TED2014
Chris Hadfield: What I learned from going blind in space
Chris Hadfield: Czego nauczyłem się, tracąc wzrok w kosmosie
Filmed:
Readability: 3.6
8,557,375 views
Astronauci mają powiedzenie: w kosmosie „nie ma takiego problemu, którego nie można pogorszyć”. Jak więc radzić sobie ze złożonością i czystą presją wobec niebezpiecznych i przerażających sytuacji? Emerytowany pułkownik Chris Hadfield przedstawia żywy obraz tego, jak przygotowywał się na najgorsze w kosmosie (i życiu) -- a zaczyna wejściem w pajęczynę. Obejrzyj ten szczególny, kosmiczny występ.
Chris Hadfield - Astronaut
Tweeting (and covering Bowie) from the International Space Station last year, Colonel Chris Hadfield reminded the world how much we love space. Full bio
Tweeting (and covering Bowie) from the International Space Station last year, Colonel Chris Hadfield reminded the world how much we love space. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What's the scariest thing you've ever done?
0
694
4853
Co najstraszniejszego zrobiliście w życiu?
00:17
Or another way to say it is,
1
5547
3050
Lub inaczej,
00:20
what's the most dangerous
thing that you've ever done?
thing that you've ever done?
2
8597
3474
co zrobiliście najniebezpieczniejszego?
00:24
And why did you do it?
3
12071
4183
Dlaczego to zrobiliście?
00:28
I know what the most dangerous thing is
4
16254
1618
Wiem, co to było w moim przypadku,
00:30
that I've ever done
5
17872
1193
00:31
because NASA does the math.
6
19065
2284
bo NASA to oblicza.
00:33
You look back to the first five shuttle launches,
7
21349
2352
Pamiętam pierwsze pięć startów wahadłowca.
00:35
the odds of a catastrophic event
8
23701
2588
Prawdopodobieństwo katastrofy
00:38
during the first five shuttle launches
9
26289
1580
podczas pierwszych pięciu startów
00:40
was one in nine.
10
27869
2924
wynosiło jeden do dziewięciu.
00:42
And even when I first flew in the shuttle
11
30793
1898
Nawet podczas mojego pierwszego startu
00:44
back in 1995, 74 shuttle flight,
12
32691
2688
w roku 1995, 74. lot wahadłowy,
00:47
the odds were still now that we look back
13
35379
1990
prawdopodobieństwo wynosiło wciąż 1 do 38.
00:49
about one in 38 or so -- one in 35, one in 40.
14
37369
5668
Między 1 do 35, 1 do 40.
00:55
Not great odds, so it's a really interesting day
15
43037
2567
Niezbyt dobrze,
więc czeka cię ciekawy dzień
więc czeka cię ciekawy dzień
00:57
when you wake up at the Kennedy Space Center
16
45604
2292
po przebudzeniu w Centrum
Kosmicznym Kennedy'ego
Kosmicznym Kennedy'ego
01:00
and you're going to go to space that day
17
47896
2370
gdy zamierzasz lecieć w kosmos,
01:02
because you realize by the end of the day
18
50266
1735
bo w końcu zdajesz sobie sprawę,
01:04
you're either going to be floating
effortlessly, gloriously in space,
effortlessly, gloriously in space,
19
52001
3630
że albo będziesz swobodnie,
z gracją unosić się w kosmosie,
z gracją unosić się w kosmosie,
01:07
or you'll be dead.
20
55631
3117
albo zginiesz.
01:10
You go into, at the Kennedy Space Center,
21
58748
3360
W Centrum Kosmicznym Kennedy'ego
01:14
the suit-up room,
22
62108
1990
idzie się do przebieralni,
01:16
the same room that our childhood heroes
23
64098
4255
tej samej, w której ubierali się
nasi bohaterowie z dzieciństwa,
01:20
got dressed in,
24
68353
1258
01:21
that Neil Armstrong and Buzz Aldrin got suited in
25
69611
2975
Neil Armstrong i Buzz Aldrin,
01:24
to go ride the Apollo rocket to the moon.
26
72586
2141
żeby polecieć na Księżyc
w rakiecie Apollo.
w rakiecie Apollo.
01:26
And I got my pressure suit built around me
27
74727
3467
Założyłem skafander próżniowy
01:30
and rode down outside in the van
28
78194
3862
i pojechałem furgonetką
01:34
heading out to the launchpad --
29
82056
1575
w stronę stanowiska startowego.
01:35
in the Astro van -- heading out to the launchpad,
30
83631
2902
Astro-furgonetką na start.
01:38
and as you come around the corner
31
86533
2109
Gdy mijasz zakręt
01:40
at the Kennedy Space Center,
32
88642
2005
w Centrum Kosmicznym Kennedy'ego
01:42
it's normally predawn, and in the distance,
33
90647
3370
zwykle jeszcze przed świtem,
w oddali,
01:46
lit up by the huge xenon lights,
34
94032
3002
oświetlony wielkimi światłami ksenonowymi,
01:49
is your spaceship --
35
97034
3415
stoi wahadłowiec,
01:52
the vehicle that is going to take you off the planet.
36
100449
3840
maszyna, która wyniesie cię poza planetę.
01:56
The crew is sitting in the Astro van
37
104289
2604
Załoga siedzi w milczeniu
w Astro-furgonetce,
w Astro-furgonetce,
01:59
sort of hushed, almost holding hands,
38
106893
2115
prawie trzymają się za ręce,
02:01
looking at that as it gets bigger and bigger.
39
109008
2549
patrząc, jak wahadłowiec rośnie w oczach.
02:03
We ride the elevator up
40
111557
2443
Wjeżdżamy windą
02:06
and we crawl in, on your hands and knees
41
114000
2355
i wczołgujemy się do wahadłowca
02:08
into the spaceship, one at a time,
42
116355
1648
na czworaka, pojedynczo,
02:10
and you worm your way up
43
118003
1647
przeciskamy się w górę
02:11
into your chair and plunk yourself down
44
119650
2567
do swojego fotela
02:14
on your back.
45
122217
2288
i układamy się na plecach.
