TED2012
Leymah Gbowee: Unlock the intelligence, passion, greatness of girls
Leymah Gbowee: Odblokujmy inteligencję, pasję i geniusz dziewcząt
Filmed:
Readability: 3
1,320,003 views
Laureatka Pokojowej Nagrody Nobla, Leymah Gbowee, opowiada dwie poruszające historie: o własnych kolejach losu i o niewykorzystanych możliwościach dziewcząt w różnych zakątkach globu. Czy możemy zmienić świat, odblokowując geniusz dziewcząt?
Leymah Gbowee - Peace activist, Nobelist
Leymah Gbowee is a peace activist in Liberia. She led a women's movement that was pivotal in ending the Second Liberian Civil War in 2003, and now speaks on behalf of women and girls around the world. Full bio
Leymah Gbowee is a peace activist in Liberia. She led a women's movement that was pivotal in ending the Second Liberian Civil War in 2003, and now speaks on behalf of women and girls around the world. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Many times
0
0
2000
Często,
00:17
I go around the world to speak,
1
2000
3000
gdy wygłaszam przemówienia,
00:20
and people ask me questions
2
5000
2000
ludzie pytają mnie,
00:22
about the challenges,
3
7000
2000
o moje wyzwania,
00:24
my moments,
4
9000
3000
chwile radości,
00:27
some of my regrets.
5
12000
2000
czy rzeczy, których żałuję.
00:29
1998:
6
14000
3000
Rok 1998.
00:32
A single mother of four,
7
17000
2000
Samotna matka czwórki dzieci,
00:34
three months after the birth of my fourth child,
8
19000
4000
trzy miesiące po narodzinach czwartego dziecka.
00:38
I went to do a job
9
23000
3000
Przyjechałam do Liberii Północnej
00:41
as a research assistant.
10
26000
4000
jako asystentka do spraw badań.
00:45
I went to Northern Liberia.
11
30000
3000
jako asystentka do spraw badań.
00:48
And as part of the work,
12
33000
3000
W ramach przyjętej posady,
00:51
the village would give you lodgings.
13
36000
3000
otrzymałam zakwaterowanie w wiosce.
00:54
And they gave me lodging with a single mother
14
39000
3000
Zakwaterowano mnie z matką
00:57
and her daughter.
15
42000
2000
samotnie wychowującą córkę.
00:59
This girl happened to be
16
44000
3000
Okazało się,
01:02
the only girl in the entire village
17
47000
2000
że to jedyna dziewczynka w wiosce,
01:04
who had made it
18
49000
2000
której udało się dotrwać
01:06
to the ninth grade.
19
51000
2000
do dziewiątej klasy.
01:08
She was the laughing stock of the community.
20
53000
3000
Była pośmiewiskiem całej wsi.
01:11
Her mother was often told by other women,
21
56000
3000
Inne kobiety często powtarzały jej matce:
01:14
"You and your child
22
59000
2000
"Ty i twoje dziecko
01:16
will die poor."
23
61000
3000
umrzecie w biedzie".
01:19
After two weeks of working in that village,
24
64000
3000
Po dwóch tygodniach pracy w tej wiosce,
01:22
it was time to go back.
25
67000
2000
musiałam wracać.
01:24
The mother came to me, knelt down,
26
69000
4000
Matka tej dziewczyny przyszła do mnie i padła na kolana,
01:28
and said, "Leymah, take my daughter.
27
73000
4000
mówiąc: "Leymah, zabierz moją córkę.
01:32
I wish for her
28
77000
2000
Zawsze chciałam
01:34
to be a nurse."
29
79000
3000
aby została pielęgniarką".
01:37
Dirt poor, living in the home with my parents,
30
82000
4000
Sama żyłam w biedzie, mieszkałam z rodzicami.
01:41
I couldn't afford to.
31
86000
3000
Nie było mnie na to stać.
01:44
With tears in my eyes,
32
89000
2000
Ze łzami w oczach
01:46
I said, "No."
33
91000
3000
powiedziałam: "Nie".
01:49
Two months later,
34
94000
2000
Dwa miesiące później
01:51
I go to another village
35
96000
2000
poszłam do innej wioski
01:53
on the same assignment
36
98000
2000
z związku z tym samym zadaniem
01:55
and they asked me to live with the village chief.
37
100000
4000
i miałam zamieszkać w namiocie wodza plemienia.
