when he sees his mother,
62
185000
2000
ყველა სხვა მიმართებაში, მაგრამ როდესაც ხედავს დედამისს,
03:32
his delusion kicks in and says, it's not mother.
63
187000
3000
მას ეწყება ილუზია და იძახის, რომ ეს დედამისი არ არის.
03:35
Now, the most common interpretation of this,
64
190000
2000
ამის ყველაზე გავრცელებული ინტერპრეტაცია,
03:37
which you find in all the psychiatry textbooks,
65
192000
2000
რომელსაც ყველა ფსიქიატრიულ სახელმძღვანელოში წააწყდებით,
03:39
is a Freudian view, and that is that this chap --
66
194000
4000
არის ფრეიდისეული ახსნა, ანუ ეს ყმაწვილი --
03:43
and the same argument applies to women, by the way,
67
198000
2000
და სხვათა შორის იგივე არგუმენტი ესადაგება ქალებსაც,
03:45
but I'll just talk about guys.
68
200000
2000
მაგრამ ბიჭებზე ვისაუბრებ --
03:47
When you're a little baby, a young baby,
69
202000
3000
როდესაც თქვენ იყავით პატარა ბავშვი,
03:50
you had a strong sexual attraction to your mother.
70
205000
2000
თქვენ გქონდათ ძლიერი სექსუალური ლტოლვა დედათქვენის მიმართ.
03:52
This is the so-called Oedipus complex of Freud.
71
207000
2000
ეს ეგრეთ წოდებული ფრეიდისეული ოიდიპოსის კომპლექსია.
03:54
I'm not saying I believe this,
72
209000
2000
მე არ ვამბობ, რომ ამის მჯერა,
03:56
but this is the standard Freudian view.
73
211000
2000
მაგრამ ეს სტანდარტული ფრეიდისეული მიდგომაა.
03:58
And then, as you grow up, the cortex develops,
74
213000
3000
შემდეგ, თქვენს ზრდასთან ერთად ვითარდება ტვინის ქერქი
04:01
and inhibits these latent sexual urges towards your mother.
75
216000
4000
და ახშობს ამ ლატენტურ სექსუალურ ლტოლვას დედისადმი.
04:05
Thank God, or you would all be sexually aroused when you saw your mother.
76
220000
4000
მადლობა ღმერთს, თორემ დედის დანახვაზე ყველანი სექსუალურად აღვიგზნებოდით.
04:09
And then what happens is,
77
224000
2000
და ხდება შემდეგი --
04:11
there's a blow to your head, damaging the cortex,
78
226000
2000
ღებულობთ თავის ტრავმას და გიზიანდებათ ქერქი,
04:13
allowing these latent sexual urges to emerge,
79
228000
4000
რის შედეგადაც ეს ლატენტური ლტოლვა გარეთ აღწევს,
04:17
flaming to the surface, and suddenly and inexplicably
80
232000
3000
და უეცრად და აუხსნელად
04:20
you find yourself being sexually aroused by your mother.
81
235000
3000
თქვენ გიჩნდებათ სექსუალური ლტოლვა თქვენი დედისადმი.
04:23
And you say, "My God, if this is my mom,
82
238000
2000
და თქვენ იძახით "ღმერთო ჩემო, ეს თუ დედაჩემია,
04:25
how come I'm being sexually turned on?
83
240000
2000
როგორ მაქვს სექსუალური ლტოლვა მის მიმართ?
04:27
She's some other woman. She's an impostor."
84
242000
2000
ის ვიღაც სხვა ქალია. ის მიმბაძველია."
04:29
It's the only interpretation that makes sense to your damaged brain.
85
244000
4000
ეს ერთადერთი აზრიანი ახსნაა თქვენი დაზიანებული ტვინისთვის.
04:33
This has never made much sense to me, this argument.
86
248000
3000
ამ არგუმენტს მე არასოდეს სერიოზულად არ აღვიქვამდი.
04:36
It's very ingenious, as all Freudian arguments are --
87
251000
3000
ის ძალიან გონებამახვილურია, როგორც ყველა ფრეიდისეული არგუმენტი --
04:39
(Laughter)
88
254000
2000
(სიცილი)
04:41
-- but didn't make much sense because I have seen the same delusion,
89
256000
5000
-- მაგრამ დიდი აზრი მასში არ დევს, რადგან მე მინახავს მსგავსი დელუზია,
04:46
a patient having the same delusion, about his pet poodle.
90
261000
2000
რომელსაც პაციენტი განიცდიდა მისი პუდელის მიმართ.
04:48
(Laughter)
91
263000
1000
(სიცილი)
04:49
He'll say, "Doctor, this is not Fifi. It looks exactly like Fifi,
92
264000
5000
ის ამბობს, "ექიმო, ეს ფიფი არ არის, ის ზუსტად ფიფისავით გამოიყურება,
04:54
but it's some other dog." Right?
93
269000
2000
მაგრამ ვიღაც სხვა ძაღლია." გასაგებია?
04:56
Now, you try using the Freudian explanation there.
94
271000
2000
ახლა თქვენ შეეცადეთ მოარგოთ ამას ფრეიდისეული ახსნა.
04:58
(Laughter)
95
273000
1000
(სიცილი)
04:59
You'll start talking about the latent bestiality in all humans,
96
274000
4000
მაშინ უნდა დავიწყოთ საუბარი ფარულ ზოოფილიაზე ყოველ ადამიანში,
05:03
or some such thing, which is quite absurd, of course.
97
278000
3000
ან რაიმე მსგავსზე, რაც, რა თქმა უნდა, აბსურდია.
05:06
Now, what's really going on?
98
281000
2000
მაშ რა ხდება სინამდვილეში?
05:08
So, to explain this curious disorder,
99
283000
2000
რომ ავხსნათ ეს საინტერესო დისფუნქცია,
05:10
we look at the structure and functions of the normal visual pathways in the brain.
100
285000
4000
ჩვენ ვაკვირდებით ტვინში ნორმალური ვიზუალური ბილიკების სტრუქტურასა და ფუნქციებს.
05:14
Normally, visual signals come in, into the eyeballs,
101
289000
3000
ჩვეულებრივ, ვიზუალური სიგნალები შედიან თვალში
05:17
go to the visual areas in the brain.
102
292000
2000
და მიემართებიან ტვინის ვიზუალურ არეში.
05:19
There are, in fact, 30 areas in the back of your brain concerned with just vision,
103
294000
3000
თქვენი ტვინის უკანა ნაწილში არის 30 არე, დაკავებული მხოლოდ მხედველობით
05:22
and after processing all that, the message goes to a small structure
104
297000
3000
და ამ ყველაფრის დამუშავების შემდეგ გზავნილი მიდის მცირე სტრუქტურაში,
05:25
called the fusiform gyrus, where you perceive faces.
105
300000
5000
სახელად ღერძისებრი ნაოჭი, სადაც თქვენ ანსხვავებთ სახეებს.
05:30
There are neurons there that are sensitive to faces.
106
305000
2000
იქ მოთავსებულია ნეირონები, რომლებიც მგრძნობიარეები არიან სახეების მიმართ.
05:32
You can call it the face area of the brain, right?
107
307000
3000
თქვენ მას შეიძლება ტვინის სახეების არე უწოდოთ.
05:35
I talked about that earlier.
108
310000
2000
ამაზე ადრე ვისაუბრე.
05:37
Now, when that area's damaged, you lose the ability to see faces, right?
109
312000
4000
და როდესაც ეს არე ზიანდება, თქვენ კარგავთ სახეების გარჩევის უნარს.
05:41
But from that area, the message cascades
110
316000
3000
მაგრამ ამ არედან გზავნილი მიემართება სტრუქტურაში
05:44
into a structure called the amygdala in the limbic system,
111
319000
3000
სტრუქტურაში, სახელად ამიგდალა, ლიმბურ სისტემაში,
05:47
the emotional core of the brain,
112
322000
2000
ტვინის ემოციონალურ ბირთვში.
05:49
and that structure, called the amygdala,
113
324000
2000
და ეს სტრუქტურა, სახელად ამიგდალა,
05:51
gauges the emotional significance of what you're looking at.
114
326000
2000
განსაზღვრავს ემოციონალურ დატვირთვას იმისა, რასაც ხედავთ.
05:53
Is it prey? Is it predator? Is it mate?
115
328000
4000
ნადავლია? მტაცებელი? თუ სექსუალური პარტნიორი?
05:57
Or is it something absolutely trivial, like a piece of lint,
116
332000
2000
თუ არის აბსოლუტურად ტრივიალური რამ, როგორიცაა ძაფი?
05:59
or a piece of chalk, or a -- I don't want to point to that, but --
117
334000
4000
ან ცარცი, ან არ ვიცი -- არ მინდა ამის თქმა, მაგრამ –
06:03
or a shoe, or something like that? OK?
118
338000
2000
ფესხაცმელი ან რაიმე მსგავსი. გასაგებია?
06:05
Which you can completely ignore.
119
340000
2000
რაიმე, რასაც შეგიძლიათ სრული იგნორირება გაუწიოთ.
