ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.

Why you should listen

In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)  

Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy." 

He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."

More profile about the speaker
Paul Bloom | Speaker | TED.com
TEDSalon NY2014

Paul Bloom: Can prejudice ever be a good thing?

პოლ ბლუმი: შეიძლება თუ არა წინასწარგანწყობა იყოს კარგი?

Filmed:
1,233,148 views

ჩვენ ხშირად მიგვაჩნია, რომ მიკერძოებულობის და წინასწარგანწყობის საწყისი უვიცობაა, მაგრამ ფსიქოლოგ პოლ ბლუმს უნდა გვაჩვენოს, რომ წინასწარგანწყობა ხშირად ბუნებრივი, რაციონალური და მორალურიც კია. როგორც ბლუმი ამბობს, მთავარია გავიგოთ როგორ მუშაობს ჩვენი მიკერძოებულობა, იმისთვის რომ თავიდან ავიცილოთ მისი ნეგატიური შედეგები.
- Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
When we think about prejudice and bias,
0
844
2378
როცა წინასწარგანწყობასა
და მიკერძოებაზე ვფიქრობთ,
00:15
we tend to think about stupid and evil people
1
3222
2144
ხშირად სულელი,
ბოროტი ადამიანები გვახსენდება,
00:17
doing stupid and evil things.
2
5366
2454
რომლებიც სისულელეებს
და მავნებლობას სჩადიან.
00:19
And this idea is nicely summarized
3
7820
2070
ეს აზრი კარგად შეაჯამა
00:21
by the British critic William Hazlitt,
4
9890
2468
ბრიტანელმა კრიტიკოსმა,
უილიამ ჰაზლიტმა,
00:24
who wrote, "Prejudice is the child of ignorance."
5
12358
2935
რომელმაც დაწერა: "წინასწარგანწყობა
უვიცობის შვილია."
00:27
I want to try to convince you here
6
15293
2112
მინდა ვცადო დაგარწმუნოთ,
00:29
that this is mistaken.
7
17405
1635
რომ ეს შეცდომაა.
00:31
I want to try to convince you
8
19040
1732
მინდა დაგარწმუნოთ,
00:32
that prejudice and bias
9
20772
1723
რომ წინასწარგანწყობა და მიკერძოება
00:34
are natural, they're often rational,
10
22495
3288
ბუნებრივია, რაციონალურია
00:37
and they're often even moral,
11
25783
1831
და ხშირად მორალურიც კი.
00:39
and I think that once we understand this,
12
27614
2252
ვფიქრობ, თუ ამას გავიგებთ,
00:41
we're in a better position to make sense of them
13
29866
2509
უფრო უკეთ ვიგრძნობთ,
როდის შეიძლება
ამან შეცდომაში შეგვიყვანოს
00:44
when they go wrong,
14
32375
1057
00:45
when they have horrible consequences,
15
33432
1768
და საშინელი შედეგები მოიტანოს.
00:47
and we're in a better position to know what to do
16
35200
2325
უკეთ გვეცოდინება რა ვიღონოთ,
00:49
when this happens.
17
37525
1682
თუ ასე მოხდა.
00:51
So, start with stereotypes. You look at me,
18
39207
3027
დავიწყოთ სტერეოტიპებით.
როცა მიყურებთ,
00:54
you know my name, you
know certain facts about me,
19
42234
2246
იცით ჩემი სახელი,
რაღაც ინფორმაცია ჩემზე
00:56
and you could make certain judgments.
20
44480
1829
და გარკვეული წარმოდგენა გექმნებათ.
00:58
You could make guesses about my ethnicity,
21
46309
2853
შეგიძლიათ ივარაუდოთ
ჩემი ეთნიკური წარმომავლობა.
01:01
my political affiliation, my religious beliefs.
22
49162
3281
პოლიტიკური კუთვნილება,
რელიგიური რწმენა.
01:04
And the thing is, these
judgments tend to be accurate.
23
52443
2099
ეს წარმოდგენები ხშირად ზუსტია.
01:06
We're very good at this sort of thing.
24
54542
2182
ჩვენ კარგად გამოგვდის მსგავსი რაღაცეები.
01:08
And we're very good at this sort of thing
25
56724
1483
კარგად გამოგვდის იმიტომ,
01:10
because our ability to stereotype people
26
58207
2733
რომ ჩვენი უნარი
ადამიანების სტერეოტიპიზაციისა,
01:12
is not some sort of arbitrary quirk of the mind,
27
60940
3255
არა გონების რაღაც შემთხვევითობაა,
01:16
but rather it's a specific instance
28
64195
2316
არამედ ის ზოგადი პროცესის
01:18
of a more general process,
29
66511
1655
სპეციფიური შემთხვევაა.
01:20
which is that we have experience
30
68166
1619
ეს პროცესია კატეგორიებად დაყოფილ
01:21
with things and people in the world
31
69785
1541
ნივთებთან და ადამიანებთან
01:23
that fall into categories,
32
71326
1249
ურთიერთობის გამოცდილება,
01:24
and we can use our experience
to make generalizations
33
72575
2456
რომელსაც ამ კატეგორიების
01:27
about novel instances of these categories.
34
75031
2359
ახალი წარმომადგენლების
განზოგადებაში ვიყენებთ.
01:29
So everybody here has a lot of experience
35
77390
2367
ყველა აქ მყოფს სკამებთან,
ვაშლებთან და ძაღლებთან
01:31
with chairs and apples and dogs,
36
79757
2253
ურთიერთობის დიდი გამოცდილება აქვს.
01:34
and based on this, you could see
37
82010
1636
ამაზე დაყრდნობით, უცნობი ობიექტიდან
01:35
unfamiliar examples and you could guess,
38
83646
2352
თქვენ შეგიძლიათ დაასკვნათ,
01:37
you could sit on the chair,
39
85998
1316
რომ სკამზე შეიძლება დაჯდეთ,
01:39
you could eat the apple, the dog will bark.
40
87314
2565
ვაშლი შეგიძლიათ ჭამოთ
და რომ ძაღლი იყეფება.
01:41
Now we might be wrong.
41
89879
1764
თუმცა, შეიძლება ვცდებოდეთ.
სკამი შეიძლება გატყდეს,
თუ მასზე დაჯდებით,
01:43
The chair could collapse if you sit on it,
42
91643
1800
01:45
the apple might be poison, the dog might not bark,
43
93443
2222
ვაშლი შეიძლება საწამლავი იყოს
და ძაღლმა კი არ იყეფოს.
01:47
and in fact, this is my dog Tessie, who doesn't bark.
44
95665
2870
მართლაც, ეს ჩემი ძაღლი ტესია
და ის არ იყეფება.
01:50
But for the most part, we're good at this.
45
98535
2759
მაგრამ ხშირ შემთხვევაში
ამას კარგად ვახერხებთ.
01:53
For the most part, we make good guesses
46
101294
1916
ხშირ შემთხვევაში სწორ ვარაუდებს ვაკეთებთ
01:55
both in the social domain and the non-social domain,
47
103210
1814
სოციალურ სფეროშიც და არა სოციალურშიც.
01:57
and if we weren't able to do so,
48
105024
1949
ასე რომ არ ყოფილიყო,
რომ არ შეგვძლებოდა გამოგვეცნო რაღაცეები
ახალ ობიექტებზე, რომლებსაც ვხვდებით,
01:58
if we weren't able to make guesses about
new instances that we encounter,
49
106973
3216
02:02
we wouldn't survive.
50
110189
1451
ვერ გადავრჩებოდით.
02:03
And in fact, Hazlitt later on in his wonderful essay
51
111640
2869
სხვათა შორის ჰეზლიტი მოგვიანებით
თავის შესანიშნავ ესეში
02:06
concedes this.
52
114509
1485
ამას აღიარებს.
02:07
He writes, "Without the aid of prejudice and custom,
53
115994
2542
ის წერს: "წინასწარგანწყობისა
და მიჩვევის დახმარების გარეშე
02:10
I should not be able to find
my way my across the room;
54
118536
2340
ოთახში გზას ვერ გავიკვლევდი;
02:12
nor know how to conduct