01:59
The women's chief of the village has this little girl,
38
104000
3000
Żona wodza opiekowała się dziewczynką,
02:02
fair color like me,
39
107000
2000
o skórze jasnej jak moja,
02:04
totally dirty.
40
109000
2000
całkowicie brudną.
02:06
And all day she walked around
41
111000
2000
Cały dzień włóczyła się po wiosce
02:08
only in her underwear.
42
113000
2000
w samej bieliźnie.
02:10
When I asked, "Who is that?"
43
115000
3000
Kiedy zapytałam: "Kto to jest?"
02:13
She said, "That's Wei.
44
118000
2000
Odpowiedziała: "To Wei.
02:15
The meaning of her name is pig.
45
120000
3000
Jej imię oznacza świnię.
02:18
Her mother died while giving birth to her,
46
123000
3000
Matka umarła przy porodzie,
02:21
and no one had any idea who her father was."
47
126000
3000
a ojca nikt nie znał".
02:24
For two weeks, she became my companion,
48
129000
3000
Przez dwa tygodnie towarzyszyła mi,
02:27
slept with me.
49
132000
2000
spała w moim namiocie.
02:29
I bought her used clothes
50
134000
2000
Kupiłam dla niej używane ubrania
02:31
and bought her her first doll.
51
136000
2000
i jej pierwszą w życiu lalkę.
02:33
The night before I left,
52
138000
3000
Zanim odjechałam
02:36
she came to the room
53
141000
2000
przyszła do mnie
02:38
and said, "Leymah, don't leave me here.
54
143000
2000
i powiedziała: "Leymah, nie zostawiaj mnie tu.
02:40
I wish to go with you.
55
145000
2000
Chciałabym jechać z tobą.
02:42
I wish to go to school."
56
147000
2000
Chciałabym iść do szkoły".
02:44
Dirt poor, no money,
57
149000
3000
Biedna jak mysz kościelna,
02:47
living with my parents,
58
152000
2000
mieszkałam z rodzicami,
02:49
I again said, "No."
59
154000
2000
I znowu powiedziałam: "Nie".
02:51
Two months later,
60
156000
2000
Dwa miesiące później
02:53
both of those villages fell into another war.
61
158000
3000
dwie z tych wiosek rozpoczęły wojnę.
02:56
Till today, I have no idea
62
161000
4000
Dzisiaj nie mam pojęcia
03:00
where those two girls are.
63
165000
2000
gdzie są te dwie dziewczynki.
03:02
Fast-forward, 2004:
64
167000
4000
Wybiegnijmy do przodu: rok 2004.
03:06
In the peak of our activism,
65
171000
3000
W szczytowym okresie naszej działalności
03:09
the minister of Gender Liberia called me
66
174000
2000
minister ds. równouprawnienia w Liberii
03:11
and said, "Leymah, I have a nine-year-old for you.
67
176000
3000
powiedział mi: "Leymah, mamy dla ciebie dziewięciolatkę.
03:14
I want you to bring her home
68
179000
2000
Zabierz ją ze sobą do domu,
03:16
because we don't have safe homes."
69
181000
2000
bo nie mamy bezpiecznych domów".
03:18
The story of this little girl:
70
183000
2000
Historia tej dziewczynki:
03:20
She had been raped
71
185000
2000
Była gwałcona
03:22
by her paternal grandfather
72
187000
2000
przez dziadka od strony ojca
03:24
every day for six months.
73
189000
2000
codziennie przez pół roku.
03:26
She came to me bloated,
74
191000
3000
Przyszła do mnie z wydętym brzuchem
03:29
very pale.
75
194000
2000
bardzo blada.
03:31
Every night I'd come from work and lie on the cold floor.
76
196000
3000
Gdy wracałam z pracy i kładłam się na zimnej podłodze,
03:34
She'd lie beside me
77
199000
2000
ona kładła się obok mnie
03:36
and say, "Auntie, I wish to be well.
78
201000
3000
i mówiła: "Ciociu, chcę wyzdrowieć.
03:39
I wish to go to school."
79
204000
3000
Chciałabym pójść do szkoły".
03:42
2010:
80
207000
2000
Rok 2010:
03:44
A young woman stands before President Sirleaf
81
209000
3000
Młoda kobieta staje przed panią prezydent Sirleaf
03:47
and gives her testimony
82
212000
2000
i zeznaje,
03:49
of how she and her siblings live together,
83
214000
3000
jak ona i jej rodzeństwo mieszkali razem,
03:52
their father and mother died during the war.