06:07
So if the amygdala is excited, and this is something important,
120
342000
3000
და თუ ამიგდალა აღგზნებულია, და ეს რაღაც მნიშვნელოვანია,
06:10
the messages then cascade into the autonomic nervous system.
121
345000
3000
გზავნილები მიემართებიან ავტონომიურ ნერვულ სისტემაში.
06:13
Your heart starts beating faster.
122
348000
2000
თქვენი გული იწყებს სწრაფად ცემას,
06:15
You start sweating to dissipate the heat that you're going to
123
350000
3000
გეწყებათ ოფლიანობა, რათა გააბნიოთ სითბო,
06:18
create from muscular exertion.
124
353000
2000
რომელიც კუნთების დაძაბვის შედეგად გამოგეყოფათ.
06:20
And that's fortunate, because we can put two electrodes on your palm
125
355000
4000
და ეს ძალიან კარგია, რადგან ჩვენ შეგვიძლია მოვათავსოთ ორი ელექტროდი თქვენს ხელისგულზე
06:24
and measure the change in skin resistance produced by sweating.
126
359000
4000
და გავზომოთ კანის წინღობის ცვლილება, გამოწვეული ოფლიანობით.
06:28
So I can determine, when you're looking at something,
127
363000
2000
ანუ მე შემიძლია დავადგინო, როდესაც უყურებთ რაიმეს,
06:30
whether you're excited or whether you're aroused, or not, OK?
128
365000
4000
ხართ თქვენ აღელვებული, ხართ აღგზნებული თუ არა ხართ.
06:34
And I'll get to that in a minute.
129
369000
2000
და ამ თემას ერთ წუთში მივუბრუნდები.
06:36
So my idea was, when this chap looks at an object, when he looks at his --
130
371000
4000
ჩემი იდეა იყო შემდეგი -- როდესაც ეს ყმაწვილი უყურებს საგანს,
06:40
any object for that matter, it goes to the visual areas and,
131
375000
4000
ნებისმიერ საგანს, ინფორმაცია მიდის ვიზუალურ არეში
06:44
however, and it's processed in the fusiform gyrus,
132
379000
3000
და მუშავდება ღერძისებღ ნაოჭში
06:47
and you recognize it as a pea plant, or a table,
133
382000
3000
და თქვენ ამ საგანში ამოიცნობთ ლობიოს მარცვალს, ან მაგიდას,
06:50
or your mother, for that matter, OK?
134
385000
2000
ან, ამ შემთხვევაში, დედათქვენს.
06:52
And then the message cascades into the amygdala,
135
387000
3000
და შემდეგ გზავნილი მიემართება ამიგდალასკენ,
06:55
and then goes down the autonomic nervous system.
136
390000
2000
რის შემდეგაც მიდის ავტონომიურ ნერვულ სისტემაში.
06:57
But maybe, in this chap, that wire that goes from the amygdala to the limbic system,
137
392000
5000
მაგრამ შესაძლოა ამ ყმაწვილის შემთხვევაში, ეს მავთული რომელიც მიდის ამიგდალადან ლიმბურ სისტემისკენ --
07:02
the emotional core of the brain, is cut by the accident.
138
397000
3000
ტვინის ემოციონალური ბირთვისკენ -- ტრამვის შედეგად არის გადაჭრილი.
07:05
So because the fusiform is intact,
139
400000
2000
და რადგან ღერძისებრი ნაოჭი ხელუხლებელია,
07:07
the chap can still recognize his mother,
140
402000
3000
მას კვლავ შეუძლია ამოიცნოს დედამისი,
07:10
and says, "Oh yeah, this looks like my mother."
141
405000
2000
და თქვას "დიახ, ის ზუსტად დედაჩემივით გამოიყურება",
07:12
But because the wire is cut to the emotional centers,
142
407000
3000
მაგრამ რადგან მავთული ემოციონალური ბირთვისკენ გადაჭრილია,
07:15
he says, "But how come, if it's my mother, I don't experience a warmth?"
143
410000
4000
ის ფიქრობს "მაგრამ თუ ის დედაჩემია, რატომ არ განვიცდი სითბოს?"
07:19
Or terror, as the case may be? Right?
144
414000
2000
ან შიშს, გამომდინარე გარემოებებიდან?
07:21
(Laughter)
145
416000
1000
(სიცილი)
07:22
And therefore, he says, "How do I account for this inexplicable lack of emotions?
146
417000
6000
და შესაბამისად ის იძახის "რას მივაწერო ეს აუხსნელი ემოციათა არქონა?
07:28
This can't be my mother.
147
423000
2000
ეს არ შეიძლება დედაჩემი იყოს.
07:30
It's some strange woman pretending to be my mother."
148
425000
2000
ეს ვიღაც სხვა ქალია, რომელიც დედაჩემად მაჩვენებს თავს."
07:32
How do you test this?
149
427000
2000
როგორ შეიძლება ამის შემოწმება?
07:34
Well, what you do is, if you take any one of you here, and put you in front of a screen,
150
429000
2000
თუ ეხლა ნებისმიერ თქვენთაგანს დავსვამთ ეკრანის წინ,
07:36
and measure your galvanic skin response,
151
431000
3000
გავზომავთ თქვენo კანის გალვანურ რეაქციას
07:39
and show pictures on the screen,
152
434000
2000
და ეკრანზე განახებთ სურათებს,
07:41
I can measure how you sweat when you see an object,
153
436000
3000
მე შემეძლება გავზომო, რა დონეზე ოფლიანობთ როდესაც უყურებთ რაიმეს,
07:44
like a table or an umbrella. Of course, you don't sweat.
154
439000
3000
მსგავსად მაგიდისა ან ქოლგისა -- რა თქმა უნდა, თქვენ არ იოფლიანებთ.
07:47
If I show you a picture of a lion, or a tiger, or a pinup, you start sweating, right?
155
442000
5000
მაგრამ თუ განახებთ ლომის ან ვეფხვის სურათს, თქვენ დაიწყებთ ოფლიანობას.
07:52
And, believe it or not, if I show you a picture of your mother --
156
447000
3000
და გინდ დაიჯერეთ გინდ არა, თუ მე თქვენ გაჩვენებთ დედათქვენის სურათს --
07:55
I'm talking about normal people -- you start sweating.
157
450000
2000
მე ნორმალურ ადამიანებზე ვსაუბრობ -- თქვენ დაიწყებთ ოფლიანობას.
07:57
You don't even have to be Jewish.
158
452000
2000
ამისათვის ისიც კი არაა საჭირო, რომ ებრაელი იყოთ.
07:59
(Laughter)
159
454000
2000
(სიცილი)
08:01
Now, what happens if you show this patient?
160
456000
4000
და რა მოხდება იმ შემთხვევაში,
08:05
You take the patient and show him pictures on the screen
161
460000
4000
თუკი თქვენ ამ პაციენტს აჩვენებთ სურათებს
08:09
and measure his galvanic skin response.
162
464000
2000
და გაზომავთ მისი კანის გალვანურ რეაქციას.
08:11
Tables and chairs and lint, nothing happens, as in normal people,
163
466000
5000
მაგიდებისა და სკამების შემთხვევაში არაფერი მოხდება, როგორც ნორმალურ ადამიანებში,
08:16
but when you show him a picture of his mother,
164
471000
2000
მაგრამ როდესაც თქვენ მას აჩვენებთ დედამისის სურათს,
08:18
the galvanic skin response is flat.
165
473000
2000
კანის გალვანური რეაქცია არის ნულოვანი.
08:20
There's no emotional reaction to his mother,
166
475000
2000
მას არ აქვს არანაირი ემოციონალური რეაქცია დედამისზე,
08:22
because that wire going from the visual areas to the emotional centers is cut.
167
477000
5000
რადგან ის მავთული, რომელიც მიდიოდა ვიზუალური არედან ემოციონალური ცენტრისკენ, გადაჭრილია.
08:27
So his vision is normal because the visual areas are normal,
168
482000
3000
ასე რომ, მისი მხედველობა ნორმაშია, რადგან ვიზუალური არე დაუზიანებელია,
08:30
his emotions are normal -- he'll laugh, he'll cry, so on and so forth --
169
485000
3000
მისი ემოცები ნორმაშია -- ის გაიცინებს, იტირებს და ასე შემდეგ --
08:33
but the wire from vision to emotions is cut
170
488000
3000
მაგრამ მავთული მხედველობიდან ემოციებამდე გადაჭრილია
08:36
and therefore he has this delusion that his mother is an impostor.
171
491000
3000
და შესაბამისად მას აქვს დელუზია, რომ დედამისი მიმბაძველია.
08:39
It's a lovely example of the sort of thing we do:
172
494000
3000
ეს მშვენიერი მაგალითია იმისა, რითიც ჩვენ ვართ დაკავებულები --
08:42
take a bizarre, seemingly incomprehensible, neural psychiatric syndrome
173
497000
4000
ვიღებთ უცნაურ, ერთი შეხედვით აუხსნელ, ნეირო-ფსიქიატრიულ სინდრომს
08:46
and say that the standard Freudian view is wrong,
174
501000
2000
და ვამბობთ, რომ სტანდარტული ფრეიდისეული შეხედულება მცდარია,
08:48
that, in fact, you can come up with a precise explanation
175
503000
4000
და რომ შეგიძლიათ წარმოადგინოთ ზუსტი ახსნა
08:52
in terms of the known neural anatomy of the brain.
