ABOUT THE SPEAKER
Tshering Tobgay - Prime Minister of Bhutan
Acting on his mandate to move Bhutan into the 21st century, Prime Minister Tshering Tobgay is transforming his nation -- while maintaining its “Gross National Happiness.”

Why you should listen

Tshering Tobgay went from civil servant to politician to prime minister -- all the while maintaining his star social media profile in one of Asia’s most progressive emerging states. As the second democratically elected Prime Minister of Bhutan, Tobgay continues to emphasize his country’s core value of happiness.

Bhutan's acclaimed "Gross National Happiness" index prioritizes well-being over financial growth. But Tobgay also seeks to solve Bhutan's great challenges: unemployment, poverty, gaps in education and infrastructure. WIth a foundation of optimism, his administration and the country's young democracy hope to become a paragon of stability in the developing world.

More profile about the speaker
Tshering Tobgay | Speaker | TED.com
TED2016

Tshering Tobgay: This country isn't just carbon neutral -- it's carbon negative

Tshering Tobgay: Kraj, którego emisja CO2 nie jest tylko zerowa, lecz ujemna

Filmed:
4,118,176 views

Głęboko w Himalajach, między Chinami a Indiami, leży Królestwo Bhutanu, które zobowiązało się, że zawsze będzie mieć zerową emisję dwutlenku węgla. W tej mądrej prelekcji premier Bhutanu Tshering Tobgay dzieli się misją swojego kraju czyli przedkładaniem szczęścia nad wzrost gospodarczy i ustanawia światowy standard dla ochrony środowiska.
- Prime Minister of Bhutan
Acting on his mandate to move Bhutan into the 21st century, Prime Minister Tshering Tobgay is transforming his nation -- while maintaining its “Gross National Happiness.” Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:13
In casewalizka you are wonderingpełen zdumienia,
0
1520
1736
Jeśli chcecie wiedzieć,
to nie mam na sobie sukienki
00:15
no, I'm not wearingma na sobie a dresssukienka,
1
3280
2600
00:18
and no, I'm not sayingpowiedzenie
what I'm wearingma na sobie underneathpod spodem.
2
6840
3320
i nie, nie powiem wam,
co noszę pod spodem.
(Śmiech)
00:22
(LaughterŚmiech)
3
10480
2816
00:25
This is a ghoGHO.
4
13320
1920
To jest gho,
00:27
This is my nationalkrajowy dresssukienka.
5
15920
1440
mój strój narodowy.
00:30
This is how all menmężczyźni dresssukienka in BhutanBhutan.
6
18200
2760
Tak ubierają się mężczyźni w Bhutanie.
00:34
That is how our womenkobiety dresssukienka.
7
22520
2680
Tak ubierają się kobiety w Bhutanie.
00:38
Like our womenkobiety,
8
26320
2176
Tak jak kobiety,
mężczyźni mogą nosić dość jaskrawe kolory,
00:40
we menmężczyźni get to wearmieć na sobie prettyładny brightjasny colorszabarwienie,
9
28520
3080
00:44
but unlikew odróżnieniu our womenkobiety,
10
32960
1280
ale w odróżnieniu od nich,
00:47
we get to showpokazać off our legsnogi.
11
35240
1576
my możemy pokazać nogi.
(Śmiech)
00:48
(LaughterŚmiech)
12
36840
2016
Ten strój jest unikalny,
00:50
Our nationalkrajowy dresssukienka is uniquewyjątkowy,
13
38880
1416
ale to nie jedyna taka rzecz w moim kraju.
00:52
but this is not the only thing
that's uniquewyjątkowy about my countrykraj.
14
40320
3200
Obietnica zerowej emisji dwutlenku węgla,
00:56
Our promiseobietnica to remainpozostawać
carbonwęgiel neutralneutralny is alsorównież uniquewyjątkowy,
15
44040
3136
o której chcę dzisiaj mówić,
00:59
and this is what I'd like
to speakmówić about todaydzisiaj,
16
47200
2216
jest również unikalna.
01:01
our promiseobietnica to remainpozostawać carbonwęgiel neutralneutralny.
17
49440
2360
01:04
But before I proceedkontynuować,
I should setzestaw you the contextkontekst.
18
52720
2960
Ale zanim zacznę, podam kontekst
i opowiem wam historię.
01:08
I should tell you our storyfabuła.
19
56680
1480
01:11
BhutanBhutan is a smallmały countrykraj
in the HimalayasHimalaje.
20
59440
3800
Bhutan to mały kraj w Himalajach.
01:16
We'veMamy been callednazywa Shangri-LaShangri-La,
21
64160
2136
Nazywa się nas Shangri-La,
a nawet ostatnią Shangri-La.
01:18
even the last Shangri-LaShangri-La.
22
66320
1680
01:21
But let me tell you right off the batnietoperz,
we are not Shangri-LaShangri-La.
23
69040
3416
Ale od razu wam powiem,
że nią nie jesteśmy.
Mój kraj to nie jeden wielki klasztor
01:24
My countrykraj is not one bigduży monasteryklasztor
24
72480
2736
pełen szczęśliwych mnichów.
01:27
populatedzaludniony with happyszczęśliwy monksmnisi.
25
75240
1656
(Śmiech)
01:28
(LaughterŚmiech)
26
76920
1656
W rzeczywistości
jest nas mniej niż 700 tys.,
01:30
The realityrzeczywistość is that
there are barelyledwo 700,000 of us
27
78600
5696
wciśniętych pomiędzy Chiny i Indie,
dwa najludniejsze kraje świata.
01:36
sandwichedumieszczonego betweenpomiędzy two
of the mostwiększość populatedzaludniony countrieskraje on earthZiemia,
28
84320
4936
01:41
ChinaChiny and IndiaIndie.
29
89280
2160
Jesteśmy małym, słabo rozwiniętym krajem,
01:44
The realityrzeczywistość is that we are a smallmały,
underdevelopedsłabo countrykraj
30
92760
3776
który stara się przetrwać.
01:48
doing our bestNajlepiej to surviveprzetrwać.
31
96560
1800
01:51
But we are doing OK. We are survivingprzeżycie.
32
99600
2800
Ale dajemy sobie radę. Trwamy.