02:16
And the hatch is closed,
46
124505
3948
Właz się zamyka
02:20
and suddenly,
47
128453
2147
i nagle marzenia
i zaprzeczenia całego życia
i zaprzeczenia całego życia
02:22
what has been a lifetime of both dreams and denial
48
130600
4670
02:27
is becoming real,
49
135270
1455
stają się rzeczywistością.
02:28
something that I dreamed about,
50
136725
1073
Coś, o czym marzyłem,
02:29
in fact, that I chose to do when I was nine years old,
51
137798
2547
na co się zdecydowałem,
mając dziewięć lat,
mając dziewięć lat,
02:32
is now suddenly within not too many minutes
52
140345
3374
nagle już bardzo niedługo
02:35
of actually happening.
53
143719
1858
naprawdę się wydarzy.
02:37
In the astronaut business --
54
145577
2683
W branży astronautów...
02:40
the shuttle is a very complicated vehicle;
55
148260
1873
Wahadłowiec to skomplikowana maszyna,
02:42
it's the most complicated flying machine ever built.
56
150133
3811
najbardziej złożona maszyna latająca
zbudowana do tej pory.
zbudowana do tej pory.
02:46
And in the astronaut business,
we have a saying, which is,
we have a saying, which is,
57
153968
3337
W branży astronautów
mamy takie powiedzenie:
mamy takie powiedzenie:
02:49
there is no problem so bad
58
157305
1968
nie ma sytuacji tak złej,
02:51
that you can't make it worse.
59
159273
2320
żeby nie można było jej pogorszyć.
02:53
(Laughter)
60
161593
1238
(Śmiech)
02:55
And so you're very conscious in the cockpit;
61
162831
3102
W kokpicie jest się bardzo świadomym;
02:58
you're thinking about all of the things
62
165933
1438
myśli się o tym wszystkim,
02:59
that you might have to do,
63
167371
1191
co będzie trzeba zrobić,
03:00
all the switches and all the
wickets you have to go through.
wickets you have to go through.
64
168562
2311
o wszystkich przełącznikach i przyciskach.
03:03
And as the time gets closer and closer,
65
170873
2193
Kiedy zbliża się czas,
03:05
this excitement is building.
66
173066
1669
rośnie podniecenie.
03:06
And then about three and a
half minutes before launch,
half minutes before launch,
67
174735
2160
Trzy i pół minuty przed startem
03:09
the huge nozzles on the back,
68
176895
1807
ogromne dysze z tyłu,
03:10
like the size of big church bells,
69
178702
1684
duże jak dzwony kościelne,
03:12
swing back and forth
70
180386
1129
huśtają się,
03:13
and the mass of them is such
71
181515
1345
a mają taką masę,
03:15
that it sways the whole vehicle,
72
182860
1697
że huśta się cała maszyna,
03:16
like the vehicle is alive underneath you,
73
184557
2884
jak żywe stworzenie,
03:19
like an elephant getting up
off its knees or something.
off its knees or something.
74
187441
3654
jak słoń podnoszący się z kolan.
03:23
And then about 30 seconds before launch,
75
191095
2296
Jakieś pół minuty przed startem
03:25
the vehicle is completely alive --
76
193391
1832
maszyna jest w pełni życia,
03:27
it is ready to go --
77
195223
1207
gotowa do odlotu,
03:28
the APUs are running,
78
196430
1161
jednostki mocy chodzą,
03:29
the computers are all self-contained,
79
197591
1869
wszystkie komputery są samodzielne,
03:31
it's ready to leave the planet.
80
199460
1489
można opuszczać planetę.
03:33
And 15 seconds before launch, this happens:
81
200949
3288
15 sekund przed startem dzieje się to:
03:36
(Video) Voice: 12, 11, 10,
82
204237
4438
(Wideo) Głos: 12, 11, 10,
03:40
nine, eight, seven, six --
83
208675
4028
9, 8, 7, 6...
03:44
(Space shuttle preparing for takeoff)
84
212703
2548
(Wahadłowiec przygotowuje się do startu)
03:47
-- start, two, one,
85
215251
2892
start, 2, 1,
03:50
booster ignition, and liftoff of
the space shuttle Discovery,
the space shuttle Discovery,
86
218143
4143
zapłon silników startowych,
start wahadłowca Discovery,
start wahadłowca Discovery,
03:54
returning to the space station, paving the way ...
87
222286
4031
powrót do stacji kosmicznej,
przecieranie szlaku...
przecieranie szlaku...
03:58
(Space shuttle taking off)
88
226317
11567
(Start wahadłowca)
04:11
Chris Hadfield: It is incredibly powerful
89
238901
2260
Chris Hadfield: To niesamowite przeżycie,
04:13
to be on board one of these things.
90
241161
1803
być na pokładzie jednego z nich.
04:15
You are in the grip of something
91
242964
2031
Siedzisz wewnątrz czegoś,
04:17
that is vastly more powerful than yourself.
92
244995
2197
co jest o tyle potężniejsze od ciebie.
04:19
It's shaking you so hard you can't focus
93
247192
2623
Trzęsie tak mocno, że nie da się skupić
04:22
on the instruments in front of you.
94
249815
1447
na kontrolkach przed sobą.
04:23
It's like you're in the jaws of some enormous dog
95
251262
2916
Jakbyś tkwił w szczękach ogromnego psa,
04:26
and there's a foot in the small of your back
96
254178
2746
a wielka stopa na plecach
04:29
pushing you into space,
97
256924
1527
wypycha cię w kosmos,
04:30
accelerating wildly straight up,
98
258451
2049
pędząc dziko w górę,
04:32
shouldering your way through the air,
99
260500
1702
przepychając przez powietrze,
04:34
and you're in a very complex place --
100
262202
2531
a przecież jesteś
w skomplikowanym miejscu:
w skomplikowanym miejscu:
04:36
paying attention, watching the vehicle
101
264733
1805
trzeba uważać, obserwować maszynę,
04:38
go through each one of its wickets
102
266538
1651
przejść przez każdy przełącznik
04:40
with a steadily increasing smile on your face.