176
507000
2000
ტვინის ნეიროლოგიური ანატომიის ცნობილ ფარგლებში.
08:54
By the way, if this patient then goes,
177
509000
2000
სხვათა შორის, თუ ამ პაციენტს
08:56
and mother phones from an adjacent room -- phones him --
178
511000
5000
დედამისი დაურეკავს გვერდითა ოთახიდან,
09:01
and he picks up the phone, and he says, "Wow, mom, how are you? Where are you?"
179
516000
4000
ის აიღებს ყურმილს და იტყვის "უი, დე, როგორ ხარ? სად ხარ ეხლა?"
09:05
There's no delusion through the phone.
180
520000
2000
ტელეფონით დელუზიას ადგილი არ აქვს.
09:07
Then, she approaches him after an hour, he says, "Who are you?
181
522000
2000
და თუ შემდეგ დედამისი ნახავს მას ერთ საათში, ის კითხავს "ვინ ხარ?
09:09
You look just like my mother." OK?
182
524000
2000
ზუსტად დედაჩემივით გამოიყურები."
09:11
The reason is there's a separate pathway
183
526000
2000
ამის მიზეზია ის, რომ არსებობს განსხვავებული გზა,
09:13
going from the hearing centers in the brain to the emotional centers,
184
528000
4000
მიმავალი ტვინის სმენითი ცენტრებიდან ემოციონალური ცენტრებისკენ
09:17
and that's not been cut by the accident.
185
532000
2000
და ის ხელუხლებელი დარჩა ტრავმის შედეგად.
09:19
So this explains why through the phone he recognizes his mother, no problem.
186
534000
5000
ამით აიხსნება, რატომ ცნობს ის დედამისს ტელეფონზე, უპრობლემოდ.
09:24
When he sees her in person, he says it's an impostor.
187
539000
3000
იგი მიმბაძველი მაშინ გონია, როდესაც პირადად უყურებს მას.
09:27
OK, how is all this complex circuitry set up in the brain?
188
542000
4000
როგორ არის ეს რთული ქსელი გაბმული ტვინში?
09:31
Is it nature, genes, or is it nurture?
189
546000
3000
არის ეს ადამიანის ბუნება, გენეტიკა თუ აღზრდა?
09:34
And we approach this problem
190
549000
2000
და ჩვენ შეგვიძლია მივუდგეთ ამ პრობლემას,
09:36
by considering another curious syndrome called phantom limb.
191
551000
4000
თუ განვიხილავთ სხვა უცნაურ სინდრომს სახელად მოჩვენებითი, ფანტომური კიდური.
09:40
And you all know what a phantom limb is.
192
555000
2000
და თქვენ ყველას მოგეხსენებათ, რას წარმოადგენს ფანტომური კიდური.
09:42
When an arm is amputated, or a leg is amputated, for gangrene,
193
557000
3000
როდესაც ხდება ხელისა ან ფეხის ამპუტაცია, განგრენის მიზეზით,
09:45
or you lose it in war -- for example, in the Iraq war,
194
560000
2000
ან, მაგალითად, ომში კარგავთ მათ, მაგალითად ერაყის ომში --
09:47
it's now a serious problem --
195
562000
2000
ეს დღესდღეობით სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს --
09:49
you continue to vividly feel the presence of that missing arm,
196
564000
4000
თქვენ ძველებურად მკაფიოდ შეიგრძნობთ ამ ნაკლული ხელის თავის ადგილზე ყოფნას,
09:53
and that's called a phantom arm or a phantom leg.
197
568000
3000
და ამას ეწოდება მოჩვენებითი (ფანტომური) ხელი ან მოჩვენებითი ფეხი.
09:56
In fact, you can get a phantom with almost any part of the body.
198
571000
2000
ფაქტიურად ფანტომის ეფექტი შესაძლოა გავრცელდეს სხეულის ნებისმიერ ნაწილზე.
09:58
Believe it or not, even with internal viscera.
199
573000
3000
და გინდ დაიჯერეთ, გინდ - არა, შინაგან ორგანოებზეც კი.
10:01
I've had patients with the uterus removed -- hysterectomy --
200
576000
4000
მე მყოლია პაციენტები ამოჭრილი საშვილოსნოთი -- ჰისტერექტომიით --
10:05
who have a phantom uterus, including phantom menstrual cramps
201
580000
5000
რომლებსაც ქონდათ მოჩვენებითი საშვილოსნო, მოჩვენებითი მენსტრუალური სპაზმებით
10:10
at the appropriate time of the month.
202
585000
2000
თვის შესაბამის რიცხვებში.
10:12
And in fact, one student asked me the other day,
203
587000
2000
და ერთხელ ერთმა სტუდენტმა მკითხა,
10:14
"Do they get phantom PMS?"
204
589000
2000
თუ უვითარდებათ მათ მოჩვენებითი პმს?
10:16
(Laughter)
205
591000
1000
(სიცილი)
10:17
A subject ripe for scientific enquiry, but we haven't pursued that.
206
592000
4000
სამეცნიერო კვლევის კიდევ ერთი საგანი, რომლითაც ჯერ არ დავკავებულვართ.
10:21
OK, now the next question is,
207
596000
3000
მაშ ასე, შემდეგი შეკითხვა ასეთია --
10:24
what can you learn about phantom limbs by doing experiments?
208
599000
3000
რა შეიძლება ვისწავლოთ მოჩვენებითი კიდურების შესახებ ექსპერიმენტების გზით?
10:27
One of the things we've found was,
209
602000
2000
ერთი რამ, რაც აღმოვაჩინეთ,
10:29
about half the patients with phantom limbs
210
604000
2000
მოჩვენებითი კიდურების მქონე პაციენტთა მიახლოებით ნახევარი
10:31
claim that they can move the phantom.
211
606000
2000
ამტკიცებს, რომ მათ ძალუძთ ამოძრაონ ფანტომი.
10:33
It'll pat his brother on the shoulder,
212
608000
2000
ის მოუთათუნებს მის ძმას მხარზე,
10:35
it'll answer the phone when it rings, it'll wave goodbye.
213
610000
2000
ის უპასუხებს ტელეფონს, დაუქნევს ხელს დასამშვიდობებლად.
10:37
These are very compelling, vivid sensations.
214
612000
3000
და ეს ძალზე დამაჯერებელი და ცხადი შეგრძნებებია.
10:40
The patient's not delusional.
215
615000
2000
პაციენტი არ განიცდის დელუზიას.
10:42
He knows that the arm is not there,
216
617000
2000
მან იცის, რომ ხელი ადგილზე არ არის,
10:44
but, nevertheless, it's a compelling sensory experience for the patient.
217
619000
3000
მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ეს ძალზე დამაჯერებელი სენსორული შეგრძნებაა მისთვის.
10:47
But however, about half the patients, this doesn't happen.
218
622000
3000
მაგრამ პაციენტთა დაახლოებით ნახევარ შემთხვევაში ამას ადგილი არ აქვს.
10:50
The phantom limb -- they'll say, "But doctor, the phantom limb is paralyzed.
219
625000
4000
ისინი ამბობენ "ექიმო, ჩემი მოჩვენებითი კიდური პარალიზებულია.
10:54
It's fixed in a clenched spasm and it's excruciatingly painful.
220
629000
3000
ის გაშეშებულია სპაზმში და მტანჯველად მტკივნეულია.
10:57
If only I could move it, maybe the pain will be relieved."
221
632000
3000
მისი განძრევა რომ შემეძლოს, შესაძლოა ტკივილი გაივლიდა.
11:00
Now, why would a phantom limb be paralyzed?
222
635000
3000
მაშ, რატომ შეიძლება მოჩვენებითი კიდური იყოს პარალიზებული?
11:03
It sounds like an oxymoron.
223
638000
2000
ეს ოკზუმორონივით ჟღერს.
11:05
But when we were looking at the case sheets, what we found was,
224
640000
3000
მაგრამ როდესაც ვეცნობოდით მათ ისტორიებს, აღმოვაჩინეთ,
11:08
these people with the paralyzed phantom limbs,
225
643000
2000
რომ ეს ხალხი პარალიზებული მოჩვენებითი კიდურებით,
11:10
the original arm was paralyzed because of the peripheral nerve injury.
226
645000
4000
ნამდვილი კიდური პარალიზებული იყო პერიფერული ნერვის დაზიანების შედეგად,
11:14
The actual nerve supplying the arm was severed,
227
649000
3000
ნამდვილი ნერვი იყო გაწყვეტილი,
11:17
was cut, by say, a motorcycle accident.
228
652000
2000
მაგალითად გადაჭრილი მოტოციკლზე უბედური შემთხვევისას.