01:55
In factfakt, we are thrivingkwitnie,
33
103000
2120
Wręcz rozkwitamy.
01:58
and the reasonpowód we are thrivingkwitnie
is because we'vemamy been blessedbłogosławiony
34
106320
3040
Dzieje się tak, bo los obdarzył nas
02:02
with extraordinaryniezwykły kingskrólowie.
35
110800
2296
wyjątkowymi władcami.
Nasi oświeceni monarchowie
pracowali niezmordowanie,
02:05
Our enlightenedoświecony monarchsmonarchów
have workedpracował tirelesslyniestrudzenie
36
113120
3016
02:08
to developrozwijać our countrykraj,
37
116160
1856
żeby kraj się rozwijał,
ostrożnie równoważąc wzrost gospodarczy
02:10
balancingrównoważenia economicgospodarczy growthwzrost carefullyostrożnie
38
118040
3576
i rozwój społeczny, troskę o środowisko
02:13
with socialspołeczny developmentrozwój,
environmentalśrodowiskowy sustainabilityzrównoważony rozwój
39
121640
2896
i zachowanie kultury,
02:16
and culturalkulturalny preservationzachowanie,
40
124560
1856
a wszystko to w ramach dobrego rządzenia.
02:18
all withinw ciągu the frameworkstruktura
of good governancezarządzanie.
41
126440
2479
02:22
We call this holisticholistyczne approachpodejście
to developmentrozwój
42
130199
2857
To holistyczne podejście do rozwoju
nazywamy SNB,
"Szczęściem Narodowym Brutto".
02:25
"GrossBrutto NationalKrajowe HappinessSzczęście," or GNHGNH.
43
133080
2720
02:29
Back in the 1970s,
44
137440
2016
W latach 70. ubiegłego wieku
czwarty król uznał, że dla Bhutanu
Szczęście Narodowe Brutto
02:31
our fourthczwarty kingkról famouslyznakomicie
pronouncedwymawiane that for BhutanBhutan,
45
139480
3536
02:35
GrossBrutto NationalKrajowe HappinessSzczęście is more importantważny
than GrossBrutto NationalKrajowe ProductProduktu.
46
143040
4536
jest ważniejsze
od Produktu Krajowego Brutto.
(Brawa)
02:39
(ApplauseAplauz)
47
147600
3880
02:44
Ever sinceod,
48
152400
1200
Od tego czasu
02:46
all developmentrozwój in BhutanBhutan
is drivennapędzany by GNHGNH,
49
154320
3760
cały rozwój Bhutanu napędza SNB,
02:51
a pioneeringpionierskość visionwizja
that aimscelem jest to improveulepszać the happinessszczęście
50
159080
3896
pionierską wizję mającą na celu
zwiększenie poczucia szczęścia
i dobrobytu ludności.
02:55
and well-beingdobre samopoczucie of our people.
51
163000
1840
02:58
But that's easierłatwiejsze said than doneGotowe,
52
166760
2176
Łatwo mówić, trudniej zrobić,
zwłaszcza dla jednej
z najmniejszych gospodarek świata.
03:00
especiallyszczególnie when you are one
of the smallestnajmniejsze economiesgospodarki in the worldświat.
53
168960
3920
03:05
Our entireCały GDPPKB is lessmniej
than two billionmiliard dollarsdolarów.
54
173360
3320
Nasze całe PKB to niecałe
dwa miliardy dolarów.
03:09
I know that some of you here
are worthwartość more --
55
177920
2496
Wiem, że niektórzy z was
mają więcej pieniędzy...
(Śmiech)
03:12
(LaughterŚmiech)
56
180440
1256
...indywidualnie,
03:13
individuallyindywidualnie
57
181720
1536
niż cała gospodarka mojego kraju.
03:15
than the entireCały economygospodarka of my countrykraj.
58
183280
2480
03:20
So our economygospodarka is smallmały,
59
188640
2216
Nasza gospodarka jest mała,
ale tu zaczyna się robić ciekawie.
03:22
but here is where it getsdostaje interestingciekawy.
60
190880
1810
03:26
EducationEdukacja is completelycałkowicie freewolny.
61
194000
1760
Edukacja jest bezpłatna.
03:28
All citizensobywatele are guaranteedgwarantowana
freewolny schoolszkoła educationEdukacja,
62
196360
3056
Wszyscy obywatele mają
zapewnioną bezpłatną edukację,
a ci, którzy ciężko pracują,
mają bezpłatne studia.
03:31
and those that work hardciężko
are givendany freewolny collegeSzkoła Wyższa educationEdukacja.
63
199440
2976
Opieka zdrowotna także jest bezpłatna.
03:34
HealthcareOpieka zdrowotna is alsorównież completelycałkowicie freewolny.
64
202440
2456
Za konsultację medyczną, leczenie i leki
03:36
MedicalMedyczne consultationkonsultacje,
medicalmedyczny treatmentleczenie, medicinesleki:
65
204920
3056
płaci państwo.
03:40
they are all providedopatrzony by the statestan.
66
208000
1880
03:43
We managezarządzanie this
67
211440
1200
Udaje się nam to robić,
03:45
because we use our limitedograniczony
resourceszasoby very carefullyostrożnie,
68
213560
3160
bo bardzo ostrożnie obchodzimy się
z ograniczonymi zasobami
03:49
and because we stayzostać faithfulwierny
to the corerdzeń missionmisja of GNHGNH,
69
217600
5656
i jesteśmy wierni misji SNB,
czyli rozwojowi opartemu na wartościach.
03:55
whichktóry is developmentrozwój with valueswartości.
70
223280
2800
03:59
Our economygospodarka is smallmały,
and we mustmusi strengthenwzmocnienie it.
71
227600
2896
Nasza gospodarka jest mała,
więc musimy ją wzmacniać.
Wzrost gospodarczy jest ważny,
04:02
EconomicGospodarczej growthwzrost is importantważny,
72
230520
2176
ale nie może brać się
z podkopywania kultury
04:04
but that economicgospodarczy growthwzrost mustmusi not come
from underminingpodważanie our uniquewyjątkowy culturekultura
73
232720
5136
czy niszczenia nieskalanego środowiska.
04:09
or our pristinedziewiczy environmentśrodowisko.
74
237880
3080
04:14
TodayDzisiaj, our culturekultura is flourishingkwitnące.