103
268189
2421
z coraz większym uśmiechem na twarzy.
04:42
After two minutes, those solid rockets explode off
104
270610
3197
Po dwóch minutach
ogromne rakiety eksplodują
ogromne rakiety eksplodują
04:46
and then you just have the liquid engines,
105
273807
2414
i zostają już tylko
silniki na paliwo ciekłe,
silniki na paliwo ciekłe,
04:48
the hydrogen and oxygen,
106
276221
1453
te na wodór i tlen.
04:49
and it's as if you're in a dragster
107
277674
1467
Jest jak w bolidzie,
04:51
with your foot to the floor
108
279141
1775
wciska się gaz do dechy
04:53
and accelerating like you've never accelerated.
109
280916
2419
i przyspiesza, jak nigdy dotąd.
04:55
You get lighter and lighter,
110
283335
1315
Stajesz się coraz lżejszy,
04:56
the force gets on us heavier and heavier.
111
284650
2426
ciążenie nieustannie wzrasta.
04:59
It feels like
112
287076
1376
To takie uczucie,
05:00
someone's pouring cement on you or something.
113
288452
2084
jakby ktoś zalewał cię cementem.
05:02
Until finally,
114
290536
1284
Aż w końcu,
05:04
after about eight minutes and 40 seconds or so,
115
291820
2668
po jakichś 8 minutach i 40 sekundach,
05:06
we are finally at exactly the right altitude,
116
294488
2195
jesteśmy wreszcie
na odpowiedniej wysokości,
na odpowiedniej wysokości,
05:08
exactly the right speed,
117
296683
2082
przy odpowiedniej prędkości,
05:10
the right direction, the engine shut off,
118
298765
3080
w odpowiednim kierunku,
silniki przestają pracować
silniki przestają pracować
05:14
and we're weightless.
119
301845
2222
i jesteśmy w stanie nieważkości.
05:16
And we're alive.
120
304067
2902
I żyjemy.
05:19
It's an amazing experience.
121
306969
1456
To niesamowite przeżycie.
05:20
But why would we take that risk?
122
308425
3308
Ale po co podejmować to ryzyko?
05:23
Why would you do something that dangerous?
123
311733
3720
Po co robić coś tak niebezpiecznego?
05:27
In my case the answer is fairly straightforward.
124
315453
2069
W moim przypadku odpowiedź jest prosta.
05:29
I was inspired as a youngster
125
317522
3054
Byłem zainspirowany jako dziecko,
05:32
that this was what I wanted to do.
126
320576
1591
właśnie to chciałem robić.
05:34
I watched the first people walk on the moon
127
322167
2193
Oglądałem pierwszych ludzi na Księżycu
05:36
and to me, it was just an obvious thing --
128
324360
2231
i było dla mnie oczywiste:
05:38
I want to somehow turn myself into that.
129
326591
3002
też chciałem kimś takim jakoś zostać.
05:41
But the real question is,
130
329593
1182
Ale prawdziwe pytanie to:
05:42
how do you deal with the danger of it
131
330775
2615
jak radzić sobie z tym niebezpieczeństwem
05:45
and the fear that comes from it?
132
333390
2156
i strachem, który z niego wynika.
05:47
How do you deal with fear versus danger?
133
335546
3698
Jak radzić sobie ze strachem
i niebezpieczeństwem naraz?
i niebezpieczeństwem naraz?
05:51
And having the goal in mind,
thinking about where it might lead,
thinking about where it might lead,
134
339244
3067
Skupianie się na celu, myślenie,
gdzie może mnie zaprowadzić,
gdzie może mnie zaprowadzić,
05:54
directed me to a life of
135
342311
1809
sprawiło, że całe życie
05:56
looking at all of the small details to allow
136
344120
3345
obserwowałem wszystkie szczegóły,
05:59
this to become possible,
137
347465
1701
które mi pozwolą polecieć w kosmos
06:01
to be able to launch and go
help build a space station
help build a space station
138
349166
2909
i pomóc budować stację kosmiczną,
06:04
where you are on board a million-pound creation
139
352075
2460
będąc na pokładzie
453,5-tonowej konstrukcji,
453,5-tonowej konstrukcji,
06:06
that's going around the world at five miles a second,
140
354535
2836
która okrąża świat
z prędkością 5 mil na sekundę,
z prędkością 5 mil na sekundę,
06:09
eight kilometers a second,
141
357371
1375
8 kilometrów na sekundę,
06:10
around the world 16 times a day,
142
358746
2509
okrąża świat 16 razy dziennie,
06:13
with experiments on board that are teaching us
143
361255
3985
z pokładowymi eksperymentami,
które uczą nas o substancji wszechświata.
06:17
what the substance of the universe is made of
144
365240
1992
06:19
and running 200 experiments inside.
145
367232
2586
W środku przeprowadza się
200 eksperymentów.
200 eksperymentów.
06:22
But maybe even more importantly,
146
369818
1848
Ale, co może jeszcze ważniejsze,
06:23
allowing us to see the world in a way
147
371666
3817
możemy ujrzeć świat z nowej perspektywy,
06:27
that is impossible through any other means,
148
375483
2622
nieosiągalnej w żaden inny sposób,
06:30
to be able to look down
149
378105
1539
można spojrzeć w dół;
06:31
and have -- if your jaw could drop, it would --
150
379644
3303
gdyby szczęka mogła opaść, zrobiłaby to
06:35
the jaw-dropping gorgeousness of the turning orb
151
382947
3990
na widok wspaniałości kuli,
wirującej jak samopędna galeria sztuki
06:39
like a self-propelled art gallery of fantastic,
152
386937
4763
fantastycznego, wiecznie zmiennego piękna,
06:43
constantly changing beauty that is the world itself.
153
391700
3711
czyli naszego świata.
06:47
And you see, because of the speed,
154
395411
1535
Ze względu na prędkość
06:49
a sunrise or a sunset every 45 minutes
155
396946
3826
wschody i zachody słońca
ogląda się co 45 minut
ogląda się co 45 minut
06:52
for half a year.
