TED2007
VS Ramachandran: 3 clues to understanding your brain
VS Ramachandran: 3 điều cần hiểu về não bộ
Filmed:
Readability: 4.3
5,019,899 views
Vilayanur Ramachandran cho chúng ta biết tổn thương não có thể tiết lộ mối liên kết giữa mô não và tâm trí, lấy ví dụ là ba sự hoang tưởng đáng ngạc nhiên.
Vilayanur Ramachandran - Brain expert
Neurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain. Full bio
Neurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
Well, as Chris pointed out, I study the human brain,
0
0
4000
Vâng, như Chris đã tiết lộ,
tôi nghiên cứu về não người,
tôi nghiên cứu về não người,
00:29
the functions and structure of the human brain.
1
4000
2000
các chức năng và cấu trúc của não bộ.
00:31
And I just want you to think for a minute about what this entails.
2
6000
4000
Và tôi muốn bạn suy nghĩ một chút
về vấn đề này
về vấn đề này
00:35
Here is this mass of jelly, three-pound mass of jelly
3
10000
4000
Đây là một khối thạch, hơn 1.3kg thạch
00:39
you can hold in the palm of your hand,
4
14000
3000
có thể cầm trong lòng bàn tay bạn,
00:42
and it can contemplate the vastness of interstellar space.
5
17000
4000
nó có thể ngắm nhìn
khoảng không vô tận giữa các vì sao.
khoảng không vô tận giữa các vì sao.
00:46
It can contemplate the meaning of infinity
6
21000
2000
Nó có thể chiêm nghiệm
ý nghĩa của vô cực
ý nghĩa của vô cực
00:48
and it can contemplate itself contemplating on the meaning of infinity.
7
23000
5000
và có thể nhìn thấy chính nó
đang suy ngẫm về ý nghĩa của sự vô cùng.
đang suy ngẫm về ý nghĩa của sự vô cùng.
00:53
And this peculiar recursive quality that we call self-awareness,
8
28000
5000
Và cái tính đệ quy khác biệt này
mà chúng ta gọi là sự tự nhận thức,
mà chúng ta gọi là sự tự nhận thức,
00:58
which I think is the holy grail of neuroscience, of neurology,
9
33000
4000
là thứ mà tôi nghĩ là chén thánh
của khoa học thần kinh, của thần kinh học
của khoa học thần kinh, của thần kinh học
01:02
and hopefully, someday, we'll understand how that happens.
10
37000
2000
và mong ngày nào đó, ta sẽ hiểu rõ chúng.
01:05
OK, so how do you study this mysterious organ?
11
40000
3000
OK, vậy thì làm thể nào
để nghiên cứu bộ phận bí ẩn này?
để nghiên cứu bộ phận bí ẩn này?
01:08
I mean, you have 100 billion nerve cells,
12
43000
4000
Vì bạn có tới tận 100 tỷ tế bào thần kinh,
01:12
little wisps of protoplasm, interacting with each other,
13
47000
3000
một số ít nhóm nguyên sinh vật,
chúng tương tác với nhau,
chúng tương tác với nhau,
01:15
and from this activity emerges the whole spectrum of abilities
14
50000
4000
và từ hoạt động này
xuất hiện toàn bộ các khả năng
xuất hiện toàn bộ các khả năng
01:19
that we call human nature and human consciousness.
15
54000
3000
mà chúng ta gọi là bản chất con người
và sự tự nhận thức.
và sự tự nhận thức.
01:22
How does this happen?
16
57000
1000
Tại sao lại như vậy?
01:23
Well, there are many ways of approaching the functions of the human brain.
17
58000
3000
Vâng, có rất nhiều cách để tiếp cận
các chức năng của não người.
các chức năng của não người.
01:26
One approach, the one we use mainly,
18
61000
3000
Trong số đó, cách mà chúng ta hay sử dụng,
01:29
is to look at patients with sustained damage to a small region of the brain,
19
64000
5000
là quan sát những bệnh nhân bị tổn thương
một vùng nhỏ ở não,
một vùng nhỏ ở não,
01:34
where there's been a genetic change in a small region of the brain.
20
69000
2000
nơi có 1 biến đổi gen
trong 1 khu nhỏ ở não
trong 1 khu nhỏ ở não
01:36
What then happens is not an across-the-board reduction
21
71000
4000
Điều xảy ra sau đó
không phải là một sự suy giảm toàn diện
không phải là một sự suy giảm toàn diện
01:40
in all your mental capacities,
22
75000
2000
trên toàn bộ khả năng trí não của bạn,
01:42
a sort of blunting of your cognitive ability.
23
77000
3000
không phải một dạng bào mòn
khả năng nhận thức của bạn
khả năng nhận thức của bạn
01:45
What you get is a highly selective loss of one function,
24
80000
3000
Mà não bạn sẽ mất 1 chức năng
được chọn lọc kỹ càng,
được chọn lọc kỹ càng,
01:48
with other functions being preserved intact,
25
83000
2000
trong khi số khác
được bảo quản nguyên vẹn,
được bảo quản nguyên vẹn,
01:50
and this gives you some confidence in asserting
26
85000
2000
và điều này khiến bạn tự tin khẳng định
01:52
that that part of the brain is somehow involved in mediating that function.
27
87000
4000
phần não đó bằng 1 cách nào
có khả năng làm trung gian chức năng đó.
có khả năng làm trung gian chức năng đó.
01:56
So you can then map function onto structure,
28
91000
2000
Nên bạn có thể gán chức năng
vào cấu trúc
vào cấu trúc
01:58
and then find out what the circuitry's doing
29
93000
3000
và tìm xem các cung phản xạ đang làm gì
02:01
to generate that particular function.
30
96000
2000
để tạo ra chức năng đặc trưng đó.
02:03
So that's what we're trying to do.
31
98000
2000
Đó là cái mà chúng tôi đang cố thực hiện.
02:05
So let me give you a few striking examples of this.
32
100000
3000
Hãy để tôi đưa ra một số ví dụ nổi bật.
02:08
In fact, I'm giving you three examples, six minutes each, during this talk.
33
103000
4000
Thật sự thì tôi sẽ có 3 ví dụ,
mỗi cái 6 phút trong toàn bộ bài nói.
mỗi cái 6 phút trong toàn bộ bài nói.
02:12
The first example is an extraordinary syndrome called Capgras syndrome.
34
107000
4000
Ví dụ đầu tiên hội chứng khác thường
gọi là hội chứng Capgras.
gọi là hội chứng Capgras.
02:16
If you look at the first slide there,
35
111000
2000
Hãy theo dõi slide đầu tiên,
02:18
that's the temporal lobes, frontal lobes, parietal lobes, OK --
36
113000
5000
đó là thùy thái dương, thùy trán,
thùy đỉnh, OK--
thùy đỉnh, OK--
02:23
the lobes that constitute the brain.
37
118000
2000
là những thùy cấu thành nên não.
02:25
And if you look, tucked away inside the inner surface of the temporal lobes --
38
120000
4000
Và nếu nhìn vào mặt trong thùy thái dương
02:29
you can't see it there --
39
124000
2000
bạn sẽ không thể thấy
02:31
is a little structure called the fusiform gyrus.
40
126000
2000
một cấu trúc nhỏ gọi là
hồi thái dương chẩm
hồi thái dương chẩm
02:33
And that's been called the face area in the brain,
41
128000
3000
Nó được gọi là
vùng nhận diện khuôn mặt của não,
vùng nhận diện khuôn mặt của não,
02:36
because when it's damaged, you can no longer recognize people's faces.
42
131000
3000
vì khi nó tổn thương bạn không nhận ra
gương mặt người khác nữa.
gương mặt người khác nữa.
02:39
You can still recognize them from their voice
43
134000
2000
Bạn vẫn có thể nhận ra họ nhờ giọng nói
02:41
and say, "Oh yeah, that's Joe,"
44
136000
2000
và biết: "Ồ, Joe đây mà!"
02:43
but you can't look at their face and know who it is, right?
45
138000
3000
nhưng bạn không thể nhìn mặt họ
mà biết họ là ai, đúng không?
mà biết họ là ai, đúng không?
02:46
You can't even recognize yourself in the mirror.
46
141000
2000
Bạn còn không thể nhận ra bạn trong gương.
02:48
I mean, you know it's you because you wink and it winks,
47
143000
3000
Bạn biết đó là bạn bởi khi bạn nháy mắt
thì nó cũng nháy mắt,
thì nó cũng nháy mắt,
02:51
and you know it's a mirror,
48
146000
2000
và bạn biết rắng đó là một cái gương,
02:53
but you don't really recognize yourself as yourself.
49
148000
3000
nhưng bạn không thật sự nhận ra bản thân.
02:56
OK. Now that syndrome is well known as caused by damage to the fusiform gyrus.
50
151000
4000
OK. Nguyên nhân của hội chứng này
là do tổn thương hồi thái dương chẩm.
là do tổn thương hồi thái dương chẩm.
03:00
But there's another rare syndrome, so rare, in fact,
51
155000
3000
Nhưng còn có một hội chứng nữa
rất hiếm gặp, thật sự thì,
rất hiếm gặp, thật sự thì,
03:03
that very few physicians have heard about it, not even neurologists.
52
158000
4000
rất ít bác sĩ lâm sàng đã nghe về nó,
thậm chí cả các nhà thần kinh học.
thậm chí cả các nhà thần kinh học.
03:07
This is called the Capgras delusion,
53
162000
2000
Đó là bệnh hoang tưởng Capgras,
03:09
and that is a patient, who's otherwise completely normal,
54
164000
3000
1 bệnh nhân mà những phần khác
hoàn toàn bình thường,
hoàn toàn bình thường,
03:12
has had a head injury, comes out of coma,
55
167000
3000
đã từng chấn thương vùng đầu
hồi tỉnh sau hôn mê,
hồi tỉnh sau hôn mê,
03:15
otherwise completely normal, he looks at his mother
56
170000
3000
khi anh ta nhìn thấy mẹ mình
03:18
and says, "This looks exactly like my mother, this woman,
57
173000
3000
và nói: " Người phụ nữ này
giống y đúc mẹ tôi,
giống y đúc mẹ tôi,
03:21
but she's an impostor.