75
242680
1680
Dziś nasza kultura rozkwita.
04:17
We continueKontyntynuj to celebrateświętować
our artsztuka and architecturearchitektura,
76
245080
3696
Wciąż celebrujemy
naszą sztukę i architekturę,
potrawy i święta,
04:20
foodjedzenie and festivalsFestiwale,
77
248800
1600
04:23
monksmnisi and monasteriesklasztory.
78
251880
2080
podziwiamy mnichów i klasztory.
04:26
And yes, we celebrateświętować
our nationalkrajowy dresssukienka, too.
79
254760
3880
I tak, jesteśmy dumni
z naszego stroju narodowego.
04:32
This is why I can wearmieć na sobie my ghoGHO with prideduma.
80
260480
3520
Dlatego mogę z dumą nosić gho.
04:37
Here'sTutaj jest a funzabawa factfakt:
81
265200
1240
Powiem wam coś zabawnego.
04:39
you're looking
at the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy biggestnajwiększy pocketkieszeń.
82
267520
2600
Oto największa kieszeń na świecie.
04:42
(LaughterŚmiech)
83
270760
2336
(Śmiech)
Zaczyna się tutaj,
04:45
It startszaczyna się here,
84
273120
2016
przechodzi za plecy
04:47
goesidzie around the back,
85
275160
2176
i kończy tu pod spodem.
04:49
and comespochodzi out from insidewewnątrz here.
86
277360
2480
04:52
In this pocketkieszeń
87
280400
1496
W tej kieszeni
nosimy różne rzeczy osobiste,
04:53
we storesklep all mannersposób of personalosobisty goodsdobra
88
281920
3016
od telefonów i portfeli
04:56
from phonestelefony and walletsPortfele
89
284960
1920
05:00
to iPadsiPady, officegabinet filespliki and booksksiążki.
90
288280
3016
po iPady, dokumenty biurowe i książki.
(Śmiech)
05:03
(LaughterŚmiech)
91
291320
1216
(Brawa)
05:04
(ApplauseAplauz)
92
292560
1696
A czasami
05:06
But sometimesczasami --
93
294280
2536
nawet cenne ładunki.
05:08
sometimesczasami even preciouscenny cargoładunek.
94
296840
3000
05:14
So our culturekultura is flourishingkwitnące,
95
302200
1600
Nasza kultura kwitnie,
podobnie jak środowisko.
05:16
but so is our environmentśrodowisko.
96
304560
2456
72% mojego kraju pokrywają lasy.
05:19
72 percentprocent of my countrykraj
is underpod forestlas coverpokrywa.
97
307040
3400
Zgodnie z konstytucją,
minimum 60% powierzchni Bhutanu
05:23
Our constitutionkonstytucja demandswymagania
that a minimumminimum of 60 percentprocent
98
311440
4976
05:28
of Bhutan'sBhutan totalcałkowity landwylądować
shallpowinien remainpozostawać underpod forestlas coverpokrywa
99
316440
3696
ma zawsze pozostać zalesiona.
05:32
for all time.
100
320160
1216
(Brawa)
05:33
(ApplauseAplauz)
101
321400
2520
Nasza konstytucja
05:39
Our constitutionkonstytucja,
102
327080
1520
05:41
this constitutionkonstytucja,
103
329240
1560
05:44
imposesnarzuca forestlas coverpokrywa on us.
104
332000
2240
narzuca nam zalesienie.
Nawiasem mówiąc, król użył konstytucji,
05:47
IncidentallyNawiasem mówiąc, our kingkról
used this constitutionkonstytucja
105
335880
4216
żeby narzucić nam demokrację.
05:52
to imposenałożyć democracydemokracja on us.
106
340120
1760
05:54
You see, we the people
didn't want democracydemokracja.
107
342640
3176
My, naród, nie chcieliśmy demokracji.
Nie prosiliśmy o nią
ani jej nie żądaliśmy,
05:57
We didn't askzapytać for it, we didn't demandżądanie it,
108
345840
2976
a już na pewno o nią nie walczyliśmy.
06:00
and we certainlyna pewno didn't fightwalka for it.
109
348840
1800
06:03
InsteadZamiast tego, our kingkról imposednałożone democracydemokracja on us
110
351280
4696
Przeciwnie, król ją nam narzucił,
nalegając, żeby zapisać ją w konstytucji.
06:08
by insistingnalegając that he includezawierać it
in the constitutionkonstytucja.
111
356000
2840
Poszedł jeszcze dalej,
06:12
But he wentposzedł furtherdalej.
112
360520
1240
zawierając w niej postanowienia,
06:14
He includedw zestawie provisionsprzepisy in the constitutionkonstytucja
113
362480
2640
dające narodowi prawo obalenia króla,
06:18
that empowerumożliwiać the people
to impeachzbulwersowany theirich kingskrólowie,
114
366320
3040
06:22
and includedw zestawie provisionsprzepisy in here
that requirewymagać all our kingskrólowie to retireprzejść na emeryturę
115
370080
5536
a także nakazujące, żeby król
szedł na emeryturę w wieku 65 lat.
06:27
at the agewiek of 65.
116
375640
1440
(Brawa)
06:30
(ApplauseAplauz)
117
378440
1456
06:31
FactFakt is, we alreadyjuż have
a kingkról in retirementprzejścia na emeryturę:
118
379920
4320
Obecnie mamy już króla-emeryta,
to poprzedni, Wielki Czwarty król,
06:36
our previouspoprzedni kingkról, the Great FourthCzwarty,
119
384840
3296
który 10 lat temu przeszedł na emeryturę
06:40
retiredna emeryturze 10 yearslat agotemu
120
388160
2456
u szczytu popularności.
06:42
at the peakszczyt of his popularitypopularność.
121
390640
2280
Miał wtedy 51 lat.
06:45
He was all of 51 yearslat at that time.
122
393720
3960
Jak już mówiłem,
06:51
So as I was sayingpowiedzenie,
123
399080
1320
72% kraju pokrywa dziewiczy las.
06:53
72 percentprocent of our countrykraj
is underpod forestlas coverpokrywa,
124
401480
3416
06:56
and all that forestlas is pristinedziewiczy.