84
217000
3000
po śmierci ojca i matki na wojnie.
03:55
She's 19; her dream is to go to college
85
220000
3000
Ma 19 lat, jej marzeniem jest iść na studia,
03:58
to be able to support them.
86
223000
2000
aby móc utrzymać rodzeństwo.
04:00
She's highly athletic.
87
225000
2000
Jest bardzo wysportowana.
04:02
One of the things that happens
88
227000
2000
Następnie tak się zdarzyło,
04:04
is that she applies for a scholarship.
89
229000
2000
że ubiegała się o stypendium.
04:06
Full scholarship. She gets it.
90
231000
2000
Pełne stypendium. Otrzymała je.
04:08
Her dream of going to school,
91
233000
2000
Jej marzenie o pójściu do szkoły,
04:10
her wish of being educated,
92
235000
2000
pragnienie zdobycia edukacji
04:12
is finally here.
93
237000
2000
w końcu się spełniło.
04:14
She goes to school on the first day.
94
239000
3000
Idzie do szkoły pierwszego dnia.
04:17
The director of sports
95
242000
2000
Kierownik sportowy
04:19
who's responsible for getting her into the program
96
244000
2000
odpowiedzialny za włączenie jej do tego programu
04:21
asks her to come out of class.
97
246000
2000
kazał jej wyjść z klasy.
04:23
And for the next three years,
98
248000
2000
Przez następne trzy lata
04:25
her fate will be
99
250000
2000
jej przeznaczeniem było
04:27
having sex with him every day,
100
252000
3000
uprawiać z nim seks każdego dnia,
04:30
as a favor for getting her in school.
101
255000
3000
za to, że mogła się uczyć.
04:33
Globally, we have policies,
102
258000
4000
Na świecie mamy różne strategie,
04:37
international instruments,
103
262000
2000
organizacje międzynarodowe,
04:39
work leaders.
104
264000
2000
światowych przywódców.
04:41
Great people have made commitments --
105
266000
2000
Wielcy ludzie zobowiązali się
04:43
we will protect our children
106
268000
3000
chronić dzieci
04:46
from want and from fear.
107
271000
2000
od niedostatku i wojny.
04:48
The U.N. has the Convention on the Rights of the Child.
108
273000
4000
ONZ ma Konwencję Praw Dziecka.
04:52
Countries like America, we've heard things like No Child Left Behind.
109
277000
4000
Kraje takie jak Ameryka, mają ustawę No Child Left Behind.
04:56
Other countries come with different things.
110
281000
3000
Różne kraje mają różne pomysły.
04:59
There is a Millennium Development called Three
111
284000
2000
Trzeci punkt Milenijnych Celów Rozwoju
05:01
that focuses on girls.
112
286000
4000
dotyczy dziewcząt.
05:05
All of these great works by great people
113
290000
2000
Wszystkie te dzieła wielkich ludzi
05:07
aimed at getting young people
114
292000
2000
mające na celu to, aby młodzi ludzie
05:09
to where we want to get them globally,
115
294000
3000
trafili tam, gdzie chcemy ich widzieć na świecie,
05:12
I think, has failed.
116
297000
2000
nie przyniosły rezultatów.
05:14
In Liberia, for example,
117
299000
3000
Na przykład w Liberii
05:17
the teenage pregnancy rate
118
302000
2000
na 10 nastolatek,
05:19
is three to every 10 girls.
119
304000
4000
trzy zachodzą w ciążę.
05:23
Teen prostitution is at its peak.
120
308000
3000
Prostytucja nastolatków kwitnie.
05:26
In one community, we're told,
121
311000
2000
Podobno w jednej ze społeczności
05:28
you wake up in the morning
122
313000
2000
budzisz się rano
05:30
and see used condoms like used chewing gum paper.
123
315000
4000
i widzisz zużyte prezerwatywy jak papierki po gumie do żucia.
05:34
Girls as young as 12 being prostituted
124
319000
3000
12-letnie dziewczynki prostytuują się
05:37
for less than a dollar a night.
125
322000
4000
za mniej niż dolara za noc.
05:41
It's disheartening, it's sad.
126
326000
3000
To przygnębiające, smutne.