58
176000
2000
nhưng mà bà ta là kẻ mạo danh.
03:23
She's some other woman pretending to be my mother."
59
178000
2000
Là người phụ nữ nào đó
đang giả làm mẹ tôi"
đang giả làm mẹ tôi"
03:25
Now, why does this happen?
60
180000
2000
Vậy tại sao chuyện này lại xảy ra?
03:27
Why would somebody -- and this person is perfectly lucid and intelligent
61
182000
3000
Tại sao một người hoàn toàn minh mẫn
và thông minh như anh ta
và thông minh như anh ta
03:30
in all other respects, but when he sees his mother,
62
185000
2000
ở mọi mặt khác,
chỉ trừ khi nhìn thấy mẹ
chỉ trừ khi nhìn thấy mẹ
03:32
his delusion kicks in and says, it's not mother.
63
187000
3000
thì lại có dấu hiệu hoang tưởng
và nói đó không phải là mẹ mình.
và nói đó không phải là mẹ mình.
03:35
Now, the most common interpretation of this,
64
190000
2000
Cách giải thích phổ biến nhất
03:37
which you find in all the psychiatry textbooks,
65
192000
2000
mà bạn tìm trong các sách về tâm thần học,
03:39
is a Freudian view, and that is that this chap --
66
194000
4000
theo cách nhìn của Freud,
mà tôi đưa ra trong bài nói này,
mà tôi đưa ra trong bài nói này,
03:43
and the same argument applies to women, by the way,
67
198000
2000
cũng có những ý kiến tương tự
với phụ nữ,
với phụ nữ,
03:45
but I'll just talk about guys.
68
200000
2000
nhưng tôi sẽ chỉ nói về đàn ông.
03:47
When you're a little baby, a young baby,
69
202000
3000
Khi bạn còn là một đứa bé, đứa bé nhỏ xíu,
03:50
you had a strong sexual attraction to your mother.
70
205000
2000
bạn bị hấp dẫn giới tính mạnh bởi mẹ mình.
03:52
This is the so-called Oedipus complex of Freud.
71
207000
2000
Freud gọi đó là phức cảm Oedipus.
03:54
I'm not saying I believe this,
72
209000
2000
Tôi không nói mình tin vào điều này,
03:56
but this is the standard Freudian view.
73
211000
2000
nhưng đây chính là cách nhìn của Freud.
03:58
And then, as you grow up, the cortex develops,
74
213000
3000
Khi bạn lớn dần, vỏ não phát triển,
04:01
and inhibits these latent sexual urges towards your mother.
75
216000
4000
và ức chế những ham muốn tình dục tiềm ẩn
đối với mẹ
đối với mẹ
04:05
Thank God, or you would all be sexually aroused when you saw your mother.
76
220000
4000
Cảm ơn Chúa, không thì bạn
sẽ bị kích thích khi thấy mẹ mình đấy.
sẽ bị kích thích khi thấy mẹ mình đấy.
04:09
And then what happens is,
77
224000
2000
Và điều xảy ra sau đó là
04:11
there's a blow to your head, damaging the cortex,
78
226000
2000
đầu bạn bị va chạm làm tổn thương vỏ não,
04:13
allowing these latent sexual urges to emerge,
79
228000
4000
cho phép những ham muốn tình dục ngầm này
xuất hiện,
xuất hiện,
04:17
flaming to the surface, and suddenly and inexplicably
80
232000
3000
lộ rõ một cách đột ngột và khó hiểu
04:20
you find yourself being sexually aroused by your mother.
81
235000
3000
bạn cảm thấy bị kích thích bởi mẹ mình.
04:23
And you say, "My God, if this is my mom,
82
238000
2000
Và cho rằng "Chúa ơi, nếu đây là mẹ mình
04:25
how come I'm being sexually turned on?
83
240000
2000
làm sao mình cảm thấy như vậy được?
04:27
She's some other woman. She's an impostor."
84
242000
2000
Cô ta là người khác, là kẻ giả mạo."
04:29
It's the only interpretation that makes sense to your damaged brain.
85
244000
4000
Đó là lý do duy nhất
giải thích cho tổn thương não của bạn.
giải thích cho tổn thương não của bạn.
04:33
This has never made much sense to me, this argument.
86
248000
3000
Điều này chưa bao giờ
có nghĩa lý gì với tôi.
có nghĩa lý gì với tôi.
04:36
It's very ingenious, as all Freudian arguments are --
87
251000
3000
Nó rất khéo léo,
như mọi lập luận khác của Freud
như mọi lập luận khác của Freud
04:39
(Laughter)
88
254000
2000
(Cười lớn)
04:41
-- but didn't make much sense because I have seen the same delusion,
89
256000
5000
nhưng không có ý nghĩa
bởi tôi đã gặp một tình trạng tương tự,
bởi tôi đã gặp một tình trạng tương tự,
04:46
a patient having the same delusion, about his pet poodle.
90
261000
2000
nhưng là với con chó xù cưng ở nhà.
04:48
(Laughter)
91
263000
1000
(Cười lớn)
04:49
He'll say, "Doctor, this is not Fifi. It looks exactly like Fifi,
92
264000
5000
Tôi nói: " Bác sĩ, đây không phải Fifi.
Giống hệt Fifi
Giống hệt Fifi
04:54
but it's some other dog." Right?
93
269000
2000
nhưng là con chó khác." Đúng chứ?
04:56
Now, you try using the Freudian explanation there.
94
271000
2000
Giờ thì bạn cố giải thích như Freud.
04:58
(Laughter)
95
273000
1000
(Cười lớn)
04:59
You'll start talking about the latent bestiality in all humans,
96
274000
4000
Bạn sẽ bắt đầu nói về cái thú tính
trong mỗi con người
trong mỗi con người
05:03
or some such thing, which is quite absurd, of course.
97
278000
3000
hay là những thứ tương tự,
dĩ nhiên là khá vô lý.
dĩ nhiên là khá vô lý.
05:06
Now, what's really going on?
98
281000
2000
Giờ thì điều gì thật sự đang diễn ra?
05:08
So, to explain this curious disorder,
99
283000
2000
Để giải thích cho rối loạn lạ kì này,
05:10
we look at the structure and functions of the normal visual pathways in the brain.
100
285000
4000
chúng ta nhìn vào cấu trúc và chức năng
của đường thị giác bình thường trong não.
của đường thị giác bình thường trong não.
05:14
Normally, visual signals come in, into the eyeballs,
101
289000
3000
Bình thường, tín hiệu hình ảnh
đi vào nhãn cầu,
đi vào nhãn cầu,
05:17
go to the visual areas in the brain.
102
292000
2000
đi đến các vùng thị giác của não.
05:19
There are, in fact, 30 areas in the back of your brain concerned with just vision,
103
294000
3000
Thực tế có tới 30 vùng nằm sau não
liên quan đến tầm nhìn,
liên quan đến tầm nhìn,
05:22
and after processing all that, the message goes to a small structure
104
297000
3000
và sau qúa trình đó, thông điệp
đi vào một cấu trúc nhỏ
đi vào một cấu trúc nhỏ
05:25
called the fusiform gyrus, where you perceive faces.
105
300000
5000
gọi là hồi thái dương chẩm,
nơi bạn nhận diện khuôn mặt.
nơi bạn nhận diện khuôn mặt.
05:30
There are neurons there that are sensitive to faces.
106
305000
2000
Có những nơ-ron nhạy cảm với khuôn mặt.
05:32
You can call it the face area of the brain, right?
107
307000
3000
Bạn có thể gọi nó
là vùng khuôn mặt của não, đúng chứ?
là vùng khuôn mặt của não, đúng chứ?
05:35
I talked about that earlier.
108
310000
2000
Tôi đã nói về điều này trước đó.
05:37
Now, when that area's damaged, you lose the ability to see faces, right?
109
312000
4000
Khi khu vực đó bị thương tổn, bạn mất
khả năng nhận diện gương mặt, phải không?
khả năng nhận diện gương mặt, phải không?
05:41
But from that area, the message cascades
110
316000
3000
Nhưng từ vùng đó, thông điệp đi xuống
05:44
into a structure called the amygdala in the limbic system,
111
319000
3000
vào trong 1 cấu trúc gọi là hạnh nhân
trong hệ limbic (hệ viền),
trong hệ limbic (hệ viền),
05:47
the emotional core of the brain,
112
322000
2000
trung khu cảm xúc của não,
05:49
and that structure, called the amygdala,
113
324000
2000
và cấu trúc hạnh nhân đó,
05:51
gauges the emotional significance of what you're looking at.
114
326000
2000
đo cảm xúc của bạn
đối với thứ bạn quan sát
đối với thứ bạn quan sát
05:53
Is it prey? Is it predator? Is it mate?
115
328000
4000
Đó có phải là con mồi? Động vật ăn thịt?
Đối tượng sinh sản?
Đối tượng sinh sản?
05:57
Or is it something absolutely trivial, like a piece of lint,
116
332000
2000
Hay thứ gì đó tầm thường
như một mảnh vải,
như một mảnh vải,
05:59
or a piece of chalk, or a -- I don't want to point to that, but --
117
334000
4000
Một viên phấn, hay một--
Tôi không muốn chỉ ra đâu, nhưng--
Tôi không muốn chỉ ra đâu, nhưng--
06:03
or a shoe, or something like that? OK?
118
338000
2000
hay một chiếc giày, OK?
06:05
Which you can completely ignore.
119
340000
2000
Mà có thể bạn hoàn toàn bỏ qua.
06:07
So if the amygdala is excited, and this is something important,
120
342000
3000
Vậy nếu như hạnh nhân bị kích thích,
và nếu điều này quan trọng
và nếu điều này quan trọng
06:10
the messages then cascade into the autonomic nervous system.
121
345000
3000
thông điệp sẽ đổ vào
hệ thần kinh tự động.
hệ thần kinh tự động.
06:13
Your heart starts beating faster.
122
348000
2000
Tim bạn bắt đầu đập nhanh hơn.