156
400772
3169
przez pół roku.
06:56
And the most magnificent part of all that
157
403941
2451
Najwspanielsze z tego wszystkiego
06:58
is to go outside on a spacewalk.
158
406392
2799
jest wyjście na spacer kosmiczny.
07:01
You are in a one-person spaceship
159
409191
5408
Jesteś w jednoosobowym statku kosmicznym,
07:06
that is your spacesuit,
160
414599
1468
czyli skafandrze,
07:08
and you're going through space with the world.
161
416067
3764
i biegniesz przez kosmos ze światem.
07:12
It's an entirely different perspective,
162
419831
1753
To zupełnie inna perspektywa,
07:13
you're not looking up at the universe,
163
421584
1415
nie patrzysz na niego w górę,
07:15
you and the Earth are going
through the universe together.
through the universe together.
164
422999
3482
ty i Ziemia pędzicie razem
przez wszechświat.
przez wszechświat.
07:18
And you're holding on with one hand,
165
426481
1799
Trzymasz się jedną ręką,
07:20
looking at the world turn beside you.
166
428280
2124
patrząc, jak świat obraca się obok.
07:22
It's roaring silently
167
430404
3792
Huczy cicho kolorem i fakturą,
07:26
with color and texture as it pours by
168
434196
2769
kiedy przepływa hipnotycznie tuż obok.
07:29
mesmerizingly next to you.
169
436965
1976
07:31
And if you can tear your eyes away from that
170
438941
2686
Jeśli uda ci się oderwać wzrok
07:33
and you look under your arm
171
441627
1462
i spojrzysz pod ręką w dół,
07:35
down at the rest of everything,
172
443089
2238
na resztę wszystkiego,
07:37
it's unfathomable blackness,
173
445327
5397
jest tam nieprzenikniona czerń,
07:42
with a texture you feel like you
could stick your hand into.
could stick your hand into.
174
450724
3068
o niemal namacalnej fakturze.
07:45
and you are holding on with one hand,
175
453792
2415
Trzymasz się jedną ręką,
07:48
one link to the other seven billion people.
176
456207
2425
jedynym łącznikiem
z siedmioma miliardami ludzi.
z siedmioma miliardami ludzi.
07:50
And I was outside on my first spacewalk
177
458632
2138
Właśnie podczas pierwszego
spaceru kosmicznego
spaceru kosmicznego
07:52
when my left eye went blind,
178
460770
3776
przestałem widzieć na lewe oko.
07:56
and I didn't know why.
179
464546
1670
Nie wiedziałem, dlaczego.
07:58
Suddenly my left eye slammed shut
180
466216
1610
Nagle lewe oko zamknęło się
08:00
in great pain
181
467826
1124
z wielkiego bólu,
08:01
and I couldn't figure out why my eye wasn't working.
182
468950
4059
a ja nie mogłem zrozumieć,
czemu nie działa.
czemu nie działa.
08:05
I was thinking, what do I do next?
183
473009
1356
Nie wiedziałem, co robić.
08:06
I thought, well maybe that's why we have two eyes,
184
474365
2255
Pomyślałem, może właśnie
po to mamy dwoje oczu,
po to mamy dwoje oczu,
08:08
so I kept working.
185
476620
1253
więc pracowałem dalej.
08:10
But unfortunately, without gravity,
186
477873
3339
Ale niestety, bez grawitacji
08:13
tears don't fall.
187
481212
1930
łzy nie płyną.
08:15
So you just get a bigger and
bigger ball of whatever that is
bigger ball of whatever that is
188
483142
3024
Bańka tego czegoś po prostu rośnie na oku,
08:18
mixed with your tears on your eye
189
486166
2008
wymieszana ze łzami,
08:20
until eventually, the ball becomes so big
190
488174
2478
aż w końcu jest tak duża,
08:22
that the surface tension takes it
across the bridge of your nose
across the bridge of your nose
191
490652
2561
że napięcie powierzchniowe
przenosi ją nad nosem,
przenosi ją nad nosem,
08:25
like a tiny little waterfall
192
493213
1734
jak maleńki wodospad,
08:27
and goes "goosh" into your other eye,
193
494947
2075
i chlusta w drugie oko.
08:29
and now I was completely blind
194
497023
3467
Teraz byłem już zupełnie ślepy,
08:32
outside the spaceship.
195
500490
3098
na zewnątrz statku.
08:35
So what's the scariest thing you've ever done?
196
503588
2579
A co najstraszniejszego spotkało was?
08:38
(Laughter)
197
506167
3702
(Śmiech)
08:42
Maybe it's spiders.
198
509869
1480
Może pająki.
08:43
A lot of people are afraid of spiders.
199
511349
1529
Wiele osób boi się pająków.
08:45
I think you should be afraid of spiders --
200
512878
1729
Chyba trzeba się ich bać,
08:46
spiders are creepy and they've got long, hairy legs,
201
514607
2683
są straszne, mają długie, włochate nogi.
08:49
and spiders like this one, the brown recluse --
202
517290
3427
Ten pustelnik brunatny jest okropny.
08:52
it's horrible. If a brown recluse bites you,
203
520717
2142
Jego ugryzienie
08:55
you end with one of these
horrible, big necrotic things
horrible, big necrotic things
204
522859
1734
kończy się straszną martwicą nogi.
08:56
on your leg
205
524593
1103
08:57
and there might be one right now
206
525696
1253
Może jakiś siedzi właśnie
08:59
sitting on the chair behind you, in fact.
207
526949
3078
na krześle za wami.
09:02
And how do you know?
208
530027
1085
Kto to wie?
09:03
And so a spider lands on you,
209
531112
1374
Pająk ląduje na was
09:04
and you go through this great, spasmy attack
210
532486
2041
i dostajecie spazmów,
09:06
because spiders are scary.
211
534527
1728
bo pająki są straszne.
09:08
But then you could say, well
is there a brown recluse
is there a brown recluse
212
536255
2504
Można zapytać: czy
rzeczywiście na krześle obok
rzeczywiście na krześle obok
09:10
sitting on the chair beside me or not?