myself in any circumstances,
55
120876
2452
არ მეცოდინებოდა როგორ მოვქცეულიყავი
ნებისმიერ ვითარებაში,
02:15
nor what to feel in any relation of life."
56
123328
4203
ან რა მეგრძნო
ნებისმიერ ცხოვრებისეულ ურთიერთობაში."
02:19
Or take bias.
57
127531
1509
ავიღოთ მიკერძოება.
02:21
Now sometimes, we break the world up into
58
129040
1708
ზოგჯერ ჩვენ ვყოფთ მსოფლიოს
02:22
us versus them, into in-group versus out-group,
59
130748
3001
როგორც ჩვენ მათ წინააღმდეგ,
ჩვენიანებად და მათიანებად.
ზოგჯერ როცა ამას ვაკეთებთ,
02:25
and sometimes when we do this,
60
133749
1161
02:26
we know we're doing something wrong,
61
134910
1557
ვხვდებით რომ არასწორად ვიქცევით
02:28
and we're kind of ashamed of it.
62
136467
1673
და გვრცხვენია ამის.
02:30
But other times we're proud of it.
63
138140
1483
თუმცა, სხვა შემთხვევაში
ვამაყობთ ამით.
02:31
We openly acknowledge it.
64
139623
1813
საჯაროდ ვაღიარებთ ამას.
02:33
And my favorite example of this
65
141436
1282
ჩემი საყვარელი მაგალითია,
02:34
is a question that came from the audience
66
142718
2402
უკანასკნელი არჩევნების წინ
რესპუბლიკელების დებატებისას,
02:37
in a Republican debate prior to the last election.
67
145120
2717
მაყურებლისგან წამოსული შეკითხვა.
02:39
(Video) Anderson Cooper: Gets to your question,
68
147837
2292
(ვიდეო) ანდერსონ კუპერი:
გადავდივართ შეკითხვებზე
02:42
the question in the hall, on foreign aid? Yes, ma'am.
69
150129
4181
შეკითხვა საგარეო დახმარებაზე? დიახ, მემ.
02:46
Woman: The American people are suffering
70
154310
2236
ქალი: ამერიკელი ხალხი იტანჯება
02:48
in our country right now.
71
156546
2637
ჩვენს ქვეყანაში ამჟამად.
02:51
Why do we continue to send foreign aid
72
159183
3348
რატომ ვაგრძელებთ სხვა ქვეყნებისთვის
02:54
to other countries
73
162531
1316
დახმარების გაგზავნას
02:55
when we need all the help we can get for ourselves?
74
163847
4103
როცა ჩვენ თავად გვჭირდება
საკუთარი თავის დახმარება?
02:59
AC: Governor Perry, what about that?
75
167950
1695
აკ: გუბერნატორო პერი,
03:01
(Applause)
76
169645
1367
(აპლოდისმენტები)
03:03
Rick Perry: Absolutely, I think it's—
77
171012
2338
რიკ პერი: რა თქმა უნდა, მე ვფიქრობ ეს...
03:05
Paul Bloom: Each of the people onstage
78
173350
1660
პოლ ბლუმი: სცენაზე მყოფი
ადამიანებიდან
03:07
agreed with the premise of her question,
79
175010
1971
თითოეული დაეთანხმა შეკითხვის პათოსს,
03:08
which is as Americans, we should care more
80
176981
2119
რომ როგორც ამერიკელებს,
ამერიკელები მეტად უნდა გვადარდებდეს
ვიდრე სხვა ხალხი.
03:11
about Americans than about other people.
81
179100
2126
03:13
And in fact, in general, people are often swayed
82
181226
2865
მართლაც, ზოგადად ადამიანები
03:16
by feelings of solidarity, loyalty, pride, patriotism,
83
184091
3508
სოლიდარობით, ლოიალობით, სიამაყით,
პატრიოტიზმით არიან განმსჭვალულები
03:19
towards their country or towards their ethnic group.
84
187599
2716
მათი ქვეყნის,
ან მათი ეთნიკური ჯგუფის მიმართ.
პოლიტიკური კუთვნილების განურჩევლად
ბევრი ადამიანი ამაყობს ამერიკელობით
03:22
Regardless of your politics, many
people feel proud to be American,
85
190315
3085
03:25
and they favor Americans over other countries.
86
193400
2062
და ისინი სხვა ქვეყნებს
ამერიკას ამჯობინებენ.
03:27
Residents of other countries
feel the same about their nation,
87
195462
2850
სხვა ქვეყნის მაცხოვრებლები
იმავეს ფიქრობენ საკუთარ ერზე
03:30
and we feel the same about our ethnicities.
88
198312
2486
იგივეს ვგრძნობთ ეთნოსზეც.
03:32
Now some of you may reject this.
89
200798
1684
ზოგმა თქვენგანმა ეს შეიძლება უარყოს.
03:34
Some of you may be so cosmopolitan
90
202482
1721
ზოგი თქვენგანი შეიძლება კოსმოპოლიტია
03:36
that you think that ethnicity and nationality
91
204213
2334
და ფიქრობს, რომ ეთნოსი
და ნაციონალობა არ უნდა იყოს
03:38
should hold no moral sway.
92
206547
2153
მორალური ფაქტორი.
03:40
But even you sophisticates accept
93
208700
2762
მაგრამ თქვენნაირი დახვეწილებიც კი
დაეთანხმებით,
03:43
that there should be some pull
94
211462
1834
რომ უნდა არსებობდეს რაღაც
მიკერძოება
03:45
towards the in-group in the
domain of friends and family,
95
213296
2701
მეგობრებისა და ოჯახის წევრების მიმართ.
იმ ხალხის მიმართ,
03:47
of people you're close to,
96
215997
1421
ვისთანაც ახლოს ხართ.
03:49
and so even you make a distinction
97
217418
1561
ამიტომ თქვენც ასხვავებთ,
03:50
between us versus them.
98
218979
1975
'ჩვენ' და 'მათ'.
03:52
Now, this distinction is natural enough
99
220954
2603
ეს განსხვავება საკმაოდ ბუნებრივია
03:55
and often moral enough, but it can go awry,
100
223557
2924
და ხშირად მორალურიც,
მაგრამ ის შეიძლება დამახინჯდეს.
03:58
and this was part of the research
101
226481
1729
სწორედ ეს იყო
დიდი სოციალური ფსიქოლოგის
04:00
of the great social psychologist Henri Tajfel.
102
228210
2759
ჰენრი ტეჯფელის კვლევის ნაწილი.
04:02
Tajfel was born in Poland in 1919.
103
230969
2605
ტეჯფელი 1919 წელს პოლონეთში დაიბადა.
04:05
He left to go to university in France,
104
233574
2139
იგი უნვერსიტეტში სასწავლებლად
საფრანგეთში წავიდა,
04:07
because as a Jew, he couldn't
go to university in Poland,
105
235713
2555
რადგან როგორც ებრაელს,
არ შეეძლო პოლონეთში ესწავლა.
04:10
and then he enlisted in the French military
106
238268
2510
შემდეგ, მეორე მსოფლიო ომისას
საფრანგეთის არმიის რიგებში ჩარიცხეს.
04:12
in World War II.
107
240778
1283
04:14
He was captured and ended up
108
242061
1769
შემდეგ ტყვედ აიყვანეს
04:15
in a prisoner of war camp,
109
243830
1531
და სამხედრო პატიმრების ბანაკში აღმოჩნდა.
04:17
and it was a terrifying time for him,
110
245361
2267
ეს მისთვის საშინელი პერიოდი იყო,
რადგან მისი ებრაელობა რომ აღმოეჩინათ,
04:19
because if it was discovered that he was a Jew,
111
247628
1688
04:21
he could have been moved to a concentration camp,
112
249316
2092
შეიძლება საკონცენტრაციო ბანაკში
გადაეყვანათ,
04:23
where he most likely would not have survived.
113
251408
1992
სადაც ალბათ ვერ გადარჩებოდა.
04:25
And in fact, when the war
ended and he was released,
114
253400
2587
მართლაც, როცა ომი დამთავრდა და გამოუშვეს,
მისი მეგობრების და ოჯახის წევრების
უმრავლესობა მკვდარი იყო.
04:27
most of his friends and family were dead.
115
255987
2505
04:30
He got involved in different pursuits.
116
258492
1837