06:15
You start sweating to dissipate the heat that you're going to
123
350000
3000
Bạn bắt đầu đổ mồ hôi
để tiêu bớt nhiệt lượng mà bạn sắp
để tiêu bớt nhiệt lượng mà bạn sắp
06:18
create from muscular exertion.
124
353000
2000
tạo ra từ vận động cơ bắp.
06:20
And that's fortunate, because we can put two electrodes on your palm
125
355000
4000
Đó là điều tốt vì chúng tôi có thể
đặt hai điện cực vào lòng bàn tay bạn
đặt hai điện cực vào lòng bàn tay bạn
06:24
and measure the change in skin resistance produced by sweating.
126
359000
4000
và đo sự thay đổi điện trở của da
do đổ mồ hôi
do đổ mồ hôi
06:28
So I can determine, when you're looking at something,
127
363000
2000
Để tôi biết được, khi bạn nhìn thứ gì đó,
06:30
whether you're excited or whether you're aroused, or not, OK?
128
365000
4000
thì bạn đang hưng phấn hay bị kích thích,
hay không cảm thấy gì, OK?
hay không cảm thấy gì, OK?
06:34
And I'll get to that in a minute.
129
369000
2000
Và tôi sẽ nhanh chóng nắm được điều đó.
06:36
So my idea was, when this chap looks at an object, when he looks at his --
130
371000
4000
Ý tưởng của tôi là, khi người này
nhìn vào một vật, nhìn vào--
nhìn vào một vật, nhìn vào--
06:40
any object for that matter, it goes to the visual areas and,
131
375000
4000
bất kỳ vật nào, hình ảnh
di chuyển tới vùng thị giác
di chuyển tới vùng thị giác
06:44
however, and it's processed in the fusiform gyrus,
132
379000
3000
tuy nhiên nó được xử lý
tại hồi thái dương chẩm
tại hồi thái dương chẩm
06:47
and you recognize it as a pea plant, or a table,
133
382000
3000
và bạn nhận biết nó là một hạt đậu,
hay một cái bàn,
hay một cái bàn,
06:50
or your mother, for that matter, OK?
134
385000
2000
hay mẹ bạn, OK?
06:52
And then the message cascades into the amygdala,
135
387000
3000
Và sau đó thông điệp chảy vào trong
hạnh nhân,
hạnh nhân,
06:55
and then goes down the autonomic nervous system.
136
390000
2000
rồi xuống tới
hệ thần kinh tự động
hệ thần kinh tự động
06:57
But maybe, in this chap, that wire that goes from the amygdala to the limbic system,
137
392000
5000
Nhưng có thể đối với người này,
tín hiệu từ hạnh nhân đến hệ viền,
tín hiệu từ hạnh nhân đến hệ viền,
07:02
the emotional core of the brain, is cut by the accident.
138
397000
3000
trung khu cảm xúc của não,
đã tình cờ bị ngắt.
đã tình cờ bị ngắt.
07:05
So because the fusiform is intact,
139
400000
2000
Vì hồi thái dương chẩm vẫn còn nguyên,
07:07
the chap can still recognize his mother,
140
402000
3000
anh ta vẫn có khả năng nhận ra mẹ,
07:10
and says, "Oh yeah, this looks like my mother."
141
405000
2000
và nói: "Người này giống mẹ tôi quá."
07:12
But because the wire is cut to the emotional centers,
142
407000
3000
Nhưng do tín hiệu
tới trung tâm cảm xúc đã bị cắt,
tới trung tâm cảm xúc đã bị cắt,
07:15
he says, "But how come, if it's my mother, I don't experience a warmth?"
143
410000
4000
anh ta lại nói: "Nhưng nếu đó là mẹ,
sao tôi không cảm nhận được sự ấm áp?"
sao tôi không cảm nhận được sự ấm áp?"
07:19
Or terror, as the case may be? Right?
144
414000
2000
Và sợ là trường hợp kia
có thể xảy ra? Nhỉ?
có thể xảy ra? Nhỉ?
07:21
(Laughter)
145
416000
1000
(Cười)
07:22
And therefore, he says, "How do I account for this inexplicable lack of emotions?
146
417000
6000
Vì vậy, anh ta nói "Làm sao để lý giải
cái cảm xúc khó hiểu này?
cái cảm xúc khó hiểu này?
07:28
This can't be my mother.
147
423000
2000
Đó không thể là mẹ mình.
07:30
It's some strange woman pretending to be my mother."
148
425000
2000
Mà là một phụ nữ lạ giả vờ là mẹ thôi."
07:32
How do you test this?
149
427000
2000
Làm thế nào để kiểm chứng?
07:34
Well, what you do is, if you take any one of you here, and put you in front of a screen,
150
429000
2000
À, điều cần làm là đặt bạn trước màn hình,
07:36
and measure your galvanic skin response,
151
431000
3000
và đo phản xạ trên da,
07:39
and show pictures on the screen,
152
434000
2000
và chạy các bức ảnh trên màn hình,
07:41
I can measure how you sweat when you see an object,
153
436000
3000
Tôi có thể đo mức đổ mồ hôi của bạn
khi bạn nhìn vật đó,
khi bạn nhìn vật đó,
07:44
like a table or an umbrella. Of course, you don't sweat.
154
439000
3000
như cái bàn hay cái dù. Dĩ nhiên
là bạn không đổ mồ hôi.
là bạn không đổ mồ hôi.
07:47
If I show you a picture of a lion, or a tiger, or a pinup, you start sweating, right?
155
442000
5000
Nếu nhìn ảnh sư tử, hổ, hay cô gái
gợi cảm, có phải bạn sẽ đổ mồ hôi?
gợi cảm, có phải bạn sẽ đổ mồ hôi?
07:52
And, believe it or not, if I show you a picture of your mother --
156
447000
3000
Và tin hay không thì tùy, nếu tôi cho bạn
xem ảnh mẹ bạn--
xem ảnh mẹ bạn--
07:55
I'm talking about normal people -- you start sweating.
157
450000
2000
dù bạn bình thường,
bạn vẫn đổ mồ hôi.
bạn vẫn đổ mồ hôi.
07:57
You don't even have to be Jewish.
158
452000
2000
Thậm chí không cần là người Do Thái.
07:59
(Laughter)
159
454000
2000
(Cười)
08:01
Now, what happens if you show this patient?
160
456000
4000
Nếu cho người bệnh này xem ảnh thì sao?
08:05
You take the patient and show him pictures on the screen
161
460000
4000
Cho anh ta xem các bức ảnh trên màn hình
08:09
and measure his galvanic skin response.
162
464000
2000
và đo mức phản ứng trên da anh ta.
08:11
Tables and chairs and lint, nothing happens, as in normal people,
163
466000
5000
Bàn ghế vải vóc, chẳng có gì xảy ra,
giống mọi người khác,
giống mọi người khác,
08:16
but when you show him a picture of his mother,
164
471000
2000
nhưng khi cho anh ta xem ảnh mẹ,
08:18
the galvanic skin response is flat.
165
473000
2000
phản ứng da phẳng lặng.
08:20
There's no emotional reaction to his mother,
166
475000
2000
Không có phản xạ xúc cảm đối với mẹ,
08:22
because that wire going from the visual areas to the emotional centers is cut.
167
477000
5000
bởi tín hiệu đi từ vùng thị giác
đến trung tâm cảm xúc đã bị cắt.
đến trung tâm cảm xúc đã bị cắt.
08:27
So his vision is normal because the visual areas are normal,
168
482000
3000
Tầm nhìn anh ta bình thường
vì vùng hình ảnh bình thường,
vì vùng hình ảnh bình thường,
08:30
his emotions are normal -- he'll laugh, he'll cry, so on and so forth --
169
485000
3000
cảm xúc bình thường--anh ta
vẫn có thể cười, khóc, vân vân--
vẫn có thể cười, khóc, vân vân--
08:33
but the wire from vision to emotions is cut
170
488000
3000
nhưng tín hiệu từ vùng hình ảnh
đến vùng cảm xúc đã bị ngắt
đến vùng cảm xúc đã bị ngắt
08:36
and therefore he has this delusion that his mother is an impostor.
171
491000
3000
do đó anh ta có ảo tưởng
mẹ mình là kẻ giả mạo
mẹ mình là kẻ giả mạo
08:39
It's a lovely example of the sort of thing we do:
172
494000
3000
Nó là thí dụ hay ho về thứ
chúng ta vẫn làm:
chúng ta vẫn làm:
08:42
take a bizarre, seemingly incomprehensible, neural psychiatric syndrome
173
497000
4000
xem xét một hội chứng tâm thần
kỳ lạ không thể giải thích
kỳ lạ không thể giải thích
08:46
and say that the standard Freudian view is wrong,
174
501000
2000
và nói rằng cách nhìn theo Freud là sai,
08:48
that, in fact, you can come up with a precise explanation
175
503000
4000
thật ra bạn có thể có
một giải thích ngắn gọn
một giải thích ngắn gọn
08:52
in terms of the known neural anatomy of the brain.
176
507000
2000
theo giải phẫu thần kinh não đã biết.
08:54
By the way, if this patient then goes,
177
509000
2000
Tiếp tục, nếu bệnh nhân này xuất viện,
08:56
and mother phones from an adjacent room -- phones him --
178
511000
5000
và người mẹ gọi cho anh ta từ phòng kế bên
09:01
and he picks up the phone, and he says, "Wow, mom, how are you? Where are you?"
179
516000
4000
và anh ta nhấc máy, và nói
"Ồ, mẹ, mẹ khỏe không? Mẹ đang ở đâu?"
"Ồ, mẹ, mẹ khỏe không? Mẹ đang ở đâu?"
09:05
There's no delusion through the phone.
180
520000
2000
Không có ảo tưởng nào qua điện thoại.
09:07
Then, she approaches him after an hour, he says, "Who are you?
181
522000
2000
Sau vài giờ bà lại gần,
anh hỏi "Bà là ai?
anh hỏi "Bà là ai?
09:09
You look just like my mother." OK?
182
524000
2000
Trông bà giống mẹ tôi." OK?