11:19
So the patient had an actual arm, which is painful,
229
654000
3000
და პაციენტს ნამდვილი ხელი ჰქონდა მარყუჟში
11:22
in a sling for a few months or a year, and then,
230
657000
4000
რამოდენიმე თვით, ან წლით და შემდეგ,
11:26
in a misguided attempt to get rid of the pain in the arm,
231
661000
3000
ტკივილის შეწყვეტის უშედეგო ცდაში,
11:29
the surgeon amputates the arm,
232
664000
2000
ქირურგი ახდენს ხელის ამპუტირებას,
11:31
and then you get a phantom arm with the same pains, right?
233
666000
4000
რის შედეგადაც ვიღებთ მოჩვენებით ხელს იგივე ტკივილებით.
11:35
And this is a serious clinical problem.
234
670000
2000
და ეს სერიოზული კლინიკური პრობლემაა.
11:37
Patients become depressed.
235
672000
2000
პაციენტები ვარდებიან დეპრესიაში.
11:39
Some of them are driven to suicide, OK?
236
674000
2000
ზოგიერთი მათგანი თვითმკვლელობამდეც კი მიდის.
11:41
So, how do you treat this syndrome?
237
676000
2000
მაშ, როგორ ვუმკურნალოთ ამ სინდრომს?
11:43
Now, why do you get a paralyzed phantom limb?
238
678000
2000
უპირველესად, რატომ ვღებულობთ პარალიზებულ მოჩვენებით კიდურს?
11:45
When I looked at the case sheet, I found that they had an actual arm,
239
680000
4000
როდესაც ისტორიები შევისწავლე, აღმოვაჩინე, რომ მათ ქონდათ ნამდვილი ხელი
11:49
and the nerves supplying the arm had been cut,
240
684000
3000
და ხელის უზრუნველმყოფი ნერვები იყო გადაჭრილი,
11:52
and the actual arm had been paralyzed,
241
687000
3000
ნამდვილი ხელი ხდებოდა პარალიზებული,
11:55
and lying in a sling for several months before the amputation,
242
690000
4000
და ამპუტირებამდე რამდენიმე თვე არტაშანში ყოფნის შედეგად,
11:59
and this pain then gets carried over into the phantom itself.
243
694000
6000
ეს ტკივილი გადაეცემოდა მოჩვენებით ხელს.
12:05
Why does this happen?
244
700000
2000
რატომ ხდება ეს?
12:07
When the arm was intact, but paralyzed,
245
702000
2000
როდესაც კიდური იყო ხელუხლებელი, მაგრამ პარალიზებული,
12:09
the brain sends commands to the arm, the front of the brain, saying, "Move,"
246
704000
3000
ტვინი უგზავნიდა ბრძანებებს ხელს, ტვინის წინა ნაწილი, იძახდა "გაინძერი",
12:12
but it's getting visual feedback saying, "No."
247
707000
2000
მაგრამ ღებულობდა ვიზუალურ გამოხმაურებას – "არა".
12:14
Move. No. Move. No. Move. No.
248
709000
4000
გაინძერი. არა. გაინძერი. არა. გაინძერი. არა.
12:18
And this gets wired into the circuitry of the brain,
249
713000
3000
და ეს აღიბეჭდებოდა ტვინის კავშირების ქსელში
12:21
and we call this learned paralysis, OK?
250
716000
3000
და ჩვენ ამას ვუწოდებთ ნასწავლ დამბლას.
12:24
The brain learns, because of this Hebbian, associative link,
251
719000
4000
ტვინი სწავლობს ამას ჰების (Hebb) ასოციატიური ჯაჭვის გამო,
12:28
that the mere command to move the arm
252
723000
3000
რომ უბრალო ბრძანებაც კი ხელის ასამოძრავებლად,
12:31
creates a sensation of a paralyzed arm.
253
726000
2000
იწვევს პარალიზებული ხელის შეგრძნებას.
12:33
And then, when you've amputated the arm,
254
728000
2000
და მას შემდეგ, რაც მოახდენთ ხელის ამპუტირებას,
12:35
this learned paralysis carries over into your body image
255
730000
4000
ნასწავლი დამბლა ვრცელდება თქვენს – თქვენი სხეულის გამოსახულებაში
12:39
and into your phantom, OK?
256
734000
3000
და შედეგად თქვენს ფანტომში.
12:42
Now, how do you help these patients?
257
737000
2000
მაშ, როგორ ვუშველოთ ამ პაციენტებს?
12:44
How do you unlearn the learned paralysis,
258
739000
2000
როგორ დავავიწყებინოთ ნასწავლი დამბლა,
12:46
so you can relieve him of this excruciating, clenching spasm
259
741000
4000
რომ მოვაშოროთ ეს მტანჯველი, მოკრუნჩხული სპაზმი
12:50
of the phantom arm?
260
745000
2000
ამ მოჩვენებითი ხელიდან?
12:52
Well, we said, what if you now send the command to the phantom,
261
747000
5000
ჩვენ ვიფიქრეთ, რა მოხდება, თუ პაციენტი გაუგზავნის ბრძანებას მის ფანტომს,
12:57
but give him visual feedback that it's obeying his command, right?
262
752000
4000
მაგრამ მას მიეწოდება ვიზუალური გამოხმაურებას, თითქოს ეს ბრძანება სრულდება?
13:01
Maybe you can relieve the phantom pain, the phantom cramp.
263
756000
3000
იქნებ ამით შეწყდეს ფანტომური ტკივილი, ფანტომური კრუნჩხვა.
13:04
How do you do that? Well, virtual reality.
264
759000
2000
როგორ მოვახერხოთ ეს? ვირტუალური რეალობით.
13:06
But that costs millions of dollars.
265
761000
2000
მაგრამ ეს მილიონობით დოლარი ღირს.
13:08
So, I hit on a way of doing this for three dollars,
266
763000
3000
ამიტომ მივაგენი გზას, როგორ გამეკეთებინა ეს სამ დოლარად,
13:11
but don't tell my funding agencies.
267
766000
2000
ოღონდ არ უთხრათ ეს ჩემს დამფინანსებელ სააგენტოებს.
13:13
(Laughter)
268
768000
1000
(სიცილი)
13:14
OK? What you do is you create what I call a mirror box.
269
769000
4000
ამისათვის ვაკეთებთ, როგორც მე მას ვუწოდებ, სარკისებრ ყუთს.
13:18
You have a cardboard box with a mirror in the middle,
270
773000
2000
ვიღებთ კარტონის ყუთს, შუაში სარკით,
13:20
and then you put the phantom -- so my first patient, Derek, came in.
271
775000
4000
და ათავსებთ ფანტომს – მაშ ასე, შემოვიდა ჩემი პირველი პაციენტი, დერეკი.
13:24
He had his arm amputated 10 years ago.
272
779000
3000
მას ხელის ამპუტირება 10 წლის წინ ჩაუტარეს.
13:27
He had a brachial avulsion, so the nerves were cut
273
782000
3000
მას მხრის ავულსიის შედეგად ნერვები გადაჭრილი ჰქონდა
13:30
and the arm was paralyzed, lying in a sling for a year, and then the arm was amputated.
274
785000
4000
და ხელი იყო პარალიზებული, მოთავსებული არტაშანში ერთი წლით და შემდეგ ამპუტირებული.
13:34
He had a phantom arm, excruciatingly painful, and he couldn't move it.
275
789000
2000
მას ჰქონდა მოჩვენებითი ხელი, მტანჯველი ტკივილით და მას არ შეეძლო მისი ამოძრავება.
13:36
It was a paralyzed phantom arm.
276
791000
2000
ეს იყო პარალიზებული მოჩვენებითი ხელი.
13:38
So he came there, and I gave him a mirror like that, in a box,
277
793000
4000
მაშ ასე, ის შემოვიდა და მე მას მივაწოდე ასეთი სარკე ყუთში,
13:42
which I call a mirror box, right?
278
797000
3000
რასაც მე სარკისებრ ყუთს ვუწოდებ, ხომ?
13:45
And the patient puts his phantom left arm,
279
800000
3000
პაციენტი ათავსებს მოჩვენებით მარცხენა ხელს,
13:48
which is clenched and in spasm, on the left side of the mirror,
280
803000
2000
რომელიც არის მოკრუნჩხული და სპაზმში, სარკის მარცხენა მხარეს,
13:50
and the normal hand on the right side of the mirror,
281
805000
2000
და ნორმალურ ხელს სარკის მარჯვენა მხარეს
13:52
and makes the same posture, the clenched posture,
282
807000
4000
და იჭერს იგივე პოზას, მოკრუნჩხულ პოზას,
13:56
and looks inside the mirror. And what does he experience?
283
811000
3000
იყურება სარკეში და რას შეიგრძნობს?
13:59
He looks at the phantom being resurrected,
284
814000
3000
ის ხედავს, რომ ფანტომი აღდგენილია,
14:02
because he's looking at the reflection of the normal arm in the mirror,
285
817000
4000
რადგან ის უყურებს ნორმალური ხელის ანარეკლს სარკეში
14:06
and it looks like this phantom has been resurrected.