125
404920
2240
Dlatego jesteśmy jednym z nielicznych
06:59
That's why we are one of the fewkilka remainingpozostały
126
407720
2376
centrów bioróżnorodności na świecie
07:02
globalświatowy biodiversityróżnorodności biologicznej hotspotshotspoty in the worldświat,
127
410120
3016
i mamy zerową emisję dwutlenku węgla.
07:05
and that's why we are
a carbonwęgiel neutralneutralny countrykraj.
128
413160
2360
W świecie zagrożonym
zmianami klimatycznymi
07:08
In a worldświat that is threatenedzagrożony
with climateklimat changezmiana,
129
416360
2336
Bhutan ma zerową emisję dwutlenku węgla.
07:10
we are a carbonwęgiel neutralneutralny countrykraj.
130
418720
2920
Okazuje się, że to poważna sprawa.
07:15
TurnsWłącza out, it's a bigduży dealsprawa.
131
423480
1760
07:17
Of the 200-odd-dziwny countrieskraje
in the worldświat todaydzisiaj,
132
425920
2376
Wygląda na to, że tylko nasz kraj,
jako jedyny z około 200 na świecie,
07:20
it lookswygląda like we are the only one
133
428320
1760
ma zerową emisję dwutlenku węgla.
07:22
that's carbonwęgiel neutralneutralny.
134
430560
1240
07:25
ActuallyFaktycznie, that's not quitecałkiem accuratedokładny.
135
433520
1960
Chociaż jest tu pewna nieścisłość.
Bhutan nie ma zerowej emisji,
07:29
BhutanBhutan is not carbonwęgiel neutralneutralny.
136
437040
1840
ale ujemną emisję.
07:31
BhutanBhutan is carbonwęgiel negativenegatywny.
137
439920
2320
Nasz kraj emituje
2,2 milionów ton dwutlenku węgla,
07:35
Our entireCały countrykraj generatesgeneruje
2.2 millionmilion tonsmnóstwo of carbonwęgiel dioxidedwutlenek,
138
443600
6936
ale lasy pochłaniają go trzy razy więcej,
07:42
but our forestslasy, they sequesterizolować
more than threetrzy timesczasy that amountilość,
139
450560
3840
więc pochłanianie dwutlenku węgla
przewyższa emisję o 4 miliony ton rocznie.
07:47
so we are a netnetto carbonwęgiel sinktonąć
140
455720
2136
07:49
for more than fourcztery millionmilion tonsmnóstwo
of carbonwęgiel dioxidedwutlenek eachkażdy yearrok.
141
457880
3920
Ale to nie wszystko.
07:55
But that's not all.
142
463160
1256
(Brawa)
07:56
(ApplauseAplauz)
143
464440
2096
Eksportujemy większość
07:58
We exporteksport mostwiększość
of the renewableodnawialny electricityElektryczność
144
466560
3096
odnawialnej energii elektrycznej
08:01
we generateGenerować from our fast-flowingszybko płynących riversrzeki.
145
469680
2160
generowanej z naszych bystrych rzek.
Eksportowana obecnie czysta energia
08:05
So todaydzisiaj, the cleanczysty energyenergia that we exporteksport
146
473160
3416
redukuje emisję w sąsiednich krajach
o około 6 milionów ton.
08:08
offsetsoffsetów about sixsześć millionmilion tonsmnóstwo
of carbonwęgiel dioxidedwutlenek in our neighborhoodsąsiedztwo.
147
476600
5080
Do 2020 roku wyeksportujemy
energię redukującą emisję
08:14
By 2020, we'lldobrze be exportingEksport
enoughdość electricityElektryczność
148
482240
3936
o 17 milionów ton dwutlenku węgla.
08:18
to offsetPrzesunięcie 17 millionmilion tonsmnóstwo
of carbonwęgiel dioxidedwutlenek.
149
486200
3680
Jeśli zapanujemy choć nad połową
wodnego potencjału energetycznego,
08:22
And if we were to harnessuprząż
even halfpół our hydropowerenergia wodna potentialpotencjał,
150
490680
3256
08:25
and that's exactlydokładnie what we are workingpracujący at,
151
493960
2040
a nad tym właśnie pracujemy,
czysta, zielona energia,
którą eksportujemy,
08:29
the cleanczysty, greenZielony energyenergia that we exporteksport
152
497120
2376
mogłaby zredukować emisję
o jakieś 50 milionów ton rocznie.
08:31
would offsetPrzesunięcie something like
50 millionmilion tonsmnóstwo of carbonwęgiel dioxidedwutlenek a yearrok.
153
499520
5120
To więcej niż całkowita,
roczna emisja CO2 w Nowym Jorku.
08:38
That is more COCO2 than what the entireCały cityMiasto
of NewNowy YorkYork generatesgeneruje in one yearrok.
154
506320
5880
Na terenie kraju dwutlenek węgla
jest pochłaniany,
08:45
So insidewewnątrz our countrykraj,
we are a netnetto carbonwęgiel sinktonąć.
155
513159
3097
a za granicą emisja jest redukowana.
08:48
OutsideZewnątrz, we are offsettingpotrącenie carbonwęgiel.
156
516280
2536
A to ważne sprawy.
08:50
And this is importantważny stuffrzeczy.
157
518840
1360
Temperatura na świecie rośnie,
08:53
You see, the worldświat is gettinguzyskiwanie warmercieplej,
158
521240
1799
zmiany klimatyczne
stają się rzeczywistością
08:55
and climateklimat changezmiana is a realityrzeczywistość.
159
523840
2280
i mają wpływ na Bhutan.
08:59
ClimateKlimat changezmiana is affectingwpływający my countrykraj.
160
527440
2240
Lodowce topnieją, powodując
09:02
Our glacierslodowce are meltingtopienie,
161
530280
1440
09:04
causingspowodowanie flashLampa błyskowa floodspowodzie and landslidesosuwiska,
162
532360
2496
błyskawiczne powodzie i osuwiska,
09:06
whichktóry in turnskręcać are causingspowodowanie disasterkatastrofa
and widespreadrozpowszechniony destructionzniszczenie in our countrykraj.
163
534880
4440
które z kolei powodują katastrofy
i zniszczenia w Bhutanie.
09:13
I was at that lakejezioro recentlyostatnio.
164
541560
1640
Byłem niedawno nad tym jeziorem.