09:11
The reason is there's a separate pathway
183
526000
2000
Lý do là có một con đường riêng biệt
09:13
going from the hearing centers in the brain to the emotional centers,
184
528000
4000
đi từ trung tâm thính giác trong não
đến trung khu cảm xúc,
đến trung khu cảm xúc,
09:17
and that's not been cut by the accident.
185
532000
2000
và nó không bị cắt đứt do tai nạn.
09:19
So this explains why through the phone he recognizes his mother, no problem.
186
534000
5000
Điều đó giải thích tại sao qua điện thoại
anh ta nhận ra mẹ, không xảy ra vấn đề gì.
anh ta nhận ra mẹ, không xảy ra vấn đề gì.
09:24
When he sees her in person, he says it's an impostor.
187
539000
3000
Mà khi gặp mặt, anh ta cho đó là
kẻ giả mạo.
kẻ giả mạo.
09:27
OK, how is all this complex circuitry set up in the brain?
188
542000
4000
OK, vậy cung phản xạ phức tạp này
được thiết lập như thế nào trong não?
được thiết lập như thế nào trong não?
09:31
Is it nature, genes, or is it nurture?
189
546000
3000
Tự nhiên, di truyền,
hay do được nuôi dưỡng?
hay do được nuôi dưỡng?
09:34
And we approach this problem
190
549000
2000
Và chúng ta tiếp cận vấn đề này
09:36
by considering another curious syndrome called phantom limb.
191
551000
4000
bằng cách xem xét hội chứng kỳ lạ khác
gọi là hội chứng chi ảo.
gọi là hội chứng chi ảo.
09:40
And you all know what a phantom limb is.
192
555000
2000
Và các bạn đều biết chi ảo là gì.
09:42
When an arm is amputated, or a leg is amputated, for gangrene,
193
557000
3000
Khi một cánh tay hoặc chân bị cắt bỏ
do hoại tử,
do hoại tử,
09:45
or you lose it in war -- for example, in the Iraq war,
194
560000
2000
hay mất trong chiến tranh Iraq chẳng hạn,
09:47
it's now a serious problem --
195
562000
2000
vấn đề nghiêm trọng là
09:49
you continue to vividly feel the presence of that missing arm,
196
564000
4000
bạn vẫn cảm nhận sự hiện diện
của cánh tay bị mất đó,
của cánh tay bị mất đó,
09:53
and that's called a phantom arm or a phantom leg.
197
568000
3000
và đó gọi là tay ảo hoặc chân ảo.
09:56
In fact, you can get a phantom with almost any part of the body.
198
571000
2000
Bạn có thể ảo tưởng
về bất cứ bộ phận nào.
về bất cứ bộ phận nào.
09:58
Believe it or not, even with internal viscera.
199
573000
3000
Thậm chí cả nội tạng,
tin hay không tùy bạn.
tin hay không tùy bạn.
10:01
I've had patients with the uterus removed -- hysterectomy --
200
576000
4000
Tôi có một bệnh nhân
đã làm phẫu thuật cắt bỏ tử cung
đã làm phẫu thuật cắt bỏ tử cung
10:05
who have a phantom uterus, including phantom menstrual cramps
201
580000
5000
vẫn nghĩ mình có tử cung,
kể cả tưởng tượng ra kinh nguyệt
kể cả tưởng tượng ra kinh nguyệt
10:10
at the appropriate time of the month.
202
585000
2000
vào thời gian chính xác trong tháng.
10:12
And in fact, one student asked me the other day,
203
587000
2000
Và có một sinh viên hỏi tôi hôm trước,
10:14
"Do they get phantom PMS?"
204
589000
2000
Họ có hội chứng tiền kinh nguyệt ảo không?
10:16
(Laughter)
205
591000
1000
(Cười)
10:17
A subject ripe for scientific enquiry, but we haven't pursued that.
206
592000
4000
Một chuyên đề được đặt ra cho câu hỏi
khoa học này, nhưng chưa được tiến hành.
khoa học này, nhưng chưa được tiến hành.
10:21
OK, now the next question is,
207
596000
3000
OK, bây giờ câu hỏi kế tiếp là,
10:24
what can you learn about phantom limbs by doing experiments?
208
599000
3000
bạn học được gì từ hội chứng chi ảo
bằng các thí nghiệm?
bằng các thí nghiệm?
10:27
One of the things we've found was,
209
602000
2000
Một trong những điều chúng tôi tìm ra là,
10:29
about half the patients with phantom limbs
210
604000
2000
khoảng phân nửa số bệnh nhân mắc chứng này
10:31
claim that they can move the phantom.
211
606000
2000
cho rằng họ có thể di chuyển chi ảo đó.
10:33
It'll pat his brother on the shoulder,
212
608000
2000
Nó sẽ vỗ vai anh em họ,
10:35
it'll answer the phone when it rings, it'll wave goodbye.
213
610000
2000
nó sẽ trả lời điện thoại, vẫy tay tạm biệt
10:37
These are very compelling, vivid sensations.
214
612000
3000
Những cảm giác này rất sinh động
và hấp dẫn.
và hấp dẫn.
10:40
The patient's not delusional.
215
615000
2000
Bệnh nhân không phải bị ảo tưởng.
10:42
He knows that the arm is not there,
216
617000
2000
Anh ta biết cánh tay không có ở đó,
10:44
but, nevertheless, it's a compelling sensory experience for the patient.
217
619000
3000
nhưng, đó là một trải nghiệm về giác quan
rất thực với anh ta.
rất thực với anh ta.
10:47
But however, about half the patients, this doesn't happen.
218
622000
3000
Tuy nhiên, khoảng nửa số bệnh nhân
không có hiện tượng này.
không có hiện tượng này.
10:50
The phantom limb -- they'll say, "But doctor, the phantom limb is paralyzed.
219
625000
4000
Chi ảo, họ nói "Bác sĩ, chi ảo bị liệt.
10:54
It's fixed in a clenched spasm and it's excruciatingly painful.
220
629000
3000
Nó co cứng một chỗ
và đau không thể tả.
và đau không thể tả.
10:57
If only I could move it, maybe the pain will be relieved."
221
632000
3000
Ước gì tôi có thể di chuyển nó,
có thể sẽ bớt đau."
có thể sẽ bớt đau."
11:00
Now, why would a phantom limb be paralyzed?
222
635000
3000
Vậy tại sao một chi ảo lại bị liệt?
11:03
It sounds like an oxymoron.
223
638000
2000
Nghe như phép nghịch hợp vây.
11:05
But when we were looking at the case sheets, what we found was,
224
640000
3000
Nhưng khi chúng tôi nhìn vào bệnh án,
cái chúng tôi tìm thấy là,
cái chúng tôi tìm thấy là,
11:08
these people with the paralyzed phantom limbs,
225
643000
2000
những người với chi ảo bị liệt,
11:10
the original arm was paralyzed because of the peripheral nerve injury.
226
645000
4000
cánh tay gốc bị liệt do
tổn thương thần kinh ngoại biên.
tổn thương thần kinh ngoại biên.
11:14
The actual nerve supplying the arm was severed,
227
649000
3000
Thần kinh chính đến cánh tay đó
11:17
was cut, by say, a motorcycle accident.
228
652000
2000
bị cắt, trầm trọng, ví dụ do tai nạn xe cộ
11:19
So the patient had an actual arm, which is painful,
229
654000
3000
Nên bệnh nhân có một cánh tay thật sự,
rất đau,
rất đau,
11:22
in a sling for a few months or a year, and then,
230
657000
4000
phải bó bột trong vài tháng hoặc một năm,
sau đó
sau đó
11:26
in a misguided attempt to get rid of the pain in the arm,
231
661000
3000
trong một nỗ lực dại dột
để loại bỏ sự đau đớn,
để loại bỏ sự đau đớn,
11:29
the surgeon amputates the arm,
232
664000
2000
bác sĩ cắt bỏ cánh tay đó,
11:31
and then you get a phantom arm with the same pains, right?
233
666000
4000
rồi bạn có một cánh tay ảo
với cơn đau tương tự, đúng không?
với cơn đau tương tự, đúng không?
11:35
And this is a serious clinical problem.
234
670000
2000
Đây là vấn đề nghiêm trọng
trên lâm sàng.
trên lâm sàng.
11:37
Patients become depressed.
235
672000
2000
Người bệnh trở nên suy sụp.
11:39
Some of them are driven to suicide, OK?
236
674000
2000
Vài người trong số họ tự tử, OK?
11:41
So, how do you treat this syndrome?
237
676000
2000
Vậy làm thế nào chữa trị hội chứng này?
11:43
Now, why do you get a paralyzed phantom limb?
238
678000
2000
Tại sao chúng ta lại có chi ảo bị liệt?
11:45
When I looked at the case sheet, I found that they had an actual arm,
239
680000
4000
Khi tôi nhìn vào bệnh án thì biết rằng
họ đã có một cánh tay thật,
họ đã có một cánh tay thật,
11:49
and the nerves supplying the arm had been cut,
240
684000
3000
dây thần kinh tới cánh tay bị cắt,
11:52
and the actual arm had been paralyzed,
241
687000
3000
cánh tay thật bị liệt,
11:55
and lying in a sling for several months before the amputation,
242
690000
4000
phải bó bột vài tháng trước khi
phẫu thuật cắt bỏ,
phẫu thuật cắt bỏ,
11:59
and this pain then gets carried over into the phantom itself.
243
694000
6000
và cơn đau ảo vẫn tiếp tục.
12:05
Why does this happen?
244
700000
2000
Tại sao lại như vậy?
12:07
When the arm was intact, but paralyzed,
245
702000
2000
Khi cánh tay còn nguyên nhưng bị liệt,
12:09
the brain sends commands to the arm, the front of the brain, saying, "Move,"
246
704000
3000
não gửi yêu cầu tới cánh tay,
phần trước não, nói "Di chuyển,"
phần trước não, nói "Di chuyển,"
12:12
but it's getting visual feedback saying, "No."
247
707000
2000
nhưng lời hồi đáp lại là "Không."
12:14
Move. No. Move. No. Move. No.