286
821000
2000
და ეს გამოიყურება ისე, თითქოს მოჩვენებით ხელი აღდგენილია
14:08
"Now," I said, "now, look, wiggle your phantom --
287
823000
3000
"ახლა", ვუთხარი, "ახლა აათამაშე შენი მოჩენებითი –
14:11
your real fingers, or move your real fingers while looking in the mirror."
288
826000
4000
ან გაამოძრავე ისინი და თან უყურე სარკეს."
14:15
He's going to get the visual impression that the phantom is moving, right?
289
830000
4000
ის მიიღებს ვიზუალურ შთაბეჭდილებას, რომ ფანტომი მოძრაობს.
14:19
That's obvious, but the astonishing thing is,
290
834000
2000
ეს აშკარაა, მაგრამ გამაოგნებელი ისაა,
14:21
the patient then says, "Oh my God, my phantom is moving again,
291
836000
3000
რომ პაციენტი იძახის "ღმერთო ჩემო, ჩემი ფანტომი კვლავ ინძრევა
14:24
and the pain, the clenching spasm, is relieved."
292
839000
2000
და ტკივილი, ეს მოკრუნჩხული სპაზმი გაქრა."
14:26
And remember, my first patient who came in --
293
841000
3000
და გახსოვდეთ, ჩემი პირველი პაციენტი --
14:29
(Applause)
294
844000
1000
(აპლოდისმენტები)
14:30
-- thank you. (Applause)
295
845000
4000
- გმადლობთ. (აპლოდისმენტები)
14:34
My first patient came in, and he looked in the mirror,
296
849000
3000
როდესაც მოვიდა ჩემი პირველი პაციენტი და ჩაიხედა ყუთში,
14:37
and I said, "Look at your reflection of your phantom."
297
852000
3000
და მე მას ვუთხარი "შეხედე შენი ფანტომის ანარეკლს."
14:40
And he started giggling, he says, "I can see my phantom."
298
855000
2000
მან ხითხითი დაიწყო და იძახდა "მე ვხედავ ჩემს ფანტომს."
14:42
But he's not stupid. He knows it's not real.
299
857000
2000
მაგრამ ის არ იყო სულელი. მან იცოდა, რომ ეს არ იყო რეალური.
14:44
He knows it's a mirror reflection,
300
859000
2000
იცოდა, რომ ეს სარკის ანარეკლი იყო,
14:46
but it's a vivid sensory experience.
301
861000
2000
მაგრამ ეს ნათელი სენსორული შეგრძნებაა.
14:48
Now, I said, "Move your normal hand and phantom."
302
863000
3000
ახლა, მე ვუთხარი, "აამოძრავე შენი ნორმალური და მოჩვენებითი ხელები."
14:51
He said, "Oh, I can't move my phantom. You know that. It's painful."
303
866000
2000
მან მიპასუხა "მე არ შემიძლია ვამოძრავო ფანტომი. ხომ იცით. ეს მტკივნეულია."
14:53
I said, "Move your normal hand."
304
868000
2000
მე მას ვუთხარი "აამოძრავე ნორმალური ხელი."
14:55
And he says, "Oh my God, my phantom is moving again. I don't believe this!
305
870000
2000
და მან მიპასუხა, "ღმერთო ჩემო, ჩემი ფანტომი კვლავ ინძრევა, თვალებს ვერ ვუჯერებ!
14:57
And my pain is being relieved." OK?
306
872000
3000
და ტკივილმაც გამიარა"
15:00
And then I said, "Close your eyes."
307
875000
1000
და შემდეგ ვუთხარი "დახუჭე თვალები."
15:01
He closes his eyes.
308
876000
2000
მან დახუჭა თვალები.
15:03
"And move your normal hand."
309
878000
1000
"და აამოძრავე შენი ნორმალური ხელი."
15:04
"Oh, nothing. It's clenched again."
310
879000
1000
"ოჰ, არაფერი -- ის კვლავ მოკრუნჩხულია."
15:05
"OK, open your eyes."
311
880000
2000
"კარგი, ახლა გაახილე თვალები."
15:07
"Oh my God, oh my God, it's moving again!"
312
882000
1000
"ღმერთო ჩემო, ღმერთო ჩემო, ის კვლავ მოძრაობს!"
15:08
So, he was like a kid in a candy store.
313
883000
2000
ის იქცეოდა ბავშვივით, ტკბილეულობის მაღაზიაში.
15:10
So, I said, OK, this proves my theory about learned paralysis
314
885000
5000
მე მას ვუთხარი, ეს ადასტურებს ჩემს თეორიას ნასწავლი დამბლის შესახებ
15:15
and the critical role of visual input,
315
890000
2000
და ვიზუალური მონაცემების კრიტიკულ როლს,
15:17
but I'm not going to get a Nobel Prize
316
892000
2000
მაგრამ მე ვერ მივიღებ ნობელის პრემიას იმაში,
15:19
for getting somebody to move his phantom limb.
317
894000
2000
რომ ვიღაცას შევაძლებინე მოჩვენებითი კიდურის ამოძრავება.
15:21
(Laughter)
318
896000
1000
(სიცილი)
15:22
(Applause)
319
897000
1000
(აპლოდისმენტები)
15:23
It's a completely useless ability, if you think about it.
320
898000
3000
ეს სრულიად გამოუყენებელი უნარია, თუ დაუფიქრდებით.
15:26
(Laughter)
321
901000
1000
(სიცილი)
15:27
But then I started realizing, maybe other kinds of paralysis
322
902000
4000
მაგრამ შემდეგ მივხვდი, შესაძლოა სხვა სახის დამბლებში,
15:31
that you see in neurology, like stroke, focal dystonias --
323
906000
5000
რომლებსაც ნევროლოგიაში ვაწყდებით, როგორიცაა ინსულტი, ფოკალური დისტონია --
15:36
there may be a learned component to this,
324
911000
2000
შესაძლოა აქაც იყოს ნასწავლი კომპონენტი
15:38
which you can overcome with the simple device of using a mirror.
325
913000
3000
რომელსაც მოაშორებთ უბრალო სარკიანი მოწყობილობის დახმარებით.
15:41
So, I said, "Look, Derek" --
326
916000
2000
მაშ ასე, მე ვთქვი, "მომისმინე, დერეკ --
15:43
well, first of all, the guy can't just go around carrying a mirror to alleviate his pain --
327
918000
3000
უპირველეს ყოვლისა, ადამიანი ვერ ივლის ყველგან სარკით, ტკივილის შესამსუბუქებლად --
15:46
I said, "Look, Derek, take it home and practice with it for a week or two.
328
921000
4000
მე ვუთხარი, "მისმინე, დერეკ, წაიღე ეს ყუთი სახლში და ივარჯიშე ერთი -ორი კვირა.
15:50
Maybe, after a period of practice,
329
925000
2000
შესაძლოა, პრაქტიკის შედეგად,
15:52
you can dispense with the mirror, unlearn the paralysis,
330
927000
2000
შენ განთავისუფლდე სარკისაგან, დაავიწყო ტვინს პარალიჩი
15:54
and start moving your paralyzed arm,
331
929000
2000
დაიწყო პარალიზებული ხელის მოძრაობა
15:56
and then, relieve yourself of pain."
332
931000
2000
და შემდეგ განთავისუფლდე ტკივილისგან."
15:58
So he said OK, and he took it home.
333
933000
2000
ის დამთანხმდა და წაიღო ყუთი სახლში.
16:00
I said, "Look, it's, after all, two dollars. Take it home."
334
935000
2000
მე ვუთხარი, "ბოლოს და ბოლოს ეს ორი დოლარი ღირს. წაიღე სახლში."
16:02
So, he took it home, and after two weeks, he phones me,
335
937000
3000
მან ყუთი სახლში წაიღო და ორ კვირაში მირეკავს
16:05
and he said, "Doctor, you're not going to believe this."
336
940000
2000
და მეუბნება, "ექიმო, თქვენ ვერ დაიჯერებთ."
16:07
I said, "What?"
337
942000
1000
მე ვკითხე, "რას?"
16:08
He said, "It's gone."
338
943000
2000
მან მიპასუხა, "ის გაქრა."
16:10
I said, "What's gone?"
339
945000
1000
"რა გაქრა?"
16:11
I thought maybe the mirror box was gone.
340
946000
2000
მე ვიფიქრე, სარკისებრი ყუთი ხომ არ გაქრა.
16:13
(Laughter)
341
948000
1000
(სიცილი)
16:14
He said, "No, no, no, you know this phantom I've had for the last 10 years?
342
949000
3000
მან მიპასუხა, "არა, არა, არა, ხომ გახსოვთ ეს ფანტომი, რომელიც 10 წელი მქონდა?
16:17
It's disappeared."
343
952000
2000
ის გაქრა."
16:19
And I said -- I got worried, I said, my God,
344
954000
2000
და მე ვუპასუხე -- მე ვღელავდი, ვიფიქრე, ღმერთო ჩემო,
16:21
I mean I've changed this guy's body image,
345
956000
2000
მე ამ ადამიანის სხეულის სურათი შევცვალე,
16:23
what about human subjects, ethics and all of that?
346
958000
3000
რა ვუყოთ ადამიანურ ფაქტორს, ეთიკას და მსგავს რაღაცეებს?