09:15
It's stunningoszałamiający.
165
543760
1240
To niesamowite.
09:18
That's how it lookedspojrzał 10 yearslat agotemu,
166
546240
2976
Tak wyglądało 10 lat temu,
a tak 20 lat temu.
09:21
and that's how it lookedspojrzał 20 yearslat agotemu.
167
549240
2600
Jeszcze 20 lat temu
to jezioro nie istniało.
09:24
Just 20 yearslat agotemu, that lakejezioro didn't exististnieć.
168
552320
2840
09:27
It was a solidsolidny glacierlodowiec.
169
555880
1800
To był lity lód.
Parę lat temu, podobne jezioro
09:31
A fewkilka yearslat agotemu, a similarpodobny lakejezioro
170
559520
2040
przerwało tamy
09:34
breachednaruszone its damstamy
171
562760
1400
i spustoszyło okoliczne doliny.
09:37
and wreakedwyrządzonym havocspustoszenie in the valleysdoliny belowponiżej.
172
565920
2240
Zniszczeń dokonało
jedno jezioro lodowcowe,
09:42
That destructionzniszczenie
was causedpowodowany by one glacierlodowiec lakejezioro.
173
570360
3016
a mamy takich jezior 2700.
09:45
We have 2,700 of them to contendtwierdzą with.
174
573400
3920
Chodzi o to,
09:50
The pointpunkt is this:
175
578640
1240
że mój kraj i naród
09:52
my countrykraj and my people have doneGotowe nothing
176
580800
3816
w żaden sposób nie przyczynił się
do globalnego ocieplenia,
09:56
to contributeprzyczynić się to globalświatowy warmingogrzewanie,
177
584640
1880
ale już teraz odczuwamy konsekwencje.
09:59
but we are alreadyjuż bearingłożysko the bruntsiła
of its consequenceskonsekwencje.
178
587920
4120
A dla małego, biednego kraju,
górzystego i bez dostępu do morza,
10:05
And for a smallmały, poorubogi countrykraj,
one that is landlockedśródlądowych and mountainousgórskie,
179
593640
3936
to bardzo trudne.
10:09
it is very difficulttrudny.
180
597600
1760
Ale nie zamierzamy być bezczynni.
10:12
But we are not going to sitsiedzieć
on our handsręce doing nothing.
181
600320
2616
Będziemy walczyć ze zmianami klimatu.
10:14
We will fightwalka climateklimat changezmiana.
182
602960
1400
10:16
That's why we have promisedobiecał
to remainpozostawać carbonwęgiel neutralneutralny.
183
604920
3560
Dlatego zobowiązaliśmy się
do zerowej emisji dwutlenku węgla.
10:22
We first madezrobiony this promiseobietnica in 2009
184
610480
4336
Pierwszy raz złożyliśmy
tę obietnicę w 2009 roku
podczas konferencji COP 15 w Kopenhadze,
10:26
duringpodczas COPPOLICJANT 15 in CopenhagenCopenhagen,
185
614840
2760
ale nikt tego nie zauważył.
10:30
but nobodynikt noticedzauważyłem.
186
618800
1200
Rządy były tak zajęte kłótniami
10:32
GovernmentsRządy were so busyzajęty
arguingargumentując with one anotherinne
187
620960
2656
10:35
and blamingobwinianie eachkażdy other
for causingspowodowanie climateklimat changezmiana,
188
623640
2936
i obwinianiem się za zmiany klimatyczne,
że kiedy mały kraj ogłosił,
10:38
that when a smallmały countrykraj
raisedpodniesiony our handsręce and announcedogłosił,
189
626600
3656
że przez cały czas będzie mieć
zerową emisję dwutlenku węgla,
10:42
"We promiseobietnica to remainpozostawać
carbonwęgiel neutralneutralny for all time,"
190
630280
3096
nikt nas nie słyszał.
10:45
nobodynikt heardsłyszał us.
191
633400
1200
10:47
NobodyNikt nie caredpod opieką.
192
635880
1200
Nikogo to nie obchodziło.
10:51
Last DecemberGrudnia in ParisParyż,
193
639400
1800
W grudniu zeszłego roku w Paryżu
na konferencji COP 21
10:54
at COPPOLICJANT 21, we reiteratedpowtórzył our promiseobietnica
194
642480
3256
ponowiliśmy naszą obietnicę.
10:57
to remainpozostawać carbonwęgiel neutralneutralny
for all time to come.
195
645760
2560
Tym razem nas usłyszano
11:01
This time, we were heardsłyszał.
196
649760
1320
11:03
We were noticedzauważyłem, and everybodywszyscy caredpod opieką.
197
651880
2400
i wszyscy byli zainteresowani.
11:09
What was differentróżne in ParisParyż
was that governmentsrządy cameoprawa ołowiana witrażu roundokrągły togetherRazem
198
657200
4936
Różnica w Paryżu była taka,
że rządy zebrały się,
żeby zaakceptować
rzeczywistość zmian klimatu
11:14
to acceptzaakceptować the realitiesrzeczywistości of climateklimat changezmiana,
199
662160
2616
i były chętne do współpracy.
11:16
and were willingskłonny to come togetherRazem
and actdziałać togetherRazem and work togetherRazem.
200
664800
3360
Wszystkie kraje,
od najmniejszych do największych,
11:21
All countrieskraje, from the very smallmały
to the very largeduży,
201
669000
3160
11:25
committedzobowiązany to reducezmniejszyć
the greenhouseszklarnia gasgaz emissionsemisje.
202
673440
3920
zobowiązały się do redukcji
emisji gazów cieplarnianych.
11:30
The UNONZ FrameworkRamy ConventionKonwencji
on ClimateKlimat ChangeZmiana
203
678680
3096
Ramowa konwencja ONZ
w sprawie zmian klimatu mówi,
11:33
saysmówi that if these so-calledtak zwana
intendedzamierzony commitmentszobowiązania are kepttrzymane,
204
681800
4760
że jeśli zamierzone wkłady
zostaną zrealizowane,
zbliżymy się do ograniczenia
globalnego ocieplenia
11:39
we'dpoślubić be closerbliższy
to containingzawierające globalświatowy warmingogrzewanie
205
687400
2216
11:41
by two degreesstopni CelsiusCelsjusza.