248
709000
4000
Di chuyển. Không. Di chuyển. Không.
Di chuyển. Không.
Di chuyển. Không.
12:18
And this gets wired into the circuitry of the brain,
249
713000
3000
Và nó gửi tín hiệu đến
mạng lưới thần kinh của não
mạng lưới thần kinh của não
12:21
and we call this learned paralysis, OK?
250
716000
3000
và chúng ta gọi đó là
chứng liệt có điều kiện, OK?
chứng liệt có điều kiện, OK?
12:24
The brain learns, because of this Hebbian, associative link,
251
719000
4000
Não học được rằng, nhờ phương pháp Hebbian
liên kết đường dẫn,
liên kết đường dẫn,
12:28
that the mere command to move the arm
252
723000
3000
việc yêu cầu di chuyển cánh tay
12:31
creates a sensation of a paralyzed arm.
253
726000
2000
tạo ra cảm giác của một cánh tay liệt.
12:33
And then, when you've amputated the arm,
254
728000
2000
Và sau đó khi cắt bỏ cánh tay,
12:35
this learned paralysis carries over into your body image
255
730000
4000
chứng liệt đã học được này thâm nhập vào
hình dung về cơ thể
hình dung về cơ thể
12:39
and into your phantom, OK?
256
734000
3000
và thành ảo giác của bạn, OK?
12:42
Now, how do you help these patients?
257
737000
2000
Giờ làm thế nào để giúp
các bệnh nhân này?
các bệnh nhân này?
12:44
How do you unlearn the learned paralysis,
258
739000
2000
Làm thế nào loại bỏ chứng liệt não đã học,
12:46
so you can relieve him of this excruciating, clenching spasm
259
741000
4000
để có thể giải tỏa anh ta khỏi cơn co rút
đầy đau đớn
đầy đau đớn
12:50
of the phantom arm?
260
745000
2000
của cánh tay ảo?
12:52
Well, we said, what if you now send the command to the phantom,
261
747000
5000
À, nói thế này, chuyện gì sẽ xảy ra nếu
bây giờ bạn gửi lệnh đến bộ phận ảo,
bây giờ bạn gửi lệnh đến bộ phận ảo,
12:57
but give him visual feedback that it's obeying his command, right?
262
752000
4000
nhưng cho anh ta thấy rằng
nó đang theo sự điều khiển của anh?
nó đang theo sự điều khiển của anh?
13:01
Maybe you can relieve the phantom pain, the phantom cramp.
263
756000
3000
Có thể bạn sẽ giải tỏa cơn đau ảo,
sự cưỡng bức ảo.
sự cưỡng bức ảo.
13:04
How do you do that? Well, virtual reality.
264
759000
2000
Bằng cách nào? À, bằng thực tế ảo.
13:06
But that costs millions of dollars.
265
761000
2000
Những điều đó tốn hàng triệu đôla.
13:08
So, I hit on a way of doing this for three dollars,
266
763000
3000
Tôi sẽ thực hiện chỉ với 3 đôla,
13:11
but don't tell my funding agencies.
267
766000
2000
nhưng đừng nói với
nhà tài trợ của tôi nhé.
nhà tài trợ của tôi nhé.
13:13
(Laughter)
268
768000
1000
(Cười)
13:14
OK? What you do is you create what I call a mirror box.
269
769000
4000
OK? Việc cần làm là tạo một thứ
mà tôi gọi là hộp kính.
mà tôi gọi là hộp kính.
13:18
You have a cardboard box with a mirror in the middle,
270
773000
2000
Một hộp các tông có
một tấm gương ở giữa,
một tấm gương ở giữa,
13:20
and then you put the phantom -- so my first patient, Derek, came in.
271
775000
4000
và sau đó đưa bệnh nhân đầu tiên,
Derek, vào trong.
Derek, vào trong.
13:24
He had his arm amputated 10 years ago.
272
779000
3000
Anh ấy phẫu thuật cắt bỏ tay 10 năm trước.
13:27
He had a brachial avulsion, so the nerves were cut
273
782000
3000
Cắt tay bị cắt bỏ, thần kinh cũng vậy
13:30
and the arm was paralyzed, lying in a sling for a year, and then the arm was amputated.
274
785000
4000
và cánh tay bị liệt, bó bột
trong vòng một năm, và sau đó bị cắt bỏ.
trong vòng một năm, và sau đó bị cắt bỏ.
13:34
He had a phantom arm, excruciatingly painful, and he couldn't move it.
275
789000
2000
Anh có tay ảo, đau đớn
không thể di chuyển.
không thể di chuyển.
13:36
It was a paralyzed phantom arm.
276
791000
2000
Nó là một cánh tay ảo bị liệt.
13:38
So he came there, and I gave him a mirror like that, in a box,
277
793000
4000
Nên anh ta đến đây, và tôi đưa anh ta
một cái gương như thế, trong hộp,
một cái gương như thế, trong hộp,
13:42
which I call a mirror box, right?
278
797000
3000
mà tôi đã gọi là hộp kính.
13:45
And the patient puts his phantom left arm,
279
800000
3000
Và bệnh nhận đặt tay trái ảo vào đó,
13:48
which is clenched and in spasm, on the left side of the mirror,
280
803000
2000
cái tay co rút đau, bên trái tấm gương,
13:50
and the normal hand on the right side of the mirror,
281
805000
2000
và bàn tay bình thường bên phải tấm gương,
13:52
and makes the same posture, the clenched posture,
282
807000
4000
và làm cùng tư thế, tư thế co chặt lại,
13:56
and looks inside the mirror. And what does he experience?
283
811000
3000
và nhìn vào gương. Anh ta trải nghiệm
được gì?
được gì?
13:59
He looks at the phantom being resurrected,
284
814000
3000
Anh ta nhìn vào tay ảo
đang được hồi sinh,
đang được hồi sinh,
14:02
because he's looking at the reflection of the normal arm in the mirror,
285
817000
4000
vì anh đang nhìn vào ảnh phản chiếu
cánh tay bình thường trong gương,
cánh tay bình thường trong gương,
14:06
and it looks like this phantom has been resurrected.
286
821000
2000
và giống như là tay ảo này đã sống lại.
14:08
"Now," I said, "now, look, wiggle your phantom --
287
823000
3000
Tôi nói "Giờ thì hãy nhìn, lúc lắc nó đi
14:11
your real fingers, or move your real fingers while looking in the mirror."
288
826000
4000
ngón tay thật của anh, hoặc cử động
chúng khi đang nhìn vào gương."
chúng khi đang nhìn vào gương."
14:15
He's going to get the visual impression that the phantom is moving, right?
289
830000
4000
Anh ta có cảm giác rất sống động
khi nhìn thấy cánh tay ảo di chuyển.
khi nhìn thấy cánh tay ảo di chuyển.
14:19
That's obvious, but the astonishing thing is,
290
834000
2000
Hiển nhiên rồi, nhưng điều ngạc nhiên là,
14:21
the patient then says, "Oh my God, my phantom is moving again,
291
836000
3000
người bệnh nói "Chúa ơi, tay ảo tôi
đang cử động lại,
đang cử động lại,
14:24
and the pain, the clenching spasm, is relieved."
292
839000
2000
và cơn đau, cơn co rút, giảm bớt rồi."
14:26
And remember, my first patient who came in --
293
841000
3000
Và hãy nhớ, bệnh nhân đầu tiên
bước vào trong đó --
bước vào trong đó --
14:29
(Applause)
294
844000
1000
(Vỗ tay)
14:30
-- thank you. (Applause)
295
845000
4000
-- cảm ơn. (Vỗ tay)
14:34
My first patient came in, and he looked in the mirror,
296
849000
3000
Người bệnh đầu tiên đó, anh ta
nhìn vào gương,
nhìn vào gương,
14:37
and I said, "Look at your reflection of your phantom."
297
852000
3000
tôi nói "Hãy nhìn vào
ảnh phản chiếu của tay ảo."
ảnh phản chiếu của tay ảo."
14:40
And he started giggling, he says, "I can see my phantom."
298
855000
2000
Bắt đầu khúc khích
nói "Tôi có thể thấy."
nói "Tôi có thể thấy."
14:42
But he's not stupid. He knows it's not real.
299
857000
2000
Nhưng anh không ngốc.
Anh biết nó là ảo.
Anh biết nó là ảo.
14:44
He knows it's a mirror reflection,
300
859000
2000
Anh biết nó là ảnh phản chiếu của gương,
14:46
but it's a vivid sensory experience.
301
861000
2000
nhưng là 1 trải nghiệm
giác quan sống động.
giác quan sống động.
14:48
Now, I said, "Move your normal hand and phantom."
302
863000
3000
Tôi bảo: "Hãy cử động tay thường
và tay ảo."
và tay ảo."
14:51
He said, "Oh, I can't move my phantom. You know that. It's painful."
303
866000
2000
Anh nói: "Tôi không thể. Tay ảo đau lắm."
14:53
I said, "Move your normal hand."
304
868000
2000
Tôi nói: "Hãy di chuyển tay thường."
14:55
And he says, "Oh my God, my phantom is moving again. I don't believe this!
305
870000
2000
Anh nói: "Ôi trời, tay ảo đã cử động lại!
14:57
And my pain is being relieved." OK?
306
872000
3000
Và cơn đau đang giảm bớt." OK?
15:00
And then I said, "Close your eyes."
307
875000
1000
Tôi bảo: "Nhắm mắt."
15:01
He closes his eyes.
308
876000
2000
Anh ta nhắm mắt.
15:03
"And move your normal hand."
309
878000
1000
"Cử động tay thường."
15:04
"Oh, nothing. It's clenched again."
310
879000
1000
"Nó lại bị bó chặt."
15:05
"OK, open your eyes."
311
880000
2000
"OK, mở mắt ra."
15:07
"Oh my God, oh my God, it's moving again!"
312
882000
1000
"Ôi, nó lại cử đông!"
15:08
So, he was like a kid in a candy store.
313
883000
2000
Anh ta cứ như một đứa trẻ ở cửa hàng kẹo.