16:26
And I said, "Derek, does this bother you?"
347
961000
2000
და მე მას ვკითხე, "დერეკ, შენ ეს გაწუხებს?"
16:28
He said, "No, last three days, I've not had a phantom arm
348
963000
3000
მან მიპასუხა "არა, უკანასკნელი სამი დღის განმავლობაში არ მქონია მოჩვენებით ხელი
16:31
and therefore no phantom elbow pain, no clenching,
349
966000
3000
და შესაბამისად, არც მოჩვენებითი იდაყვის ტკივილი, ან კრუნჩხვა,
16:34
no phantom forearm pain, all those pains are gone away.
350
969000
3000
არავითარი მოჩვენებითი მაჯის ტკივილი, ყველა ეს ტკივილი გაქრა.
16:37
But the problem is I still have my phantom fingers dangling from the shoulder,
351
972000
4000
მაგრამ ერთადერთი პრობლემაა ისაა, რომ მე კვლავინდებურად მაქვს მოჩვენებითი თითები, მხრიდან გამომავალი
16:41
and your box doesn't reach."
352
976000
2000
და თქვენი ყუთი იქამდე ვერ წვდება."
16:43
(Laughter)
353
978000
1000
(სიცილი)
16:44
"So, can you change the design and put it on my forehead,
354
979000
3000
"შეგიძლიათ გადააკეთოთ ყუთი და მოათავსოთ ის ჩემს შუბლზე
16:47
so I can, you know, do this and eliminate my phantom fingers?"
355
982000
3000
რომ მე შევძლო იგივეს გამეორება და ჩემი მოჩვენებითი თითების გაქრობა?"
16:50
He thought I was some kind of magician.
356
985000
2000
მას მე ვიღაც ჯადოქარი ვეგონე.
16:52
Now, why does this happen?
357
987000
1000
მაშ, რატომ ხდება ეს?
16:53
It's because the brain is faced with tremendous sensory conflict.
358
988000
3000
იმიტომ, რომ ტვინი დგება უზარმაზარი სენსორული კონფლიქტის წინაშე.
16:56
It's getting messages from vision saying the phantom is back.
359
991000
3000
ის ღებულობს სიგნალებს მხედველობისგან, რომ ფანტომი დაბრუნდა.
16:59
On the other hand, there's no appropriate reception,
360
994000
2000
მეორეს მხრივ, არ არის არანაირი შესაბამისი შეგრძნება,
17:01
muscle signals saying that there is no arm, right?
361
996000
4000
კუნთები აგზავნიან სიგნალს, რომ ხელი ადგილზე არ არის.
17:05
And your motor command saying there is an arm,
362
1000000
2000
თქვენი მოტორული ფუნქცია იძახის, რომ ხელი ადგილზეა,
17:07
and, because of this conflict, the brain says, to hell with it,
363
1002000
3000
და ამ კონფლიქტის შემყურე ტვინი იძახის, ჯანდაბას,
17:10
there is no phantom, there is no arm, right?
364
1005000
3000
არ არის ფანტონი, არ არის ხელი.
17:13
It goes into a sort of denial -- negates the signals.
365
1008000
2000
ის მიმართავს ერთგვარ უარყოფას -- უგულვებელყოფს სიგნალებს.
17:15
And when the arm disappears, the bonus is, the pain disappears
366
1010000
4000
და როდესაც ხელი ქრება, ბონუსად მას ტკივილიც მიყვება,
17:19
because you can't have disembodied pain floating out there, in space.
367
1014000
4000
რადგან არ შეიძლება გქონდეთ ტკივილი სადღაც ჰაერში, კიდურის გარეშე.
17:23
So, that's the bonus.
368
1018000
2000
ასე რომ, ეს ბონუსია.
17:25
Now, this technique has been tried on dozens of patients
369
1020000
2000
ეს ტექნოლოგია უკვე გამოცდილ იქნა ათეულობით პაციენტზე
17:27
by other groups in Helsinki,
370
1022000
2000
სხვა ჯგუფების მიერ ჰელსინკში,
17:29
so it may prove to be valuable as a treatment for phantom pain,
371
1024000
3000
ასე რომ, შესაძლოა იგი სასარგებლო აღმოჩნდეს მოჩვენებითი ტკივილების გასაქრობად,
17:32
and indeed, people have tried it for stroke rehabilitation.
372
1027000
2000
და მართლაც, ზოგიერთი ამას იყენებს ინსულტისგან რეაბილიტაციისთვის.
17:34
Stroke you normally think of as damage to the fibers,
373
1029000
3000
ინსულტი, ჩვეულებრივ თქვენ ფიქრობთ მასზე, როგორც ბოჭკოს დაზიანებაზე,
17:37
nothing you can do about it.
374
1032000
2000
რასაც ვერაფერს მოუხერხებთ.
17:39
But, it turns out some component of stroke paralysis is also learned paralysis,
375
1034000
5000
მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ინსულტის დამბლის ზოგიერთი კომპონენტი არის ნასწავლი დამბლა
17:44
and maybe that component can be overcome using mirrors.
376
1039000
3000
და, შესაძლოა, მოვახერხოთ ამ კომპონენტების მოშორება სარკის გამოყენებით.
17:47
This has also gone through clinical trials,
377
1042000
2000
ამ მიდგომამაც გაიარა კლინიკური გამოცდები
17:49
helping lots and lots of patients.
378
1044000
2000
და დაეხმარა მრავალ, მრავალ პაციენტს.
17:51
OK, let me switch gears now to the third part of my talk,
379
1046000
4000
კარგი, ახლა ნება მიბოძეთ გადავერთო ჩემი მოხსენების მესამე ნაწილზე,
17:55
which is about another curious phenomenon called synesthesia.
380
1050000
4000
რომელიც შეეხება კიდევ ერთ საინტერესო ფენომენს სახელად სინესთეზია.
17:59
This was discovered by Francis Galton in the nineteenth century.
381
1054000
3000
ის აღმოჩენილი იქნა ფრანსის გალტონის (Francis Galton) მიერ, მე-19 საუკუნეში.
18:02
He was a cousin of Charles Darwin.
382
1057000
2000
ის იყო ჩარლზ დარვინის ნათესავი.
18:04
He pointed out that certain people in the population,
383
1059000
2000
მან შეამჩნია, რომ ზოგიერთ ადამიანს,
18:06
who are otherwise completely normal, had the following peculiarity:
384
1061000
4000
რომელიც სხვა მხრივ სრულიად ნორმალურია, სჭირს ერთი უცნაურობა --
18:10
every time they see a number, it's colored.
385
1065000
3000
ყოველთვის, როდესაც ისინი ხედავენ ციფრს, ის არის ფერადი.
18:13
Five is blue, seven is yellow, eight is chartreuse,
386
1068000
4000
ხუთი არის ლურჯი, შვიდი არის ყვითელი, რვა არის მომწვანო-ყვითელი,
18:17
nine is indigo, OK?
387
1072000
2000
ცხრა არის ინდიგო, ხომ გასაგებია?
18:19
Bear in mind, these people are completely normal in other respects.
388
1074000
3000
იქონიეთ მხედველობაში, ეს ხალხი სრულიად ნორმალურები არიან სხვა მხრივ.
18:22
Or C sharp -- sometimes, tones evoke color.
389
1077000
3000
ან დო-დიეზი. ზოგჯერ ნოტა იწვევს ფერს.
18:25
C sharp is blue, F sharp is green,
390
1080000
3000
დო-დიეზი არის ლურჯი, ფა-დიეზი მწვანეა,
18:28
another tone might be yellow, right?
391
1083000
3000
სხვა ნოტა შეიძლება იყოს ყვითელი, ხომ გასაგებია?
18:31
Why does this happen?
392
1086000
2000
რატომ ხდება ეს?
18:33
This is called synesthesia. Galton called it synesthesia,
393
1088000
2000
ამას ეწოდება სინესთეზია -- გალტონმა მას სინესთეზია უწოდა,
18:35
a mingling of the senses.
394
1090000
2000
შეგრძნებათა შერევა.
18:37
In us, all the senses are distinct.
395
1092000
2000
ჩვენს შიგნით, ყველა შეგრძნება არის განცალკევებული.
18:39
These people muddle up their senses.
396
1094000
2000
ეს ხალხი ერთმანეთში რევს თავის შეგრძნებებს.
18:41
Why does this happen?
397
1096000
1000
რატომ ხდება ეს?
18:42
One of the two aspects of this problem are very intriguing.
398
1097000
2000
ამ პრობლემის ორი ასპექტიდან ერთ-ერთი ძალზე დამაინტრიგებელია.
18:44
Synesthesia runs in families,
399
1099000
2000
სინესთეზია გვხვდება ოჯახების შიგნით,
18:46
so Galton said this is a hereditary basis, a genetic basis.
400
1101000
3000
და გალტონმაც განაცხადა, რომ ამას აქვს შთამომავლობითი, გენეტიკური საფუძველი.