206
689640
1360
do dwóch stopni Celsjusza.
Nawiasem mówiąc,
11:46
By the way,
207
694440
1200
poprosiłem organizatorów,
11:48
I've requestedzgłoszony the TEDTED organizersOrganizatorzy here
208
696640
2736
żeby podnieść tu temperaturę
o dwa stopnie,
11:51
to turnskręcać up the heatciepło in here
by two degreesstopni,
209
699400
3880
11:56
so if some of you
are feelinguczucie warmercieplej than usualzwykły,
210
704520
2816
więc jeśli komuś jest
goręcej niż zwykle,
wiecie do kogo mieć pretensje.
11:59
you know who to blamewinić.
211
707360
1200
To bardzo ważne,
żeby dotrzymać słowa.
12:03
It's crucialistotny that all of us
keep our commitmentszobowiązania.
212
711520
3640
12:07
As fardaleko as BhutanBhutan is concernedzaniepokojony,
213
715600
1456
Bhutan dotrzyma obietnicy
utrzymania zerowej emisji dwutlenku węgla.
12:09
we will keep our promiseobietnica
to remainpozostawać carbonwęgiel neutralneutralny.
214
717080
3440
Oto niektóre ze sposobów.
12:13
Here are some of the wayssposoby we are doing it.
215
721560
2040
12:16
We are providingże freewolny electricityElektryczność
to our ruralwiejski farmersrolnicy.
216
724760
2840
Dostarczamy bezpłatnie prąd
na tereny rolnicze,
żeby nie palono tam drewna
12:20
The ideapomysł is that, with freewolny electricityElektryczność,
they will no longerdłużej have to use firewoodDrewno kominkowe
217
728240
6296
podczas gotowania.
12:26
to cookgotować theirich foodjedzenie.
218
734560
1200
Inwestujemy w zrównoważony transport,
12:28
We are investinginwestowanie in sustainablepodtrzymywalny transporttransport
219
736520
2816
12:31
and subsidizingsubsydiowanie the purchasezakup
of electricelektryczny vehiclespojazdy.
220
739360
3456
subwencjonujemy kupno
elektrycznych pojazdów,
12:34
SimilarlyPodobnie, we are subsidizingsubsydiowanie
the costkoszt of LED lightsświatła,
221
742840
4136
żarówek LED,
a rząd stara się całkowicie
zrezygnować z używania papieru.
12:39
and our entireCały governmentrząd
is tryingpróbować to go paperlesselektroniczna.
222
747000
4296
Mamy narodowy program
sprzątania kraju "Clean Bhutan"
12:43
We are cleaningczyszczenie up our entireCały countrykraj
throughprzez CleanCzyste BhutanBhutan, a nationalkrajowy programprogram,
223
751320
4496
12:47
and we are plantingdo sadzenia treesdrzewa
throughoutpoprzez our countrykraj
224
755840
3136
i sadzimy w całym kraju drzewa
w ramach innego narodowego programu
12:51
throughprzez GreenZielony BhutanBhutan,
225
759000
1440
o nazwie Green Bhutan.
12:53
anotherinne nationalkrajowy programprogram.
226
761160
2120
Ale trzonem naszej strategii
12:56
But it is our protectedchroniony areasobszary
227
764320
2176
12:58
that are at the corerdzeń
of our carbonwęgiel neutralneutralny strategystrategia.
228
766520
3320
zerowej emisji są obszary chronione,
13:02
Our protectedchroniony areasobszary are our carbonwęgiel sinktonąć.
229
770320
3216
pochłaniające dwutlenek węgla.
13:05
They are our lungspłuca.
230
773560
1800
Są naszymi płucami.
13:08
TodayDzisiaj, more than halfpół
our countrykraj is protectedchroniony,
231
776880
3496
Dziś ponad połowa Bhutanu
znajduje się pod ochroną
13:12
as nationalkrajowy parksparków, natureNatura reservesrezerwy
232
780400
2376
jako parki narodowe
i rezerwaty przyrody.
13:14
and wildlifedzikich zwierząt sanctuariesSanktuaria.
233
782800
1920
13:17
But the beautypiękno is that we'vemamy connectedpołączony
them all with one anotherinne
234
785400
4096
Co ważne, połączyliśmy je w całość
13:21
throughprzez a networksieć of biologicalbiologiczny corridorskorytarze.
235
789520
2920
siatką korytarzy biologicznych,
13:26
Now, what this meansznaczy
236
794120
1256
co oznacza, że zwierzęta mogą swobodnie
przemieszczać się po całym kraju.
13:27
is that our animalszwierzęta are freewolny
to roamKorzystaj z roamingu throughoutpoprzez our countrykraj.
237
795400
3920
13:33
Take this tigerTygrys, for exampleprzykład.
238
801760
1416
Weźmy tego tygrysa.
Zauważono go na wysokości 250 m n.p.m.,
13:35
It was spottedzauważony
at 250 metersmetrów abovepowyżej seamorze levelpoziom
239
803200
3696
13:38
in the hotgorąco, subtropicalsubtropikalne junglesdżungle.
240
806920
2320
w gorącej, subtropikalnej dżungli.
13:42
Two yearslat laterpóźniej, that samepodobnie tigerTygrys
241
810040
2976
Dwa lata później widziano go
13:45
was spottedzauważony nearBlisko 4,000 metersmetrów
242
813040
3496
mniej więcej na wysokości 4000 m
w zimnych górach.
13:48
in our coldzimno alpinealpejska mountainsgóry.
243
816560
2520
Czy to nie wspaniałe?
13:51
Isn't that awesomeniesamowite?
244
819840
1200
(Brawa)
13:53
(ApplauseAplauz)
245
821720
4056
13:57
We mustmusi keep it that way.
246
825800
1840
Musimy tak trzymać.
Musimy utrzymywać
nasze parki w świetności.
14:00
We mustmusi keep our parksparków awesomeniesamowite.