15:10
So, I said, OK, this proves my theory about learned paralysis
314
885000
5000
OK, điều này chứng minh giả thuyết của tôi
về chứng liệt não đã học
về chứng liệt não đã học
15:15
and the critical role of visual input,
315
890000
2000
và tầm quan trọng của hình ảnh vào
thị giác
thị giác
15:17
but I'm not going to get a Nobel Prize
316
892000
2000
nhưng tôi sẽ không nhận giải Nobel
15:19
for getting somebody to move his phantom limb.
317
894000
2000
vì khiến một ai đó di chuyển chi ảo đâu.
15:21
(Laughter)
318
896000
1000
(Cười)
15:22
(Applause)
319
897000
1000
(Vỗ tay)
15:23
It's a completely useless ability, if you think about it.
320
898000
3000
Nó là một khả năng hoàn toàn vô dụng.
15:26
(Laughter)
321
901000
1000
(Cười)
15:27
But then I started realizing, maybe other kinds of paralysis
322
902000
4000
Nhưng rồi tôi bắt đầu nhận ra,
có khả năng những hội chứng liệt khác
có khả năng những hội chứng liệt khác
15:31
that you see in neurology, like stroke, focal dystonias --
323
906000
5000
mà bạn biết trong thần kinh học,
như đột quỵ, hay co rút cơ không ý thức --
như đột quỵ, hay co rút cơ không ý thức --
15:36
there may be a learned component to this,
324
911000
2000
có thể có một thành phần đã học về nó,
15:38
which you can overcome with the simple device of using a mirror.
325
913000
3000
mà bạn có thể vượt qua bằng công cụ
đơn giản là một cái gương.
đơn giản là một cái gương.
15:41
So, I said, "Look, Derek" --
326
916000
2000
Tôi bảo: "Nghe này, Derek" --
15:43
well, first of all, the guy can't just go around carrying a mirror to alleviate his pain --
327
918000
3000
ban đầu anh ta không thể đi quanh
cầm cái gương để giảm cơn đau.
cầm cái gương để giảm cơn đau.
15:46
I said, "Look, Derek, take it home and practice with it for a week or two.
328
921000
4000
"Nghe này, Derek, đem nó về và luyện tập
trong một hai tuần tới.
trong một hai tuần tới.
15:50
Maybe, after a period of practice,
329
925000
2000
Có thể sau một thời gian luyện tập,
15:52
you can dispense with the mirror, unlearn the paralysis,
330
927000
2000
anh sẽ tách khỏi gương,
loại bỏ chứng liệt,
loại bỏ chứng liệt,
15:54
and start moving your paralyzed arm,
331
929000
2000
và bắt đầu cử động cánh tay liệt lần nữa,
15:56
and then, relieve yourself of pain."
332
931000
2000
rồi được giải phóng khỏi cơn đau."
15:58
So he said OK, and he took it home.
333
933000
2000
Anh ta nói được, và đem nó về nhà.
16:00
I said, "Look, it's, after all, two dollars. Take it home."
334
935000
2000
Tôi nói: "À, hai đô. Anh có thể lấy nó."
16:02
So, he took it home, and after two weeks, he phones me,
335
937000
3000
Anh ta đem về nhà, sau hai tuần,
gọi cho tôi,
gọi cho tôi,
16:05
and he said, "Doctor, you're not going to believe this."
336
940000
2000
và nói: "Bác sĩ à, ông sẽ không tin được."
16:07
I said, "What?"
337
942000
1000
"Sao thế?"
16:08
He said, "It's gone."
338
943000
2000
Anh ta bảo: "Nó biến mất rồi."
16:10
I said, "What's gone?"
339
945000
1000
"Cái gì biến mất?"
16:11
I thought maybe the mirror box was gone.
340
946000
2000
Tôi đã cho là cái hộp kính bị mất.
16:13
(Laughter)
341
948000
1000
(Cười)
16:14
He said, "No, no, no, you know this phantom I've had for the last 10 years?
342
949000
3000
Anh ta nói: "Không không, là cái chi ảo
đã theo tôi suốt 10 năm,
đã theo tôi suốt 10 năm,
16:17
It's disappeared."
343
952000
2000
nó biến mất rồi."
16:19
And I said -- I got worried, I said, my God,
344
954000
2000
Và tôi nói, tôi đã rất lo lắng, ơn Chúa,
16:21
I mean I've changed this guy's body image,
345
956000
2000
tôi đã thay đổi hình ảnh cơ thể
của anh ta,
của anh ta,
16:23
what about human subjects, ethics and all of that?
346
958000
3000
vậy còn quan điểm nhân sinh, đạo đức,
và tất cả những thứ đó?
và tất cả những thứ đó?
16:26
And I said, "Derek, does this bother you?"
347
961000
2000
Tôi hỏi: "Derek, liệu anh có thấy phiền?"
16:28
He said, "No, last three days, I've not had a phantom arm
348
963000
3000
"Không, ba ngày trước, tôi đã không còn
cánh tay ảo
cánh tay ảo
16:31
and therefore no phantom elbow pain, no clenching,
349
966000
3000
và vì thế, không còn thấy đau,
thấy bó gì cả,
thấy bó gì cả,
16:34
no phantom forearm pain, all those pains are gone away.
350
969000
3000
cơn đau cánh tay, tất cả đều biến mất.
16:37
But the problem is I still have my phantom fingers dangling from the shoulder,
351
972000
4000
Vấn đề là tôi vẫn còn các ngón tay ảo
tòng teng trên vai đây này,
tòng teng trên vai đây này,
16:41
and your box doesn't reach."
352
976000
2000
và cái hộp của ông không với tới được."
16:43
(Laughter)
353
978000
1000
(Cười)
16:44
"So, can you change the design and put it on my forehead,
354
979000
3000
"Vậy ông có thể thiết kế lại và đặt nó
vào trán tôi,
vào trán tôi,
16:47
so I can, you know, do this and eliminate my phantom fingers?"
355
982000
3000
để tôi có thể loại bỏ những ngón tay ảo?"
16:50
He thought I was some kind of magician.
356
985000
2000
Anh ta nghĩ rằng tôi là nhà ảo thuật.
16:52
Now, why does this happen?
357
987000
1000
Vậy tại sao lại thế?
16:53
It's because the brain is faced with tremendous sensory conflict.
358
988000
3000
Bởi não bộ đối mặt với
xung đột cảm giác dữ dội.
xung đột cảm giác dữ dội.
16:56
It's getting messages from vision saying the phantom is back.
359
991000
3000
Nó đang nhận thông tin từ thị giác
là chi ảo đã trở lại.
là chi ảo đã trở lại.
16:59
On the other hand, there's no appropriate reception,
360
994000
2000
Mặt khác, không có cảm giác
muốn chuyển động,
muốn chuyển động,
17:01
muscle signals saying that there is no arm, right?
361
996000
4000
các cơ gửi tín hiệu cho biết
không có cánh tay nào.
không có cánh tay nào.
17:05
And your motor command saying there is an arm,
362
1000000
2000
Và lệnh cử động cơ nói là có một cánh tay
17:07
and, because of this conflict, the brain says, to hell with it,
363
1002000
3000
và bởi sự mâu thuẫn này, não giải quyết là
17:10
there is no phantom, there is no arm, right?
364
1005000
3000
không có chi ảo, không có cánh tay nào cả.
17:13
It goes into a sort of denial -- negates the signals.
365
1008000
2000
Là một dạng chối bỏ, tống khứ
các tín hiệu.
các tín hiệu.
17:15
And when the arm disappears, the bonus is, the pain disappears
366
1010000
4000
Và khi cánh tay biến mất,
thêm vào đó cơn đau cũng biến mất
thêm vào đó cơn đau cũng biến mất
17:19
because you can't have disembodied pain floating out there, in space.
367
1014000
4000
bởi bạn không thể có một cơn đau
lơ lửng trong không trung.
lơ lửng trong không trung.
17:23
So, that's the bonus.
368
1018000
2000
Nên đó là cái được thêm.
17:25
Now, this technique has been tried on dozens of patients
369
1020000
2000
Kĩ thuật này hiện áp dụng
trên nhiều người
trên nhiều người
17:27
by other groups in Helsinki,
370
1022000
2000
bởi các nhóm khác ở Helsinki,
17:29
so it may prove to be valuable as a treatment for phantom pain,
371
1024000
3000
nên nó có thể chứng minh có giá trị
như phương pháp chữa đau ảo,
như phương pháp chữa đau ảo,
17:32
and indeed, people have tried it for stroke rehabilitation.
372
1027000
2000
người ta còn thử nghiệm
phục hồi chức năng.
phục hồi chức năng.
17:34
Stroke you normally think of as damage to the fibers,
373
1029000
3000
Bạn thường nghĩ đột quỵ gây tổn hại
đến phần xơ,
đến phần xơ,
17:37
nothing you can do about it.
374
1032000
2000
và bạn chẳng thể làm gì được.
17:39
But, it turns out some component of stroke paralysis is also learned paralysis,
375
1034000
5000
Tuy nhiên, hóa ra có vài thành phần
của chứng liệt đột quỵ cũng là do não học,
của chứng liệt đột quỵ cũng là do não học,
17:44
and maybe that component can be overcome using mirrors.
376
1039000
3000
có khả năng thành phần đó loại bỏ được
nhờ sử dụng gương.
nhờ sử dụng gương.
17:47
This has also gone through clinical trials,
377
1042000
2000
Điều này đã được thử nghiệm lâm sàng,
17:49
helping lots and lots of patients.
378
1044000
2000
giúp ích cho rất nhiều bệnh nhân.
17:51
OK, let me switch gears now to the third part of my talk,
379
1046000
4000
OK, để tôi chuyển sang phần thứ ba
của bài nói,
của bài nói,
17:55
which is about another curious phenomenon called synesthesia.
380
1050000
4000
về một hội chứng kỳ lạ khác
gọi là giác quan thứ phát.
gọi là giác quan thứ phát.
17:59
This was discovered by Francis Galton in the nineteenth century.
381
1054000
3000
Được phát hiện bởi Francis Galton
vào thế kỷ 19.
vào thế kỷ 19.
18:02
He was a cousin of Charles Darwin.