ის სხვადასხვა აქტივობით იყო დაკავებული.
04:32
He helped out the war orphans.
117
260329
1531
ის ომის ობლებს ეხმარებოდა,
04:33
But he had a long-lasting interest
118
261860
1731
მაგრამ მისი ხანგრძლივი ინტერესის სფერო
04:35
in the science of prejudice,
119
263591
1545
წინასწარგანწყობის მეცნიერება იყო.
04:37
and so when a prestigious British scholarship
120
265136
2660
როცა პრესტიჟულ ბრიტანულ სტიპენდიაზე
კონკურსი გამოცხადდა,
04:39
on stereotypes opened up, he applied for it,
121
267796
1845
მანაც შეიტანა განაცხადი
04:41
and he won it,
122
269641
1357
და მოიპოვა ის.
04:42
and then he began this amazing career.
123
270998
2190
ეს იყო
მისი შესანიშნავი კარიერის დასაწყისი.
04:45
And what started his career is an insight
124
273188
2749
მისი კარიერა კი ისეთი აზრით დაიწყო,
04:47
that the way most people were thinking
125
275937
1840
რომელიც უმრავლესობის წარმოდგენას
04:49
about the Holocaust was wrong.
126
277777
2116
ჰოლოკოსტზე ეწინააღმდეგებოდა.
04:51
Many people, most people at the time,
127
279893
2406
ბევრი ხალხი, უმრავლესობა იმ დროში,
04:54
viewed the Holocaust as sort of representing
128
282299
1901
ჰოლოკოსტს უყურებდა,
04:56
some tragic flaw on the part of the Germans,
129
284200
3004
როგორც გერმანელების
რაღაც ტრაგიკულ დეფექტს,
04:59
some genetic taint, some authoritarian personality.
130
287204
3834
რაღაც გენეტიკურ,
ავტორიტარულ პიროვნულ თვისებას
05:03
And Tajfel rejected this.
131
291038
2058
და ტეჯფელმა ეს უარყო.
05:05
Tajfel said what we see in the Holocaust
132
293096
2543
ტეჯფელმა თქვა,
რომ რაც ჰოლოკოსტის დროს ვნახეთ,
არის ნორმალური ფსიქოლოგიური პროცესების
05:07
is just an exaggeration
133
295639
2311
05:09
of normal psychological processes
134
297950
1778
გადამეტება.
პროცესების, რომელიც ყოველ ჩვენგანშია.
05:11
that exist in every one of us.
135
299728
1761
05:13
And to explore this, he did a series of classic studies
136
301489
2685
ამის შესასწავლად
მან ბრიტანელ ახალგაზრდებზე,
05:16
with British adolescents.
137
304174
1744
კლასიკური კვლევების სერია ჩაატარა.
05:17
And in one of his studies, what he did was he asked
138
305918
1549
ერთ-ერთ კვლევაში,
05:19
the British adolescents all sorts of questions,
139
307467
2552
მან ბრიტანელ ახალგაზრდებს
სხვადასხვა კითხვები დაუსვა.
05:22
and then based on their answers, he said,
140
310019
1884
შემდეგ პასუხებზე დაყრდნობით თქვა:
05:23
"I've looked at your answers,
and based on the answers,
141
311903
2357
"თქვენს პასუხებს შევხედე
და მათზე დაყრდნობით,
05:26
I have determined that you are either" —
142
314260
2097
დავადგინე რომ თქვენ ხართ ან"...
05:28
he told half of them —
143
316357
1006
ნახევარს უთხრა:
05:29
"a Kandinsky lover, you love the work of Kandinsky,
144
317363
2957
"კანდინსკის მოყვარული,
თქვენ გიყვართ კანდინსკის ნამუშევრები",
05:32
or a Klee lover, you love the work of Klee."
145
320320
2978
ან: "კლიის მოყვარული,
თქვენ გიყვართ კლიის ნამუშევრები"
05:35
It was entirely bogus.
146
323298
1816
ეს სრული ფიქცია იყო.
მათ პასუხებს კავშირი არ ჰქონდა,
არც კანდინსკისთან და არც კლიისთან.
05:37
Their answers had nothing
to do with Kandinsky or Klee.
147
325114
2290
05:39
They probably hadn't heard of the artists.
148
327404
2728
მათ ალბათ ამ ხელოვანების შესახებ
არც კი სმენიათ.
05:42
He just arbitrarily divided them up.
149
330132
2740
მან უბრალოდ შემთხვევითად დაჰყო ისინი.
05:44
But what he found was, these categories mattered,
150
332872
3271
აღმოჩნდა რომ ეს კატეგორიები
მნიშვნელოვანი იყო.
05:48
so when he later gave the subjects money,
151
336143
2511
როცა მან მოგვიანებით
გამოსაცდელებს ფული მისცა,
05:50
they would prefer to give the money
152
338654
1676
ისინი ამ ფულს უფრო მეტად
05:52
to members of their own group
153
340330
1800
საკუთარი ჯგუფის წევრებს
უნაწილებდნენ,
05:54
than members of the other group.
154
342130
1833
ვიდრე სხვა ჯგუფისას.
05:55
Worse, they were actually most interested
155
343963
2327
უფრო მეტიც, ისინი დაინტერესებულები იყვნენ
05:58
in establishing a difference
156
346290
2006
საკუთარ ჯგუფსა და სხვა ჯგუფს შორის
06:00
between their group and other groups,
157
348296
2566
განსხვავების მიღწევით.
06:02
so they would give up money for their own group
158
350862
1908
მაგალითად,
ისინი თმობდნენ ფულს საკუთარი ჯგუფისთვის,
06:04
if by doing so they could give
the other group even less.
159
352770
5248
თუ ამით სხვა ჯგუფისთვის
ნაკლების მიცემა მოუწევდათ.
ჩანს რომ ასეთი მიკერძოება
ძალიან ადრე ვლინდება.
06:10
This bias seems to show up very early.
160
358018
2218
06:12
So my colleague and wife, Karen Wynn, at Yale
161
360236
2300
ჩემმა კოლეგამ და ცოლმა, კარენ ვინმა,
06:14
has done a series of studies with babies
162
362536
1611
იელში ბავშვებზე, კვლევების სერია ჩაატარა,
06:16
where she exposes babies to puppets,
163
364147
2832
სადაც ბავშვებს თოჯინები წარუდგინა.
06:18
and the puppets have certain food preferences.
164
366979
2265
ყოველ თოჯინას საყვარელი საჭმელი აქვს.
06:21
So one of the puppets might like green beans.
165
369244
2182
მაგალითად, ერთ-ერთ თოჯინას შეიძლება
მწვანე ლობიო უყვარდეს.
06:23
The other puppet might like graham crackers.
166
371426
2575
მეორეს - კრეკერები.
06:26
They test the babies own food preferences,
167
374001
2369
ბავშვების საყვარელი საჭმელიც დგინდება.
06:28
and babies typically prefer the graham crackers.
168
376370
2690
როგორც წესი ეს კრეკერებია.
06:31
But the question is, does this matter to babies
169
379060
2612
საინტერესოა, აქვს თუ არა ამას მნიშვნელობა.
06:33
in how they treat the puppets? And it matters a lot.
170
381672
3116
იმისთვის თუ როგორ ექცევიან
ბავშვები თოჯინებს? აღმოჩნდა რომ აქვს.
06:36
They tend to prefer the puppet
171
384788
1519
ისინი იმ თოჯინას ანიჭებენ უპირატესობას,
06:38
who has the same food tastes that they have,
172
386307
3479
რომელსაც მათნაირი გემოვნება აქვს.
06:41
and worse, they actually prefer puppets
173
389786
2556
უფრო მეტიც,
ისინი იმ თოჯინას ანიჭებენ უპირატესობას,
06:44
who punish the puppet with the different food taste.
174
392342
2985
რომელიც სჯის თოჯინას,
რომელსაც სხვა გემოვნება აქვს.
06:47
(Laughter)
175
395327
2277
(სიცილი)
06:49
We see this sort of in-group,
out-group psychology all the time.
176
397604
3632
ჩვენ ამ 'ჩვენიანები' 'მათიანები'
ფსიქოლოგიას ვხედავთ მუდმივად.