213
538759
1375
siedzi pustelnik brunatny?
09:12
I don't know. Are there brown recluses here?
214
540134
2014
Nie wiem. Są tu pustelniki brunatne?
09:14
So if you actually do the research, you find out that
215
542148
2683
Jeśli trochę poszperać, dowiecie się,
09:17
in the world there are about
50,000 different types of spiders,
50,000 different types of spiders,
216
544831
3045
że na świecie jest 50 000
różnych rodzajów pająków,
różnych rodzajów pająków,
09:20
and there are about two dozen that are venomous
217
547876
2675
a z tych 50 000 dwa tuziny są jadowite.
09:22
out of 50,000.
218
550551
1351
09:24
And if you're in Canada, because of the cold winters
219
551902
2368
W Kanadzie przez mroźne zimy,
09:26
here in B.C., there's about 720,
730 different types of spiders
730 different types of spiders
220
554270
4480
tutaj, w Kolumbii Brytyjskiej,
jest 720 - 730 rodzajów pająków
jest 720 - 730 rodzajów pająków
09:30
and there's one -- one --
221
558750
1902
i tylko jeden jadowity,
09:32
that is venomous,
222
560652
859
09:33
and its venom isn't even fatal,
223
561511
1706
a jego jad nie jest śmiertelny,
09:35
it's just kind of like a nasty sting.
224
563217
1901
to tylko takie paskudne ukąszenie.
09:37
And that spider -- not only that,
225
565118
1925
Poza tym ten pająk ma piękne ubarwienie,
09:39
but that spider has beautiful markings on it,
226
567043
3213
09:42
it's like "I'm dangerous. I got a big radiation
symbol on my back, it's the black widow."
symbol on my back, it's the black widow."
227
570256
4148
jakby ostrzegał: "Jestem niebezpieczny.
Mam wielki symbol promieniowania".
09:46
So, if you're even slightly careful
228
574404
2258
To czarna wdowa.
Przy odrobinie ostrożności
09:48
you can avoid running into the one spider --
229
576662
2442
można uniknąć spotkania z nim.
09:51
and it lives close the ground,
230
579104
2146
Żyje nisko przy ziemi,
09:53
you're walking along, you are
never going to go through
never going to go through
231
581250
2452
spacerując sobie, nigdy nie wejdziesz
09:55
a spider web where a black widow bites you.
232
583702
1850
w pajęczynę czarnej wdowy.
09:57
Spider webs like this, it doesn't build those,
233
585552
1973
Ona takich sieci nie buduje,
09:59
it builds them down in the corners.
234
587525
1630
tka je nisko po kątach.
10:01
And its a black widow because
235
589155
1592
Nazywa się czarną wdową,
10:02
the female spider eats the male;
236
590747
1339
bo samice zjadają samców;
10:04
it doesn't care about you.
237
592086
1791
nie przejmują się wami.
10:06
So in fact,
238
593877
1465
Więc tak naprawdę
kiedy następnym razem
wejdziecie w pajęczynę,
wejdziecie w pajęczynę,
10:07
the next time you walk into a spiderweb,
239
595342
2299
10:09
you don't need to panic and go
with your caveman reaction.
with your caveman reaction.
240
597641
3875
nie trzeba panikować
i reagować jak jaskiniowiec.
i reagować jak jaskiniowiec.
10:13
The danger is entirely different than the fear.
241
601516
4589
Niebezpieczeństwo to coś
zupełnie innego niż strach.
zupełnie innego niż strach.
10:18
How do you get around it, though?
242
606105
2333
Ale jak sobie z nim radzić?
10:20
How do you change your behavior?
243
608438
1254
Jak zmienić swoje odruchy?
10:21
Well, next time you see a spiderweb,
244
609692
1484
Widząc pajęczynę,
10:23
have a good look, make sure
it's not a black widow spider,
it's not a black widow spider,
245
611176
2214
upewnij się, że to nie czarna wdowa,
10:25
and then walk into it.
246
613390
1792
a potem wejdź w nią.
10:27
And then you see another spiderweb
247
615182
1638
Kiedy widzisz inną pajęczynę,
10:29
and walk into that one.
248
616820
1222
też w nią wejdź.
10:30
It's just a little bit of fluffy stuff. It's not a big deal.
249
618042
2246
To tylko trochę kłaczków. Nic wielkiego.
10:32
And the spider that may come out is
no more threat to you than a lady bug
no more threat to you than a lady bug
250
620288
3516
Nawet jeśli jest tam pająk,
nie jest dla was groźniejszy
nie jest dla was groźniejszy
niż biedronka albo motyl.
10:36
or a butterfly.
251
623804
2868
10:38
And then I guarantee you if you
walk through 100 spiderwebs
walk through 100 spiderwebs
252
626672
2928
Zapewniam, że jeśli przejdziesz
przez sto pajęczyn,
przez sto pajęczyn,
10:41
you will have changed
253
629600
1588
zmienisz w sobie
10:43
your fundamental human behavior,
254
631188
2555
podstawowy ludzki odruch,
10:45
your caveman reaction,
255
633743
1505
swoją reakcję jaskiniowca,
10:47
and you will now be able to walk
in the park in the morning
in the park in the morning
256
635248
2827
i idąc rano przez park
10:50
and not worry about that spiderweb --
257
638075
1789
nie będziesz bać się pajęczyn
10:52
or into your grandma's attic or whatever,
258
639864
2460
albo wchodzenia na strych babci
10:54
into your own basement.
259
642324
5085
albo do własnej piwnicy.
10:59
And you can apply this to anything.
260
647409
3511
To uniwersalny sposób.
11:03
If you're outside on a spacewalk and you're blinded,
261
650920
2815
Tracąc wzrok na spacerze kosmicznym,
11:05
your natural reaction would be to panic, I think.
262
653735
2624
pewnie naturalnie wpadlibyście w panikę.
11:08
It would make you nervous and worried.
263
656359
2060
Bylibyście zdenerwowani i przerażeni.