05:44
And then someone asked me,
127
329000
2000
Tuż przed moim wystąpieniem na TED, ktoś mnie zapytał
05:46
just before my TEDTalk, a few days ago,
128
331000
2000
Tuż przed moim wystąpieniem na TED, ktoś mnie zapytał
05:48
"So where is the hope?"
129
333000
2000
"Więc gdzie jest nadzieja?"
05:50
Several years ago, a few friends of mine
130
335000
3000
Parę lat temu, moi przyjaciele
05:53
decided we needed to bridge the disconnect
131
338000
2000
zdecydowali, że musimy zmniejszyć różnicę
05:55
between our generation
132
340000
2000
między naszym pokoleniem
05:57
and the generation of young women.
133
342000
2000
a pokoleniem młodych kobiet.
05:59
It's not enough to say
134
344000
2000
Liberia ma dwóch noblistów,
06:01
you have two Nobel laureates from the Republic of Liberia
135
346000
3000
ale cóż z tego,
06:04
when your girls' kids are totally out there
136
349000
3000
jeśli dzieci naszych dziewcząt zdane są na siebie,
06:07
and no hope, or seemingly no hope.
137
352000
3000
niemal pozbawione nadziei.
06:10
We created a space
138
355000
2000
Stworzyliśmy Projekt Przemian dla Młodych Dziewcząt
06:12
called the Young Girls Transformative Project.
139
357000
3000
Stworzyliśmy Projekt Przemian dla Młodych Dziewcząt.
06:15
We go into rural communities
140
360000
3000
Chodzimy do społeczności wiejskich
06:18
and all we do, like has been done in this room,
141
363000
3000
i tak, jak w tym pomieszczeniu,
06:21
is create the space.
142
366000
3000
tworzymy przestrzeń.
06:24
When these girls sit,
143
369000
2000
Kiedy dziewczęta usiądą,
06:26
you unlock intelligence,
144
371000
3000
odblokowujemy ich inteligencję,
06:29
you unlock passion,
145
374000
3000
ich pasję,
06:32
you unlock commitment,
146
377000
2000
ich zaangażowanie,
06:34
you unlock focus,
147
379000
2000
ich koncentrację,
06:36
you unlock great leaders.
148
381000
2000
odblokowujemy wielkich przywódców.
06:38
Today, we've worked with over 300.
149
383000
3000
Pracowaliśmy już z ponad 300 dziewczętami.
06:41
And some of those girls
150
386000
2000
Choć niektóre
06:43
who walked in the room very shy
151
388000
2000
wchodziły do pokoju onieśmielone,
06:45
have taken bold steps, as young mothers,
152
390000
3000
podjęły już odważne kroki jako młode matki.
06:48
to go out there and advocate
153
393000
3000
Występują publicznie i bronią
06:51
for the rights of other young women.
154
396000
3000
praw innych młodych kobiet.
06:54
One young woman I met,
155
399000
2000
Jedna młoda kobieta, którą spotkałam,
06:56
teen mother of four,
156
401000
2000
nastoletnia matka czwórki dzieci,
06:58
never thought about finishing high school,
157
403000
2000
nigdy nie myślała o skończeniu liceum.
07:00
graduated successfully;
158
405000
3000
Ukończyła je pomyślnie.
07:03
never thought about going to college,
159
408000
2000
Nigdy nie myślała o pójściu na studia,
07:05
enrolled in college.
160
410000
2000
a zapisała się na uczelnię.
07:07
One day she said to me,
161
412000
2000
Pewnego dnia powiedziała mi:
07:09
"My wish is to finish college
162
414000
2000
"Chciałabym skończyć studia
07:11
and be able to support my children."
163
416000
2000
i móc utrzymać dzieci".
07:13
She's at a place where she can't find money
164
418000
2000
U siebie nie może znaleźć pieniędzy,
07:15
to go to school.
165
420000
2000
aby iść do szkoły.
07:17
She sells water, sells soft drinks
166
422000
3000
Sprzedaje wodę, napoje bezalkoholowe
07:20
and sells recharge cards for cellphones.
167
425000
4000
doładowania do komórek.
07:24
And you would think she would take that money
168
429000
2000
Myślicie, że zebrane pieniądze
07:26
and put it back into her education.
169
431000
3000
inwestuje w swoją edukację?
07:29
Juanita is her name.
170
434000
2000
Ma na imię Juanita.