18:49
Secondly, synesthesia is about -- and this is what gets me to my point
401
1104000
4000
მეორე ასპექტი, სინესთეზია შეეხება -- და აქ ვუახლოვდები ჩემს აზრს,
18:53
about the main theme of this lecture, which is about creativity --
402
1108000
3000
ამ ლექციის მთავარ თემას, რომელიც ეხება შემოქმედებას --
18:56
synesthesia is eight times more common among artists, poets, novelists
403
1111000
5000
სინესთეზია რვაჯერ უფრო ხშირად გვხვდება მხატვრებს, პოეტებს, მწერლებს
19:01
and other creative people than in the general population.
404
1116000
3000
და სხვა შემოქმედებით ადამიანებს შორის, ვიდრე ჩვეულებრივ მოსახლეობაში.
19:04
Why would that be?
405
1119000
1000
რატომ უნდა იყოს ეს ასე?
19:05
I'm going to answer that question.
406
1120000
2000
მე ვუპახუხებ ამ შეკითხვას.
19:07
It's never been answered before.
407
1122000
2000
აქამდე ამას პასუხი არ ქონია.
19:09
OK, what is synesthesia? What causes it?
408
1124000
1000
მაშ, რა არის სინესთეზია? რა იწვევს მას?
19:10
Well, there are many theories.
409
1125000
1000
არსებობს მრავალი თეორია.
19:11
One theory is they're just crazy.
410
1126000
2000
ერთ-ერთი თეორიის მიხედვით, ისინი უბრალოდ გიჟები არიან.
19:13
Now, that's not really a scientific theory, so we can forget about it.
411
1128000
3000
ეს არც თუ ისე მეცნიერული თეორიაა, ასე რომ დავივიწყოთ მის შესახებ.
19:16
Another theory is they are acid junkies and potheads, right?
412
1131000
4000
სხვა თეორიის მიხედვით, ისინი მარიხუანის მწეველები და ნარკომანები არიან.
19:20
Now, there may be some truth to this,
413
1135000
2000
ამაში შეიძლება ერიოს სიმართლის მარცვალი
19:22
because it's much more common here in the Bay Area than in San Diego.
414
1137000
2000
რადგან ეს ბევრად ხშირად გვხვდება აქ, ყურეს რაიონში, ვიდრე სან დიეგოში.
19:24
(Laughter)
415
1139000
1000
(სიცილი)
19:25
OK. Now, the third theory is that --
416
1140000
3000
მესამე თეორია შემდეგია --
19:28
well, let's ask ourselves what's really going on in synesthesia. All right?
417
1143000
5000
მოდით ვკითხოთ ჩვენს თავს, სინამდვილეში რა ხდება სინესთეზიის დროს? კარგით?
19:33
So, we found that the color area and the number area
418
1148000
3000
და აღმოვაჩინეთ, რომ ფერის არე და რიცხვების არე
19:36
are right next to each other in the brain, in the fusiform gyrus.
419
1151000
3000
ტვინში გვერდი-გვერდ არიან, ღერძისებრ ნაოჭში.
19:39
So we said, there's some accidental cross wiring
420
1154000
2000
და ჩვენ ვთქვით, ადგილი აქვს რაიმე შემთხვევით გადახლართვას
19:41
between color and numbers in the brain.
421
1156000
3000
ფერებსა და რიცხვებს შორის ტვინის შიგნით.
19:44
So, every time you see a number, you see a corresponding color,
422
1159000
3000
და ყოველთვის, როდესაც ხედავთ ციფრს, ხედავთ მის შესაბამის ფერს
19:47
and that's why you get synesthesia.
423
1162000
2000
და ამიტომ ღებულობთ სინესთეზიას.
19:49
Now remember -- why does this happen?
424
1164000
2000
ახლა კი გაიხსენეთ -- რატომ ხდება ეს?
19:51
Why would there be crossed wires in some people?
425
1166000
2000
რატომ ემართება ზოგიერთს ასეთი გადახლართვა?
19:53
Remember I said it runs in families?
426
1168000
2000
გახსოვთ რომ გითხარით, რომ ეს ოჯახების შიგნით გვხვდება?
19:55
That gives you the clue.
427
1170000
2000
ეს მინიშნებას გაძლევთ.
19:57
And that is, there is an abnormal gene,
428
1172000
2000
რაც არის ის, რომ არსებობს ანომალური გენი,
19:59
a mutation in the gene that causes this abnormal cross wiring.
429
1174000
3000
მუტაცია გენში, რაც იწვევს ამ ანომალურ გადახლართვას.
20:02
In all of us, it turns out
430
1177000
2000
აღმოჩნდა, რომ ყოველ ჩვენთაგანში
20:04
we are born with everything wired to everything else.
431
1179000
4000
ყველაფერი გადაბმულია ერთმანეთში, დაბადებიდან.
20:08
So, every brain region is wired to every other region,
432
1183000
3000
ტვინის ყოველი არე გადაბმულია ყოველ დანარჩენ არესთან
20:11
and these are trimmed down to create
433
1186000
2000
და ეს გადაბმები იკვეცება, რათა შექმნან
20:13
the characteristic modular architecture of the adult brain.
434
1188000
3000
ზრდასრული ტვინისათვის დამახასიათებელი მოდულარული არქიტექტურა.
20:16
So, if there's a gene causing this trimming
435
1191000
2000
და თუ არსებობს გენი, რომელიც იწვევს ამ შეკვეცას
20:18
and if that gene mutates,
436
1193000
2000
და ეს გენი განიცდის მუტაციას,
20:20
then you get deficient trimming between adjacent brain areas.
437
1195000
3000
თქვენ ღებულობთ არასრულ შეკვეცას ტვინის მეზობელ არეებს შორის
20:23
And if it's between number and color, you get number-color synesthesia.
438
1198000
3000
და თუ ეს ხდება ციფრებსა და ფერებს შორის, თქვენ ღებულობთ ციფრულ-ფერად სინესთეზიას.
20:26
If it's between tone and color, you get tone-color synesthesia.
439
1201000
3000
თუ ეს ხდება ნოტებსა და ფერებს შორის, ღებულობთ ტონალურ-ფერად სინესთეზიას.
20:29
So far, so good.
440
1204000
2000
ჯერ-ჯერობით ყველაფერი ნათელია.
20:31
Now, what if this gene is expressed everywhere in the brain,
441
1206000
2000
ახლა, რა იქნება, თუ ეს გენი გამოხატულებას პოულობს ყველგან, ტვინის შიგნით
20:33
so everything is cross-connected?
442
1208000
1000
და ყველაფერი გადაბმულია?
20:34
Well, think about what artists, novelists and poets have in common,
443
1209000
6000
დაფიქრდით, რა საერთო აქვთ ყველა მხატვარს, მწერალს, პოეტს --
20:40
the ability to engage in metaphorical thinking,
444
1215000
3000
მეტაფორული აზროვნების უნარი,
20:43
linking seemingly unrelated ideas,
445
1218000
2000
რომელიც, ერთმანეთთან აკავშირებს ერთი შეხედვით განსხვავებულ იდეებს,
20:45
such as, "It is the east, and Juliet is the Sun."
446
1220000
3000
როგორიცაა, "ეს აღმოსავლეთია და ჯულიეტა მასში მზეა."
20:48
Well, you don't say, Juliet is the sun,
447
1223000
2000
თქვენ ხომ არ თვლით, რომ ჯულიეტა მზეა --
20:50
does that mean she's a glowing ball of fire?
448
1225000
2000
იმ გაგებით, რომ ის მანათობელი ცეცხლოვანი ბურთია?
20:52
I mean, schizophrenics do that, but it's a different story, right?
449
1227000
3000
ანუ, შიზოფრენიკები ასე ფიქრობენ, მაგრამ ეს სხვა ისტორიაა, არა?
20:55
Normal people say, she's warm like the sun,
450
1230000
3000
ნორმალური ადამიანები იტყვიან, რომ ის მზესავით თბილია,
20:58
she's radiant like the sun, she's nurturing like the sun.
451
1233000
2000
მზესავით განსხივოსნებულია, მზესავით მზრუნველია.
21:00
Instantly, you've found the links.
452
1235000
2000
თქვენ მყისიერად მოძებნეთ კავშირები.
21:02
Now, if you assume that this greater cross wiring
453
1237000
3000
და თუ თქვენ ახლა იგულისხმებთ, რომ ეს უფრო დიდი გადახლართვები
21:05
and concepts are also in different parts of the brain,
454
1240000
3000
და კონცეფციები ტვინის სხვა არეებშიც გვხვდება,
21:08
then it's going to create a greater propensity
455
1243000
3000
ეს შექმნის უფრო მეტ მიდრეკილებას
21:11
towards metaphorical thinking and creativity
456
1246000
3000
მეტაფორული აზროვნებისა და შემოქმედებისკენ
21:14
in people with synesthesia.
457
1249000
2000
სინესთეზიის მქონე ადამიანებში.
21:16
And, hence, the eight times more common incidence of synesthesia
458
1251000
3000
და შედეგად, სინესთეზიის რვაჯერ მეტად გავრცელებულ შემთხვევებს
21:19
among poets, artists and novelists.