11:10
But we had considered all the venom,
264
658419
2488
Ale przecież wiemy wszystko o jadzie,
11:13
and we had practiced with a whole
variety of different spiderwebs.
variety of different spiderwebs.
265
660907
2881
ćwiczyliśmy na wielu różnych pajęczynach.
11:15
We knew everything there is to know
266
663788
1734
Wiedzieliśmy wszystko, co się dało
11:17
about the spacesuit
267
665522
1458
o skafandrze
11:19
and we trained underwater thousands of times.
268
666980
2513
i ćwiczyliśmy pod wodą tysiące razy.
11:21
And we don't just practice things going right,
269
669493
1731
Ćwiczymy nie tylko prawidłowy tok zdarzeń,
11:23
we practice things going wrong all the time,
270
671224
2824
ale ciągle przerabiamy też
wszelkie możliwe problemy,
wszelkie możliwe problemy,
11:26
so that you are constantly walking
through those spiderwebs.
through those spiderwebs.
271
674048
3264
więc ciągle przechodzimy
przez różne pajęczyny.
przez różne pajęczyny.
11:29
And not just underwater, but
also in virtual reality labs
also in virtual reality labs
272
677312
3077
Nie tylko pod wodą,
także w wirtualnej rzeczywistości
także w wirtualnej rzeczywistości
11:32
with the helmet and the gloves
273
680389
1391
z kaskiem i rękawicami,
11:33
so you feel like it's realistic.
274
681780
1407
żeby odczuć to realistycznie.
11:35
So when you finally actually
get outside on a spacewalk,
get outside on a spacewalk,
275
683187
3328
Wyjście na prawdziwy spacer kosmiczny
11:38
it feels much different than it would
276
686515
1962
to coś zupełnie innego,
11:40
if you just went out first time.
277
688477
1838
niż robienie czegoś po raz pierwszy.
11:42
And even if you're blinded,
278
690315
1761
Nawet po utracie wzroku
11:44
your natural, panicky reaction doesn't happen.
279
692076
3646
naturalna panika nie ma miejsca.
11:47
Instead you kind of look around and go,
280
695722
1359
Zamiast tego myślisz:
11:49
"Okay, I can't see,
281
697081
1652
"Nic nie widzę,
11:50
but I can hear, I can talk,
282
698733
2422
ale słyszę, mogę mówić,
11:53
Scott Parazynski is out here with me.
283
701155
1729
Scott Parazynski jest tu ze mną.
11:55
He could come over and help me."
284
702884
1431
Może tu przyjść i mi pomóc".
11:56
We actually practiced incapacitated crew rescue,
285
704315
3914
Ćwiczyliśmy ratowanie
niesprawnego członka załogi,
niesprawnego członka załogi,
12:00
so he could float me like a blimp
286
708229
1791
więc w razie potrzeby
mógł mnie ściągnąć jak sterowiec
mógł mnie ściągnąć jak sterowiec
12:02
and stuff me into the airlock if he had to.
287
710020
2175
i wepchnąć do śluzy powietrznej.
12:04
I could find my own way back.
288
712195
2200
Mogłem też wrócić sam.
12:06
It's not nearly as big a deal.
289
714395
1370
To nie jest aż taki problem.
12:07
And actually, if you keep on crying for a while,
290
715765
2022
Zresztą jeśli jakiś czas się płacze,
12:09
whatever that gunk was that's
in your eye starts to dilute
in your eye starts to dilute
291
717787
2395
maź w oku zaczyna się rozpuszczać
12:12
and you can start to see again,
292
720182
1520
i znowu się widzi,
12:13
and Houston, if you negotiate with them,
293
721702
2067
a z Houston można wynegocjować
12:15
they will let you then keep working.
294
723769
2997
pozwolenie na dalszą pracę.
12:18
We finished everything on the spacewalk
295
726766
2059
Skończyliśmy wszystko podczas spaceru
12:21
and when we came back inside,
296
728825
1597
i wróciliśmy do środka,
12:22
Jeff got some cotton batting and took
the crusty stuff around my eyes,
the crusty stuff around my eyes,
297
730422
3723
Jeff zdjął mi watką ropę z oczu.
12:26
and it turned out it was just the anti-fog,
298
734145
2452
Okazało się, że to tylko
płyn przeciwmgielny,
płyn przeciwmgielny,
12:28
sort of a mixture of oil and soap, that got in my eye.
299
736597
3447
mieszanka oleju i mydła,
dostał mi się do oka.
dostał mi się do oka.
12:32
And now we use Johnson's No More Tears,
300
740044
3548
Teraz używamy No More Tears firmy Johnson,
12:35
which we probably should've been using
301
743592
1315
którego pewnie trzeba było używać
12:37
right from the very beginning. (Laughter)
302
744907
3636
od samego początku. (Śmiech)
12:40
But the key to that is
303
748543
4946
Najważniejsze jest to,
12:45
by looking at the difference
304
753489
1555
żeby patrząc na różnicę
12:47
between perceived danger and actual danger,
305
755044
1995
między niebezpieczeństwem
pozornym a realnym,
pozornym a realnym,
12:49
where is the real risk?
306
757039
1367
dostrzec prawdziwe ryzyko.
12:50
What is the real thing that you should be afraid of?
307
758406
2054
Czego tak naprawdę powinniśmy się bać?
12:52
Not just a generic fear of bad things happening.
308
760460
2768
Nie tylko ogólny strach,
że coś pójdzie nie tak.
że coś pójdzie nie tak.
12:55
You can fundamentally change
your reaction to things
your reaction to things
309
763228
2367
Można zasadniczo zmienić
reakcję na zdarzenia,
reakcję na zdarzenia,
12:57
so that it allows you to go places
310
765595
2937
co pozwoli chodzić w miejsca,
13:00
and see things and do things
311
768532
1637
widzieć i robić rzeczy,
13:02
that otherwise would be completely denied to you ...