07:31
She takes that money
171
436000
2000
Bierze te pieniądze
07:33
and finds single mothers in her community
172
438000
3000
i szuka samotnych matek w swoim otoczeniu,
07:36
to send back to school.
173
441000
2000
aby wysłać je do szkoły.
07:38
Says, "Leymah, my wish
174
443000
2000
Mówi: "Leymah, zawsze pragnęłam
07:40
is to be educated.
175
445000
2000
zdobyć wykształcenie.
07:42
And if I can't be educated,
176
447000
2000
Ale skoro ja nie mogę się uczyć,
07:44
when I see some of my sisters being educated,
177
449000
3000
kiedy widzę, jak moje siostry zdobywają wiedzę,
07:47
my wish has been fulfilled.
178
452000
2000
czuję, że moje marzenie się spełniło.
07:49
I wish for a better life.
179
454000
2000
Pragnę lepszego życia.
07:51
I wish for food for my children.
180
456000
2000
Chciałabym mieć jedzenie dla moich dzieci.
07:53
I wish that sexual abuse and exploitation in schools would stop."
181
458000
5000
Chciałabym,
aby molestowanie seksualne w szkołach się skończyło".
aby molestowanie seksualne w szkołach się skończyło".
07:58
This is the dream of the African girl.
182
463000
2000
To są marzenia afrykańskiej dziewczyny.
08:00
Several years ago,
183
465000
2000
Parę lat temu,
08:02
there was one African girl.
184
467000
2000
żyła sobie afrykańska dziewczyna.
08:04
This girl had a son
185
469000
2000
Miała synka,
08:06
who wished for a piece of doughnut
186
471000
3000
który marzył o kawałku pączka,
08:09
because he was extremely hungry.
187
474000
3000
bo był bardzo głodny.
08:12
Angry, frustrated,
188
477000
3000
Zdenerwowana, sfrustrowana,
08:15
really upset
189
480000
2000
naprawdę zmartwiona
08:17
about the state of her society
190
482000
3000
stanem swojej społeczności
08:20
and the state of her children,
191
485000
2000
i stanem swoich dzieci,
08:22
this young girl started a movement,
192
487000
2000
ta młoda dziewczyna zapoczątkowała ruch,
08:24
a movement of ordinary women
193
489000
2000
ruch zwykłych kobiet
08:26
banding together
194
491000
2000
jednoczących się
08:28
to build peace.
195
493000
2000
aby zbudować pokój.
08:30
I will fulfill the wish.
196
495000
2000
Spełnię jej życzenie.
08:32
This is another African girl's wish.
197
497000
2000
To życzenie innej afrykańskiej dziewczyny.
08:34
I failed to fulfill the wish of those two girls.
198
499000
2000
Nie spełniłam życzeń tych dwóch dziewcząt.
08:36
I failed to do this.
199
501000
2000
Zawiodłam je.
08:38
These were the things that were going through the head of this other young woman --
200
503000
3000
Te myśli pojawiały się w głowie innej młodej kobiety:
08:41
I failed, I failed, I failed.
201
506000
3000
"Zawiodłam, zawiodłam, zawiodłam."
08:44
So I will do this.
202
509000
4000
Więc zrobię tak.
08:48
Women came out,
203
513000
2000
Kobiety ujawniły się,
08:50
protested a brutal dictator,
204
515000
3000
protestowały przeciw brutalnej dyktaturze,
08:53
fearlessly spoke.
205
518000
3000
przemawiały bez strachu.
08:56
Not only did the wish of a piece of doughnut come true,
206
521000
4000
Nie tylko marzenie o kawałku pączka się spełniło,
09:00
the wish of peace came true.
207
525000
2000
lecz również pragnienie pokoju.
09:02
This young woman
208
527000
2000
Ta młoda kobieta
09:04
wished also to go to school.
209
529000
2000
chciała również iść do szkoły.
09:06
She went to school.
210
531000
2000
Poszła do szkoły.
09:08
This young woman wished for other things to happen,
211
533000
2000
Ta młoda kobieta pragnęła też innych rzeczy,
09:10
it happened for her.
212
535000
2000
i one się spełniły.
09:12
Today, this young woman is me,
213
537000
4000
Dzisiaj, ta młoda kobieta to ja,
09:16
a Nobel laureate.
214
541000
2000
laureatka Nagrody Nobla.