382
1057000
2000
Ông là anh em họ với Charles Darwin.
18:04
He pointed out that certain people in the population,
383
1059000
2000
Ông chỉ ra rằng người nào đó trong xã hội,
18:06
who are otherwise completely normal, had the following peculiarity:
384
1061000
4000
người hoàn toàn bình thường,
có một trạng thái kỳ lạ:
có một trạng thái kỳ lạ:
18:10
every time they see a number, it's colored.
385
1065000
3000
mỗi khi nhìn một con số, nó có màu.
18:13
Five is blue, seven is yellow, eight is chartreuse,
386
1068000
4000
Năm màu lam, bảy màu vàng, tám màu lục,
18:17
nine is indigo, OK?
387
1072000
2000
chín màu chàm, OK?
18:19
Bear in mind, these people are completely normal in other respects.
388
1074000
3000
Nhớ rằng, họ hoàn toàn
bình thường ở các khía cạnh khác.
bình thường ở các khía cạnh khác.
18:22
Or C sharp -- sometimes, tones evoke color.
389
1077000
3000
Hoặc tông Đô trưởng,
đôi khi âm nhạc cũng gợi lên màu sắc.
đôi khi âm nhạc cũng gợi lên màu sắc.
18:25
C sharp is blue, F sharp is green,
390
1080000
3000
Đô màu lam, Fa màu lục,
18:28
another tone might be yellow, right?
391
1083000
3000
tông nhạc khác thì màu vàng, phải không?
18:31
Why does this happen?
392
1086000
2000
Tại sao lại thế?
18:33
This is called synesthesia. Galton called it synesthesia,
393
1088000
2000
Galton gọi: synesthesia-giác quan trộn lẫn
18:35
a mingling of the senses.
394
1090000
2000
một sự pha trộn các giác quan.
18:37
In us, all the senses are distinct.
395
1092000
2000
Tất cả giác quan trong ta đều riêng biệt.
18:39
These people muddle up their senses.
396
1094000
2000
Những người này lẫn lộn các giác quan.
18:41
Why does this happen?
397
1096000
1000
Tại sao lại thế?
18:42
One of the two aspects of this problem are very intriguing.
398
1097000
2000
Một trong hai mặt của việc này
rất hấp dẫn.
rất hấp dẫn.
18:44
Synesthesia runs in families,
399
1099000
2000
Giác quan trộn lẫn di truyền gia đình,
18:46
so Galton said this is a hereditary basis, a genetic basis.
400
1101000
3000
nên Galton gọi đó là cơ sở di truyền.
18:49
Secondly, synesthesia is about -- and this is what gets me to my point
401
1104000
4000
Thứ hai, giác quan trộn lẫn là điều
khiến tôi đưa ra quan điểm của mình
khiến tôi đưa ra quan điểm của mình
18:53
about the main theme of this lecture, which is about creativity --
402
1108000
3000
về chủ đề chính của bài giảng,
về sự sáng tạo
về sự sáng tạo
18:56
synesthesia is eight times more common among artists, poets, novelists
403
1111000
5000
Giác quan trộn lẫn cực kỳ phổ biến
ở nghệ sĩ, nhà thơ, tiểu thuyết gia
ở nghệ sĩ, nhà thơ, tiểu thuyết gia
19:01
and other creative people than in the general population.
404
1116000
3000
và những người sáng tạo khác
hơn là số đông dân chúng.
hơn là số đông dân chúng.
19:04
Why would that be?
405
1119000
1000
Tại sao?
19:05
I'm going to answer that question.
406
1120000
2000
Tôi sắp trả lời câu hỏi này.
19:07
It's never been answered before.
407
1122000
2000
Câu hỏi chưa từng được giải đáp trước đây.
19:09
OK, what is synesthesia? What causes it?
408
1124000
1000
Giác quan trộn lẫn là gì?
19:10
Well, there are many theories.
409
1125000
1000
Có nhiều giả thuyết.
19:11
One theory is they're just crazy.
410
1126000
2000
Một trong số đó là
họ đơn giản là bị điên.
họ đơn giản là bị điên.
19:13
Now, that's not really a scientific theory, so we can forget about it.
411
1128000
3000
Đó không hẳn là một giả thuyết khoa học
nên chúng ta hãy bỏ qua.
nên chúng ta hãy bỏ qua.
19:16
Another theory is they are acid junkies and potheads, right?
412
1131000
4000
Giả thuyết khác họ là những người
nghiện thuốc.
nghiện thuốc.
19:20
Now, there may be some truth to this,
413
1135000
2000
Có thể đúng,
19:22
because it's much more common here in the Bay Area than in San Diego.
414
1137000
2000
vì điều đó phổ biến ở đây,
hơn ở San Diego.
hơn ở San Diego.
19:24
(Laughter)
415
1139000
1000
(Cười)
19:25
OK. Now, the third theory is that --
416
1140000
3000
OK. Giả thuyết thứ ba là
19:28
well, let's ask ourselves what's really going on in synesthesia. All right?
417
1143000
5000
hãy hỏi bản thân xem cái gì
đang diễn ra ở giác quan trộn lẫn
đang diễn ra ở giác quan trộn lẫn
19:33
So, we found that the color area and the number area
418
1148000
3000
Chúng tôi nhận thấy rằng vùng màu sắc
và vùng con số
và vùng con số
19:36
are right next to each other in the brain, in the fusiform gyrus.
419
1151000
3000
nằm cạnh nhau trong não bộ,
thuộc hồi thái dương chẩm.
thuộc hồi thái dương chẩm.
19:39
So we said, there's some accidental cross wiring
420
1154000
2000
Nên có sự nhầm lẫn tín hiệu
19:41
between color and numbers in the brain.
421
1156000
3000
giữa vùng màu sắc và con số trong não.
19:44
So, every time you see a number, you see a corresponding color,
422
1159000
3000
Nên khi nhìn một con số,
bạn thấy màu sắc tương ứng,
bạn thấy màu sắc tương ứng,
19:47
and that's why you get synesthesia.
423
1162000
2000
đó là lý do gây ra chứng giác quan trộn lẫn
19:49
Now remember -- why does this happen?
424
1164000
2000
Giờ thì tại sao lại như vậy?
19:51
Why would there be crossed wires in some people?
425
1166000
2000
Tại sao tín hiệu lại nhầm
ở vài người?
ở vài người?
19:53
Remember I said it runs in families?
426
1168000
2000
Có nhớ tôi nói nó di truyền
trong gia đình?
trong gia đình?
19:55
That gives you the clue.
427
1170000
2000
Bạn có gợi ý rồi đó.
19:57
And that is, there is an abnormal gene,
428
1172000
2000
Có một gen dị thường,
19:59
a mutation in the gene that causes this abnormal cross wiring.
429
1174000
3000
một đột biến gen gây ra đường truyền chéo
bất thường này.
bất thường này.
20:02
In all of us, it turns out
430
1177000
2000
Trong tất cả chúng ta, hóa ra
20:04
we are born with everything wired to everything else.
431
1179000
4000
chúng ta được sinh ra với mọi thứ
truyền đến mọi thứ khác.
truyền đến mọi thứ khác.
20:08
So, every brain region is wired to every other region,
432
1183000
3000
Nên mỗi vùng não nối với mọi vùng khác,
20:11
and these are trimmed down to create
433
1186000
2000
chúng được cắt tỉa bớt để tạo ra
20:13
the characteristic modular architecture of the adult brain.
434
1188000
3000
kiến trúc mô đun đặc trưng
ở não người trưởng thành.
ở não người trưởng thành.
20:16
So, if there's a gene causing this trimming
435
1191000
2000
Nếu có một gen gây ra việc cắt tỉa này
20:18
and if that gene mutates,
436
1193000
2000
và nếu gen đó biến đổi,
20:20
then you get deficient trimming between adjacent brain areas.
437
1195000
3000
thì việc cắt tỉa bị thiếu sót
ở các vùng não lân cận.
ở các vùng não lân cận.
20:23
And if it's between number and color, you get number-color synesthesia.
438
1198000
3000
Và nếu nó giữa vùng số và màu,
bạn mắc chứng giác quan đi kèm số-màu.
bạn mắc chứng giác quan đi kèm số-màu.
20:26
If it's between tone and color, you get tone-color synesthesia.
439
1201000
3000
Nếu nó giữa vùng âm và màu,
bạn mắc giác quan kèm âm-màu.
bạn mắc giác quan kèm âm-màu.
20:29
So far, so good.
440
1204000
2000
Càng xa càng tốt.
20:31
Now, what if this gene is expressed everywhere in the brain,
441
1206000
2000
Chuyện gì xảy ra nếu gen này
có mặt mọi nơi
có mặt mọi nơi
20:33
so everything is cross-connected?
442
1208000
1000
mọi thứ kết nối chéo?
20:34
Well, think about what artists, novelists and poets have in common,
443
1209000
6000
Vâng, hãy nghĩ về điểm chung của nghệ sĩ,
tiểu thuyết gia và nhà thơ,
tiểu thuyết gia và nhà thơ,
20:40
the ability to engage in metaphorical thinking,
444
1215000
3000
khả năng tư duy ẩn dụ,
20:43
linking seemingly unrelated ideas,
445
1218000
2000
liên kết các ý tưởng
như không liên quan,
như không liên quan,
20:45
such as, "It is the east, and Juliet is the Sun."
446
1220000
3000
ví dụ "Đó là phía Đông,
và Juliet là mặt trời."
và Juliet là mặt trời."
20:48
Well, you don't say, Juliet is the sun,
447
1223000
2000
Bạn thì không cho Juliet là mặt trời,
20:50
does that mean she's a glowing ball of fire?
448
1225000
2000
điều đó nghĩa là cô ấy
là một quả cầu lửa?
là một quả cầu lửa?
20:52
I mean, schizophrenics do that, but it's a different story, right?
449
1227000
3000
Đó là chuyện của môn tâm thần phân liệt,
phải không?
phải không?
20:55
Normal people say, she's warm like the sun,
450
1230000
3000
Người thường sẽ nói
cô ấy ấm áp như mặt trời,
cô ấy ấm áp như mặt trời,
20:58
she's radiant like the sun, she's nurturing like the sun.