06:53
We see it in political clashes
177
401236
1664
ჩვენ ვხედავთ ამას
პოლიტიკურ ბრძოლაში
06:54
within groups with different ideologies.
178
402900
2414
სხვადასხვა იდეოლოგიების ჯგუფებში.
06:57
We see it in its extreme in cases of war,
179
405314
3626
ვხედავთ ამის უკიდურესობას
ომის შემთხვევაში,
07:00
where the out-group isn't merely given less,
180
408940
3217
როცა 'მათიანები'
არა მხოლოდ ნაკლებს ღებულობენ,
07:04
but dehumanized,
181
412157
1588
არამედ მათ არაადამიანურად ეპყრობიან,
07:05
as in the Nazi perspective of Jews
182
413745
2240
როგორც ნაცისტებს წარმოედგინათ ებრაელები
07:07
as vermin or lice,
183
415985
2085
როგორც პარაზიტები, ან ტილები.
07:10
or the American perspective of Japanese as rats.
184
418070
4236
ან ამერიკელებს წარმოედგინათ იაპონელები,
როგორც ვირთხები.
07:14
Stereotypes can also go awry.
185
422306
2214
სტერეოტიპებიც შეიძლება დამახინჯებული იყოს.
07:16
So often they're rational and useful,
186
424520
2261
ხშირად ისინი რაციონალური და გამოსადეგია,
07:18
but sometimes they're irrational,
187
426781
1574
მაგრამ ზოგჯერ ირაციონალურია,
07:20
they give the wrong answers,
188
428355
1226
არასწორ პასუხებს იძლევა.
07:21
and other times
189
429581
1217
ზოგ შემთხვევაში
07:22
they lead to plainly immoral consequences.
190
430798
2175
პირდაპირ ამორალურ შედეგებამდე მივყავართ.
07:24
And the case that's been most studied
191
432973
2808
ყველაზე ფართედ შესწავლილი ასეთი მაგალითი,
07:27
is the case of race.
192
435781
1667
რასის შემთხვევაა.
07:29
There was a fascinating study
193
437448
1407
2008 წლის არჩევნებამდე
07:30
prior to the 2008 election
194
438855
2074
შესანიშნავი კვლევა ჩატარდა,
07:32
where social psychologists looked at the extent
195
440929
3026
სადაც სოციალური ფსიქოლოგები დააკვირდნენ,
07:35
to which the candidates were
associated with America,
196
443955
3442
თუ რამდენად იყვნენ კანდიდატები
ამერიკასთან ასოცირებულები,
07:39
as in an unconscious association
with the American flag.
197
447397
3605
როგორც ამერიკის დროშასთან
ქვეცნობიერი ასოციაცია.
07:43
And in one of their studies they compared
198
451002
1356
მათ ერთ-ერთ ასეთ კვლევაში,
07:44
Obama and McCain, and they found McCain
199
452358
2014
ობამა და მაკკეინი შეადარეს და აღმოჩნდა,
07:46
is thought of as more American than Obama,
200
454372
3394
რომ მაკკეინი უფრო მეტად აღიქმება
ამერიკელად, ვიდრე ობამა.
07:49
and to some extent, people aren't
that surprised by hearing that.
201
457766
2573
ხალხი არც არის ამით ძალიან გაკვირვებული.
07:52
McCain is a celebrated war hero,
202
460339
1918
მაკკეინი ომის გმირია
07:54
and many people would explicitly say
203
462257
1659
და ბევრი დაუფარავად იტყვის,
07:55
he has more of an American story than Obama.
204
463916
2700
რომ მას მეტი აკავშირებს
ამერიკის ისტორიასთან ვიდრე ობამას.
07:58
But they also compared Obama
205
466616
1937
მაგრამ ობამა ბრიტანელ პრემიერ მინისტრს,
08:00
to British Prime Minister Tony Blair,
206
468553
2516
ტონი ბლერსაც შედარდა
08:03
and they found that Blair was also thought of
207
471069
2261
და აღმოჩნდა რომ ბლერიც
08:05
as more American than Obama,
208
473330
2507
ობამაზე უფრო მეტად აღიქმება ამერიკელად,
08:07
even though subjects explicitly understood
209
475837
2073
მიუხედავად იმისა რომ გამოსაცდელებმა
ცხადად იცოდნენ,
08:09
that he's not American at all.
210
477910
2990
რომ ბლერი საერთოდ არ არის ამერიკელი.
08:12
But they were responding, of course,
211
480900
1424
მაგრამ ისინი რასაკვირველია
08:14
to the color of his skin.
212
482324
3051
კანის ფერზე რეაგირებდნენ.
08:17
These stereotypes and biases
213
485375
2051
ამ სტერეოტიპებს და მიკერძოებას,
08:19
have real-world consequences,
214
487426
1450
მსოფლიოს მასშტაბით რეალური,
08:20
both subtle and very important.
215
488876
2872
უმნიშვნელო და მნიშვნელოვანი შედეგები აქვს.
08:23
In one recent study, researchers
216
491748
2662
ერთ-ერთ ბოლო კვლევაში,
08:26
put ads on eBay for the sale of baseball cards.
217
494410
3269
ბეისბოლის ბარათები დადეს
eBay-ზე გასაყიდად.
08:29
Some of them were held by white hands,
218
497679
2734
ზოგი მათგანი თეთრკანიან ხელს ეჭირა,
08:32
others by black hands.
219
500413
1218
ზოგი - შავკანიანს.
08:33
They were the same baseball cards.
220
501631
1579
ბარათები კი ერთნაირი იყო.
08:35
The ones held by black hands
221
503210
1244
შავკანიანებს რომლებიც ეჭირათ,
08:36
got substantially smaller bids
222
504454
2067
მათ მნიშვნელოვნად ნაკლები
განაცხადები მიიღეს,
08:38
than the ones held by white hands.
223
506521
2484
თეთრკანიან ხელში მყოფებთან შედარებით.
08:41
In research done at Stanford,
224
509005
2362
სტენფორდის კვლევაში,
08:43
psychologists explored the case of people
225
511367
4230
ფსიქოლოგებმა
თეთრკანიანი ადამიანის მკვლელობებისთვის
08:47
sentenced for the murder of a white person.
226
515597
3569
გასამართლებული ადამიანების
საქმეები გამოიკვლიეს.
08:51
It turns out, holding everything else constant,
227
519166
2804
როგორც აღმოჩნდა, ყველა სხვა ფაქტორის
მუდმივობის პირობებში,
08:53
you are considerably more likely to be executed
228
521970
2370
უფრო დიდი შანსია სიკვდილით დაგსაჯონ,
08:56
if you look like the man on the right
229
524340
1777
თუ გამოიყურებით როგორც მარჯვენა მამაკაცი,
08:58
than the man on the left,
230
526117
1973
ვიდრე მარცხენა.
09:00
and this is in large part because
231
528090
2029
დიდ წილად იმიტომ,
09:02
the man on the right looks more prototypically black,
232
530119
2534
რომ მარჯვენა მამაკაცი
პროტოტიპულად უფრო შავკანიანია,
09:04
more prototypically African-American,
233
532653
2630
პროტოტიპულად უფრო აფრო-ამერიკელი
და ეს გავლენას ახდენს
ადამიანების გადაწყვეტილებაზე,
09:07
and this apparently influences people's decisions
234
535283
2049
09:09
over what to do about him.
235
537332
1771
თუ რა გააკეთონ მასთან დაკავშირებით.
09:11
So now that we know about this,
236
539103
1547
ახლა როცა ვიცით ამის შესახებ,
09:12
how do we combat it?
237
540650
1657
როგორ შევებრძოლოთ?
09:14
And there are different avenues.
238
542307
1622
არსებობს სხვადასხვა გზა.
09:15
One avenue is to appeal
239
543929
1434
ერთ-ერთია ადამიანურ,
09:17
to people's emotional responses,
240
545363
2046
ემოციურ რეაქციებზე აპელირება.
09:19
to appeal to people's empathy,
241
547409
2133
ხალხის თანაგრძნობაზე გათვლა.
09:21