247
828480
2080
14:03
So everykażdy yearrok, we setzestaw asidena bok resourceszasoby
to preventzapobiec poachingkłusownictwo, huntingpolowanie,
248
831840
4696
Co roku przygotowujemy środki
zapobiegające kłusownictwu
i zaśmiecaniu parków
14:08
mininggórnictwo and pollutionskażenie in our parksparków,
249
836560
2376
14:10
and resourceszasoby to help communitiesspołeczności
who liverelacja na żywo in those parksparków
250
838960
5136
oraz pomagające społecznościom
żyjącym w tych parkach
w zarządzaniu nimi,
adaptacji do zmian klimatu
14:16
managezarządzanie theirich forestslasy,
251
844120
1496
14:17
adaptprzystosować się to climateklimat changezmiana,
252
845640
1456
14:19
and leadprowadzić better liveszyje while continuingciąg dalszy
to liverelacja na żywo in harmonyHarmonia with MotherMatka NatureNatura.
253
847120
4000
i w poprawie życia
w zgodzie z Matką Naturą.
Ale to jest kosztowne.
14:24
But that is expensivedrogi.
254
852600
1240
Przez kilka najbliższych lat
nasza mała gospodarka
14:26
Over the nextNastępny fewkilka yearslat,
our smallmały economygospodarka won'tprzyzwyczajenie have the resourceszasoby
255
854640
5736
nie będzie mieć wszystkich środków
potrzebnych na ochronę środowiska.
14:32
to coverpokrywa all the costskoszty that are requiredwymagany
to protectochraniać our environmentśrodowisko.
256
860400
3720
14:37
In factfakt, when we runbiegać the numbersliczby,
257
865560
1616
Z analizy danych wynika,
14:39
it lookswygląda like it'llbędzie take us
at leastnajmniej 15 yearslat
258
867200
2696
że potrzeba przynajmniej 15 lat,
14:41
before we can fullycałkowicie financefinanse
all our conservationochrona effortsstarania.
259
869920
4160
żebyśmy mogli w całości
sfinansować ochronę środowiska.
14:47
But neitherani BhutanBhutan,
260
875280
1240
Ale ani Bhutan
14:49
norani the worldświat
261
877720
1200
ani reszta świata
nie może sobie pozwolić
na cofanie się przez 15 lat.
14:51
can affordpozwolić sobie to spendwydać 15 yearslat
going backwardsWstecz.
262
879480
3160
Dlatego król zainicjował
14:56
This is why His MajestyMajestat the KingKról
263
884600
2240
14:59
startedRozpoczęty BhutanBhutan For Life.
264
887720
1640
program Bhutan for Life,
który daje nam potrzebny czas
15:02
BhutanBhutan For Life givesdaje us the time we need.
265
890320
2576
i pozwala złapać oddech.
15:04
It givesdaje us breathingoddechowy roompokój.
266
892920
1400
15:07
It is essentiallygłównie a fundingfinansowanie mechanismmechanizm
267
895120
2376
To mechanizm finansujący
15:09
to look after our parksparków,
268
897520
1936
ochronę parków do czasu
15:11
to protectochraniać our parksparków,
269
899480
1440
przejęcia jej całkowicie przez rząd.
15:13
untilaż do our governmentrząd
can take over on our ownwłasny fullycałkowicie.
270
901680
2880
Chodzi o zebranie funduszu
na okres przejściowy
15:17
The ideapomysł is to raisepodnieść a transitionprzejście fundfundusz
271
905720
3776
od indywidualnych darczyńców,
korporacji i instytucji,
15:21
from individualindywidualny donorsdawców,
corporationskorporacje and institutionsinstytucje,
272
909520
3320
15:25
but the dealsprawa is closedZamknięte only
after predeterminedwstępnie określone conditionswarunki are metspotkał
273
913840
4536
ale umowa jest zawierana tylko
po spełnieniu ustalonych warunków
i zebraniu wszystkich środków.
15:30
and all fundsfundusze committedzobowiązany.
274
918400
1600
15:32
So multipartywielopartyjnej, singlepojedynczy closingzamknięcie:
275
920920
2920
Wielostronne działanie, jeden wynik,
to pomysł zapożyczony od Wall Street.
15:36
an ideapomysł we borrowedpożyczone from WallŚciana StreetUlica.
276
924360
2160
Oznacza to, że indywidualni darczyńcy
mogą dawać środki bez obawy,
15:39
This meansznaczy that individualindywidualny donorsdawców
can commitpopełnić withoutbez havingmający to worrymartwić się
277
927680
4296
15:44
that they'lloni to zrobią be left
supportingwspieranie an underfundedniedofinansowane planplan.
278
932000
3960
że wspierają niedofinansowany plan.
To coś jak Kickstarter,
15:49
It's something like a KickstarterKickstarter projectprojekt,
279
937480
2256
tylko na przestrzeni 15 lat,
15:51
only with a 15-year-rok time horizonhoryzont
280
939760
2376
a stawką są miliony ton dwutlenku węgla.
15:54
and millionsmiliony of tonsmnóstwo
of carbonwęgiel dioxidedwutlenek at stakestawka.
281
942160
3320
15:58
OnceRaz the dealsprawa is closedZamknięte,
282
946400
1720
Gdy umowa zostanie zawarta,
użyjemy funduszu przejściowego
do ochrony parków,
16:01
we use the transitionprzejście fundfundusz
to protectochraniać our parksparków,
283
949320
4056
dając rządowi 15 lat czasu
16:05
givingdający our governmentrząd time
to increasezwiększać our ownwłasny fundingfinansowanie graduallystopniowo
284
953400
5176
na stopniowe zwiększanie środków.
16:10
untilaż do the endkoniec of the 15-year-rok periodokres.
285
958600
2016
Potem rząd zapewnia
na zawsze własny fundusz.
16:12
After that, our governmentrząd
guaranteesgwarancje fullpełny fundingfinansowanie foreverna zawsze.
286
960640
5560
16:20
We are almostprawie there.
287
968120
1200
Prawie się udało.
16:21
We expectoczekiwać to closeblisko laterpóźniej this yearrok.
288
969800
1840
Spodziewamy się zawarcia umowy w tym roku.
16:24
NaturallyNaturalnie, I'm prettyładny excitedpodekscytowany.
289
972640
1696
Jestem bardzo podekscytowany.
16:26
(ApplauseAplauz)
290
974360
3640
(Brawa)
16:32
The WorldŚwiat WildlifeDzikich zwierząt FundFundusz
is our principlezasada partnerpartner in this journeypodróż,
291
980280
6040
Organizacja World Wildlife Fund
jest naszym głównym partnerem
i chciałbym, żeby dostali wielkie brawa
16:38
and I want to give them a bigduży shoutoutshoutout
292
986960
2056
za wspaniałą pracę
w Bhutanie i na świecie.