451
1233000
2000
Cô ấy tỏa sáng như mặt trời,
rất sống động.
rất sống động.
21:00
Instantly, you've found the links.
452
1235000
2000
Ngay lập tức, bạn tìm thấy mối liên kết.
21:02
Now, if you assume that this greater cross wiring
453
1237000
3000
Giờ nếu bạn thừa nhận đường truyền chéo
21:05
and concepts are also in different parts of the brain,
454
1240000
3000
và các khái niệm cũng có
trong các phần khác của não,
trong các phần khác của não,
21:08
then it's going to create a greater propensity
455
1243000
3000
thì nó sẽ tạo nên một khuynh hướng lớn hơn
21:11
towards metaphorical thinking and creativity
456
1246000
3000
về tư duy ẩn dụ và sáng tạo
21:14
in people with synesthesia.
457
1249000
2000
ở những người có chứng giác quan trộn lẫn
21:16
And, hence, the eight times more common incidence of synesthesia
458
1251000
3000
Vì vậy sự phổ biến ngẫu nhiên
giác quan đi kèm nhiều hơn 8 lần
giác quan đi kèm nhiều hơn 8 lần
21:19
among poets, artists and novelists.
459
1254000
2000
giữa nhà thơ, nghệ sĩ và tiểu thuyết gia.
21:21
OK, it's a very phrenological view of synesthesia.
460
1256000
3000
OK, đó là cái nhìn thuộc não học
của chứng giác quan trộn lẫn.
của chứng giác quan trộn lẫn.
21:24
The last demonstration -- can I take one minute?
461
1259000
2000
Minh họa cuối, tôi có thể
thêm 1 phút nữa?
thêm 1 phút nữa?
21:26
(Applause)
462
1261000
2000
(Vỗ tay)
21:28
OK. I'm going to show you that you're all synesthetes, but you're in denial about it.
463
1263000
5000
OK. Tôi sẽ cho thấy tất cả các bạn
đều có chứng này, nhưng chối bỏ điều đó.
đều có chứng này, nhưng chối bỏ điều đó.
21:33
Here's what I call Martian alphabet. Just like your alphabet,
464
1268000
4000
Đây là cái tôi gọi là chữ cái Martian.
Giống bảng chữ cái của bạn vậy,
Giống bảng chữ cái của bạn vậy,
21:37
A is A, B is B, C is C.
465
1272000
3000
A là A, B là B, C là C.
21:40
Different shapes for different phonemes, right?
466
1275000
3000
Hình dạng khác nhau thì phát âm khác nhau
phải không?
phải không?
21:43
Here, you've got Martian alphabet.
467
1278000
2000
Đây, bạn có bảng chữ cái Martian.
21:45
One of them is Kiki, one of them is Buba.
468
1280000
2000
Bạn có Kiki, có Bouba.
21:47
Which one is Kiki and which one is Buba?
469
1282000
2000
Cái nào Kiki, cái nào Bouba?
21:49
How many of you think that's Kiki and that's Buba? Raise your hands.
470
1284000
2000
Ai nghĩ kia là Kiki và Bouba thì giơ tay?
21:51
Well, it's one or two mutants.
471
1286000
2000
Vâng, nó một hai dạng đột biến.
21:53
(Laughter)
472
1288000
1000
(Cười)
21:54
How many of you think that's Buba, that's Kiki? Raise your hands.
473
1289000
2000
Ai nghĩ đó là Bouba, là Kiki? Giơ tay nào.
21:56
Ninety-nine percent of you.
474
1291000
2000
99% các bạn.
21:58
Now, none of you is a Martian. How did you do that?
475
1293000
2000
Bạn không biết Martian.
Sao lại làm được?
Sao lại làm được?
22:00
It's because you're all doing a cross-model synesthetic abstraction,
476
1295000
5000
Vì tất cả đều đang có sự tưởng tượng
một mô hình giác quan thức phát chéo,
một mô hình giác quan thức phát chéo,
22:05
meaning you're saying that that sharp inflection -- ki-ki,
477
1300000
4000
tức là bạn đang nói sự uốn cong sắc nét
đó là kiki,
đó là kiki,
22:09
in your auditory cortex, the hair cells being excited -- Kiki,
478
1304000
5000
trong vỏ não thính giác, các tế bào lông
đang được kích thích -- Kiki,
đang được kích thích -- Kiki,
22:14
mimics the visual inflection, sudden inflection of that jagged shape.
479
1309000
3000
mô phỏng sự uốn cong hình ảnh,
đột ngột của dạng răng cưa.
đột ngột của dạng răng cưa.
22:17
Now, this is very important, because what it's telling you
480
1312000
3000
Rất quan trọng vì điều này cho bạn biết
22:20
is your brain is engaging in a primitive --
481
1315000
2000
là não bộ ở dạng nguyên thủy
22:22
it's just -- it looks like a silly illusion,
482
1317000
2000
nó cứ như một sự ảo tưởng ngớ ngẩn,
22:24
but these photons in your eye are doing this shape,
483
1319000
4000
nhưng quang tử trong mắt bạn
đang thực hiện những hình dạng đó,
đang thực hiện những hình dạng đó,
22:28
and hair cells in your ear are exciting the auditory pattern,
484
1323000
3000
và tế bào lông trong tai
đang kích thích mẫu thính giác,
đang kích thích mẫu thính giác,
22:31
but the brain is able to extract the common denominator.
485
1326000
5000
nhưng não có khả năng
trích xuất mẫu số chung.
trích xuất mẫu số chung.
22:36
It's a primitive form of abstraction,
486
1331000
2000
Một hình thức nguyên thủy
của sự trừu tượng
của sự trừu tượng
22:38
and we now know this happens in the fusiform gyrus of the brain,
487
1333000
5000
và chúng ta biết nó xảy ra
trong hồi thái dương chẩm của não,
trong hồi thái dương chẩm của não,
22:43
because when that's damaged,
488
1338000
1000
vì khi nó tổn thương,
22:44
these people lose the ability to engage in Buba Kiki,
489
1339000
4000
những người này mất khả năng
tham gia vào Bouba Kiki,
tham gia vào Bouba Kiki,
22:48
but they also lose the ability to engage in metaphor.
490
1343000
2000
và cũng mất khả năng tham gia ẩn dụ.
22:50
If you ask this guy, what -- "all that glitters is not gold,"
491
1345000
4000
Nếu bạn hỏi anh ta:
"Những thứ lấp lánh không phải vàng,
"Những thứ lấp lánh không phải vàng,
22:54
what does that mean?"
492
1349000
2000
nghĩa là gì?"
22:56
The patient says, "Well, if it's metallic and shiny, it doesn't mean it's gold.
493
1351000
2000
"Là kim loại và lấp lánh
chưa chắc là vàng.
chưa chắc là vàng.
22:58
You have to measure its specific gravity, OK?"
494
1353000
3000
Mà phải đo trọng lượng riêng nữa."
23:01
So, they completely miss the metaphorical meaning.
495
1356000
3000
Họ đã hoàn toàn bỏ qua ý nghĩa ẩn dụ.
23:04
So, this area is about eight times the size in higher --
496
1359000
3000
Vùng này có kích cỡ lớn hơn khoảng 8 lần
23:07
especially in humans -- as in lower primates.
497
1362000
3000
đặc biệt ở con người,
như ở thời nguyên thủy.
như ở thời nguyên thủy.
23:10
Something very interesting is going on here in the angular gyrus,
498
1365000
3000
Có thứ rất thú vị xảy ra
trong hồi góc,
trong hồi góc,
23:13
because it's the crossroads between hearing, vision and touch,
499
1368000
3000
bởi nó là giao lộ giữa nghe, nhìn, và chạm
23:16
and it became enormous in humans. And something very interesting is going on.
500
1371000
4000
và nó trở nên khổng lồ ở con người.
Và thứ gì đó thú vị đang diễn ra.
Và thứ gì đó thú vị đang diễn ra.
23:20
And I think it's a basis of many uniquely human abilities
501
1375000
3000
Và tôi cho đó là nền tảng khả năng
độc nhất ở người
độc nhất ở người
23:23
like abstraction, metaphor and creativity.
502
1378000
3000
như sự tưởng tượng, ẩn dụ và sáng tạo.
23:26
All of these questions that philosophers have been studying for millennia,
503
1381000
3000
Những câu hỏi này các triết gia
đã tìm tòi suốt thiên niên kỷ,
đã tìm tòi suốt thiên niên kỷ,
23:29
we scientists can begin to explore by doing brain imaging,
504
1384000
4000
các nhà khoa học chúng tôi có thể bắt đầu
bằng cách hình dung não bộ,
bằng cách hình dung não bộ,
23:33
and by studying patients and asking the right questions.
505
1388000
2000
và bằng thí nghiệm và hỏi đúng câu hỏi.
23:35
Thank you.
506
1390000
2000
Cảm ơn.
23:37
(Applause)
507
1392000
1000
(Vỗ tay)
23:38
Sorry about that.
508
1393000
1000
Xin lỗi.
(Cười)
23:39
(Laughter)
509
1394000
1000
ABOUT THE SPEAKER
Vilayanur Ramachandran - Brain expertNeurologist V.S. Ramachandran looks deep into the brain’s most basic mechanisms. By working with those who have very specific mental disabilities caused by brain injury or stroke, he can map functions of the mind to physical structures of the brain.
Why you should listen
V.S. Ramachandran is a mesmerizing speaker, able to concretely and simply describe the most complicated inner workings of the brain. His investigations into phantom limb pain, synesthesia and other brain disorders allow him to explore (and begin to answer) the most basic philosophical questions about the nature of self and human consciousness.
Ramachandran is the director of the Center for Brain and Cognition at the University of California, San Diego, and an adjunct professor at the Salk Institute. He is the author of Phantoms in the Brain (the basis for a Nova special), A Brief Tour of Human Consciousness and The Man with the Phantom Twin: Adventures in the Neuroscience of the Human Brain.
Vilayanur Ramachandran | Speaker | TED.com