and we often do that through stories.
242
549542
1873
ხშირად ამას ისტორიებით ვაკეთებთ.
09:23
So if you are a liberal parent
243
551415
2565
თუ თქვენ ლიბერალი მშობელი ხართ
09:25
and you want to encourage your children
244
553980
1872
და გინდათ თქვენი ბავშვი
09:27
to believe in the merits of nontraditional families,
245
555852
2374
არატრადიციული ოჯახის
ღირსეულობაში დაარწმუნოთ,
შეიძლება მას ეს წიგნი მისცეთ:
["ჰიზერს ორი დედა ჰყავს"]
09:30
you might give them a book like this.
["Heather Has Two Mommies"]
246
558226
2273
09:32
If you are conservative and have a different attitude,
247
560499
1726
თუ კონსერვატორი ხართ,
სხვა დამოკიდებულებით
09:34
you might give them a book like this.
248
562225
1931
შეიძლება ასეთი წიგნი მისცეთ.
09:36
(Laughter)
["Help! Mom! There Are Liberals under My Bed!"]
249
564156
1749
(სიცილი) ["მიშველე! დედა!
ჩემი საწოლის ქვეშ ლიბერალები არიან!"]
09:37
But in general, stories can turn
250
565905
3336
ზოგადად ისტორიებმა
შეიძლება უნიშვნელო უცნობები,
09:41
anonymous strangers into people who matter,
251
569241
2232
მნიშვნელოვან ადამიანებად აქციონ
09:43
and the idea that we care about people
252
571473
2685
და ის რომ ჩვენ გვაღელვებს ადამიანები,
როცა მათზე,
09:46
when we focus on them as individuals
253
574158
1702
როგორც ინდივიდებზე ვკონცენტრირდებით,
09:47
is an idea which has shown up across history.
254
575860
2279
ისტორიის მანძილზე ბევრჯერ გამოვლინდა.
09:50
So Stalin apocryphally said,
255
578139
2583
ამბობენ, რომ სტალინმა თქვა:
09:52
"A single death is a tragedy,
256
580722
1617
"ერთი ადამიანის სიკვდილი ტრაგედიაა,
09:54
a million deaths is a statistic,"
257
582339
2040
მილიონების კი - სტატისტიკა"
09:56
and Mother Teresa said,
258
584379
1451
დედა ტერეზამ თქვა:
09:57
"If I look at the mass, I will never act.
259
585830
1541
"მასების დანახვაზე, არაფერს მოვიმოქმედებ.
09:59
If I look at the one, I will."
260
587371
2325
თუ ერთს დავინახავ - დავეხმარები "
10:01
Psychologists have explored this.
261
589696
2070
ფსიქოლოგებმა ეს გამოიკვლიეს.
10:03
For instance, in one study,
262
591766
1301
მაგალითად, ერთ-ერთ კვლევაში,
10:05
people were given a list of facts about a crisis,
263
593067
2783
ხალხს მიაწოდეს ფაქტები კრიზისულ სიტუაციაზე
10:07
and it was seen how much they would donate
264
595850
4256
და დააკვირდნენ
რამდენ შემოწირულობას გაიღებდნენ
10:12
to solve this crisis,
265
600106
1584
ამ კრიზისის დასაძლევად.
10:13
and another group was given no facts at all
266
601690
1837
სხვა ჯგუფს არ მიაწოდეს არცერთი ფაქტი,
10:15
but they were told of an individual
267
603527
2098
მაგრამ მოუყვნენ ადამიანზე,
10:17
and given a name and given a face,
268
605625
2440
უთხრეს სახელი და აჩვენეს სახე
10:20
and it turns out that they gave far more.
269
608065
3219
და როგორც აღმოჩნდა მათ ბევრად მეტი გასცეს.
10:23
None of this I think is a secret
270
611284
1861
ეს ყველაფერი არაა საიდუმლო იმ ხალხისთვის,
10:25
to the people who are engaged in charity work.
271
613145
2111
ვინც ქველმოქვედებითაა დაკავებული.
10:27
People don't tend to deluge people
272
615256
2648
ისინი ცდილობენ არ დატვირთონ ადამიანები
10:29
with facts and statistics.
273
617904
1323
ფაქტებითა და სტატისტიკით,
10:31
Rather, you show them faces,
274
619227
1022
არამედ სახეებს აჩვენებენ,
10:32
you show them people.
275
620249
1736
ადამიანის სახეებს.
10:33
It's possible that by extending our sympathies
276
621985
3227
შეიძლება თითოული ადამიანის მიმართ
სიმპათიის გამოწვევით,
10:37
to an individual, they can spread
277
625212
1971
ამ სიმპათიის
მთელ იმ ჯგუფზე გავრცელება მოხდეს,
10:39
to the group that the individual belongs to.
278
627183
2878
რომელსაც ეს ინდივიდი ეკუთვნის.
10:42
This is Harriet Beecher Stowe.
279
630061
2466
ეს ჰარიეტ ბიჩერ სტოუა.
10:44
The story, perhaps apocryphal,
280
632527
2443
შეიძლება გამოგონილიც არის,
მაგრამ ამბობენ,
10:46
is that President Lincoln invited her
281
634970
2074
რომ პრეზიდენტმა ლინკოლნმა
10:49
to the White House in the middle of the Civil War
282
637044
1998
ის სამოქალაქო ომის დროს
თეთრ სახლში დაპატიჟა
10:51
and said to her,
283
639042
1584
და უთხრა:
"მაშ თქვენ ხართ ის პატარა ქალბატონი,
რომელმაც ეს დიდი ომი დაიწყო"
10:52
"So you're the little lady who started this great war."
284
640626
2664
10:55
And he was talking about "Uncle Tom's Cabin."
285
643290
1885
ამაში ის: "ბიძია თომას ქოხს" გულისხმობდა
10:57
"Uncle Tom's Cabin" is not
a great book of philosophy
286
645175
2531
"ბიძია თომას ქოხი"
დიდი ფილოსოგიის, თეოლოგიის,
10:59
or of theology or perhaps not even literature,
287
647706
3144
ან თუნდაც ლიტერატურის წიგნი არ არის,
11:02
but it does a great job
288
650850
2515
მაგრამ ის დიდ საქმეს აკეთებს.
11:05
of getting people to put themselves in the shoes
289
653365
2498
ადამიანებს იმათ ადგილზე აყენებს,
11:07
of people they wouldn't otherwise be in the shoes of,
290
655863
2333
ვის ადგილზეც ისინი ვერ აღმოჩნდებოდნენ,
11:10
put themselves in the shoes of slaves.
291
658196
2402
ის მათ მონობას აგრძნობინებს.
11:12
And that could well have been a catalyst
292
660598
1781
სწორედ ეს შეიძლება ყოფილიყო
11:14
for great social change.
293
662379
1604
დიდი სოციალური ცვლილების კატალიზატორი.
11:15
More recently, looking at America
294
663983
2362
ბოლო ათწლეულების ამერიკას თუ შევხედავთ,
11:18
in the last several decades,
295
666345
3069
შეგვიძლია ვივარაუდოთ,
11:21
there's some reason to believe
that shows like "The Cosby Show"
296
669414
3149
რომ "ქოსბის შოუს" მსგავსმა შოუებმა,
რადიკალურად შეცვალეს
11:24
radically changed American attitudes
towards African-Americans,
297
672563
2688
ამერიკელების დამოკიდებულება
აფრო-ამერიკელების მიმართ,
"უილი და გრეისის" და "თანამედროვე ოჯახის"
მსგავსმა შოუებმა კი,
11:27
while shows like "Will and Grace" and "Modern Family"
298
675251
2983
11:30
changed American attitudes
299
678234
1363
შეცვალეს მათი დამოკიდებულება
11:31
towards gay men and women.
300
679597
1300
გეი კაცების და ქალების მიმართ.
11:32
I don't think it's an exaggeration to say
301
680897
2455
არ მგონია გადაჭარბებული იმის თქმა,
11:35
that the major catalyst in America for moral change
302
683352
2661
რომ ამერიკაში მორალური ცვლილების
მთავარი კარტალიზატორი,
11:38
has been a situation comedy.
303
686013
2893