16:41
for the excellentDoskonałe work
they are doing in BhutanBhutan
293
989040
2320
16:44
and acrossprzez the worldświat.
294
992160
1256
16:45
(ApplauseAplauz)
295
993440
3576
(Brawa)
Uff, robi się tu coraz goręcej.
16:49
WhewUfff, it is gettinguzyskiwanie warmciepły in here.
296
997040
1960
Dziękuję za wysłuchanie
naszej historii o tym,
17:04
I thank you for listeningsłuchający to our storyfabuła,
297
1012320
2000
17:07
a storyfabuła of how we are keepingkonserwacja
our promiseobietnica to remainpozostawać carbonwęgiel neutralneutralny,
298
1015120
4536
jak dotrzymujemy obietnicy
zerowej emisji dwutlenku węgla,
dbamy o nasze nieskazitelne środowisko,
17:11
a storyfabuła of how we are keepingkonserwacja
our countrykraj pristinedziewiczy,
299
1019680
3720
dla nas, dla naszych dzieci,
17:16
for ourselvesmy sami, our childrendzieci,
300
1024359
1681
dla waszych dzieci i całego świata.
17:18
for your childrendzieci and for the worldświat.
301
1026760
2079
Ale nie jesteśmy tu po to,
żeby opowiadać historie.
17:22
But we are not here
to tell storieshistorie, are we?
302
1030560
2080
Jesteśmy tu, żeby razem snuć marzenia,
17:25
We are here to dreamśnić togetherRazem.
303
1033640
2760
więc na zakończenie podzielę się
jeszcze jednym marzeniem.
17:29
So in closingzamknięcie, I'd like to sharedzielić
one more dreamśnić that I have.
304
1037319
3760
A gdyby tak zmobilizować
naszych liderów i środki,
17:34
What if we could mobilizezmobilizować
our leadershipprzywództwo and our resourceszasoby,
305
1042200
3616
nasze wpływy i pasję,
17:37
our influencewpływ and our passionpasja,
306
1045839
2657
żeby powtórzyć program
Bhutan For Life w innych krajach,
17:40
to replicatereplika the BhutanBhutan For Life ideapomysł
to other countrieskraje
307
1048520
3296
żeby one także
17:43
so that they too
308
1051840
1440
mogły na zawsze zabezpieczyć
swoje obszary chronione.
17:46
can conserveOszczędzanie theirich
protectedchroniony areasobszary for all time.
309
1054640
2280
17:50
After all, there are manywiele other countrieskraje
who facetwarz the samepodobnie issuesproblemy that we facetwarz.
310
1058160
3762
Jest przecież wiele krajów,
które mają podobne problemy.
Mają zasoby naturalne, które mogą pomóc
17:53
They too have naturalnaturalny resourceszasoby
311
1061946
2190
17:56
that can help winzdobyć the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy fightwalka
for sustainabilityzrównoważony rozwój,
312
1064160
2920
wygrać światową walkę
o zrównoważony rozwój,
ale nie są w stanie
teraz w nie inwestować.
18:00
only they maymoże not have the abilityzdolność
to investinwestować in them now.
313
1068160
2896
18:03
So what if we setzestaw up EarthZiemia For Life,
314
1071080
2440
A gdyby tak założyć Earth For Life,
18:06
a globalświatowy fundfundusz, to kickstartkickstart
the BhutanBhutan For Life throughoutpoprzez the worldświat?
315
1074120
4080
światowy fundusz na realizację
Bhutan For Life na świecie?
Zapraszam was do pomocy,
18:12
I inviteZapraszam you to help me,
316
1080320
1480
18:14
to carrynieść this dreamśnić beyondpoza our bordersgranice
317
1082720
2456
żeby przenieść to marzenie
poza nasze granice,
18:17
to all those who careopieka
about our planet'splanety futureprzyszłość.
318
1085200
4440
do wszystkich, którym zależy
na przyszłości planety.
Jesteśmy tu przecież po to,
żeby razem snuć marzenia,
18:22
After all, we're here to dreamśnić togetherRazem,
319
1090880
3280
wspólnie pracować,
18:27
to work togetherRazem,
320
1095000
1776
walczyć ze zmianami klimatu,
chronić naszą planetę,
18:28
to fightwalka climateklimat changezmiana togetherRazem,
to protectochraniać our planetplaneta togetherRazem.
321
1096800
3600
bo tak naprawdę
18:33
Because the realityrzeczywistość is
322
1101080
1760
tkwimy w tym razem.
18:36
we are in it togetherRazem.
323
1104280
1400
Niektórzy z nas mogą się inaczej ubierać,
18:38
Some of us mightmoc dresssukienka differentlyróżnie,
324
1106720
2080
ale tkwimy w tym razem.
18:41
but we are in it togetherRazem.
325
1109520
1240
18:43
Thank you very much,
326
1111720
1280
Dziękuję bardzo
18:45
and kadrinkadrin chheChhe laLa. Thank you.
327
1113320
1896
i kadrin chhe la. Dziękuję.
18:47
(ApplauseAplauz)
328
1115240
1616
(Brawa)
18:48
Thank you, thank you, thank you.
329
1116880
1640
Dziękuję, dziękuję, dziękuję.
Translated by Marta Grochowalska
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Tshering Tobgay - Prime Minister of Bhutan
Acting on his mandate to move Bhutan into the 21st century, Prime Minister Tshering Tobgay is transforming his nation -- while maintaining its “Gross National Happiness.”

Why you should listen

Tshering Tobgay went from civil servant to politician to prime minister -- all the while maintaining his star social media profile in one of Asia’s most progressive emerging states. As the second democratically elected Prime Minister of Bhutan, Tobgay continues to emphasize his country’s core value of happiness.

Bhutan's acclaimed "Gross National Happiness" index prioritizes well-being over financial growth. But Tobgay also seeks to solve Bhutan's great challenges: unemployment, poverty, gaps in education and infrastructure. WIth a foundation of optimism, his administration and the country's young democracy hope to become a paragon of stability in the developing world.

More profile about the speaker
Tshering Tobgay | Speaker | TED.com