09:18
I'm now on a journey
215
543000
2000
Wyruszyłam w podróż,
09:20
to fulfill the wish,
216
545000
2000
aby w miarę moich możliwości,
09:22
in my tiny capacity,
217
547000
2000
spełnić życzenie,
09:24
of little African girls --
218
549000
2000
afrykańskich dziewczynek:
09:26
the wish of being educated.
219
551000
2000
marzenie o wykształceniu.
09:28
We set up a foundation.
220
553000
2000
Założyliśmy fundację.
09:30
We're giving full four-year scholarships
221
555000
2000
Przyznajemy pełne, czteroletnie stypendia
09:32
to girls from villages that we see with potential.
222
557000
3000
dziewczętom, u których widzimy potencjał.
09:35
I don't have much to ask of you.
223
560000
3000
Nie proszę o wiele.
09:38
I've also been to places in this U.S.,
224
563000
2000
Byłam także w USA,
09:40
and I know that girls in this country
225
565000
2000
i wiem, że dziewczęta w tym kraju,
09:42
also have wishes,
226
567000
2000
też mają marzenia,
09:44
a wish for a better life somewhere in the Bronx,
227
569000
3000
marzenie o lepszym życiu na Bronksie,
09:47
a wish for a better life
228
572000
2000
marzenie o lepszym życiu
09:49
somewhere in downtown L.A.,
229
574000
2000
w centrum Los Angeles,
09:51
a wish for a better life somewhere in Texas,
230
576000
3000
marzenie o lepszym życiu w Teksasie,
09:54
a wish for a better life somewhere in New York,
231
579000
3000
marzenie o lepszym życiu w Nowym Jorku,
09:57
a wish for a better life
232
582000
2000
marzenie o lepszym życiu
09:59
somewhere in New Jersey.
233
584000
2000
gdzieś w New Jersey.
10:01
Will you journey with me
234
586000
2000
Czy wyruszycie państwo ze mną,
10:03
to help that girl,
235
588000
3000
aby pomóc tej dziewczynce,
10:06
be it an African girl or an American girl
236
591000
3000
afrykańskiej czy amerykańskiej,
10:09
or a Japanese girl,
237
594000
2000
czy też japońskiej,
10:11
fulfill her wish,
238
596000
2000
spełnić jej życzenie,
10:13
fulfill her dream,
239
598000
2000
spełnić jej marzenie,
10:15
achieve that dream?
240
600000
2000
osiągnąć to marzenie?
10:17
Because all of these
241
602000
2000
Ponieważ ci wszyscy
10:19
great innovators and inventors
242
604000
3000
wielcy innowatorzy i wynalazcy,
10:22
that we've talked to and seen
243
607000
2000
z którymi rozmawialiśmy
10:24
over the last few days
244
609000
2000
w ciągu ostatnich dni
10:26
are also sitting in tiny corners
245
611000
3000
też siedzą w małych zakątkach
10:29
in different parts of the world,
246
614000
2000
różnych miejsc na świecie,
10:31
and all they're asking us to do
247
616000
2000
i wszystko, o co nas proszą,
10:33
is create that space
248
618000
2000
to stworzenie przestrzeni
10:35
to unlock the intelligence,
249
620000
2000
do odblokowania inteligencji,
10:37
unlock the passion,
250
622000
2000
pasji,
10:39
unlock all of the great things
251
624000
2000
wszystkich wielkich rzeczy,
10:41
that they hold within themselves.
252
626000
3000
które noszą w sobie.
10:44
Let's journey together. Let's journey together.
253
629000
3000
Wyruszmy razem. Wyruszmy razem.
10:47
Thank you.
254
632000
2000
Dziękuję.
10:49
(Applause)
255
634000
23000
(Brawa)
11:12
Chris Anderson: Thank you so much.
256
657000
2000
Chris Anderson: Dziękuję bardzo.
11:14
Right now in Liberia,
257
659000
2000
Który z obecnych problemów Liberii,
11:16
what do you see
258
661000
2000
najbardziej cię martwi?
11:18
as the main issue that troubles you?
259
663000
3000
najbardziej cię martwi?
11:21
LG: I've been asked to lead
260
666000
2000
Przewodniczę
11:23
the Liberian Reconciliation Initiative.
261
668000
3000
Inicjatywie Pojednania w Liberii.
11:26
As part of my work,
262
671000
2000
W ramach tej pracy,
11:28
I'm doing these tours
263
673000
3000
podróżuję
11:31
in different villages and towns --
264
676000
2000
do różnych wiosek i miasteczek.