სიტუაციური კომედიები იყო.
11:40
But it's not all emotions,
304
688906
1416
თუმცა, მხოლოდ ემოციები არ არის
11:42
and I want to end by appealing
305
690322
1276
და მინდა გონიერების ძალაზე
11:43
to the power of reason.
306
691598
2235
ყურადღების გამახვილებით დავასრულო.
11:45
At some point in his wonderful book
307
693833
2156
სტივენ პინკერი თავის შესანიშნავ წიგნში:
11:47
"The Better Angels of Our Nature,"
308
695989
1223
"ჩვენი ბუნების საუკეთესო ანგელოზები"
11:49
Steven Pinker says,
309
697212
2016
ამბობს: ძველ აღთქმაში წერია,
11:51
the Old Testament says love thy neighbor,
310
699228
2582
რომ გიყვარდეს მეზობელი შენი.
11:53
and the New Testament says love thy enemy,
311
701810
2722
ახალ აღთქმაში წერია:
გიყვარდეს მტერი შენი,
11:56
but I don't love either one of them, not really,
312
704532
2686
მაგრამ სინამდვილეში,
მე არცერთი მათგანი არ მიყვარს,
11:59
but I don't want to kill them.
313
707218
1667
მაგრამ მაინც არ მინდა მათი მოკვლა.
12:00
I know I have obligations to them,
314
708885
1866
მე ვიცი, რომ მათ წინაშე ვალდებულება მაქვს,
12:02
but my moral feelings to them, my moral beliefs
315
710751
3470
მაგრამ ჩემი მორალური გრძნობები
და წარმოდგენები იმაზე,
12:06
about how I should behave towards them,
316
714221
1713
თუ როგორ უნდა მოვექცე მათ,
12:07
aren't grounded in love.
317
715934
2047
სიყვარულზე არ არის დაფუძნებული,
არამედ ეფუძნება
ადამიანის უფლების გაგებას.
12:09
What they're grounded in is the
understanding of human rights,
318
717981
1939
12:11
a belief that their life is as valuable to them
319
719920
2223
წარმოდგენას, რომ მათი სიცოცხლე
ისეთივე ფასეულია მათთვის,
12:14
as my life is to me,
320
722143
2356
როგორც ჩემი - ჩემთვის.
12:16
and to support this, he tells a story
321
724499
1932
ამის დასტურად ის დიდი ფილოსოფოსის,
12:18
by the great philosopher Adam Smith,
322
726431
1848
ადამ სმითის ისტორიას ჰყვება.
12:20
and I want to tell this story too,
323
728279
1686
მინდა ეს ისტორია მეც გიამბოთ.
12:21
though I'm going to modify it a little bit
324
729965
1296
თუმცა მე მას,
12:23
for modern times.
325
731261
1678
ცოტა თანამედროვეობისკენ შევცვლი.
12:24
So Adam Smith starts by asking you to imagine
326
732939
1901
ადამ სმითი იწყებს თხოვნით წარმოიდგინოთ
12:26
the death of thousands of people,
327
734840
1901
ათასობით ადამიანის სიკვდილი.
12:28
and imagine that the thousands of people
328
736741
2040
თან ეს სიკვდილი,
12:30
are in a country you are not familiar with.
329
738781
2239
თქვენთვის უცნობ ქვეყანაში ხდება.
12:33
It could be China or India or a country in Africa.
330
741020
3554
ეს შეიძლება იყოს ჩინეთი, ინდოეთი,
ან ქვეყანა აფრიკაში.
12:36
And Smith says, how would you respond?
331
744574
2484
სმითი კითხულობს რა იქნება თქვენი რეაქცია?
12:39
And you would say, well that's too bad,
332
747058
2307
თქვენ იტყვით, ძალიან სამწუხაროა
12:41
and you'd go on to the rest of your life.
333
749365
1876
და ჩვეულ რიტმში განაგრძნობთ ცხოვრებას.
12:43
If you were to open up The New
York Times online or something,
334
751241
2219
თუ მაგალითად გადაშლით The New
York Times-ს ინტერნეტში
12:45
and discover this, and in fact
this happens to us all the time,
335
753460
2960
და ამ ამბავს წაიკითხავთ,
პრინციპში მსგავსი რამ მუდმივად ხდება
12:48
we go about our lives.
336
756420
1521
ჩვენ ვაგრძელებთ ცხოვრებას.
12:49
But imagine instead, Smith says,
337
757941
2194
თუმცა, ამის ნაცვლად, სმითი გთხოვთ
12:52
you were to learn that tomorrow
338
760135
1254
წარმოიდგინოთ, რომ გაიგეთ,
12:53
you were to have your little finger chopped off.
339
761389
2539
რომ ხვალ ნეკა თითს გაჭრიან.
12:55
Smith says, that would matter a lot.
340
763928
2169
სმითი ამბობს, თქვენთვის
ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება.
12:58
You would not sleep that night
341
766097
1411
ამაზე ფიქრით,
12:59
wondering about that.
342
767508
1353
იმ ღამეს ვერ დაიძინებთ.
13:00
So this raises the question:
343
768861
2019
ისმის კითხვა:
13:02
Would you sacrifice thousands of lives
344
770880
2466
გასწირავდით თუ არა ათასობით სიცოცხლეს,
13:05
to save your little finger?
345
773346
1969
თქვენი ნეკა თითის შენარჩუნების სანაცვლოდ?
13:07
Now answer this in the privacy of your own head,
346
775315
2318
შეგიძლიათ გულში უპასუხოთ,
13:09
but Smith says, absolutely not,
347
777633
2919
მაგრამ სმითი პასუხობს, რომ ვერანაირად,
13:12
what a horrid thought.
348
780552
1692
ეს ხომ საშინელი აზრია.
13:14
And so this raises the question,
349
782244
2031
ეს შემდეგ კითხვას აჩენს,
13:16
and so, as Smith puts it,
350
784275
1374
როგორც სმითი ამბობს:
13:17
"When our passive feelings are almost always
351
785649
2218
"როგორ ხდება,
რომ ჩვენი პასიური გრძნობები ,
თითქმის ყოველთვის ასეთი
საშინელი და ეგოისტურია,
13:19
so sordid and so selfish,
352
787867
1448
13:21
how comes it that our active principles
353
789315
1465
ხოლო ჩვენი აქტიური პრინციპები,
13:22
should often be so generous and so noble?"
354
790780
2533
ხშირად გულუხვი და კეთილშობილი?"
13:25
And Smith's answer is, "It is reason,
355
793313
2050
და სმითი პასუხობს: "ეს არის გონიერება,
13:27
principle, conscience.
356
795363
1775
პრინციპი და ნამუსი.
13:29
[This] calls to us,
357
797138
1541
ისინი ისე ჩაგვესმის,
13:30
with a voice capable of astonishing
the most presumptuous of our passions,
358
798679
3425
რომ ჩვენს ყველაზე თავდაჯერებულ
ვნებებსაც კი ახშობს
13:34
that we are but one of the multitude,
359
802104
1677
და გვარწმუნებს,
რომ მხოლოდ ერთ-ერთი ვართ სიმრავლიდან
13:35
in no respect better than any other in it."
360
803781
2441
და სხვებზე მეტი არ ვართ."
13:38
And this last part is what is often described
361
806222
2125
ამ უკანასკნელს,
13:40
as the principle of impartiality.
362
808347
3208
ხშირად მიუკერძოებლობის პრინციპს ეძახიან.
13:43
And this principle of impartiality manifests itself
363
811555
2629
მიუკერძოებლობის ეს პრინციპი,
13:46
in all of the world's religions,
364
814184
1747
მსოფლიოს ყველა რელიგიაში,
13:47
in all of the different versions of the golden rule,
365
815951
2258
ოქროს წესის ყველა ვერსიაში
13:50
and in all of the world's moral philosophies,
366
818209
2454
და მსოფლიოს ყველა
მორალურ ფილოსოფიაში ვლინდება,
13:52
which differ in many ways
367
820663
1307
სხვადასხვა ფორმით,
13:53
but share the presupposition