459
1254000
2000
პოეტებს, მხატვრებსა და მწერლებს შორის.
21:21
OK, it's a very phrenological view of synesthesia.
460
1256000
3000
ეს სინესთეზიის ძალიან ფრენოლოგიური ხედვაა.
21:24
The last demonstration -- can I take one minute?
461
1259000
2000
ბოლო დემონსტრაცია -- შეიძლება კიდევ ერთი წუთი ავიღო?
21:26
(Applause)
462
1261000
2000
(აპლოდისმენტები)
21:28
OK. I'm going to show you that you're all synesthetes, but you're in denial about it.
463
1263000
5000
მაშ ასე. მე გაჩვენებთ, რომ თქვენ ყველანი სინესთეთიკები ხართ, მაგრამ არაფერი იცით ამის შესახებ.
21:33
Here's what I call Martian alphabet. Just like your alphabet,
464
1268000
4000
აი, ამას მე ვუწოდებ მარსიანულ ანბანს. ის ჩვეულებრივი ანბანივითაა,
21:37
A is A, B is B, C is C.
465
1272000
3000
A არის ა, B არის ბ, C არის ს,
21:40
Different shapes for different phonemes, right?
466
1275000
3000
განსხვავებული ფორმა განსხვავებული ფონემისთვის, ხომ გასაგებია?
21:43
Here, you've got Martian alphabet.
467
1278000
2000
და აი თქვენ გაქვთ ეს მარსიანული ანბანი.
21:45
One of them is Kiki, one of them is Buba.
468
1280000
2000
ერთ-ერთი მათგანი არის კიკი, ერთ-ერთი - ბუბა.
21:47
Which one is Kiki and which one is Buba?
469
1282000
2000
რომელია კიკი და რომელია ბუბა?
21:49
How many of you think that's Kiki and that's Buba? Raise your hands.
470
1284000
2000
რამდენი თქვენგანი თვლის რომ ეს კიკია და ეს ბუბა? აწიეთ ხელები.
21:51
Well, it's one or two mutants.
471
1286000
2000
ჰმ, ერთი თუ ორი მუტანტი გვყოლია.
21:53
(Laughter)
472
1288000
1000
(სიცილი)
21:54
How many of you think that's Buba, that's Kiki? Raise your hands.
473
1289000
2000
რამდენი თქვენგანი თვლის რომ ეს ბუბაა, ეს კი - კიკი? აწიეთ ხელები.
21:56
Ninety-nine percent of you.
474
1291000
2000
99 პროცენტი.
21:58
Now, none of you is a Martian. How did you do that?
475
1293000
2000
მაგრამ, არც ერთი თქვენგანი არ არის მარსიდან, როგორ შესძელით ეს?
22:00
It's because you're all doing a cross-model synesthetic abstraction,
476
1295000
5000
ეს იმიტომ, რომ თქვენ ყველანი ახდენთ ჯვარედინ მოდელირებას - სინესთეზიურ აბსტრაქციას -
22:05
meaning you're saying that that sharp inflection -- ki-ki,
477
1300000
4000
რაც ნიშნავს, რომ თქვენ იძახით, რომ ეს ბასრი კუთხეები, კიკი,
22:09
in your auditory cortex, the hair cells being excited -- Kiki,
478
1304000
5000
თქვენს სმენით ქერქში თმის უჯრედები აღიგზნება, კიკი,
22:14
mimics the visual inflection, sudden inflection of that jagged shape.
479
1309000
3000
ბაძავენ ვიზუალურ მოხაზულობებს - უცაბედ ტეხილებს - ამ დაკბილულ ფორმაში.
22:17
Now, this is very important, because what it's telling you
480
1312000
3000
ეს ძალზედ მნიშვნელოვანია, რადგან ეს გვეუბნება,
22:20
is your brain is engaging in a primitive --
481
1315000
2000
რომ თქვენი ტვინი მისდევს პრიმიტივს --
22:22
it's just -- it looks like a silly illusion,
482
1317000
2000
ეს უბრალოდ სულელურ ილუზიას გავს,
22:24
but these photons in your eye are doing this shape,
483
1319000
4000
მაგრამ ფოტონები თქვენს თვალში ხაზავენ ამ ფორმას
22:28
and hair cells in your ear are exciting the auditory pattern,
484
1323000
3000
და თმის უჯრედები თქვენს ყურში აღაგზნებენ სმენით მიმდევრობებს,
22:31
but the brain is able to extract the common denominator.
485
1326000
5000
და აქედან ტვინს გამოაქვს საერთო გამყოფი.
22:36
It's a primitive form of abstraction,
486
1331000
2000
ეს აბსტრაქციის პრიმიტიული ფორმაა
22:38
and we now know this happens in the fusiform gyrus of the brain,
487
1333000
5000
და ჩვენ ვიცით, რომ ამას ადგილი აქვს ტვინის ღერძისებრ ნაოჭში,
22:43
because when that's damaged,
488
1338000
1000
რადგან მაშინ, როდესაც ის დაზიანებულია,
22:44
these people lose the ability to engage in Buba Kiki,
489
1339000
4000
ეს ხალხი კარგავს შესაძლებლობას შეასრულოს ბუბა-კიკის ამოცანა.
22:48
but they also lose the ability to engage in metaphor.
490
1343000
2000
და ამასთან ერთად კარგავენ მეტაფორების აღქმის შესაძლებლობას.
22:50
If you ask this guy, what -- "all that glitters is not gold,"
491
1345000
4000
თუ თქვენ კითხავთ ასეთ ადამიანს, რას ნიშნავს გამოთქმა
22:54
what does that mean?"
492
1349000
2000
"ყველაფერი, რაც ბზინავს, ოქრო არაა?"
22:56
The patient says, "Well, if it's metallic and shiny, it doesn't mean it's gold.
493
1351000
2000
პაციენტი გიპასუხებთ, "თუ ეს მეტალისაა და ბზინავს, არ ნიშნავს რომ ეს ოქროა.
22:58
You have to measure its specific gravity, OK?"
494
1353000
3000
საჭიროა, ასევე გაიზომოს მისი ხვედრითი წონა.
23:01
So, they completely miss the metaphorical meaning.
495
1356000
3000
ანუ ისინი სრულიად ვერ ამჩნევენ მეტაფორულ მნიშვნელობას.
23:04
So, this area is about eight times the size in higher --
496
1359000
3000
და ეს არე დაახლოებით რვაჯერ დიდია უმაღლეს --
23:07
especially in humans -- as in lower primates.
497
1362000
3000
განსაკუთრებით კი ადამიანებში, ვიდრე უმდაბლეს პრიმატებში.
23:10
Something very interesting is going on here in the angular gyrus,
498
1365000
3000
რაღაც ძალზე საინტერესო ხდება აქ, კუთხოვან ნაოჭში,
23:13
because it's the crossroads between hearing, vision and touch,
499
1368000
3000
რადგან ეს გზაჯვარედინია სმენას, მხედველობას და შეხებას შორის
23:16
and it became enormous in humans. And something very interesting is going on.
500
1371000
4000
და ის უზარმაზარი გახდა ადამიანებში -- და ხდება რაღაც ძალზე საინტერესო.
23:20
And I think it's a basis of many uniquely human abilities
501
1375000
3000
და ვფიქრობ, ეს საფუძველია მრავალი ექსკლუზიურად ადამიანური შესაძლებლობის --
23:23
like abstraction, metaphor and creativity.
502
1378000
3000
როგორიცაა აბსტრაქცია, მეტაფორა და შემოქმედება.
23:26
All of these questions that philosophers have been studying for millennia,
503
1381000
3000
ყველა ის საკითხი, რომლებსაც ფილოსოფოსები ათასწლეულების მანძილზე სწავლობდნენ,
23:29
we scientists can begin to explore by doing brain imaging,
504
1384000
4000
ჩვენ, მეცნიერებს, შეგვიძლია შევისწავლოთ, ტვინის სურათების მეშვეობით,
23:33
and by studying patients and asking the right questions.
505
1388000
2000
და ასევე პაციენტების შესწავლითა და სწორი კითხვების დასმით.
23:35
Thank you.
506
1390000
2000
გმადლობთ.
23:37
(Applause)
507
1392000
1000
(აპლოდისმენტები)
23:38
Sorry about that.
508
1393000
1000
მომიტევეთ.
23:39
(Laughter)
509
1394000
1000
(სიცილი)
ABOUT THE SPEAKER
Vilayanur Ramachandran - Brain expertNeurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain.
Why you should listen
V.S. Ramachandran is a mesmerizing speaker, able to concretely and simply describe the most complicated inner workings of the brain. His investigations into phantom limb pain, synesthesia and other brain disorders allow him to explore (and begin to answer) the most basic philosophical questions about the nature of self and human consciousness.
Ramachandran is the director of the Center for Brain and Cognition at the University of California, San Diego, and an adjunct professor at the Salk Institute. He is the author of Phantoms in the Brain (the basis for a Nova special), A Brief Tour of Human Consciousness and The Man with the Phantom Twin: Adventures in the Neuroscience of the Human Brain.
Vilayanur Ramachandran | Speaker | TED.com