312
770169
2496
które inaczej byłyby niedostępne,
13:04
where you could see the
hardpan south of the Sahara,
hardpan south of the Sahara,
313
772665
3347
gdzie można zobaczyć
żelazistą glebę południowej Sahary
żelazistą glebę południowej Sahary
13:08
or you can see New York City
314
776012
1952
albo Nowy Jork
13:10
in a way that is almost dreamlike,
315
777964
2099
prawie jak ze snu,
13:12
or the unconscious gingham
of Eastern Europe fields
of Eastern Europe fields
316
780063
4523
albo niezamierzoną kratkę
pól w Europie Wschodniej
pól w Europie Wschodniej
13:16
or the Great Lakes
317
784586
2131
albo Wielkie Jeziora
13:18
as a collection of small puddles.
318
786717
2741
jako zbiór małych kałuż.
13:21
You can see the fault lines of San Francisco
319
789473
3230
Widać linie uskoku w San Francisco
13:24
and the way the water pours out under the bridge,
320
792703
1898
i bieg wody pod mostem,
13:26
just entirely different
321
794601
1732
zupełnie inaczej,
13:28
than any other way that you could have
322
796333
1669
niż można zobaczyć,
13:30
if you had not found a way to conquer your fear.
323
798002
3283
gdyby nie udało się pokonać strachu.
13:33
You see a beauty that otherwise
324
801285
2439
Widzicie piękno, którego inaczej
13:35
never would have happened.
325
803724
2477
nigdy byście nie doświadczyli.
13:39
It's time to come home at the end.
326
807694
1754
Czas na powrót do domu.
13:41
This is our spaceship,
327
809448
1319
To nasz pojazd,
13:42
the Soyuz, that little one.
328
810767
1107
Sojuz, ten mały.
13:44
Three of us climb in,
329
811874
1465
Wspinamy się tam we trzech
13:45
and then this spaceship detaches from the station
330
813339
2452
i pojazd odczepia się od stacji
13:47
and falls into the atmosphere.
331
815791
1670
i wpada w atmosferę.
13:49
These two parts here
332
817461
1622
Te dwie części się topią,
13:51
actually melt, we jettison them and they burn up
333
819083
2164
zostają odrzucone i spalone w atmosferze.
13:53
in the atmosphere.
334
821247
1082
13:54
The only part that survives is the little bullet
335
822329
2253
Przetrwa tylko mała kapsuła,
13:56
that we're riding in,
336
824582
1176
w której lecimy,
13:57
and it falls into the atmosphere,
337
825758
2038
i wpadnie do atmosfery.
13:59
and in essence
338
827796
1576
Na dobrą sprawę
14:01
you are riding a meteorite home,
339
829372
3561
leci się do domu meteorytem,
14:05
and riding meteorites is scary,
340
832933
2933
a jazda meteorytem
jest straszna i nie bez powodu.
14:08
and it ought to be.
341
835866
1513
14:09
But instead of riding into the atmosphere
342
837379
2239
Ale zamiast wpaść w atmosferę z wrzaskiem,
14:11
just screaming, like you would
343
839618
1238
14:13
if suddenly you found yourself riding a meteorite
344
840856
2345
jak miałoby miejsce,
gdybyśmy nagle znaleźli się na meteorycie
14:15
back to Earth -- (Laughter) --
345
843201
2930
lecącym prosto na Ziemię... (Śmiech)
14:18
instead, 20 years previously
346
846131
2424
...zamiast tego 20 lat wcześniej
14:20
we had started studying Russian,
347
848555
2616
zaczęliśmy uczyć się rosyjskiego,
14:23
and then once you learn Russian, then we
348
851171
2580
a znając rosyjski
studiować astrodynamikę po rosyjsku,
14:25
learned orbital mechanics in Russian,
349
853751
2514
14:28
and then we learned vehicle control theory,
350
856265
2970
a potem teorię kontrolowania pojazdu,
14:31
and then we got into the simulator
351
859235
1469
później trening w symulatorze
14:32
and practiced over and over and over again.
352
860704
2572
wielokrotne ćwiczenia.
14:35
And in fact, you can fly this meteorite
353
863276
2010
Da się sterować tym meteorytem,
14:37
and steer it and land in about a 15-kilometer circle
354
865286
2209
wylądować w promieniu 15 kilometrów
14:39
anywhere on the Earth.
355
867495
1424
wszędzie na Ziemi.
14:41
So in fact, when our crew was coming back
356
868919
2925
Kiedy nasza załoga
wracała do atmosfery w Sojuzie,
14:44
into the atmosphere inside the Soyuz,
357
871844
2560
14:46
we weren't screaming, we were laughing;
358
874404
2376
nie krzyczeliśmy, śmialiśmy się;
14:48
it was fun.
359
876780
1068
było super.
14:50
And when the great big parachute opened,
360
877848
1928
Kiedy otworzył się wielki spadochron,
14:51
we knew that if it didn't open
361
879776
1219
wiedzieliśmy, że w razie czego
14:53
there's a second parachute,
362
880995
1215
jest jeszcze drugi,
14:54
and it runs on a nice little clockwork mechanism.
363
882210
2181
napędzany przez mały mechanizm zegarowy.
14:56
So we came back, we came thundering back
364
884391
2382
Z grzmotem wróciliśmy na Ziemię,
14:58
to Earth and this is what it looked like
365
886773
1886
a tak wyglądało lądowanie
15:00
to land in a Soyuz, in Kazakhstan.
366
888659
2600
Sojuzem w Kazachstanie.
15:03
(Video) Reporter: And you can see one of those
367
891259
2023
(Wideo) Reporter: Widzimy
15:05
search and recovery helicopters, once again
368
893282
2716
jeden ze śmigłowców SAR,
15:08
that helicopter part of dozen such Russian
369
895998
3011
jeden z wielu takich śmigłowców Mi-8.
15:11
Mi-8 helicopters.
370
899009
4628
15:15
Touchdown -- 3:14 and 48 seconds,
371
903637
3909
Lądowanie -- 3:14 i 48 sekund,
15:19
a.m. Central Time.
372
907546
1475
czasu centralnego.