11:33
13, 15 hours on dirt roads --
265
678000
4000
13, 15 godzin na brudnych drogach.
11:37
and there is no community that I've gone into
266
682000
3000
Nie byłam jeszcze w społeczności,
11:40
that I haven't seen intelligent girls.
267
685000
4000
w której brak byłoby inteligentnych dziewcząt.
11:44
But sadly,
268
689000
2000
Niestety,
11:46
the vision of a great future,
269
691000
3000
wspaniała przyszłość
11:49
or the dream of a great future,
270
694000
2000
wspaniała przyszłość
11:51
is just a dream,
271
696000
2000
pozostaje tylko marzeniem.
11:53
because you have all of these vices.
272
698000
2000
Z powodu tych wszystkich problemówi.
11:55
Teen pregnancy, like I said, is epidemic.
273
700000
3000
Ciąże nastolatek to prawdziwa epidemia.
11:58
So what troubles me
274
703000
2000
Martwi mnie,
12:00
is that I was at that place
275
705000
4000
że bywam w takich miejscach,
12:04
and somehow I'm at this place,
276
709000
3000
a potem jetem tutaj.
12:07
and I just don't want to be the only one
277
712000
2000
Nie chcę być jedyną osobą
12:09
at this place.
278
714000
2000
w tym miejscu.
12:11
I'm looking for ways
279
716000
2000
Szukam sposobów,
12:13
for other girls to be with me.
280
718000
2000
aby były ze mną inne dziewczęta.
12:15
I want to look back 20 years from now
281
720000
3000
Chciałabym za 20 lat
12:18
and see that there's another Liberian girl,
282
723000
2000
zobaczyć na scenie TED
12:20
Ghanaian girl, Nigerian girl, Ethiopian girl
283
725000
3000
inną dziewczynę z Liberii, Ghany, Nigerii, Etiopii.
12:23
standing on this TED stage.
284
728000
3000
inną dziewczynę z Liberii, Ghany, Nigerii, Etiopii.
12:26
And maybe, just maybe, saying,
285
731000
2000
I być może powie:
12:28
"Because of that Nobel laureate
286
733000
2000
"To dzięki tej laureatce Nagrody Nobla
12:30
I'm here today."
287
735000
2000
jestem tutaj dzisiaj".
12:32
So I'm troubled
288
737000
2000
Martwi mnie,
12:34
when I see them like there's no hope.
289
739000
3000
kiedy wydaje się, że nie ma dla nich nadziei.
12:37
But I'm also not pessimistic,
290
742000
3000
Ale nie jestem pesymistką,
12:40
because I know it doesn't take a lot
291
745000
2000
bo wiem, że nie trzeba wiele
12:42
to get them charged up.
292
747000
2000
aby je naładować energią.
12:44
CA: And in the last year,
293
749000
2000
CA: Czy możesz nam opowiedzieć
12:46
tell us one hopeful thing
294
751000
2000
o czymś, czego doświadczyłaś w minionym roku,
12:48
that you've seen happening.
295
753000
2000
co dało Ci nadzieję? .
12:50
LG: I can tell you many hopeful things that I've seen happening.
296
755000
3000
Byłam świadkiem wielu niosących nadzieję zdarzeń.
12:53
But in the last year,
297
758000
2000
Ale w zeszłym roku
12:55
where President Sirleaf comes from, her village,
298
760000
2000
tam skąd pochodzi prezydent Sirleaf, w jej wiosce,
12:57
we went there to work with these girls.
299
762000
2000
pojechaliśmy pracować z dziewczętami.
12:59
And we could not find 25 girls
300
764000
2000
I nie mogliśmy znaleźć 25 dziewcząt
13:01
in high school.
301
766000
2000
w liceum.
13:03
All of these girls went to the gold mine,
302
768000
3000
Wszystkie poszły do kopalni złota,
13:06
and they were predominantly prostitutes
303
771000
2000
i były w większości prostytutkami,
13:08
doing other things.
304
773000
2000
które robiły też inne rzeczy.
13:10
We took 50 of those girls
305
775000
2000
Zabraliśmy 50 z tych dziewcząt,
13:12
and we worked with them.
306
777000
2000
i pracowaliśmy z nimi.
13:14
And this was at the beginning of elections.
307
779000
3000
Było to na początku kampanii wyborczej.
13:17
This is one place where women were never --
308
782000
2000
To jedyne miejsce gdzie kobiety nigdy,
13:19
even the older ones
309
784000
2000
nawet te starsze,
13:21
barely sat in the circle with the men.
310
786000
3000
nie zasiadły w kręgu z mężczyznami.
13:24
These girls banded together and formed a group
311
789000
3000
Te dziewczęta połączyły się i utworzyły grupę,
13:27
and launched a campaign
312
792000
2000
która rozpoczęła kampanię
13:29
for voter registration.
313
794000
2000
na rzecz rejestracji wyborców.
13:31
This is a real rural village.
314
796000
2000
To wiejska osada.
13:33
And the theme they used was:
315
798000
2000
Motto, którego użyły, brzmiało:
13:35
"Even pretty girls vote."
316
800000
2000
"Nawet piękne dziewczyny głosują".
13:37
They were able to mobilize young women.
317
802000
2000
Były w stanie zmobilizować młode kobiety.
13:39
But not only did they do that,
318
804000
3000
Ale zrobiły coś więcej:
13:42
they went to those who were running for seats
319
807000
2000
poszły do tych, ubiegających się o mandaty,
13:44
to ask them, "What is it
320
809000
2000
aby zapytać: "Co otrzymają
13:46
that you will give the girls of this community
321
811000
2000
dziewczęta z naszej społeczności
13:48
when you win?"
322
813000
2000
jeśli pan wygra?"
13:50
And one of the guys
323
815000
2000
Jeden z tych facetów,
13:52
who already had a seat was very --
324
817000
3000
który zdobył już mandat, był bardzo...
13:55
because Liberia has one of the strongest rape laws,
325
820000
2000
Liberia ma jedne z surowszych praw dotyczących gwaltu
13:57
and he was one of those really fighting in parliament
326
822000
3000
a on był jednym z walczących w parlamencie
14:00
to overturn that law
327
825000
2000
o obalenie tego prawa.
14:02
because he called it barbaric.
328
827000
2000
Mówił, że jest barbarzyńskie.
14:04
Rape is not barbaric, but the law, he said, was barbaric.
329
829000
4000
Gwałt nie jest barbarzyński, powiedział, ale prawo owszem.
14:08
And when the girls started engaging him,
330
833000
2000
Gdy dziewczęta zaczęły z nim rozmawiać,
14:10
he was very hostile towards them.
331
835000
2000
był do nich wrogo nastawiony.
14:12
These little girls turned to him and said,
332
837000
2000
Powiedziały mu, że ich głosy
14:14
"We will vote you out of office."
333
839000
2000
przesądzą o tym, czy zachowa swój urząd.
14:16
He's out of office today.
334
841000
2000
Dzisiaj nie sprawuje on urzędu.
14:18
(Applause)
335
843000
6000
(Brawa)
14:24
CA: Leymah, thank you. Thank you so much for coming to TED.
336
849000
3000
CA: Leymah, dziękuję. Bardzo dziękuję za przybycie na TED.
14:27
LG: You're welcome. (CA: Thank you.)
337
852000
2000
LG: Miło mi.
CA: Dziękuję.
CA: Dziękuję.
14:29
(Applause)
338
854000
4000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Leymah Gbowee - Peace activist, NobelistLeymah Gbowee is a peace activist in Liberia. She led a women's movement that was pivotal in ending the Second Liberian Civil War in 2003, and now speaks on behalf of women and girls around the world.
Why you should listen
Liberia's second civil war, 1999-2003, brought an unimaginable level of violence to a country still recovering from its first civil war (1989-96). And much of that violence was directed at women: Systematic rape and brutality used women's bodies as fields for war.
Leymah Gbowee, who'd become a social worker during the first war, helped organize an interreligious coalition of Christian and Muslim women called the Women of Liberia Mass Action for Peace movement. Dressed in white, these thousands of women staged pray-ins and nonviolent protests demanding reconciliation and the resuscitation of high-level peace talks. The pressure pushed Charles Taylor into exile, and smoothed the path for the election of Africa’s first female head of state, Leymah's fellow 2011 Nobel Peace laureate Ellen Johnson Sirleaf.
Gbowee is the founder and president of Gbowee Peace Foundation Africa, which provides educational and leadership opportunities to girls, women and the youth in West Africa.
Leymah Gbowee | Speaker | TED.com