that we should judge morality
368
821970
2994
მაგრამ ყველა იზიარებს წარმოდგენას,
რომ მორალური მსჯელობა
13:56
from sort of an impartial point of view.
369
824964
2985
მიუკერძოებელი პოზიციიდან უნდა ვაწარმოოთ.
13:59
The best articulation of this view
370
827949
1822
ჩემი აზრით
ამის საუკეთესო გამოხატულება,
14:01
is actually, for me, it's not from
a theologian or from a philosopher,
371
829771
3085
არა თეოლოგის, ან ფილოსოფოსის,
14:04
but from Humphrey Bogart
372
832856
1357
არამედ ჰამფრი ბოგარტია
14:06
at the end of "Casablanca."
373
834213
1547
ფილმ "კასაბლანკის" ბოლოს.
14:07
So, spoiler alert, he's telling his lover
374
835760
3776
ასე რომ გაფრთხილება სპოილერზე.
ის შეყვარებულს ეუბნება,
14:11
that they have to separate
375
839536
1140
რომ საერთო სიკეთისთვის
14:12
for the more general good,
376
840676
1593
უნდა დაშორდნენ და ამასთან ამბობს...
14:14
and he says to her, and I won't do the accent,
377
842269
1864
მის აქცენტს ვერ გავაკეთებ...
14:16
but he says to her, "It doesn't take much to see
378
844133
1782
მაგრამ ამბობს: "ადვილი მისახვედრია,
14:17
that the problems of three little people
379
845915
1359
რომ სამი პატარა ადამიანის პრობლემები
14:19
don't amount to a hill of beans in this crazy world."
380
847274
3111
ბევრს არაფერს ნიშნავს ამ გიჟურ სამყაროში"
14:22
Our reason could cause us to override our passions.
381
850385
3280
ჩვენს გონიერებას შეუძლია
ვნებები დაგვაძლევინოს.
14:25
Our reason could motivate us
382
853665
1716
ჩვენს გონიერებას შეუძლია
14:27
to extend our empathy,
383
855381
1221
განავრცოს ჩვენი თანაგრძნობა.
14:28
could motivate us to write a
book like "Uncle Tom's Cabin,"
384
856602
2327
შეუძლია დაგვაწერინოს
"ბიძია თომას ქოხის" მსგავსი წიგნი,
14:30
or read a book like "Uncle Tom's Cabin,"
385
858929
1723
ან წაგვაკითხოს მსგავსი წიგნი.
14:32
and our reason can motivate us to create
386
860652
2694
გონიერებამ შეიძლება შეგვაქმნევინოს
14:35
customs and taboos and laws
387
863346
1962
ჩვეულებები, ტაბუები და კანონები,
14:37
that will constrain us
388
865308
1810
რომლებიც შეგვზღუდავს
14:39
from acting upon our impulses
389
867118
1676
ვიმოქმედოთ იმპულსურად,
როცა, როგორც რაციონალური არსებები,
ვგრძნობთ,
14:40
when, as rational beings, we feel
390
868794
1589
14:42
we should be constrained.
391
870383
1395
რომ უნდა ვიყოთ შეზღუდულები.
14:43
This is what a constitution is.
392
871778
2013
სწორედ ესაა კონსტიტუცია.
14:45
A constitution is something
which was set up in the past
393
873791
2921
კონსტიტუცია წარსულში შეიმუშავეს
14:48
that applies now in the present,
394
876712
1307
და მას ამჟამად ვიყენებთ.
14:50
and what it says is,
395
878019
985
ის გვეუბნება,
რომ არ აქვს მნიშვნელობა,
14:51
no matter how much we might to reelect
396
879004
2227
თუ რამდენად გვსურს, ერთი ადამიანის
მესამე ვადით პრეზიდენტად არჩევა.
14:53
a popular president for a third term,
397
881231
2603
არ აქვს მნიშვნელობა,
თუ რამდენად შეიძლება სურდეთ
14:55
no matter how much white Americans might choose
398
883834
2095
14:57
to feel that they want to reinstate
the institution of slavery, we can't.
399
885929
4068
თეთრკანიან ამერიკელებს
მონობის აღდგენა, ჩვენ ამას ვერ შევძლებთ.
15:01
We have bound ourselves.
400
889997
1676
ჩვენ საკუთარი თავები შევზღუდეთ.
15:03
And we bind ourselves in other ways as well.
401
891673
2417
ჩვენ სხვა რამეებშიც შევიზღუდეთ თავები.
15:06
We know that when it comes to choosing somebody
402
894090
2758
ჩვენ ვიცით, რომ სამსახურში
15:08
for a job, for an award,
403
896848
2951
ვიღაცის აყვანის,
ან ჯილდოს მიცემის დროს
15:11
we are strongly biased by their race,
404
899799
2958
ჩვენ მიკერძოებულები ვართ
მათი რასის,
15:14
we are biased by their gender,
405
902757
2296
მათი სქესის
15:17
we are biased by how attractive they are,
406
905053
2215
და მათი გარეგნობის მიხედვით.
15:19
and sometimes we might say,
"Well fine, that's the way it should be."
407
907268
2651
ამაზე ზოგჯერ შეიძლება ვთქვათ:
"კარგი, ასეც უნდა იყოს",
15:21
But other times we say, "This is wrong."
408
909919
2307
მაგრამ ზოგჯერ ვიტყვით:
"ეს არასწორია"
15:24
And so to combat this,
409
912226
1889
და ამასთან ბრძოლისთვის,
15:26
we don't just try harder,
410
914115
2251
ჩვენ არა მხოლოდ მეტ ძალას ვატანთ თავს,
15:28
but rather what we do is we set up situations
411
916366
3001
არამედ ისეთ პირობებს ვქმნით,
15:31
where these other sources
of information can't bias us,
412
919367
3039
სადაც ეს სხვა ინფორმაციის წყაროები
ჩვენზე გავლენას ვერ მოახდენს.
15:34
which is why many orchestras
413
922406
1315
ამიტომ არის,
რომ ბევრი ორკესტრი
15:35
audition musicians behind screens,
414
923721
2645
მუსიკოსებს გასასინჯად
ფარდის უკნიდან უსმენს,
15:38
so the only information they have
415
926366
1244
იმისთვის რომ მხოლოდ
ის ინფორმაცია მიიღონ,
15:39
is the information they believe should matter.
416
927610
2693
რაც ფიქრობენ რომ მნიშვნელოვანია.
15:42
I think prejudice and bias
417
930303
2323
ვფიქრობ წინასწარგანწყობა და მიკერძოება
15:44
illustrate a fundamental duality of human nature.
418
932626
3094
ადამიანური ბუნების
ფუნდამენტურ ორსახობას აჩვენებს.
15:47
We have gut feelings, instincts, emotions,
419
935720
3776
ჩვენ გვაქვს შინაგანი გრძნობები,
ინსტინქტები, ემოციები
15:51
and they affect our judgments and our actions
420
939496
2161
და ისინი მოქმედებენ ჩვენს
განსჯაზე და ქმედებაზე.
15:53
for good and for evil,
421
941657
2331
გვიბიძგებენ კარგისკენ, ან ცუდისკენ,
15:55
but we are also capable of rational deliberation
422
943988
3622
მაგრამ ჩვენ ასევე გონივრული განზრახვის,
15:59
and intelligent planning,
423
947610
1435
ინტელექტუალური დაგეგმვის უნარი გვაქვს.
16:01
and we can use these to, in some cases,
424
949045
2817
ჩვენ შეგვიძლია ისინი
16:03
accelerate and nourish our emotions,
425
951862
1943
ზოგჯერ ემოციების კვების
და გაძლიერებისთვის გამოვიყენოთ,
16:05
and in other cases staunch them.
426
953805
2768
ზოგჯერ კი - მათი ჩახშობისთვის.
16:08
And it's in this way
427
956573
1234
ამდენად, გონიერება გვეხმარება
16:09
that reason helps us create a better world.
428
957807
2767
შევცვალოთ სამყარო უკეთესობისკენ
16:12
Thank you.
429
960574
2344
მადლობა.
16:14
(Applause)
430
962918
3705
(აპლოდისმენტები)
Translated by Levan Lashauri
Reviewed by Mate Kobalia