15:21
CH: And you roll to a stop
373
909021
1171
CH: Toczymy się do zatrzymania,
15:22
as if someone threw your
spaceship at the ground
spaceship at the ground
374
910192
1669
jakby ktoś rzucił nami o ziemię,
15:24
and it tumbles end over end,
375
911861
1382
kotłuje się do góry nogami,
15:25
but you're ready for it
376
913243
1006
ale jesteśmy gotowani,
15:26
you're in a custom-built seat,
377
914249
1376
w specjalnych fotelach jak amortyzatory.
15:27
you know how the shock absorber works.
378
915625
1437
15:29
And then eventually the Russians reach in,
379
917062
1991
W końcu przyjeżdżają Rosjanie,
15:31
drag you out,
380
919053
1158
wyciągają nas,
15:32
plunk you into a chair,
381
920211
1700
sadzają w krześle
15:34
and you can now look back at
382
921911
3443
i można wreszcie spojrzeć
15:37
what was an incredible experience.
383
925354
3182
na to niesamowite przeżycie.
15:40
You have taken the dreams of that
384
928536
1967
Wziąłem sny
15:42
nine-year-old boy,
385
930503
1612
tego dziewięciolatka,
15:44
which were impossible
386
932115
1639
niemożliwe do spełnienia,
15:45
and dauntingly scary,
387
933754
2890
i beznadziejnie straszne,
15:48
dauntingly terrifying,
388
936644
1700
beznadziejnie przerażające,
15:50
and put them into practice,
389
938344
2724
i wcieliłem je w życie.
15:53
and figured out a way to reprogram yourself,
390
941068
3233
Znalazłem sposób,
żeby się przeprogramować,
żeby się przeprogramować,
15:56
to change your primal fear
391
944301
2128
zmienić pierwotny strach,
15:58
so that it allowed you to come back
392
946429
2899
a to pozwoliło mi wrócić
16:01
with a set of experiences and a level of inspiration
393
949328
3940
z zestawem doświadczeń i inspiracji
16:05
for other people
394
953268
1343
dla innych ludzi,
16:06
that never could have been possible otherwise.
395
954611
3126
czego nigdy inaczej bym nie zdobył.
16:11
Just to finish, they asked me to play that guitar.
396
959120
6227
Na koniec: poprosili mnie,
żebym zagrał na gitarze.
żebym zagrał na gitarze.
16:17
I know this song,
397
965347
2260
Znam taką piosenkę,
16:19
and it's really a tribute to the genius
398
967607
5220
będzie to hołd dla geniuszu
16:25
of David Bowie himself,
399
972827
2033
samego Davida Bowie,
16:27
but it's also, I think,
400
974860
1913
ale myślę też,
16:28
a reflection of the fact that we are not machines
401
976773
2438
że to refleksja nad tym,
że nie jesteśmy maszynami
że nie jesteśmy maszynami
16:31
exploring the universe,
402
979211
1333
odkrywającymi wszechświat,
16:32
we are people,
403
980544
1113
jesteśmy ludźmi
16:33
and we're taking
404
981657
2164
i zabieramy
16:36
that ability to adapt
405
983821
2176
umiejętność adaptacji,
16:38
and that ability to understand
406
985997
1530
umiejętność zrozumienia
16:39
and the ability to take
407
987527
1976
i umiejętność zabrania samoświadomości
16:41
our own self-perception into a new place.
408
989503
4359
na nowe miejsce.
16:46
(Music)
409
994369
5730
(Muzyka)
16:52
♫ This is Major Tom to ground control ♫
410
1000099
4673
♫ Tu major Tom to kontroli lotu ♫
16:56
♫ I've left forevermore ♫
411
1004772
5059
♫ Odszedłem na zawsze ♫
17:02
♫ And I'm floating in a most peculiar way ♫
412
1009831
6807
♫ Unoszę się w najdziwniejszy sposób ♫
17:08
♫ And the stars look very different today ♫
413
1016638
7105
♫ A gwiazdy wyglądają dziś inaczej ♫
17:15
♫ For here am I floating in the tin can ♫
414
1023743
7454
♫ Bo unoszę się tu w blaszanej puszce ♫
17:23
♫ A last glimpse of the world ♫
415
1031197
6830
♫ Ostatnie spojrzenie na świat ♫
17:30
♫ Planet Earth is blue and
there's so much left to do ♫
there's so much left to do ♫
416
1038027
7178
♫ Planeta Ziemia jest niebieska
i jest jeszcze tyle do zrobienia ♫
i jest jeszcze tyle do zrobienia ♫
17:38
(Music)
417
1045820
18963
(Muzyka)
17:56
Fear not.
418
1064783
1526
Nie lękajcie się.
17:58
(Applause)
419
1066309
13243
(Brawa)
18:11
That's very nice of you. Thank you very much.
420
1079552
3186
To bardzo miłe. Bardzo dziękuję.
18:14
Thank you.
421
1082738
2167
Dziękuję.
ABOUT THE SPEAKER
Chris Hadfield - AstronautTweeting (and covering Bowie) from the International Space Station last year, Colonel Chris Hadfield reminded the world how much we love space.
Why you should listen
“Good morning, Earth.” That is how Colonel Chris Hadfield, writing on Twitter, woke up the world every day while living aboard the International Space Station. In his five months on the ISS (including three as commander) Hadfield became a worldwide sensation, using social media to make outer space accessible and infusing a sense of wonder into the collective consciousness. Check out his cover version of David Bowie's "Space Oddity," sung while floating in his tin can, far above the world ...
Now back on our home planet, he continues to share the excitement of science and space travel. He's the author of the 2014 book An Astronaut's Guide to Life on Earth. As he says, "There are no wishy-washy astronauts. You don't get up there by being uncaring and blasé. And whatever gave you the sense of tenacity and purpose to get that far in life is absolutely reaffirmed and deepened by the experience itself." A photography geek, in 2014 he also published an album of his photos from the shuttle: You Are Here: Around the World in 92 Minutes.
Hadfield is also a font of Canadian firsts: He was Canada’s first shuttle mission specialist, and the first Canadian to board a Russian spacecraft (he helped build the Mir), do a spacewalk (he's done two), and of course, to command the International Space Station.
Chris Hadfield | Speaker | TED.com