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Paul Bloom - Psychologist
Paul Bloom explores some of the most puzzling aspects of human nature, including pleasure, religion, and morality.

Why you should listen

In Paul Bloom’s last book, How Pleasure Works, he explores the often-mysterious enjoyment that people get out of experiences such as sex, food, art, and stories. His latest book, Just Babies, examines the nature and origins of good and evil. How do we decide what's fair and unfair? What is the relationship between emotion and rationality in our judgments of right and wrong? And how much of morality is present at birth? To answer these questions, he and his colleagues at Yale study how babies make moral decisions. (How do you present a moral quandary to a 6-month-old? Through simple, gamelike experiments that yield surprisingly adult-like results.)  

Paul Bloom is a passionate teacher of undergraduates, and his popular Introduction to Psychology 110 class has been released to the world through the Open Yale Courses program. He has recently completed a second MOOC, “Moralities of Everyday Life”, that introduced moral psychology to tens of thousands of students. And he also presents his research to a popular audience though articles in The Atlantic, The New Yorker, and The New York Times. Many of the projects he works on are student-initiated, and all of them, he notes, are "strongly interdisciplinary, bringing in theory and research from areas such as cognitive, social, and developmental psychology, evolutionary theory, linguistics, theology and philosophy." 

He says: "A growing body of evidence suggests that humans do have a rudimentary moral sense from the very start of life."

More profile about the speaker
Paul Bloom | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee